Lögberg - 29.08.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 29. ÁGÚST, 1946
--------Hogberg------------------------
Gefi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 í'.argent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG
J95 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Averue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Harmleikur
Skýin grúfa grimm og dökk yfir
framtíðinni. Vonir mannanna, um ör-
yggi, eining og frið, eru að verða að táli.
Mannslífin öll, sem fórnað var í
stríðinu síöasta, til tryggingar eining
og friði, virðast gleymd. Þakklætistil-
finningin í sambandi við þær fórnir er
dofnuð, kólnuð og dáin. En sérdrægnin
síngirnin og sjálfsþóttinn sezt í sitt
gamla sæti.
Þannig verður manni á að hugsa þeg-
ar maður lætur hugann dvelja við það
sem er að gjörast á friðarþinginu í París
og í sambandi við friðarþingið ofe friðar-
málin.
Þingið sjálft hefir nn setið á rökstól-
unum í þrjár víkur og ekki einu einasta
atriði í sambandi við friðarsáttmálana
fimm hefir verið ráðið til lykta. Verk-
efnin, tíminn og tækifærin hafa druknað
í endalausu þrasi og skilmingum, um að
stöður og áhrif.
Friðárþingið, í stað þess að sameina
einstaklinga og þjóðir, um frið og feg-
urri daga, er að verða. eða er orðið, af-
spyrnu átak, um yfirráð og völd, á milli
tveggja mannfélagsstefna. Hinar vest-
rænu og hinnar austrænu, — á milli lýð-
ræðisstefnunnar vestrænu og kommún-
istisku stefnunnar rússnesku.
Á meðan að þannig stendur, er
naumast mikilla afkasta að vænta af
þinginu, né heldur frétta. Ehi það er
ýmislegt að koma fyrir utan þingsins,
sem vert er að geta, og sem málum
þingsins ör ekki óviðkomandi og reynd-
ar engum öðrum.
Mitt í þessu þófi í París sendir
Soviet-stjórnin á Rússlandi kröfu til
Tyrkja og vestrænu þjóðanna um þátt-
töku í framtíðar vörn og stjórn Hellu-
sundanna.
♦
Hún krefst þess fvrst að Montreux
sáttmálinn frá 1935, sem gaf Tyrkjum
aftur full umráð yfir sundunum, sé end-
urskoðaður.
Annað, að þeim sé veitt jafnrétti við
Tyrki að víggirða og ráða yfir sundun-
um.
Þessi alvarlega krafa er borin fram
af Rússum einmitt þegar alt er í öng-
þveiti á friðarþinginu.
Hvort mundi slíkt til friðar gjört?
Elkki er það minstum vafa bundið,
að Soviet-leiðtogarnir vissu, áður en
þessi krafa var borin fram, að henni
mundi verða neitað, bæði af Tyrkjum og
vestrænu lýðveldunum, eins og raun
hefir á orðið, því þau hafa öll þrjú,
Bandaríkin, Bretar og Frakkar neitað,
að veita Rússum slík réttindi og hafa
bent á, að veita þeim jafnan rétt til
umráða og víggirðinga og Tyrkjum,
meini ekkert annað en fá Rússum yfir-
ráðin í hendur, sökum herstyrks þeirra.
Hversvegna er þá þetta gjört?
Til þess að etja afli við vestrænu
þjóðirn^r og sjá hvað langt að Soviet-
isku leiðtogunum sé fært að halda, án
þess að stofna til vopnaðs ófriðar.
Friðarþingið, sem átti að vera heim-
kinni friðarins, er orðið að orustuvelli
tveggja ólíkra og ósamræmarílegra lífs-
stefna.
Að þetta sá meira en látalæti eða
stefnufylgi af vorri hálfu, skal á annað
tilfelli bent, eða heldur tvö tilfelli, sem
skeðu bæði í þessum mánuði; þau skeðu
utan Rússlands, en í landi, sem Rúss-
landi er háð Júgóslavíu. Tvær flugvélar,
sem flugu yfir part af Júgóslavíu, báðar
f rá Bandaríkjunum, voru skotnar niður
af herflugvélum Júgóslavíumanna.
