Lögberg - 29.08.1946, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN * 29. AGUST, 1946
Tuttugu og fimm ár í Japan
éí
Home on the Ran^e
Eftir JOHN A. LOMAX
99
Við San Francisco flóann er
óvenjulega fallegt um að litast.
Þar liggja saman að norðanverðu
borgirnar Oakland og Berkeley',
sem hin mikla “Bay” brú tengir
við San Francisco, þar sem skýja-
kljúfarnir gnæfa við himin. Úti
á flóanum eru hólmar og eyjar.
Þar er fangaeyjan fræga með
löngu kastalabygginguna. Utar-
lega norðan megin í flóanum eru
hinar miklu Kaiser verksmiðjur,
en mynnið tengir saman hið und-
urfagra “Gullna hlið,” sem er
með stærri hengibrúm, er sögur
fara af.
Allt þetta" blasir við úr einum
glugga í húsi/ séra Octavíusar
horlákssonar við Stanford stræti
upp í hæðunum í Berkeley. Við
þann glugga sátum við séra Oct-
avíus oft, sérstaklega þegar
röikkva tók og kveikt var á ljós-
unum í þessari borgarsamsteypu
og á brúnum tveimur. Áður en
maður vissi af, yar allt orðið að
einu ljóshafi í líkingu stjarna á
himni. Á “Bay” brúnni og
“Gullna hliðinu” glömpuðu rauð
vitaljós flugvélanna sem leiftur.
Við þennan glugga var létt að
láta hugann hvarfla langt yfir
lönd og 'höf. Og iþannig var ekki
nema örskot að skreppa yfir
Kyrraihafið, til landsins, sem séra
Octavius hafði boðað trúna í einn
fjórðung aldar,
Sex ára vildi hann verða trúboði
Sex ára gamall, var ég í sunnu-
dagaskóla í Norður-Dakóta hjá
móður minni, Eriku Christophu
Thorláksson, sagði séra Octavius.
Hún sagði okkur sögurnar úr
Biblíunni og kenndi okkur landa-
fræði, sem eg heillaðist mikið af.
Stundum las hún upp úr norsku
sunnudagaskólablaði, þar sem
skrifað var um trúboð á Mada-
gaskar. Það hafði þau áhrif, að
ég einsetti mér að fara í trúboð
fyrir ríki Krists hér á jörð. En
leið mín lá ekki til Madagaskar,
heldur var það önnur rftikil eyja,
sem varð minn trúboðsakur.
Til Japan
Guðfræði stundaði ég á “Chi-
cago Lutiheran Theological Sem-
inary” og lauk þaðan prófi 1916
Þann 12. maí sama ár kvæntist
ég konu minni frú Carolinu, og
um haustið sigldum við til Japan
og hafði ég þá hlotið prestsvígslu
í Winnipeg. Skipið, sem við
sigldu með fór frá Vancouver
og var 12 daga á leiðinni til
Japan.
í Tokyo.
Trúboðið í Japan hafði byrjað
um líkt leyti og Islándingar fóru
að flytjast til Vesturheims. Þeg-
ar eg kom til Japan voru þar
fyrir fjórir lúterskir trúboðar,
sem tóku á móti okkur hjonum,
er þangað kom. Fyrsta heimilið
okkar var í Tokyo. Eg man, hvað
okkur þótti allt smágert í þessu
landi. Náttúra þess var öll minni,
en við áttum að venjast og svo
var fólkið sjálft smávaxið.
Fyrsta árið var eg að læra
japönsku og að komast inn í
starfið. Á meðan við ekki gát-
um neitt talað við fólkið, geng-
um við hús úr húsi með bækl-
inga á japönsku og gáfum fólk-
inu. Við gátum ekki annað en
brosað til fólksins. Mjög oft
brosti það aftur á móti og tók
við þessum litlu bókum okkar.
Einnig höfðum við samkomur
fyrir þá menntamenn, sem skildu
ensku, og útskýrðum fyrir þeim
Ritninguna og kenningu Krists.
Trúboðið.
Þegar eg hafði lært málið
þannig, að eg gat gert mig skilj-
anlegan, fórum við hjónin til
smábæjar að nafni Nagoya, sem
er milli Tokyo og hafnarborgar-
innar Kobe. Þar fór eg uím
byggðina á hjóli, hvar sem eg sá
tækifæri til að safna fólki sam-
an úti á götunni til þess að kenna
þeim fagnaðarerindi Krists.
