Lögberg - 22.08.1946, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. ÁGÚST, 1946
--------Hogberg---------------------
GefiC öt hvem fimtudag af
THF COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 árgent Ave., Winnipeg, Manitoba
L'tanA.skrlft ritstjórans:
EDITOR LOGBERG
>95 Sargent Ave., Winnipeg, Man
Rtstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg’’ is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Aveuue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authoriz d as.Sacond Class Mail.
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Islendingadagshald á
meðal Veálur-Islendinga
Við Vestur-íslendingar erum búnir
að halda marga íslendingadaga — eftir-
minnilega skemtilega og uppbyggilega
íslendingadaga. íslendingadaga, sem
frá þjóðræknislegu sjónarmiði hafa ver-
ið þýðingar og áhrifa miklir fyrir Vestur-
íslendinga í heild. íslendingadaga, sem
geyma það fegursta, sem Vestur-íslend-
ingar kunnu að hugsa, og sum af þeim
fegurstu minningarljóðum, sem þjóð
vor á.
íslendingadagurinn var fyrst haldinn
hér í Vesturheimi, til að sameina Vest-
ur-íslendinga og vekja þá til umhugs-
unar um hinn sameiginlega þjóðararf
þeirra, — til umhugsunar um aðstöðu
sína til ættþjóðar sinnar, og þjóðflokk-
anna, sem þeir voru komnir til og bú-
settir hjá í þessari álfu.
íslendingadagurinn varð til þess að
vekja sérstaka eftirtekt á hinu innflutta
fólki, og íslendingum yfirleitt, í Kanada
og í Bandaríkjunum, eða hvar annars-
st^ðar utan íslands, sem að hann var
haldinn.
Aðal þýðing þess dags hefir því verið
tvenns konar, eða hann hefir haft tvær
hliðar, hliðina, sem að okkur sjálfum
sneri og hliðina, sem sneri að innbyggj-
urum landanna, sem við vorum komnir
til.
Sú hlið dagsins, sem að sjálfum okk-
ur snéri, var auðvitað þýðingarmikil, því
þar var um að ræða það, sem vér sjálfir
áttum fegurst og haldbezt í lífi okkar.
Endurminningarnar um liðna æsku, sól-
björt sumur, æskuvini, sem eftir sátu
heima, ættliði, sem íslenzka moldin
geymdi og óuppfyltar vonir, sem aldrei
gátu ræst þar á landi áa vorra.
Alt þetta og ótal fleira, sem að ís-
lendingadagurinn vakti í huga og hjarta
íslendinga miðaði til að hreinsa og fága
hugsun þeirra og varpa Ijóma feg-
urðar og prýði á íslendingadaginn frem-
ur öðrum dögum.
Þetta var hliðin, sem að okkur ís-
lendingum sneri. Hin hliðin, sem sneri
að meðborgurum okkar, var og er líka
þýðingarmikil.
Nýkomnir í ókunnugt land, á meðal
ókunnugs fólks, þar sem hverri hreyf-
ing vorri var veitt eftirtekt og ekki sízt
þeim opinberu, urðum við því að vera
varkárir, bæði með undirbúning dags-
ins og svo daginn sjálfan, því hvert ein-
asta mistak, hvert einasta misstígið
spor, var ekki einasta skuggi á sjálfum
okkur, heldur líka á íslendingum hvar
helzt í heimi sem þeir voru.
íslendingadagurinn þá, og fram eftir
öllum árum, var hugsjónanna dagur.
“Tímarnir breytast og mennirnir
með,” segir íslenzkur málsháttur. Það
er engum blöðum um það að fletta, að
tímarnir — það er, hugsunarháttur ís-
lendinga í þessari álfu, hefir breyzt mik-
ið í sambandi við íslendingadagshald,
frá því að íslendingadagurinn var fýrst
haldinn hér vestra og fram á vora daga,
og er það eðlilegt, því hvorki hugsun né
annað stendur í stað; en hvort að sú
breyting er öll til batnaðar. er annað
mál.
Eitt af því ömurlega í því sambandi
er, að oss getur ekki annað fundist en
að menn séu farnir að nota íslendinga-
daginn í sumum plássum, og það einmitt
hér í Winnipeg og grendinni, til fjár-
söfnunar — til auglýsingaokurs langt
fram yfir þarfir eða sanngirni og er þar
risin alda, sem er alveg gagnstæð hinni
upprunalegu íslendingadags hugsjón og
hefði aldrei getað átt sér stað, eða
þroskast undir leiðsögn Einars H.
