Lögberg - 03.10.1946, Síða 1

PHONE 21 374

Complele
Cleaning
Insiiiution
PHONE 21 374

VteA
U«övv«;,.íossoe
IJ<lt •fVJt'- A Complele
Cleaning
Inslilulion
59. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 3. OKTÓBER, 1946
NÚMER 39
EFNILEG BRÚÐHJÓN
20. septemiber s. 1. voru gefin ier dóttir sæmdar hjónanna Stef-
saman í hjónaband, þau Mar- áns Gunnarssonar og önnu
garet Enid Black og Richard Gunnarson, konu hans. Voru
Daniel Dailey, í St. Andrews jþau hjón með fyrstu frumbyggj-
United ohurch í River Heights, um íslenzkum í þessum bæ, víð-
af Rev. Dr. Mclnnis. Brúðurin þekt og vel virt. Þau eru bæði
er dóttir Dr. og Mrs. Robert dáin fyrir mörgum árum.
Bllack í Winnipeg, dóttur dóttir Brúðguminn e%af vel þektum
Ólafs heit. Stephensen læknis enskum ættstofni. Lögberg ósk-
og frú Margrétar konu hans, sem ar til.lukku.
FRÉTTIR
KÁNADA
Á þriðjudaginn 24. sept. s.l.
hófst þing verkamanna-samtak-
anna, Trades and Labor Cong-
ressí í bænum Windsor í Ontario,
og kendi þegar all milkillar
beiskju á þinginu, sem reyndar
var ekki að undra sig á, eins og
ástendur með mál verkamanna
í landinu. Forsetinn, A. R. Mosh-
er varð fyrir þungum ákúrum
fyrir það að hann hefði ekki
látið til sín heyra í sambandi
við stáliðju verkfallið í Ham-
ilton. Forsetinn svaraði ákær-
anda sínum, Tom McLean frá
Toronto, ákveðið og einarðlega
og kvaðst eklki þurfá að biðja
forláts, eða afsökunar á neinu
í sambandi við verkfalls aðstöðu
sína, og að það hefði ekki verið
sönnun þess, að hann hefði ver-
ið aðgjörðalaus, þó hann hefði
ekki staðið blaðrandi útá götum
og gatnamótum.
Tveir ráðherrar stjórnarmnar
í Kanada töluðu í byrjun þings-
ins, og báðir létu í ljósi þá skoð-
un, að verkföllin og verkamanna
óeyrðir hefðu staðið endurreisn
iðnaðar og athafna í Kanada að
stríðinu loknu, í vegi. Verka-
málaráðherrann tók skýrt íram,
að það sem Kanadamönnum riði
meira á nú en nokkru öðru, væri
að halda yöruverðinu niður.
Endurreisnarnefnd verka-
mannaþingsins, eða nefnd sú sem
um það mál fjallaði á þinginu,
var ekki ráðherrunum sammála.
Formaður þeirrar nefndar, J. W.
Bruce frá Toronto, sagði er hann
lagði álit néfndar sinnar fyrir
þingið: “Á stríðstímunum hefðu
ráðherrar stjórnarinnar aldrei
leyft sér að viðurkenna kyrr-
stöðu eða afturför í framleiðslu-
málunum. Þeir hefðu sagt af
sér.”
“Þeir ásaka verkafólkið,” sagði
Bernard Shane frá Montreal,
“sökum þess að stjórnin hefir
ekki þrek til að gjöra skyldu
sína. Ef að hún hefði lagt sig
fram við endurreisnarmálin —
endurbygginga í landinu, eins
og hún gerði við stríðs verkefn-
in, þá hefðum við nóg af skyrt-
um, skóm og öllu öðru sem við
þurfum.”
Hér fylgja nokkur atriði úr
nefndarálitinu:
1. Stjórnin óttast kostnaðinn
við endurreisnarstarfið og lætur
sig þarfir okkar (verkafólksins)
engu varða.
2. Engar gagngerðar fram-
kvæmdir hafa vertið teknar til.
þess að fyrirbyggja ótta fólks, og
atvinnuleysi.
3. Grudval'larreglur Atlantic
Charter eru auðsjáanlega að engu
metnar.
4. Með því að láta hið alvar-
lega iðnaðarástand, sem valdið
hefir verkföllunum sem nú
standa yfir a'fskiftalaust, hefir
stjórnin sýnt bert kæruleysi um
endalok þessara átaka.