Mér veittist auðvelt að safna
börnunum saman, sérstaklega
eftir að eg fékk bíl og gat haft
skuggamyndir með mér, til þ^ss
að sýna á einhverjum húsveggn-
um. Fullorðna fól'kið vildi síður
ljá mér eyra fyrst framan af,
vegna þess, að það sagði, að eg
væri að boða trú hvítra manna,
sem ekkert erindi ætti til þeirra.
Það fyrsta, sem eg þurfti því að
gera, var að sannfæra fólkið um,
að kristin trú væri ætluð öllum
jafnt, og það að vera hvítur þýddi
ekki endilega það, að sá hinn
sami væri kristinn.
Allt starf mitt á virkum dög-
um var unnið þannig, að guðs-
þjónusturnar á sunnudögum
yrðu sem fjölsóttastar. Á hverju
kvöldi voru haldnar samkomur,
og einkum voru það stúdentar,
sem sóttu þær.
Þegar Buddatrúarmenn
sungu sálmana okkar.
Shintoismi og Búddatrú voru
aðal trúarbrögðin, sem við átt-
um við að etja. Shintoismi er eins
konar ætternisdýrkun, og kemur
þaðan dýrkunin á keisaranum.
Er hann í þeirri trú talinn heil-
ög vera og sagður kóma frá sól-
inni.
Er eg hafði starfað í nokkur ár,
veitti eg því athygli, að Búdda-
prestarnir höfðu komizt yfir
nokkra af sálmunum okkar og
voru farnir að láta syngja þá
við samkomur hjá sér. Þeir sungu
sálmana þó ekki alveg óbreytta,
heldur settu þeir alls staðar nafn
Búdda í stað Krists, þar sem
nafn hans kom fyrir í sálmunum.
Þannig tóku þeir upp aðferðir
okkar við trúboðsstarfið.
Þrjú tímabil.
Starfi mínu í Japan hefi eg oft
skipt í þrjú tímabil: Frumbýl-
isár frá 1916 til 22, þegar eg var
að kynnast málinu og fólkinu
og byrja starfið. Starfsár frá
1924 til ’31, er eg var að endur-
reisa söfnuði, er tvístrast höfðu,
og stofna nýja, eins og forðum í
frumkristninni. Fékk eg þá að
lifa og sjá með eigin augum þá
sömu erfiðleika, er Páll segir frá
í bréfum sínum. Og þriðja tíma-
bilið, er eg hafði eftirlit með
starfinu á sérstöku svæði, þar
sem 10 til 12 prestar störfuðu í
sjö bæjum.
Skírði um 900 manns.
Skírnin var því til staðfest-
ingar, að maðurinn eða konan
hafði tekið kristna trú. Um tvö
hundruð manns hlutu slika skírn
fyrsta tímabil mitt. En alls munu
hafa verið skírð fyrir minn at-
beina um 900 menn og konur.
Elsta fólkið, sem eg skírði, voru
hjón bæði komin yfir áttrætt.
Þegar eg fór frá Japan 1941
var vissulega margt og mikið
óunnið, en eg fann, að viðhorf
Japana til kristinnar trúar hafði
breytzt þannig, að þeir litu ekki
lengur á þá Irú sem eingöngu
hvítra manna trúarbrögð, heldur
ætti hún eins erindi til þeirra og
annara manna hér á jörð.”
Fagurt heimili.
Eins og kunnugt er hefir ís-
lenzkt námsfólk í Berkeley not-
ið sérstakrar gestrisni á heimili
séra Octaviusar. Er það heimili
mjög fagurt 1 alla staði og ber
vott um mikinn myndarskap og
smekkvísi þeirra hjóna.
Séra Octavius er einn af son-
um séra Steingríms Thorláks-
sonar og frú Christophu er lifir
mann sinn í hárri elli. Eiga þau
hjónin miklu barnaláni að fagna.
