Lögberg - 29.08.1946, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. ÁGÚST, 1946
Helíum
Helíum er loftefni, sem finst í
iðrum jarðar. Það er bragðlaust,
litarlaust, lyktarlaust, getur ekki
brunnið, getur ekki valdið
sprengingum og er algjörlega
óskaðlegt. Það er unnið úr jarð-
gasi, sem streymir upp úr olíu-
brunnunum í Bandaríkjunum,
en er hvergi að fá annars staðar,
svo að menn viti. Og það varð
eitt af þýðingarmestu hráefnum
Bandaríkjanna í stríðinu.
Þýzkir vísindamenn höfðu
©kkert helium til uimráða. En
Þeir höfðu fyrir löngu séð hve
Þýðingarmikið það var. Árið
1937 fórst hið mikla þýzka loft-
far “Hindenburg” og brann hjá
Lakehurst í New Jersey. 1 loft-
belg þess var venjulegt gas og
Því fór sem fór. Þá báðu Þjóð-
verjar Bandaríkin um helium
til þess að hafa það ’í belgi loft-
fara, svo sneitt væri hjá bruna-
hættunni. Ickes fulltrúa grun-
aði að Þjóðverjar ætluðu sér á
þennan hátt að komast yfir
heliumbirgðir til hernaðarþarfa,
°g neitaði því um útflutnings-
leyfi.
Það var árið 1918 sem stjórn
Bandaríkjanna tók í sínar hend-
ur alla framleiðslu helium og
var það fyrst eingöngu notað í
flugbelgi. Þessir flugbelgir
reyndust hafa geysimikla þýð-
ingu nú í stríðinu í baráttunni
við kafbátana og fyrir veðurat-
huganir í háloftufti.
Fyrsti maður, sem vann helium
úr jarðgasi var dr. H. P. Cady
efnafræðisprófessor við haskól-
ann í Kansas. Hann náði 1.87%
af helium úr jarðgasinu. C. W.
Sei-bel lærisveinn hans var sá
fyrsti, sem samdi doktorsritgerð
um helium og flutti hann í apríl
1917. Um það leyti var ekki til
nema svo sem eitt teningsfet af
helium í Bandaríkjunum. Þetta
eina teningsfet kostaði þá 2500
dollara.
Hermála- og flotamálaráðu-
neytin veittu þá nokkrum mönn-
um styrk til þess að halda áfram
rannsóknum á helium. Var þá
hafin leit að heliumnámum um
oll Bandaríkin. Óteljandi sýnis-
horn af jarðgasi, sem tekin voru
hingað og þangað, voru rann-
sökuð af kostgæfni og stóð Seibel
fyrir þeim rannsóknum. Við
Þessar rannsóknir kom í Ijós að
naest var af helium hjá Fort
Worth í Texas. Voru nú settar
UPP vfnslustöðvar til þess að
vinna helium úr jarðgasi og
fjölgaði þeim óðum. Og þegar
stríðinu lauk í fyrra voru til í
Bandaríkjunuim 'heliumbyrgðir,
sem námu 147 þús. teningsfetum.
Cg nú hafði verðið á því heldur
en ekki lækkað frá því sem það
var 1917. Nú kostaði tenings-
fetið ekki nema 50 cent og fram-
leiðslukostnaður er nú kominn
niður í eitt cent á teningsfet.
Árið 1937 var framleiðslan orð-
in meiri 'heldur en stjórnin þurfti
að nota og var þá gefið leyfi til
þess að selja helium innanlands,
°g er nú farið að nota það á
mjög margvíslegan hátt. En þó
má segja að notkun þess sé enn á
byrjunarstigi, því að helium má
nota með góðum árangri á ótal
sviðum og í hinum ólíklegustu
augnamiðum.