Kvaran, Jóns Bjarnasonar og Jóns
Ólafssonar. Eg er ekki að segja, að það
sé með öllu óþolandi, að skemtiskrá ís-
lendingadagsins flytji nokkrar auglýs-
ingar. Eg er aðeins að benda á, að það
sé gagnstætt öllum helgustu hugsjón-
um þess dags, að hann sé gerður að f jár-
plógsatriði, og það er líka lítilsvirðing
fyrir íslendinga sjálfa að leita til annara
með það, sem þeir eiga, og geta sjálfir
staðið straum af.
í sambandi við íslendingadagshald
Vestur-íslendinga nú í sumar, er eitt
atriði, sem ekki aðeins er vert að benda
á, heldur líka bráðnauðsynlegt að bæta
úr, og það er dagurinn, sem minning-
arnar hafa verið haldnar á.
í svipinn man eg eftir 9 íslendinga-
dögum, sem haldnir hafa verið hér
vestra í sumar og þeir hafa verið haldnir
á 5 mismunandi dögum.
Menn hugsa ef til vill, að það saki
ekki, þó seglum sé hagað eftir vindi í
þessu efni, og þessar minningar haldnar
þegar gott þykir, en það er engan veg-
inn svo. Velsæmi okkar sjálfra krefst
að við lögum þetta, því að halda því á-
fram eykur ekki aðeins dreyfinguna á
meðal okkar, heldur gefur það framferði
þá undramynd af hugsunum og athöfn-
um Vestur-íslendinga, sem meðborg-
arar okkar fá með engu móti skilið.
J. J. B.
George Bernard Shaw
Hann varð níræður 26. júlí s.l. og er
ern, frískur, frár á fætu, og segist vera
fluggáfaður nú sem fyr.
Æfisaga þessa einkennilega manns
er eftirtektaverð og einkennileg. Hann
var fæddur í Dublin á írlandi 26. júlí
1856; var alinn upp í fátækt og alls-
leysi. Fer til Lundúna 1876 — 20 ára
að aldri til þess, segir George Bernard
Shaw, að fá áheyrn. Hann er svo sem
ekki í neinum efa um, að hann hafi eitt-
hvað það að segja, sem sé þess vert að
á það sé hlustað. Menn á írlandi kunnu
ekki að meta vitsmuni hans, skildu ekki
gáfur hans, svo hann fór til Lundúna.
Það var ýmislegt við Bernard Shaw, sem
vakti eftirtekt manna á honum í þá tíð.
Hann var hár vexti, flugsnar í hreyfing-
um, með rautt hár, augabrýr, sem slúttu
fram yfir eldsnör augu. En það dugði
ekki, Englendingar vildu hvorki sjá
hann eða hlusta á hann. Á níu fyrstu
árum sínum í Lundúnaborg vann hann
sér aðeins inn nokkur sterlingspund.
Hann segir: “Eg skrifaði stöðugt 9 blöð
á dag beggja megin, og varð maður á
kostnað móður minnar. í stað þess að
gjörast þræll.”
Hann byrjaði á að rita skáldsögur, en
það tókst ekki fyrst í stað. Hann skrif-
aði ritdóma og blöðin vildu ekki taka þá.
Hann skrifaði greinar um almenn mál,
og enginn tók eftir þeim. Það tók George
Bernard Shaw 40 ár í Lundúnaborg, til
þess að vekja eftirtekt á sér. “Til þess
að vekja eftirtekt á mér,” segir hann,
“þurfti eg að leggja mig í líma til þess
að velja umtalsefni, og þegar eg var á-
kveðinn í hvað segja skyldi, segja það
þá, af eins mikilli léttúð og eg gat,” og
enn segir hann um sjálfan sig á þeim
árum: “Eg var út úr mannfélaginu, út úr
pólitík, tók engan þátt í leikjum, til-
heyrði engum kristilegum félagsskap;
var einstæðingur í orðs þess fyllsta
skilningi.” En þó Shaw væri þannig
utan við allan mannlegan félagsskap
með hugsanir sínar, þá lét hann samt
aldrei bugast, en hélt uppi látlausri sókn
á hendur deyfðar og afskiftaleysis
manna. Hann valdi sér hin einkenni-
legustu umtalsefni — umtalsefni, sem
oftast komu í beina mótsögn við almenn
ings álit og almenna stefnu f málum
manna, en hann hafði ávalt eit.thvað að
segja, sem knúði fólk til eftirtektar.