Þorbjörn sonur séra Steingríms
er nú einn af frægustu læknum
í Kanada. Hálfdán er annar aðal-
maðurinn við Hudson’s Bay fél-
agið í Vancouver, er hefir 1000
Það var sumardag einn, árið
1908, að eg slangraði inn í Buck-
hom veitingahúsið í San An-
tonio með þunga Edison talvél
á bakinu. Eg var að leita að hjarð
manna söngvum. Eigandi veit-
ingahússins, sem var þjóðverji,
sagði mér frá negra sem átti og
starfrækti ölsöluhús í út-
jaðri bæjarins. Negri sá hafði
verið matriðslumaður hjá hjarð-
mönnum í mörg ár. “Hann kann
mesta kynstur af hjarðmanna
söngvum, ef að þú getur fengið
hann til að fara með þá,” sagði
veitingamaðurinn.
Eg var heima hjá Negranum
allan næsta dag, og á meðal
söngvanna sem hann söng fyrir
mig var “Home on the Range,”
og var það í fyrsta sinni sem eg
hafði heyrt það hljómfagra lag
og kvæði.
Eg tók lagið á hljómplötu eins
og Negrinn söng það, og fór með
það til Henry Lebermann, sem
var blindur, en kendi þó hljóm-
fræði við ríkisskóla blinda fólks-
ins í Austin. Hann samdi lag við
kvæðið sem eg lét prenta í hjarð-
manna söngvunum sem eg gaf út
á prenti 1910, og er það lag und-
irstaðan undir laginu eins og
það er nú sungið.
I tuttugu ár veitti enginn mað-
ur “Home on the Range” eftir-
tékt, og ekki heldur neinum af
hinum tuttugu og sjö hjarð-
manna söngvum sem í bókinni
voru, enda þótt eg gerði ítrek-
aðar tilraunir til að benda á
þetta sérstaka kvæði og lag á
fyrirlestraferðum mínum um
Bandaríkin, þar sem eg sérstak-
lega talaði um þjóðsögur og
sagnir.
Árið 1925 gaf Oscar J. Fox í
San Antonio kvæðið og lagið út
sérstakt. Fimm árum seinna gaf
David Guion frá Dallas lagið og
kvæðið út sérstakt, og var lagið
nokkuð breytt í þeirri útgáfu.
Átta útgefendur tóku sér fyrir
hendur að gefa lagið og kvæðið
út fcérstakt á næstu sex árum,
með smá breytingum á laginu,
en allir fylgdu þeir grundvallar
atriðum lagsins og vísnaröð
kvæðisihs eins og eg prentaði
það 1910. Árið 1933 tóku út-
varpsfélögin að sér að útbreiða
kvæðið og lagið og því var víð-
varpað af þeim á Kverju kveldi
í þrjú ár.
Áhugi fólksins í Bandaríkjun-
um fyrir “Home on the Range”
fór vaxandi með ári hverju.
Margir af sönglhæfustu mönnum
þjóðarinnar, þar á meðál John
Charles Thomas og Lawrance
Tibbit sungu kvæðið og lagið
reglulega til ánægju og yndis
öllum sem á þá hlustuðu. Vel
þektur útvarpsstjóri sagði mér,
að ekkert kvæði eða lag hefði
verið eins vinsælt fyrri hluta
ársins 1934, eins og “Home on
the Range.”
í júnd 1934 voru öll útvarps-
félög í Bandaríkjunum aðvöruð
um að láta ekki útvarpa “Home
on the Range.” Fyrst áttuðu
menn sig varla á þesSu valdboði,
en það varð fljótlega skiljanlegt.
Kvæðið og lagið var ekki aðeins
orðið vinsælt — það var búið að
ná haldi á huga og hjarta þjóð-
arinnar og orðið verðmætt fyrir
manns í sinni þjónustu. Friðrik
er mjög þekktur augnalæknir í
Seattle. Tvær dætur á séra
Steingrímur: frú Sigmar, gift Dr.
Haraldi Sigmar forseta lúterska
kirkjufélagsins vestra, og frú
Eastvold, gift Harald Eastvold
sakadómara í Seattle. Öll eru
þau mjög kirkjuleg og taka virk-
an þátt í kirkjulegri starfsemi.
Er ekki ofsagt, að þessi stóra
fjölskylda setji sterkan og mik-
inn svip á hið vestur-íslenzka
þjóðfélag.
P.
Kirkjublaðið, 1. júlí.