Það hefir t. d. reynzt ágætlega
við kafanir. Þá er því blandað
saman við súrefni það, er kafar-
inn andar að sér. Áður var ekki
hægt að kafa dýpra en 300 fet,
og gat þó kafarinn ekki hafst
við á svo miklu dýpi nema fá-
einar mínútur. Nú geta kafarar
farið niður á 300 feta dýpi og
unnið þar í sex klukkustundir
samfleytt, án þess að verða meint
af, og komast jafnvel niður í
600 feta tfýpi og geta unnið þar
stutta stund. Þegar kafarinn
andar að sér venjulegu lífslofti
á miklu dýpi, þar sem vatns-
þrýstingurinn er mikill, verður
honum þegar ómátt og hann
verður ruglaður í höfðinu. En
Þegar hann andar að sér helium
ásamt lífsloftinu, þá ber ekkert
á þessu. Mest hætta stafar köf-
urum af blóðstíflun, en þegar
helium er notað er sú hætta eng-
in, því að það hreinsar blóðið
með ótrúlegum hraða.
Þá er og farið að nota helium
til þess að fylla hjólhringa undir
flugvélum. Þar sem helium er
sjö sinnum léttara heldur en
loft, hefir þetta mikla þýðingu
þar sem um stórar flugvélar er
að ræða. Hinar stærstú Lock-
heed flugvélar léttast t. d. um
100 puwd þegar helium er haft
í hjólhringana í stað lofts.
En þó getur verið að helium
fái mesta þýðingu fyrir læknavís-
indin. Nú þegar eiga öll helstu
sjúkrahús í Bandaríkjunum birgð
ir af heliu/m. Dr. Alwan L. Bar-
aoh prófessor við Columbia há-
skólann hefir sagt svo frá að
helium hafi bjargað lífi margra,
sem þjáðust af “asthma.” Með
því að dæla blöndu af súreíni og
helium í lungu sjúklinganna,
léttir þeim undir eias. Helium
hefir iþann eiginleika, að það get-
ur smogið í gegn þar sem loft
kemst ekki. Þegar helium kem-
ur í lungun opnar það lokuð hólf
svo að lífsloftið nær að komast
þar inn og fylla þau. Það hefir
líka verið notað með góðum
árangri við andþrengsli, sem
stafa af öðrum orsökum, t. d.
þegar nýfædd börn ætla ekki að
geta náð andanum.
Margir menn hafa dáið af
svæfingu vegna þess að lungun
þola ekki svæfingarmeðalið, eða
það að það sezt fyrir í krókum
og kimum lungnanna og veldur
slæmum eftirköstum. Með því
að láta sjúkling anda að sér he-
lium jafnframt, er þetta fyrir-
bygt. Vegna þess hvað helium
er létt, fer það um öll lungun og
“skolar” þau, ef svo mætti að
orði komast.
Þá hefir og helium reynzt á-
gætt þegar sjóða þarf saman létta
málma. — Magnesium er léttur
og steríkur málmur og mjög hent-
ugur í flugvélar, en það er ekki
hægt að sjóða það saman á venj-
ulegan hátt. Það þolir ekki log-
ann á samsuðutækinu. Nú hafa
menn tekið upp á því að hafa
ofurlitla heliumdælu rétt við
logapípuna. Á þennan hátt
myndar heliumstraumurinn eld-
trausta blíf milli logans og málm-
sins, en hitinn er nógur til þess
að bræða málminn saman svo að
engin misfella verður á.
Þá hefir helium mikla þýðingu
að öðru leyti fyrir málmsmíði.
— Mörg af hinum fínustu á-
höldum, sem verða að vera svo
nákvæm að ekki má skakka ör-
litlu broti úr hársbreidd, eru
smíðuð ur heitum málmi og síð-
an hert. Vildi þá oft bera við
að þau breyttu sér eitthvað við
herzluna, og skemdust af súr-
efni loftsins á meðan þau voru
að kólna. Nú er helium notað
við herzluna og þá ber ekkert á
þessu.