5. Verðlagsskrárvernd stjórn-
arinnar er hald lítil. Nefnd þessi
telur húsaekluna alvarlegasta nú
sem stendur. XJm hana hefur
nefndar álitið þetta að segja:
1. Að stjórnin skaffi efni til
að fullgjöra þau hús sem nú eru
í smdðum.
2. Að stjórnin byggi tafarlaust
hús sem hægt sé að leigja ódýrt.
3. Að foetur sé frá þeim hús-
um gengið, en húsum sem hrófað
hefir verið upp á stríðstímunum.
4. Peningar til slíkra húsa-
gjörða séu samlkvæmt bygginga-
lögunum, teknir úr prívat bönk-
um landsins og fengnir þjóð-
bankanum til umráða oð útbýt-
ingar.
5. Lán á slík hús séu veitt til
lengri tíma en vanaleg húsálán,
svo mánaðaraíborganirnar geti
verið lægri.
6. Fastákveðin stefna sé tek-
in með að eyðileggja óþokka-
bæli i borgum og bæjum, og til
að prýða borgir og bæi yfirleitt.
7. Að bjóða út lán til húsa-
gerða “National Victory Hous-
ing Loan,” með lágum vöxtum
ef þörf gjörist.
♦ -t- +
BANDARÍKIN
Atom sprengjan
forsenda dómsins
Á fundi sem formenn iðnaðar-
félaga í Bandarikjunum héldu í
New York nýlega,. fórust Mr.
Ohester I. Barnard, forseta Bell
Telephones félagsins í New
Jersey, sem er og einn af fimm
mönnum — fimm manna nefnd
til að ráðleggja stjórn Bandaríkj-
anna hvernig tryggja skuli fram-
tíðar not og meðferð atom
sprengjunnar , orð: “Eg er ekki
bölsýnismaður, en síðan að frétt-
irnar komu um sprengjuna í
Hiros'hima, þá hefi eg verið van-
trúaður á að foægt yrði að ráða
við notkun, ekki aðeins atom
sprengjunnar, foeldur líka önnur
stór-eyðileggingar öfl. Nerna þvd
að eins, að við öll gjörum okkur
grein fyrir hörmungum þeim
sem yfir vofa, og líka því, að
erviðleikarnir til varnar gegn
þeim eru næstum óyfirstígan-
legir, þá er eg efins um að fólk
varði fáarilegt til að gangast und-
ir fórnir þær sem slík vörn út-
heimtir. Ef sú ógæfa skyldi
koma fyrir, að ekki yrði hægt
að komast að allsherjar samning-
um, í sambandi við atomsprengj-
una, sem allir hlutaðeigendur
gætu sætt sig við, yrði það fyrst
fyrir að geta sér til hvað lang-
ur tími mundi ldða þar til að
aðrar þjóðir gætu leyst leyndar-
mál sprengjunnar. Þess yrði
ekki langt að bíða unz við mund-
um fá grun og svo fulla vissu
um að aðrar þjóðir hefðu fund-
ið lykilinn að þessu eyðilegging-
ar afli. En þegar að því kemur,
oá getum við verið viss um, að
i>ó að engin vörn hafi frmdist
við því, þá verður að minsta
kosti unt að draga úr hættunni.
Hættan mezta eru hinar stóru
oorgir, ekki aðeins að því er
atom sprengjuna snertir, heldur
allar sprengjur. Ef við eigum
að geta dregið úr þeirri hættu,
verður bæði að dreifa fólkinu
sem í borgunum býr, útum land-
ið og eins iðnaðar stofnunonum.
,Ef slíkt væri gjört, og reynt að
koma því fljótt í verk, segjum á
10-20 árum, þá yrði kostnaðurinn
við það svo mikill, að lifnaðarmet
vort yrði að falla og 'lækka, og
ef til vill yrði það með öllu ó-
kljúfandi verk, nema með vald-
boði, sem kvorki yrði meira né
minna en stjórnar einræði, áður
en því verki yrði lokið, og jafn-
vel eftir þá eldraun, vofði ótt-
inn yfir höfðum vorum ár út og
ár inn, sem væri máské óbæri-
legri en skattálögurnar, sem at-
om foerraaðurinn krefðist.
Eyðileggingin sem stríð kom-
andi ára skilur eftir bæði í lönd-
um sigurvegaranna, og þeirra
sigruðu, gerir sigur spursmálið
lítilsvert.
