Lögberg - 03.10.1946, Qupperneq 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. OKTÓBER, 1946
Börnin leika sér á Islenzku í Mikley
Sviptal við Einar Pál Jónsson ritstjóra
MIG FURÐAR á því, hve íslenzikir í anda margir Vestur-Islend-
ingar eru, jafnvel iþó að þeir hafi aldrei litið Island augum,
sagði eg við Einar Pál Jónsson ritstjóra, er eg 'hitti bann að máli
snöggvast á laugardagsmorguninn. Getur þú í stuttu máli gefið
mér skýringu á því fyrirbrygði?
Mín er ánægjan, sagði Einar.
Eg er annars kominn að þeirri
niðurstöðu, eftir vikudvöl hér
heima, að það muni þurfa sterka
heilsu, til að þola hina íslenzku
gestrisni. Að minsta kosti í þeim
mæli sem hún kemur fram við
okkur félagana að vestan.
Hinir vestur-íslenzku gestir
ríkisstjórnarinnar og þjóðræknis-
félagsins fóru í svipför í Vík í
Mýrdal á fimtudag og föstudag.
Komu hingað á föstudags'kvöld.
Landbúnaðar ráðuneytið bauð
þeim í þessa ferð og voru þau
hjónin Árni G. Eylands og konu
hans með í förinni.
Var farið til Sámstaða og
Múlakots í Fljótshlíð en síðan
austur í Vík í Mýrdal. I bakaleið-
inni var komið við í Gunnars-
holti til þess að skoða sandgræðs-
luna og í hellana að Ægissíðu.
Heimsótti ferðafólkið Ingólf
Jónsson alþingismann á Hellu og
fjekk þar hinar bestu viðtökur.
Eftir hádegi á laugardag lögðu
þeir af stað í Norðurlands ferð-
ina. Svo við Einar höfðum styttri
tíma til þess að rabba saman en
jeg hefði óskað.
Jeg gat þó komist að raun um,
að Einar Páll hefir harla lítið
breyst þau 33 ár síðan við sáumst
seinast.
Allan tímann síðan söfnuðirnir
voru stofnaðir, og fram á þenna
dag hefir verið roessað í öllum
kirkjum þjóðflokks okkar á ís-
lenzku a. m. k. að helmingi og
líklegast meira en það. I sumum
kirkjunum, í hinum íslenzku
bygðum fara flest allar guðsþjón-
ustur fram á í'slenzku. I kirkj-
unum í Winnipeg eru altaf morg-
unmessur á ensku en kvöldmess-
ur á íslenzku.
Á hverjum degi.
Segðu mér nókkuð. Talar þú
íslenzku á hverjum degi þegar þú
ert við vinnu þína?
Það var ekki laust við, mér
fyndist á “collega” mínum, að
honum þætti eg spyrja einfeldn-
islega.
Það er altaf nokkuð gestkvæmt
á skrifstofu minni, segir Einar,
þangað koma landar í ýmsurn
erindum til þess að leita upp-
lýsinga um eitt og annað. Alt
eldra fólkið talar íslenzku, og
margir af þeim sem fæddir eru
vestra. Ef svo væri ekki, þá vær-
um við búnir að vera.
í Mikley.
Nú 'fórum við að tala um ís-
lenzku bygðirnar. Spurði eg
Einar Pál að því t. d., hvort enn
væri Mikley íslenzk,
hún áður var. En Mikley er sem
kunnugt er í Winnipegvatni 100
mílur fyrir norðan Winnipeg.
Hún er um 20 mílur á lengd og
TVz míla á breidd, þar sem hún
er breiðust. Þar búa 370 manns
og er alt það fólk íslenzkt enn,
nema hvað þar eru nokkur hjón,
sem eru annarar ættar að hálfu.
Þar eru allir bæir með íslenzk-
um nöfnum. Þegar börnin koma
út á leikvöllinn í hinum enska
skóla þá leika þau sér enn í dag
á íslenzku.
Guttormur Guttormsson.