Eins og áður er getið er fram-
leiðsla á helium eingöngu í
höndum stjórnarinnar í Banda-
ríkjunum. Á hún stór náma-
svæði í New Mexico, Utah og
Texas. Gagnauðugustu nám-
urnar eru í Rattlesnake Field í
New Mexico. Þar fást 7% af
helium úr jarðgasinu, en annars
staðar faést ekki meira en tæp
2 %. I stríðinu voru bygðar fimm
vinslustöðvar en nú er fram-
leiðslan orðin svo mikil, að ekki
er nema ein þeirra starfrækt.
Lesbók Morguribl.
Þú getur ekki kent neitt—
Stúlkan: “Herbert, þú hefðir
ekki átt að kyssa mig hér á al-
manna færi; mér er sama þó
farið væri að skyggja.”
“Hvað ertu að segja, mann-
eSkja?” spurði Herbert. “Eg
kysti þig aldeilis ekki. Eg vildi
bara að eg vissi hver það var
sem kysti þig. Eg svei mér
skyldi kenna honum lexíu.”
Stúlkan, andvarpandi: “Þú
getur ekki kent neitt.”
FRÉTTIR
NOREGUR
út eins og timbur, sem náttúran
hefir framleitt, heldur hefir líka
að geyma öll einkenni þess. Öll
óhreinindi lyngsins eru hreinsuð
Business and Professional Cards
Landbúnaðarráðherra Noregs
hefir lýst yfir því, að heyfengur
þar í landi í sumar, sé nærri bú-
inn að ná því sem að hann var
fyrir stríðið. í Suður Noregi
hefir heyskapurinn gengið ágæt-
lega, nálega alt hey komið undir
þak 15. ágúst. En í vesturhluta
Noregs hefir heyskapurinn ekki
gengið eins greitt sökum voh
viðra. Helmingur heyja er enn
chirtur í Þrændalögum. Það er
áætlað, að heyfengur Norð-
manna í ár verði 90% af órækt-
uðu, en 94% af ræktuðu heyi,
við það sem hann hefir ’verið í
meðal árferði.
Korn-uppskeran er álitin jaÓ
verða muni 99% af því, sem hún
vanalega hefir verið, og er lítill
eða enginn munur á hinum ýmsu
korntegundum að því leyti.
Kartöflu uppskera mun vera
98% af því vanalega. En upp-
skera annara garðávaxta er álitið
að muni ná um 80% af meðal-
uppskeru. Útlit með aldina upp-
skeru var fram úr skarandi gott,
en votviðratíðin hefir nokkuð
dregið úr þeim horfum, svo sú
uppskera verður vart meiri en í
meðallagi.
Skamti á mjólk var hætt í
Noregi síðari partinn af júlí og
var það ósegjanleg blessun, en
því miður á hún ekki að vara
lengi, því mjólkurframleiðsla í
Noregi hefir farið þverrandi, því
besti beitartíminn er liðinn og
bitJhagar illa sprottnir sökum
regnskorts, einkum í austurhluta
landsins.
♦ ♦ ♦
TANNU TUVA
Svo heitir landflæmi á stærð
við Nevada-ríkið í Bandaríkjun-
um og liggur á milli Síberíu og
Mongólíu hinnar ytri. Tala íbúa
þess, er 65,000 og stunda þeir
landbúnað og málmgröft. Fólk
þetta, sem sjálfu sér hefir verið
ráðandi í 25 ár, mintist þess 25
ára afmælis nýlega með því, að
50,000 Tuvanians sendu Stalin
ávarp, sem þeir allir skrifuðu
undir, þar $em þeir votta honum
þakkir fyrir föðurlega vernd, og
það veglyndi að frelsa þá frá ó-
færum auðvaldsbrautarinnar og
var sú yfirlýsing fyrsta hug-
myndin, sem umheimurinn hafði
um það að fólk þetta hefði geng-
ið Soviet-stjórninni í Moskva á
vald. Þeir tilkyntu Stalin og að
þeir hefðu löggilt málið rúss-
neska í sínu landi, stofnað sam-
eigna og samvinnu bújarðir, sam-
eigna skóverkstæði, sameigna
gull, kola og salt gröft. Og skjal
þetta klykkir út með að segja:
“Og nú höfum við okkar eigin
vitsmunamenn.”