Önnur flugvélin var skotin niður 9.
ágúst, og komust allir, sem í þeirri flug-
vél voru lífs af, þó einn þeirra væri al-
varlega særður. En þeir voru allir hand-
teknir og varpað í fangelsi. Hin vélin
var skotin niður á sama hátt 19. þ. m.
Það var einnig bandarísk flutninga-
flugvél. Tveir af fimm mönnum, sem í
þessari flugvél voru, sáust henda sér út
úr flugvélinni með fallhlífar og er talið
líklegt að þeir hafi komist lífs af. Hinir
þrír voru í vélinni, er hún féll alelda til
jarðar.
Þettji mundi heldur ekki vera af
neinum skynbærum manni talinn frið-
arboði. Enda reyndist það svo. því óðar
en þetta illræði var framið, sendi stjórn
Bandaríkjanna Júgóslövum, eða leið-
toga þeirra Tító marskálki, lokakröfu
(ultimatum) um að láta lausa flugmenn
og farþega, sem voru í fyrri flugvélinni,
sem þeir skutu niður og veita sendi-
herrum Bandaríkjanna heihiild og full-
an rétt, til að rannsaka hið síðara til-
felli, og gaf Júgóslövum 48 klukkutíma
til gð segja annaðhvort já eða nei. Ef
að . Júgóslavíumenn neituðu kröfunni,
kváðust Bandaríkin ekki aðeins leggja
þetta atriði, heldur og öll friðarmálin
fram fyrir öryggisráð þjóðbandalagsins.
Svarið kom frá Júgóslavíumönnum og
það var “já”; og Bandaríkjafangarnir í
Júgóslavíu voru látnir lausir
Þessi hryggilegi harmleikur hefir
gengið svo langt, að Bandaríkjastjórn-
in, í nafni hinna vestrænu lýðveldis-
þjóða hefir nú sagt hingað og ekki
lengra. En hvað skyldi svo taka við?
Söltuð síld eða rauð *
ísland er andstæðanna land. Úr
heimskautalanda jarðvegi þess spýtast
heitir vatnsstraumar. EJinu sinni var
það einbúi Atlantshafsins. Nú liggja
krossgötur veraldarinnar um það. Nátt-
úruauður þess er takmarkaður, en tvær
voldugustu þjóðir heimsins keppa um
það.
í gær voru það Bandaríkin, sem báðu
um að fá að hafa varanlegan flugvöll
þar, og það sló ótta á Soviet-stjórnina
rússnesku. í dag erum það við, sem
erum áhyggjufullir út af því tiltæki
Rússa að semja um kaup á meiripart-
inum af sjóafla íslendinga, sem til sölu
er.
Bandaríkjamenn yfir höfuð að tala
eru ekki fiskátu menn, samt er fiskiverð
yfirleitt okkur ekki óviðkomandi, frá
hagfræðilegu sjónarmiði. EJn þegar við
fréttum að Rússar ætluðu að borga ís-
lendingum 30—50% hærra verð fyrir
fisk þeirra en aðrar þjóðir, þá vakti það
grunsemd vora. Þegar við sjáum valda-
fýsn þá, sem nú leikur lausum hala í
heiminum, höfum við ástæðu til að
halda, að pólitíska bragðið að síldinni í
Kremlin þyki ekki verra en saltbragðið.
Meira en 80% af útfluttum vörum
íslendinga eru sjávarafurðir, sem aftur
ráða innkaupsþrótti þjóðarinnar. Og það
er ósvikin kenning Marx og marxist-
anna, að hver sá sem nær valdi á fiski-
markaði íslendinga, nái og valdi á
stjórnmálum þeirra.
En þessi hugmynd um að kaupa vin-
sældir, er gömul aðferð, sem leikin hefir
verið, og karl Marx á ekki einn frum-
kvæði að henni. Nazistárnir reyndu
hana í skandinavisku löndunum og í
Suður-Ameríku. Við og Bretar höfum
reynt það. Nú eru Rússar að biðla til
Dana og íslendinga, með því að bjóða
þeim hærra verð fyrir vörur þær, sem
þeir hafa til sölu og útflutnings. Viður,
kol og Bandaríkjadollarar eru í boði sem
borgun frá Rússa hálfu.