Þó hætta sé mikil á, að ekkert
vararilegt alþjóða fyrirkomulag
sé finnanlegt í þessu sambandi,
þá sýnist mér það óumflýjanlegt,
að ef ekkert samkomulag skyldi
nást, að þá sq úti um lýðræðis-
fyrirkomulag vort Bandaríkja-
manna.”
4-
Ákveðin stefna gagnvart Rúss-
um og náin samvinna við Breta,
heldur áfram að vera hin ráð-
andi stefna í utanríkismálum
Bandaríkj amanna.
Foirseti Bandaríkjanna hefir
orðið þess var, hversu vinsæl
stefna Byrnes utanríkismálaráð-
herra er, með því að gjöra gæl-
ur, við Henry A. Walla.ce og ut-
anríkismála tal hans.
Forseti Bandaríkjanna er ráð-
inn í að vera hér eftir vandari
að lestri sínum á ræðum ráð-
herra sinna, en hann var með
lesturinn á ræðu Henry Wallace.
Republikana leiðtogamir eru
að búa sig undir að gjöra sér
sem mestann mat, pólitískan
mat, úr ræðu Mr. Wallace. Rek-
ið þið þessa ræðu og lestrar
fúskara, segja þeir.
Trúmann forseti hefir ráðið
við sig að ferðast ekki um til
ræðuhalda í kosningunum í
haust. Hann hafði gengið inná
að flytja ræðu á sýningu búfjár
1 Kansas City í næsta mánuði,
en hefir nú foætt við það. Hann
heldur tvær, eða þrjár ræður
yfir útvarpið frá Hvíta húsinu,
um heima- og og alþjóðamál.
Báðir aðal stjórnmálaflokkarn-
ir í Bandaríkjunum hafa nú
nokkurn veginn áttað sig á
hvernig að kosningarnar fari í
haust, og þykjast foáðir vissir í
sinni sök, ef eitthvað óforsjáan-
legt komi ekki fyrir, svo sem
verkfall. Ef að verkfallsfarand-
ur leggst yfir landið, segja Dem-
ókrata spekingamir, þá getur
komið fyrir að Republikanar
vinni meirihluita þingsætanna;
og Republikanar segja “Það er
satt.” Ef ekkert slíkt kemur fyr-
ir, segja Demókratamir, þá er-
um við nokkurn veginn vissir
um að ná meirihluta þingsæta í
neðri málstofunni, því við stönd-
um betur að vígi með atkvæða-
styrk í ýmsum stórborgunum.
Repufolikanar vilja ekki kann-
ast við það, en ganga inná að
atkvæðamunurinn á milli flokk-
anna muni ekki verða mikill.
Dómur í Nuernberg-
málunum fallinn
Tólf Nazistadeiðtogar dæmdir
til lífláts. Þeir eru: Herman
Goering, Joadhim von Ribben-
trop, Alfred Rosenberg, Julius
Streicher, Fritz Saucle, Arthur
Seyss-Inquart, Ernst Kalten-
brunner, Wilhelm FriCk, Wil-
helm Keitel, Hans Frank, Alfred
Jodl, Martin Bormann.
Til lífstíðar fangelsisvistar
voru dæmdir: Walter Funk,
Erich Reader, Rudolf Hess.
Til 20 ára fangelsisvistar voru
dæmdir: Baldur von - Stíhirach,
AQibert Speer.
Til 15 ára fangelsisvistar var
dæmdur Constantin von Neurath.
Til 10 ára fangelsisvistar var
dæmdur Karl Doenitz.
Fríkendir voru: Franz von
Papen, Hans Fritzsche, Hjalmar
Schacht.
ARGENTÍNA
Argentínumenn hafa setið á
rökstólunum tíu síðastliðnar vik-
ur til þess að reyna að komast að
verZlunarsamningi við Breta.
Aðal ásteitingarsteinnínn hefir
verið 130,000,000 pund sterling,
er Bretar skulda Argentínu-
mönnum fyrir vörur, sem þeir
hafa keypt af þeim, en ekki get-
að borgað. En Argentínumenn
neituðu að semja fyrri heldur
en að fyrir þeirri upphæð væri
séð.
Þófið út af þessu stóð í tíu
vikur og hvorki Sir Wilfred
Eady, formaður brezku samn-
ingsnefndarinnar né heldur
Miguel Miranda fulltrúi Argen-
tínu létu nokurn bilbug á sér
finna.
Brezku nefndarmennirnir voru
albúnir til heimferðar, en á
seinustu mínútunni náðist sam-
komulag.