♦ ♦ ♦
TILBÚIÐ TIMBUR
ÚR LYNGI
Timlbur framleiðsla á Bretlandi
hefir alltaf verið af skornum
skamti, og hafa þeir orðið að
flytja inn mestan hluta timburs
þess er þeir þurfa á að halda.
Heildsölu samvinnufélagið
skozka, hefir að undanförnu ver-
ið að gjöra tilraunir með að búa
til tirnbur úr lyng-tegund, og
hefi rtekist að framleiða tegund
efniviðs, sem ekki aðeins lítur
með sandblásturs vél og tref jarn-
ar svo lagðar í þar til gjörða tré-
kvoðu, sem svo er pressuð í vél, í
harða, flata tré-kubba. Sagt er
að þessi tegund viðar verði mjög
vel faliin í gólf í húsum, og í
margslags innanhússmuni.
♦ ♦ ♦
NÝ BIFREIÐ
tf
Komin er á markaðinn í Lund-
únum, bifreið með alveg sér-
stakri gerð og er sérstaklega
ætluð vönuðum hermönnum eða
krippluðu fólki. í bifreið þessari
er aðeins eitt sæti og má setja
hana á það, og stoppa hvort sem
vill með höndum eða fótum, eða
þá með höndum og fótum sam-
eiginlega. Hún getur farið 35
mílur á klukkutímanum og 65
mílur á hverju gallóni af gasolíu.
Hún er 2 ft. 6 þuml. á breidd og
kostar £198 — $792.00.
MIKLAR VERKLEGAR
FRAMKVÆMDIR Á
DÝRAFIRÐI
Tíðindamaður blaðsins hitti í
gær Jóhannes Davíðsson frá
Hjarðardal að máli, og spurði
hann frétta vestan af Dýrafirði.
Frásögn Jóhannesar fer hér á
eftir:
— Sláttur er nýbyrjaður á
Vestfjörðum. Spretta er mjög
misjöfn, góð á þeim blettum sem
tilbúinn áburður var borinn á
nógu snemma. En meginið af
áburði Vestfirðinga komst ekki
vestur fyrr en um seinan, vegna
flutningaörðugleika milli Reykj-
avíkur og Vestfjarða. Hafa
bændur orðið fyrir tilfinnanlegu
tjóni af þeim orsökúm.
Sauðburðurinn gekk mjög vel
í vor. Maímánuður var hlýr og
góður, grasspretta þá fljót. Júní
mánuður var aftur á móti kald-
ur og þurrviðrasamur og háði
það grassprettu mjög.
1 Dýrafirði er mikið um verk-
legar framkvæmdir í sumar. Á
Þingeyri eru rsmíðum þrjú íbúð-
anhús, af þeim er eitt læknisbú-
staður. Þar er einnig verið að
ljúka við byggingu hafskipa-
bryggju. Unnið er að framleng-
ingu brimbrjótsins í Alviðruvör.
í Mýrahreppi eru tvö íbúðarhús
í smíðum. Auk þessa er mikil
vegavinna á Hrafnseyrarheiðar-
vegi og víðar í firðinum.
Tilfinnanlegur skortur á mann-
afla, og dregur það úr öllum
framkvæmdum. Einkum er til-
finnanlegur skortur á smiðum,
svo örðugt reynist fyrir þá sök
að koma þessum framikvæmdum
áfram, soiai þegar eru hafnar.