Hann vatt sér út í sósíalismann með
áræðisfullri beiskju og fletti ofan af ó-
rétti þeim og andstygð, sem hann sagði
að auðvaldið hefði neytt upp á verkalýð-
inn, en kom aldrei sjálfur nærri verka-
fólki eða verkamannafélagsskap.
Árið 1898 skrifar hann: “í tíu síðast-
liðin ár hefi eg með meira afli en áðm\
eru dæmi til, verið að reyna að koma
fólki í skilning um, að eg sé óvanalega
skemtilegur, gáfaður og glæsilegur
maður, sem Englendingar viðurkenna
nú alment og verður aldrei af mér tekið.
Mig getur máske dottað, það geta komið
á mig elliglöp, þeir geta helt yfir mig
brennandi orðaflóði, hugsanir mínar
geta orðið flatar og rírar, eg get orðið
að skotmarki allra frumlegustu og gáf-
uðustu æskumanna þjóðarinnar, en
mannorð mitt skal héðan af ekki hagg-
ast. Eg bygði það, eins og Shakespeare, ^
á marg endurteknum dogmatiskum'
Merkisafmæli íslenzkra
bindindissamtaka
EFTIR:
prófessor Richard Beck
einkum verið fimmþætt:
1. Útbreiðslustarf um bind-
indi og fræðsla. Stórstúkan hef-
ir stjórnað að langmestu leyti
bindindisútbreiðsunni í landinu.
2. Blaða- og bókaútgáfa. Stór-
stúkan hefir gefið út blöð og
tímarit til þess að vekja áhuga
landsmanna á bindindismálinu
og fræða þá um það. Að sumu
leyti hafa rit þessi verið tengi-
liður stúknanna í landinu. Margt
bæklinga og dálítið af bókum
hefir Stórstúkan gefið út í því
skyni að fræða og vekja áhuga
um bindindi og bann.
3. Stjórn og leiðbeiningar.
Það er ekki veigaminnsti þátt-
urinn í starfi Stórstúkunnar, að
leiðbeína undirstúkum og deild-
um á öðrum stigum, að stjórna
þeim og tryggja samband þeirra
og starf allt inn á við. Einnig
hefir stórstúkan styrkt margar
stúkur til húsagerðar. Templ-
arahúsin, einkunj fyrr á tíð,
leystu húsnæðisvandræði þjóð-
arinnar til samkomu- og skóla-
halds.
4. Starf út á víð, einkum með
því að hafa áhrif á löggjafar-
valdið og framkvæmdarvaldið
til tryggingar löggjöf. er rýma
megi burtu áfengisnautn í land-
inu, og til rækilegs eftirlits með
slíkri löggjöf. Stórstúkan hefir
rækt þetta starf, sem að lang-
mestu leyti veit út á við, af mikl-
um áhuga pg dugnaði.
5. Kynningarstörf út á við.
Stórstúkan hefir haft mikii mök
við Hástúkuna á hverjum tíma,
einnig við margskonar bindind-
is- og bannfélagsskap víða er-
lendis. Hefir stórstúkan sent
fulltrúa utan iðulega, ekki ein-
ungis á Hástúkuþing, heldur og
á hin norrænu bindindisþing og
alþjóðaþing um bindindismál.
Með þessu móti hefir stórstúk-
an kynnt land og þjóð víða um
heim, bæði beinlínis með send-
ingu fulltrúa á þing og með
bréfaskriftum við deildir regl-
unnar um víða veröld.”
Gefur þetta gagnorða yfirlit
góða hugmynd um það, hve víð-
feðmt og margþætt starf stór-
stúkunnar hefir verið á um-
ræddu tímabili, og hefir fjöldi
ágætra og áhugasamra manna og
kvenna lagt þar hönd á plóg, af
ást á göfugu málefni og ást til
lands síns og þjóðar. Marghátt-
aðan og góðan árangur hefir sú
viðleitni einnig borið, svo að sízt
er það ofmælt, er Brynleifur
menntaskólakennari segir í grein-
arlok:
“Eg held að óhætt megi segja,
að Stórstúka Islands hafi ekki
dregið af sér í baráttunni við á-
fengisbölið á síðastliðnum 60
árum. Hún hefir átt við að
stríða tortryggni, einkum fram-
an af, andúð margra fyrr og síð-
ar og alla tíð mikla tregðu af
hálfu landsmanna, og hefir þó
Stórstúkunni hér orðið meira á-
gengt með þjóðinni en systur-
deildum hennar með öðrum
þjóðum, þegar miðað er við
mannfjölda og efnahag.