Hvernig getur maður eins og
Guttormur Guttormsson verið
eins íslenskur í tali, látbragði og
allri hugsun, 'eins og hann kæmi
beint austan úr Fljótsdal í fyrsta
sinn, sem hann stígur á íslenska
jörð hjerna á hafnarbafckanum í
í Reykjavík, spyr jeg Einar Pál.
Það er af því, segir hann, að
vinur minn Guttormur hefir alla
tíð, frá því hann komst til vits
og ára, borið tungu, sögu og
sorgir þjóðarinnar í hjarta sínu
Þegar hann frjetti að okkur
ritstjórunum hefði verið boðið
hingað heim, þá skrifaði hann
mér og óskaði mér til hamingju,
sagði að í sínum augum væri
heimboð til Islands langtum
meiri virðing en Nobelsverðlaun.
En úr því við á annað borð
erum farnir að tala um Vestur-
íslendinga, þá er rétt eg gefi
þér svolítið yfirlit.
Landnemarnir.
Landnám Islendinga í Canada
hófst eins og þú veist, er fyrsti
hópurinn, er þangað kom, settist
að á Gimli árið 1875. Það var
æfintýraþráin, sem rak suma
þeirra vestur, en vonleysið um
að geta bjargað sér hér heima
ýtti á eftir hinum. Allir komu
þeir með ísland. í hjarta sínu.
Það fyrsta sem þeir kendu
börnum sínum, var ræktarsemin
við ættjörðina. Flestir þeirra töl-
uðu ekki annað en íslenzku.
Höfðu efcki lært annað mál áður
en þeir fóru að heiman. Og þeg-
ar þeir voru 'komnir í lífsbarátt-
una fyrir vestan höfðu þeir um
annað að hugsa, en það setjast á
skólabekk. Þeir komu með tvær
hendur tómar og þurftu að brjót-
ast áfram.
Strax fóru þeir að hugsa um
sín þjóðþrifa- og framfaramál.
Þeir stofnuðu blaðið Framfara í
Nýja íslandi. Aðalritstjóri hans
var Jóhann Briem. Og þeir stofn-
uðu kirikjusöfnuðina í þeim
tvenna tilgangi: Að glæða trú-
arlífið, og íslenkunni til verndar.
Landnemakynslóðin er nú að
mestu leyti horfin.
Hve lengi telur þú að landnám
íslendinga vestra hafi staðið
yfir?
Frá 1875 til 1905. Á því tírna-
bili komu altaf fleiri eða færri
héðan vestur.
Hvað líður íslenzkunni í kirkj-
unum?
Fjórar kynslóðir.
I dag er í stuttu máli þannig
umhorfs meðal Vestur-Islend-
inga. Elzta kynslóðin er eins og
eg sagði áðan að mestu leyti
horfin. Einstöku “Birkibeinar
eftir.
Það er önnur kynslóðin, sem
nú ber hita og þunga dagsins
þjóðrækhismálunum og mann
fjelagsmálum ofckar.
Þriðja kynslóðin, barnabörn
landnemanna talar skilur og les
allmikið íslensku en er enskan
að jafnaði tamari. Hún finnur til
ætternis síns og ber djúpa rækt-
arsemi til Islands og íslenskrar
menningar.
Fjórða kynslóðin er í dag
bamahópur, sem að mifclu leyti
er óráðin gáta. Er leitast við að
uppfræða þessi börn í íslenskri
tungu, í hinum svonefndu laugar
'dagsskólum okkar. Þar starfa
æfðir kennarar einkum kenslu-
konur. I laugardagsskóla okkar
í Winnipeg, sem Ásmundur P.
Jóhannsson hefir mest barist
fyrir að haldið sje uppi, er einn
íslenskukennarinn íslenskur
móðurætt, en sfcoskur í föðurætt
Talar hann og skrifar íslensku
með afbrigðum vel.
Ný vakning.