' Er Soviet-stjórnin á Rússlandi að
reyna að kaupa íslendinga fyrir síldar-
sleikju? Það er ekki óhugsanlegt, en
ekki er það líklegt.
Það hefir aldrei verið markaður fyrir
íslenzkar vörur á Rússlandi, en lifnað-
arhættir Rússa eru nú fyrst í uppgangi.
Pólland og Finnland eru nú valdsetin af
Rússum, en íslenzka síldin hefir lengi
verið uppáhaldsréttur þeirra.
Að undanförnu hefir aðal fiskimark-
aður skandinavisku landanna verið á
Englandi og Englendingar því ráðið
fiskverðinu, og sökum hagsýni sinnar,
hafa þeir haldið verðinu niðri og notið
ódýrrar fiskiframleðslu Norðurlanda-
búa með skipulagning markaðarins og
sterlingspundsins.
Þessi hagfræðilega innrás Rússa til
Norðurlanda er öll á kostnað Breta, og
þeir eru vissir með að ná þar góðri fót-
festu á meðan að Bretar halda verð-
lagsstefnu þeirri, sem þeir nú fylgja.
-f-f-f -f -f -f -f-f-f
í SAMSÆTI FYRIR AFTURKOMNA HERMENN,
Geysir, 18. ágúst 1946.
Nú er bezt að flytja lof í Ijóðum,
leiká allt á hina dýpstu strengi,
einnig vert að þakka Guði góðum,
sem gaf oss aftur vora kæru drengi.
Það var lán að fá þá flesta aftur —
fylgt þeim hefur drottins náð og kraftur.
Þó ekki gangi allt að ósk og vonum,
er einkisvirði támanlegur gróði
hjá því, að verða’ að sjá af beztu sonum
í sigurvon að fórna lífi og blóði.
Því er gott þeim glöðum hér að mæta;
við gjarnan vildum kjörin liðnu bæta.
Við þökkum þeirra jjáð og drengskap sýndan,
og djarfmannlegan þátt í sigurvinning,
Einnig skal um halinn horska, týnda,
í hjörtum okkar geyma dýra minning;
hann átti móður eins og flestir hinir,
það allir skilja rnínir kæru vinir.
%
Freyja hefur fagnað þeim að vonum,
og fagurlega búið allt í haginn;
það er altaf sómi að góðum sonum,
sannarlega kom það hér á daginn.
Viljugir þó væru þeir í sukkið,
verður þeirra minni í kaffi drukkið.
-f -f -f -f
Erviðleikar þeir í sam-
bandi við gjaldmiðil Breta,
sem skapast við að kaupa
skandinaviskar vörur, sem
borgað er fyrir með dollur-
um, svo þær þjóðir geta
keypt Bandaríkja vörur,
komu berlega í ljós í sam-
bandi við ísland.
Á stríðsárunum keyptum
við um 65 miljón dollara
virði af fiskiafurðum á ís-
landi handa Englendingum
og borguðum með lánsfé til
Englands. íslendingar
ke*yptu Bandaríkja vörur
fyrir dollarana hér í landi,
og það sama gjöra þeir við
dollarana sem þeir fá í
Rússlandi. Þessar aðstæð-
ur eru hin skýrasta skila-
grein á því hve óumræði-
lega níikils virði að lánveit-
ingfn síðasta til Breta, er
fyrir verksmiðjur og akur-
yrkju vora, ekki síður en
Breta sjálfa.