Aldarandinn og tízkan á sex-
tugsafmæli Stórstúkunnar eru
mjög í andstæðu við stefnu henn-
ar og hugsjónir. Fyrir því hafa
verkefnin sjaldan verið stærri
og víðtækari en nú, sem stór-
stúkan á óleyst.
Við vonum, að Stórstúkunni
megi takast að marka rétta
stefnu í málum Reglunnar á
þessum tímamótum.”
Pétur Sigurðsson minnist einn-
ig 60 ára afmælis Stórstúkunnar
í hreimmiklu og markvissu
kvæði, og fara nokkur erindi
þess hér á eftir:
Þú sóttir fram gegn ógn og eymd,
því öllu verst, sem er til.
Yfirstandandi ár markar tvenn
merk tímamót í sögu íslenzkra
bindindissamtáka. Unglingaregl-
an á Islandi og Stórstúka íslands
hafa báðar nýlega átt 60 ára af-
mæli, en þær eiga sér að baki
margþætta og blessunarríka
starfsemi í þjóðar þágu.
Var 60 ára afmæiis Unglinga-
reglunnar og barnastúkunnar
Æskunnar nr. 1 minnst með virð-
uilegum afmælisfagnaði dagana
9. og 12. maí síðastliðinn, er ung-
templarar í ReykjaVík stóðu að;
seinni daginn minntust barna-
stúkurnar víðsvegar á landinu
einnig afmælisins með ýmsum
hætti.
SextíU ára afmæli stórstúku
Islands var 24. júní síðastlið-
inn, og var þeirra sögulegu tím-
amóta í starfi þeirrar þjóðþrifa-
stofnunar minnst með sæm-
andi hátíðahöldum í sambandi
við ársþing hennar, sem háð var
í Reykjavík 5.-9 júlí.
Júní-júlí hefti mánaðarritsins
“Einingarinnar,” sem er sam-
eiginlegt málgagn Stórstúku ís-
lands, íþróttasam'bands I^lands,
Ungmennafélaga Islands og Sam-
bands bindindisfélaga í skólum,
er, eins og vera ber, sérstaklega
helgað fyrrnefndum afmælum í
sögu íslenzkrar bindindisstarf-
semi. Ritstjóri þessa þarfa og
vandaða rits er Pétur Sigurðs-
son kennimaður, sem dvaldi all
lengi hér vestan hafs og er síðan
mörgum hérlendLs að góðu kunn-
ur, eldheitur 'hugsjónamaður og
bindindisfrömuður, hreinsíkilinn
og djarfyrtur hver sem í hlut á,
eins og ritstjómargrein hans í
þessu hefti, um áfengisnautn og
æðstu menntastofnanir lands-
íns, ber ótvírætt vitni.
Allítarlega og fróð'ega grein
um Stórstúkuna sextuga ritar
Brynleifur Tóbíasson, mennta-
skólakennari og fyrrv. Stór-
templar, en hann er þeim mál-
um gagnkunnugur fyrir langa
og víðtæka þátttöku sína í bind-
indisstarfinu og vegna þess, að
hann gaf út fyrir nokkrum árum
efnismikið yfirlitsrit um sögu
Góðtemplarareglunnar á íslandi.
Grein sinni um afmæli stórstúk-
unnar lýkur Brynleifur yfihkenn-
ari á þessa leið:
“Starf stórstúkunnar á þeim
60 árum, sem liðin eru frá því,
er hún tók til að starfa, hefir
grundvelli. Hér kemur fram
enn ein andstæðan í lífi G.
B. Shaw; hann segist
byggja mannorð sitt á
dogmatiskum grundvelli,
og í því efni er hann sjálfum
sér samkvæmur í leikrit-
um sínum: “Widower’e
House,” “Mrs. Warren’s
profession,” “Armes and
the Man og Candita.” En
allsstaðar annarsstaðar er
“hann eins andvígur dogma-
tískum kenningum og hugs-
un eins og einum manni er
unt að vera.
Nú lítur George Bernard
Shaw yfir liðin 90 ár, ern í
anda, eldf jörugur á fæti, sí-
vinnandi, eins og þegar að
hann stóð upp á sitt bezta.
Á honum er enginn bilbug-
ur. Ellin ræður ekki við
hann. Engin athafnabreyt-
ing frá fyrri tíð, nema hann
er nú farinn að fá sér dúr
um miðjan daginn og at-
hugar langa söguríka og í
mörgum tilfellum alveg
einstaka æfitíð, og hann og
aðrir spyrja: Hvað hefir
unnist? Og hann svarar því
sjálfur:
“Eg hefi ekki haft nein
varanleg áhrif, sökum þess,
að það hefir enginn trúað
því, sem eg hefi verið að
segja.”
og margan sælan sigur vannst
um sextíu ára tímabil.