þann, eða þá sem útgáfuréttinn
áttu að því — það var orðið
gulls ígildi — mikils gulls. Það
stóð heldur ökki á að menn not-
uðu sér það. Mál var höfðað
gegn 35 einstaklingum og fél-
ögum; á meðal þeirra var Nation-
al útvarpsfélag Bandarikjanna,
og rnörg prentfélög og $500,000.00
skaðabóta krafist fyrir ólöglega
útbreiðslu og prentun. Á meðan
að mál þetta stóð yfir, var kvæð-
ið og lagið útilokað frá" öllum
útvarpsstöðvum, prentsmiðjum
og sönglhöllum. Mikilhæfustu
mólaflutningsmenn sem völ var
á, voru fengnir til að sækja og
verja málið, og gagngerð leit var
hafin um land allt eftir hinum
raunverulega höfundi þessa
fræga kvæðis og lags, sem þetta
mól gjörði enn frægara. Ekkert
annað eitt kvæði hefir áður í
sögu bókmentanna verið verð-
lagt á hálfa miljón dollara.
Þau sem málið höfðuðu og
sögðust vera réttir eigendur að
útgáfuréttinum á “Home on the
Range” voru )þau Mr. og Mrs.
W. M. Goodwin frá Temple,
Arizona. Goodwin kvaðst hafa
ort kvæðið um heimili eitt í
Arizona og að kona sín hefði
samið lagið og að þau hefðu skrá-
sett eignarrétt sinn — útgáfu-
rétt 27. Febrúar 1905, og hélt
fram að kvæðið væri áreiðan-
lega sitt. en að orðunum Arizona
Home, hefði síðar verið breytt í
Home on the Range.
Samuel Moanfeldt, sem var
leikinn í að greiða fram úr laga-
flækjum í sambandi við prent-
rétt manna á kvæðum og lög-
um, ferðaðist um vestur fylki
Bandaríkjanna til þess að reyna
að greiða úr þessari lagafrækju
um “Home on the Range.” Á
þeirri ferð vildi honum það til að
hann sá úrklippu úr blaði einu
sem gefið er út í Kansas og heitir
Smitíh County Pioneer, fhá 19.
febrúar 1914 sem kom honurn á
rétta leið. Var þar sagt frá að
kvæði þetta hefði verið ort 1873
af lækni einucm sem Brewster
Higley hét og sem tekið hefði
heimilisrétt á landi nálægt Smith
Center, og fyrirsögn kvæðisins
hefði verið The Western Home.
En að maður sem Dan Kelly hét
og bjó í hreisi nálægt Higley
lækni, hefði samið lagið og hefir
hann ef til vill haft annað lag,
sem þekt var og vinsælt um þær
slóðir, sér til fyrirmyndar. Bóðir
höfundarnir voru dánir áður en
Moanfeldt kom vestur þangað
er þeir áttu heima, en hann hitti
gamlan mann 86 ára, sem Clar-
ence Harlam hét, og konu hans,
sem sungu kvæðið og lagið á
hljómplötu til að nota við réttar
haldið ef til kæmi. Þau lögðu
og 'bæði eið út á að þau hefðu
bæði lært kvæðið The Western
Home, árið 1874. Þegar Good-
wins hjónin sáu það eiðfesta
vottorð, hættu þau við málsókn-
ina og afsöluðu sér útgáfu og
eignarréttinum.
Lagið í Goodwins útgáfunni
af Home on the Range er að
sumu leyti sviplíkt laginu eins
og það er nú sungið. Fyrsta vís-
an og viðkvæðið er nálega alveg
eins, en lagið við fimm sáðustu
vísurnar er alveg ólíkt.
Nokkrum árum áður en Good-
win hjónin gjörðu kröfu til út-
gáfuréttar á “Home on the
Range,” þá gaf Paull - Pioneer
sönglaga félagið í New York út
kvæðið og lagið “The Colorado
Home,” sem þeir héldu fram að
Home on the Range væri stælt
eftir, og sem var ort árið 1885.