Hættan, sem samfara er
hagfræðilegri þróun Rússa
í skandinavisku löndunum
er, að með henni fylgir póli-
tískur áróður. Það eru
fimtu deildar kommunistar
á lýðræðis landinu íslandi
nú í dag og þessi verslunar
samningur Rússa er af á-
.settu ráði gjörður til þess,
að han verði þjóðinni kunn-
ur, þegar alþingis koningar-
uar fara fram í næsta mán-
uði og það er gengið út frá
því að hann muni ekki
skaða kommunistana 10
sem nú eiga sæti á þingi
þjóðarinnar né heldur
tækifæri þeirra til þess að
auka tölu sína í kosningun-
um, og ekki heldur er mein-
ingin að draga úr áhrifa-
valdi þeirra tveggja manna
úr þeira flokki sem nú
mynda stjórn íslands með
öðrum fjórum.
Klaufaleg meðhöndl-
un utanríkisdeildar okkar,
og framhleypnisleg árás
Wallace ritara og Senator
Peper í sambandi við flug-
vallar málið á íslandi gaf
kommúnistum þar byr í
seglin. Afleiðingin af því er
að sól Rússa er að rísa á
íslandi, en okkar er að
ganga til viðar.
EJn að Rússum takist að
kaupa sjálfstæði hinna
þrautseigu íslendinga fyrir
skamt af síld er vægast
sagt, vafasamt.
Þegar Rússar fara að
sýna íslendingum hinar
raunverulegu hliðar sínar,
þá fá þeir máske sömu út-
reiðina og við fengum. Eh
ef Rússar fá vilja sínum
framgengt, þá er ekki hægt
að segja að við séum al-
saklausir frá að fáni rauðu
sveitanna var dreginn að
hún á íslandi.
—Minneapolis Sunday
Tribune, 9. júní 1946.
Nýr slökkvibíll tekinn
í notkun
Slökkvilið hefur fest kaup á
fullkomnum slökkvibíl, sem not-
aður hefir verið á flugvellinum
við Keflavík. Dælivélar þessa
bíls hafa fimm sinnum meiri
þrýstikraft en dælivélar flestra
hinna bíla slökkviliðsins, eða
1000 pund á hvern ferþumlung.
Þessi mikli þrýstingur orsakar
það, að vatnið breytist í þéttan
úða, þegar það kemur úr slöng-
unum og fær við þetta aukinn
slökkvim'áitt, auk þess sem þetta
minnkar mjög vatnsevðsluna.
Enda þótt ýmsar viðgerðir þurfi
að gera á þessum bíl, hefur hann
þegar verið tekinn í notkun,
mest vegna þess hve vatnsskort-
ur er mikill í bænum.
Slökkviliðið hefur pantað ann-
an samskonar bíl frá Bandaríkj-
unum og ýmis fullkomin slökkvi-
tæki.
Þjóðviljinn 1. ágúst..
FRÁ SUNRISE
LUTHERAN CAMP
22. ágúst, að kvöldi dags.
Nú er hljótt yfir staðnum.
Sumarstarfinu lokið. Engir að
leika sér á vellinum — samtal —
söngur — hlátur og ærslin heyr-
ast ekki lengur. Unglinga hóp-
arnir hafa hver um sig sungið
að skilnaði “God be with you
till we meet again.” Vinir frá
sumrinu hafa svo kvatt hver ann-
an með orðunum “We will meet
here next year.”
Alls hafa um tvö hundruð
manns notið hvíldar og fræðslu
hér í sumar, undir umsjón leið-
toga er hafa sýnt mikla árvekni
og fórnfýsi.
Námskeið í kristil^gu leiðtoga
starfi var undir umsjón séra Eg-
ils Fáfnis og séra Sigurðar Ól-
afssonar. Hver þeirra annaðist
um fjórar kenzlustundir. Tvær
kenslustundir voru undir um-
sjón séra B. A. Bjarnasonar. Eina
kenslustund annaðist hver þeirra
Dr. H. Sigmar, séra V. J. Ey-
lands og séra S. Sigurgeirsson.
Mr. Carl Freeman sýndi myndir
frá Islandi á kvöldskemtun. —
Leiðtogar þessa eldri unglinga é
leikvelli, við kvöldskemtanir og
við sund, voru þær ungfrúrnar
Ingibjörg S. Bjarnason, Winni-
peg; Jórunn Thordarson, Gimli,
og Edna Thorleifsson, Langruth.