Að brjóta niður vanans vald,
frá villimenns'ku hefja lýð,
þú seint og snemma hefir háð
þitt heilagt, göfugt frelsisstríð.
Sem júnídagur heiður, hreinn,
þín hugsjón var, svo björt og
stór,
að orðstír þinn og ágætt nafn
um allar byggðir landsins fór,
er fjötruð, kreppt og kúguð þjóð
við kjör hin verstu afrækt bjó,
en drykkjuskapar öldin ill
þó allra þyngstu höggin sló.
Þitt sextíu ára sóknarstríð,
er saga bæði löng og merk.
Þú oft fékkst beygt hið illa vald,
og unnið mikið kraftaverk.
Hið mikla starf nú þalkkar þjóð,
og þennan fagra júnídag,
hún óskar heitt að auðnist þér,
að efla frið og bræðralag.
Samþykktir þær, sem Stór-
stúkan gerði á nýafstöðnu af-
mælisþingi sínu, bera því einnig
vitni, að hvorki er þar slegið af
hugsjónum né viðleitni að settu
marki, enda á hún nú, sem fyrri,
ágætum starfskröftum á að
skipa. Núverandi Stórtemplar
er séra Kristinn Stefánsson, frí-
kirkjuprestur í Hafnarfirði, en
fyrrv. Stórtemplar Friðrik Ás-
mundsson Brekkan rithöfundur.
Um önnur embætti í fram-
kvæmdarnefndinni má og með
sanni segja, að þar er hvert rúm
vel skipað.
Eigi verður afmæli unglinga-
reglunnar og barnastúkunnar
Æskunnar heldur útundan í um-
ræddu “Einingar” hefti. Ingi-
mar Jóihannesson kennari lýsir
afmælisfagnaðinum í tilefni af
nefndu afmæli í kjarnorðri grein,
en sjálfur átti hiann, eins og rit-
stjóri bendir á í viðbótar frá-
sögn, rnikinn þátt í þeim hátíða-
höldum. Markmiði og gildi ung-
mennastarfsins er vel lýst og
réttilega í þessum niðurlagsorð-
um Ingimars kennara:
“Unglingareglan gefur börn-
unum fjölmörg tækifæri til sam-
vinnu og margvíslegra felags-
starfa, sem auka dáð þeirra og
drengskap, siðgæði og mannkær-
leika. í sextíu ár hefir hún unn-
ið að hugsjónum sínum, meðal
íslenzkra ungmenna, við vaxandi
álit og styrk. Það hlýtur að vera
ósk allra góðra manraa, nú á
þessum tímamótum, að hún megi
enn vaxa að afli og áhrifum til
heilla landi og lýð. Aldrei hefir
þörfin verið meiri en nú.”
Þá er einnig í ritinu hlýlegt og
efnisþrungið afmæliskvæði til
barnaStúkunnar Æskunnfir, eft-
ir Árna Óla blaðamann og fyrrv.
stórkanzlar, og eru þessi upþhafs
og lokaerindin:
Um allar heimsins álfur og lönd
er upp kveðinn Stóridómur.
Sú kynslóð, sem ríkti og reyrði
í bönd, ’
sem rekald velkist að Furðu-
strönd,
“ó, æska, réttu oss örvandi hönd!”
er alþjóða bænarrómur.
Því er hennar köllun æðst og
• mest,
alheims framtíðarsaga.
Ljósið er fegurst þar sól ei sezt.
Nú er sumar að 'koma! Allra bezt
í Æskunnar barna augum sést
árblik komandi daga.
Hér hefir verið sérstaklega
dvalið við þær greinar “Einingar-
innar” og kvæði, sem tengt er
tímamótunum merku í sögu ís-
lenzkra ibindindissamtaka, en þar
er margt fleira góðra greina og
tímabærra. Eiga ritstjórinn og
þeir aðrir, sem að ritinu standa,
þakkir skilið fyrir það, hve vel
það nær tilgangi sínum og er
jafnframt vandað að ytra bún-
ingi. Sæmir sérstaklega að geta
þess, að á forsíðu heftisins að
þessu sinni er ágæt mynd af
nýju, auðsjáanlega stórbrotnu
og skáldlegu, listaverki eftir
Einar Jónsson myndhöggvara,
sem nefnist “Lausn,” og er áreið-
(Frh. á bls. 5)