Hér eru nokkur atriði samn-
ingsins:
Sterlings skuidin — Argentínu-
menn mega nota nökkuð af þeim
peningum, sem Bretar skulda
þeim til þess að kaupa til baka
verðbréf, sem Argentínumenn
hafa selt Bretum og þeir halda,
og einnig til þess, að borga með
eignir, sem Bretar eiga í Argen-
tínu. Á afgangnum af skuldinni
lofast Bretar til að borga 1h.fo
unz henni er lokið.
Kjöt — Bretar lofast til að
kaupa meiri partinn af öllu kjöti
sem Argentínumenn hafa ttl út-
flutnings og verðið er 7 %%
hærra en Argentínu kjötverðið
er nú. (Eftir að samningurinn
var undirskrifaður tilkynti um-
boðsmaður Argentínu að Agren-
tínumenn hefðu ákveðið að
senda Bretum tyo skipsfarma af
kjöti í jólagjöf.).
Járnbrautir — Nefnd manna,
sem stjórnin í Argentínu ræður
yfir skipuð til að starfrækja
járribrautir Breta í Argentínu.
Argentínumenn leggja sér-
staklega mikið upp úr þessu á-
kvæði samningsins um járn-
brautirnar og sýnist vera hag-
stætt Argentínumönnum frá
þjóðræknislegu sjónarmiði. Svo
leit Peron að minsta kosti á það;
hann sagði: “Ekki þumlungur af
mold né foeldur andartak af lofti
í Argentínu skal vera eign út-
lendinga.”
BRIAN IRELAND
Formaður söfnunamefndar
“Comunity Chest.” Markmið
þetta ár er að safna $485,000.
Dr. P. T. Thorlaksson
heiðraður
16. bktóber n. k. eru hundrað
ár liðin síðan að svefnmeðalið
“ether” var fyrst notað til að
svæfa við uppskurði. Sá við
burður í sögu læknisfræðinnar,
er talinn, og það sjálfsagt að
verðugu, einn sá merkasti sem
sú saga geymir.
Etfoer var fyrst notað sem
svefnmeðal við uppskurði á al-
menna sjúkrahúsinu í Boston í
Massachusetts ríkinu í Banda-
ríkjunum, 16. október 1846, og
heldur nú sú stofnun 100 ára
minningar athöfn, eða afmœli,
>ess merka viðburðar, og hefir
Dr. P. H. T. Thorláksson verið
>oðið til þátttöku í því hátíðar-
raldi, sem einum af þektustu og
hæfustu læknum Kanada. Er
slíkt heiður sem fáum hlotnast,
en vinir, kunningjar og sam-
landar Dr. Thorlálkssonar fagna
yfir honum, fyrst og fremst
vegna læknisins sjálfs, sem eins
og allir Islendingar vita er af-
burða og ágætis maður og fer sí
vaxandi, og svo vegna íslend-
inga yfirleitt, sem óbeinlínis
njóta góðs af vegsemd allra
þeirra sem uppúr meðalmensk-
unni rísa í hópi þeirra.
Boðsbréfið sem Dr. Thorláks-
son fékk, var frá Henry K. Sher-
ril bislkupi í Massachusetts, sem
er forseti hospitals nefndarinn-
ar, og Dr. Nathaniel W. Faxon,
forstjóra stofmmarinnar.
GÓÐ TILLAGA
Nefnd manna er um þessar
mundir að ihalda fundi til og frá
hér í Winnipeg ti) þess að kynna
fólki hugmyndina um að prýða
og laga framtíðar útlit og skipu
lagning Winnipeg borgar, líka
til þess að hlusta á hugmyndir
manna í þeim efnum, ef nokkrar
eru.
Á fundi sem sú nefnd hélt á
General Wolfe skólanum á fimt-
udags kveldið var, kom landi
vor A. S. Bardal fram með fall-
ega hugmynd. Hugmynd sú er,
að gjöra Notre Dame Avenue að
Memorial Ave.,um þá menn og
konur sem féllu, eða fötluðust í
tveimur síðustu stríðunum; að
raðir af trjám verði plantaðar
eftir endilöngu Notre Dame, frá
Portage og vestur að Brookside,
og grasflötur gerður á milli og
um ikring tén, sem vel sé rækt-
aður, en að á trén sé festur, eða
greiptur skjöldur með nöfnum
þeirra föllnu á. Þetta er stór
hugmynd hjá Bardal, og falleg.