Hraðfrystihús Dýrfirðinga varð
að hætta að taka á móti fiski í
maímánuði, vegna Skorts á verk-
afólki og varð því að neita mörg-
um bátum um að taka af þeim
fisk.
Tveir bátar frá þingeyri, Sæ-
hrímnir og Sikíðblaðnir, eru farn-
ir á síld, en fiskibátum, smærri
og stærri, er ekki róið vegna
þess, að hraðfrystihúsið getur
ekki veitt afla þeirra móttöku af
áðurnefndum orsökum.
Tíminn, 10. júlí.
ORÐSENDING
TIL IIAUPENDA LOGBERGS OG HEIMSKRINGLU A ISLANDI:
MunitS a8 senda mér fi.skriftarg'jöld a8 blöSunum fyrir
jdnílok. AthugiS, a8 blöSin kosta nö kr. 25.00 árangur-
inn. Æskilegast er a8 gjaldI8 sé sent I pöstávtsun.
BJÖRN GUÐMUND88ON,
Reynimel 52, Reykjavtk.
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talstmi 95 826 Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
SérfrœOingur i augna, eyma, nef
og kverka sfúkdómum.
704 McARTHUR BUILDING
Cor. Portage & Main
Stofutfmi: 2.00 til 5.00 e. h.
nema á laugardögum.
DR. ROBERT BLACK
BérfrœBingur i augna, eyma,
nef og hdlssjúkdómum.
416 MEDICAL ARTS BLDG
Graham and Kennedy St.
Skrlfstofustmi 93 851
Heimasimi 42 154
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
íslenxkur lyfsali
Fólk getur pantaS me8ul og
anna8 me8 pósU.
Fljót afgreiOsla.
A. S. B A R D A L
84S SHERBROOK STREET
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaöur sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarCa og- legsteina.
Skrifstofu talsimi 27 324
Heimilis talsími 26 444
Phone 31 400
Electrical Appllances and
Radio Service
Furniture and Repairs
Morrison Electric
674 SARGENT AVE.
ppiNCcn
MESSENQER SERVICE
Vi8 flytjum kistur og töskur,
hflsgögn úr smærri !bú8um,
og húsmuni af öllu tæi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG
Stmi 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
TELEPHONE 94 358
H. J. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
1101 McARTHUR BUILDING
Winnlpeg, Canada
Phone 49 469
Raxllo Service Speciallsts
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELSON, Prof).
The most up-to-date Sound
Equipment System.
130 OSBORNE ST., WINNIPEG
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLOCK SlMI 95 227
Wholesale Distributors of
FRE8H AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stf.
Verzla t helldsölu me8 nýjan og
froslnn flsk.
303 OWENA STREET
Skrlfst.sfml 25 355 Heima 56 462
Argue Brothers Ltd.
Real Estate, Flnancial, Insurance
LOMBARD BLDG., WINNIPEG
J. Davidson, Representative
Phone 97 291
DR. A. BLONDAL
Physician and Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Stml 93 996
Heimili: 108 CHATAWAY
Stmi 61 023
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY STREET
(Beint su8ur af Banning)
Talstmi 30 877
V18talsttmi 3—5 efUr hádegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. 230
Office Phone Res Phone
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL AKTS BLDG.
Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEG
DR. J. A. HILLSMAN
Surgeon
308 MEDICAL ARTS BLDG
Phone 97 329
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appointments Phone 94 908
Office Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 555
For Quick Reliable Service
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPG.
Fasteignasalar. Leigja hús. Ot-
vega peningalán og eldsábyrgB.
bifreiBaábyrgS, o. s. frv.
PHONE 97 638
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LögfrœOingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Stml 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netting
60 VICTORIA ST„ WINNIPEG
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDBON
Your patronage wlll be appreclated
C A N A D I A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAGE, Managing Director
Wholesale Distributors of Frjah
and Frozen FlSh.
311 CHAMBERS 8TREE5T
Offlce Ph. 26 328 Ree. Ph. T3 917