Á sunnudagaskólakennara móti
fruttu erindi iþeir séra H. S. Sig-
mar, séra Rúnólfur Manteinsson,
séra S. Sigurgeirsson, séra Sig-
urður Ólafsson og séra Egill Fafn-
is.
Leiðtogar yngri stúlkna voru
Miss Margrét Ólson, Mrs. Mar-
gret Munson (kenzlukonur frá
Steinbach og Winnipeg), Miss
Betty Paulson, Winnipeg; Miss
Sigurborg Oddleifson; Miss Shir-
ley Ingjaldson og Miss Hulda
Sigvaldson, allar frá Árborg.
Leiðtogar yngri drengja voru
þeir Baldvin Thorsteinson og
Baldur Daníelson frá Winnipeg.
Ennfremur aðstoðuðu við leið-
togastarf, Emil Gillies, Winnipeg,
og Karl J. Ólafson, Selkirk, er
voru yfir helgi, hinn fyr-
nefndi með yngri drengjum,
hinn síðari með eldri drengjum.
Hjúkrunarkonur voru þær
Mrs. B. M. Paulson, Winnipeg,
og Miss Lillian Townsend, Sel-
kirk.
Mrs. Liniker, Winnipeg, og
Mrs. Oliver, Selkirk, önnuðust
matreiðslustörf allan tímann.
Öllum þeim sem hjálpað hafa
er hérmeð þakkað af hjarta; bæði
þeim sem hér er getið og hinna
sem ekki eru nafngreindir, en
Friðrik P. Sigurðsson.
♦ ♦ ♦ ♦ ♦
sem á ýmsan hátt hafa lagt fram
krafta sína. — Við horfum fram
á leið: Næsta- sumar verður
fleira starfsfólk, allur útbúnað-
ur betri. Þessa síðustu daga hafa
verið lagðar imdirstöður minn-
ingarskálans; þegar starf hefst
næsta vor mun sú bygging verða
fullgerð. — En á ný höfum við,
sem hér höfum dvalið í sumar,
orðið hrifin af “hvað æskan er
ljúf og fögur.”
Ingibjörg J. Ólafsson.
Arnfinnur Jónsson skipaður
skólastjóri við Austurbæjar
skólann
Arnfinnur Jónsson kennari
hefur verið skipaður skólastjóri
Austurbæjarskólans í Reyikja-
vík.
Arnfinur Jónsson er fæddur
7. maí 1896 í Skriðdal. Haustið
1918 fór hann í 4. bekk Mennta-
skólans í Reykjavík og tók stúd-
entspróf 1920. Fór til Þýzka-
lands árið eftir og lagði stund á
uppeldisfræði og heimspeki við
háskólann í Leipzig 1921—1923.
Haustið 1923 gerðist hann skóla-
stjóri við barnaskólann á Eski-
firði og gegndi þvá starfi í 16 ár,
eða þar til hann fluttist til Reykj-
avíkur 1939 og gerðist kennari
við Austurbæjarskólann.
Afstaða skólanefndar
Vegna ran^hermis Vísis skal
þetta tekið fram, um ’ afstöðu
skólanefndar Austurbæjarskól-
ans.
Öll skólanefndin mælti með
tveimur umsækjendanna, Arn-
finni og Gísla Jónassyni, en ann-
ars skiptist álit hennar þannig:
Gísli Ásmundsson mælti mest
með Arnfinni Jónssyni; Guðrún
Guðlaugsdóttir mælti eindregið
með Gísla Jónassyni, en Ásgeir
Hjartarson taldi þá báða vel hæfa
til starfsins, og skólanum vel
borgið, hvor þeirra sem valinn
væri.
1 áliti fræðslumálastjóra kom
það skýrt fram, að hann taldi
Arnfinn Jónsson hafa bezta
menntun og að mörgu leyti mest
til brunns að bera af umsækj-
endunum. Hann mælti þó fremur
með Gísla Jónassyni, ekki sízt
vegna þess að hann taldi að ekki
mætti missa Arnfinn Jónsson frá
því vísindastarfi á sviði uppeldis-
mála, sem hann vinnur nú.