Sannleikurinn í sambandi við
Arizona og Colorado útgáfuna
af “Hrnne on the Range,” er að
mínu álíti sá, að kvæðið, eða
partar af þvf og laginu, hafa bor-
izt um þessi tvö fylki Bandaríkj-
anna með fólki sem flutt hefir
GUNNL. JÖHANNSSON:
Æsku minningar
“Æfinnar minnar upphaf þá
eg man hið fyrsta, að eg lá,
í kjöltu einnar konu hér
sem kránkur ungi fiður-ber;
sú mér hjúkraði leynt og ljóst,
lagði mig þyrstann sér við
brjóst;
svo að eg mæra svölun fékk,
sem mér aflaði gleði smekk.”
Eg var borinn og barnfæddur
á Skeggjastöðum í Húnavatns-
sýslu. Foreldrar mínir sem þar
bjuggu voru Jóhann Ásmunds-
son og Guðrún Gunnlaugsdóttir
frá Stórósi. Frá Skeggjastöðum
fluttu foreldrar mínir að Haugi
þar sem þau bjuggu í fimm ár.
Fluttu þaðan að þverá í Núps-
dal, þar sem þau bjuggu í tvö ár
og var eg þá á 9. ári.
Margar eru endujrminningar
mínar frá þeim árum, en það er
einn atburður sem öðrum frem-
ur vakir mér í minni, og það er
í sam'bandi við lestarferð, eða
þó öllu 'heldur skreiðar ferð—
eins og slíkar ferðir voru nefnd-
ar í þá daga, og var ferðinni
heitið til Reýkjavíkur og Sel-
tjarnarness. Segir ekki af ferð-
um föður míns fyr en hann kem-
ur suður; var hann þá dag einn
staddur í Reýkjavík þegar að
hann fékk verk í aðra hendina.
búferlum úr öðru fylkinu í hitt,
og menn hafa svo dregið saman
og gefið út sem sitt eigið verk.
Það er engum vafa bundið að
Higley læknir og félagi hans frá
Kansas gjörðu einmitt það. Eg
hefi ómótmælanlegar sannanir
fyrir því, að Home on the Range
var sungið og þekt fyrir 1867.
Á tíu ára tímabilinu á milli
1907 og 1917, þegar eg gaf mig
mest að að safna hjarðmanna
söngvum Bandaríkja hjarðmanna
bárust mér margar átgáfur af
kvæðinu “Home on the Range”
úr öllum áttum, og eg valdi með
sérStakri nákvæmni úr þessum
mismunandi útgáfum kvæðið
og lagið eins og það er sungið nú
í dag.
Árið 1930 gaf David Guion
frá Dallas, Texas, “Home on the
Range” út sérprentað og fýlgdi
þar kvæðinu eins og það var
prentað í Hjarðmannasöngbók
minni sem gefin var út 20 árum
áður, og laginu að mestu leyti
— breytti því ofurlítið við síð-
asta vers kvæðisins. Þessi út-
gáfa kom út á réttum tíma og
kvæðið og lagið læstu sig í gegn
um líf og sál þjóðarinnar Banda-
ríslku, eins og ljós í gegnum
myrkur. Um það hefir Mr. Gu-
ion þetta að segja: “Demant-
arnir glitra aldrei fyr en búið er
að skera þá og fáa. Þannig er
með kvæði og sönglög sem hafa
nálega fallið í gleymsku og dá,
að einhver endurvekur þau,
gefur þeim nýtt líf — bætir
stundum í þau nýjum tónum,
nýjum orðum, nýjum línum.
Þannig var það í sambandi við
útgáfu miína á “Home on the
Range.”
“Home on the Range” hefir
lifað í huga og hjörtum fólksins
í ára raðir og á einhvern leyndar-
dómsfullan hátt dregið, eða and-
að að sér mikilleik, víðáttu, frelsi
og keimi af hinu vilta náttúru-
lífi vesturlandsins; svo þegar
menn syngja lagið og kvæðið
nú, þá lyftir sigurmáttur hins
víðfeðma vesturlands, anda
þeirra upp yfir ihið þrönga og
lága, og inn í hið hreina og heil-
brigða loft hins víðáttumikla
vonar heims. Það er manni
nærri hryggðar efni að “Home
on the Range” hefir verið fjötr-
að með penna og prentsvertu,
svo um -breytingar eða þróun er
ökki lengur að ræða. En þrátt
fyrir það, þá verður kvæðið og
lagið göfugt og fagurt til dag-
anna enda.
J. J. B.
Undir vanalegum kringumstæð-
um var faðir minn ekki að fár-
ast um þó að hann fengi smá-
kveisu, eða verki í sig, en hér
var öðru máli að gegna. Verkur
þessi hvarlaði ekki frá, heldur
ágerðist, svo faðir minn tók það
ráð að fara inn í lyfjabúð Jón-
asens læknis og leita sér lækn-
ingar, og var honum þar skaff-
aður áburður til að bera á hend-
ina. En þá tók ékki betra við.
Verkurinn ylnaði við áburð
þennan svo hann varð nærri
óþolandi. Hélt faðir minn þá
fram á Seltjarnarnes til Sigurð-
ar bónda og útgerðarmanns, þar
sem sjóböð voru reynd til að
lina kvalimar. En Sigurður
sendir mann tafarlaust á bezta
reiðhestinum sem hann átti, suð-
ur á Vatnsleysuströnd til Lár-
usar ihomopata Pálssonar, sem á
sér hafði almennings orð fyrir
lækningar. Sendimaður hitti
Lárus heima, þegar hann kom
suður til 'hans, lýsti kránkleik
föður míns fyrir honum sem bezt
hann gat. Lárus bjó út á brúsa
meðul sem 'hann afhenti komu-
manni og lagði ríkt á við hann
að flýta sér sem mest hann
mætti, því hér væri um líf og
dauða að ræða. Sendimannin-
um gekk vel heim til sín með
meðulin, sem linuðu kvalirnar
í hönd föður míns fljótlega. En
í átta vilkur varð faðir minn að
bíða þar syðra, áður en hann
gat lagt upp til heimferðar, og
í fimtán ár varð hann að ganga
með hendina í fatla, og gat lítt
notið handarinnar í alla þá tíð.
Ellefu árum eftir að þetta ó-
happ föður míns vildi til, kom
mér vesturferð til hugar og var
eg þá á tvítugasta 'árinu. Eg vissi,
að faðir minn þurfti mín við, en
það var óhugúr í mér með fram-
tíðina heima, og eg vonaðist eft-
ir að þó eg færi vestur, að þá
mundi eg geta rétt honum hjálp-
arhönd, svo eg afréð að fara, ár-
ið 1887.
Eg varð eklki vonsvikinn þeg-
ar til Kanada kom. Mérgrædd-
ist hér ofurlítið fé, svo eg gat
létt undir með föður mínum.
Þegar faðir minn dó, gekkst
eg fyrir því, að við systkynin
öll afsöluðum okkur arfstilkalli
eftir hann, svo að Arndís, sem
var seinni kona föður míns, gat
setið í óskifu búi. Arndís stjúpa
mín var Halldórsdóttir Bjarna-
sonar- kirkjusmiðs, frá Litlu
Gröf, mesta myndar kona og vel
gefin, eins og hún átti ætt til.
Þau faðir minn og Arndís
eignuðust einn son sem Halldór
heitir, hefir hann búið á föður-
leifð sinni, Haugi, og gengið bú-
sikapurinn ágætlega. Hann er
giftur ágætri konu sem er hon-
um samhent í hvívetna. Þau
Haugs hjón 'hafa alið upp þrjú
börn sem nú eru öll fulltíða, og
hjá þeim átti Arndís heima eftir
að hún hætti að eiga með sig
sjlálf, og var hún blind síðustu
árin.
(Meira).
AFLASKÝRSLA
SÍLDVEIÐISKIPANNA:
Á miðnætti s.l. laugardag var
bræðslusíldarafli alls síldveiði-
flotans, 660,885 hektólítrar, sam-
tals. Á sama tíma í fyrra var
bræðslusíldaraflinn, aðeins 321,-
126 hektólítrar.
22,029 tunnur höfðu verið salt-
aðar norðanlands, en á sama tíma
í fyrra var síldarsöltun ekki hafin
á Norðurlandi.
Aflahæstu skipin eru þessi:
Dagný frá Siglufirði, með 8,982
mál í bræðslu. Gunnvör frá
Siglufirði, með 7,398 mál í
bræðslu og 252 tunnur í salt.
Fagriklettur frá Hafnarfirði, með
6,565 mál í bræðslu og 350 tunn-
ur í salt.
—(Þjóðviljinn 30. júlí) •