Mjer þykir rjett að geta þess,
að við Vestur-íslendingar feng
um mikla uppörfun í síðustu
styrjöld, með þeim auglýsingum.
ef svo4 mætti að orði komast
sem landið f jekk meðal enskum-
ælandi þjóða, er Island komst
hyað eftir annað á fremstu síðu
stórblaðanna. AmeríSk og Cana-
dísk blöð og tímarit fluttu sæg af
ritgreðum um Island og íslenska
menningu.
Þetta virðulega og hlýlega umtal
kveikti í mörgum piltum og
stúlkum af íslenzkum stofni.
Þetta unga fólk fór að hugsa sem
svo: Því sfcyldi eg ekfci leggja
nokkuð á mig, til þess að kynn-
ast menningu ættþjóðar minnar
úr því erlendir menn skrif a svona
fagurlega um Island.
Ótal mörgum sinnum varð eg
var við þetta. Eg hafði séð margt
af þessu unga fólki áður; vissi,
að það var af íslenzkum stofni
en vissi engin deili á því. Það
hafði kannske komið endrum og
eins á íslenZkar skemtanir,
hljómleifca eða því um líkt. Nú
gaf það sig fram, fór að leita
kynna af því sem íslenzkt er.
slóst í hópinn með okkur 'hinum.
RÖDD FRÁ
GAMLA FÓLKINU
Eg get fullvissað þig um það,
Valtýr minn, segir Einar Páll, að
í Vesturheimi er harðsnúinn hóp-
ur karla og kvenna, sem stað-
ráðinn er í því að berjast í
lengstu lög fyrir varðveislu ís-
lenzkrar tungu og annara þeirra
menningarerfða, sem þeim skilst,
að leiði til blessunar fyrir þá,
sem eiga að lifa í hinu vestræna
umhverfi.
Eg sagði við blaðamennina,
sem eg hitti er eg kom fyrir viku
síðan áð eg væri e. t. v. ekki
alveg óhlutdrægur í íslenzkum
þjóðræknismálum vestan hafs
vegna þess, að eg hefi svo óbil-
andi trú á ódauðleik íslenzkrar
tungu og íslenzkrar mienningar,
hvar sem er í heiminum og við
hvaða öfl sem er að etja.
Landið mitt.
I bernsku dáði eg fegurð lands-
ins míns, og fagurt var það þegar
eg kvaddi það fyrir 33 árum.
Síðan hefi eg í raun og veru
1 altaf hugsað heim þó vel hafi
vestræna fóstran farið með mig
og veitt mér margt, sem eg að
vísu tel, að eg hafi að einhverju
leyti unnið fyrir.
Þó ísland væri fagurt í bemsku
augum mmum og fagurt, er eg
kvaddi það, bjó mér það altaf
rífct í huga, að fcvnnast öðru Is-
landi, fegurra landi og þroskaðri
þjóð.
ísland, eins og það var, er eg
kvaddi, var ekki að öllu leyti
landið mitt. Það land þroskans
og glæsilegrar ménningar, er eg
kom hingað nú var landið, sem
eg þráði. Landið kyrrstöðunnar
hefði eg ekki kært mig um að
kynnast. Island framtíðarinnar,
framíaranna og morgundagsins,
eins og það blasir við í þessu ó-
gleymanlega ferðalagi er landið
mitt. Með myndina af því, og
enniþá fegurra framtíðarlandi
verð eg ásáttur með, að loka
augum mínum þegar þar að
kemur.
Við konan mín og eg, og sam-
ferðafólk okkar alt, finnum vel
til þess, í hve djúpri þakkarskuld
við erum gagnvart ríkisstjórn-
inni og Þjóðræknisfélaginu, fyr-
ir þær ógleymanlegu ánægju-
stundir, sem okfcur hafa þegar
fallið í skaut á ferðalaginu og
sem fylgja munu okkur í endur-
minningunni héðan frá, hvar sem
við förum.
Síðan kvadi eg Einar Pál og
óskaði honum og samferðafólfci
hans góðrar ferðar til Norður-
landsins.
V. St.
—(Mbl. 22. ágúst).
Eg hefi oft hugsað, þegar eg
hefi verið að lesa um athafnir
svo sem yngra fólks og usla þann og óhug
sem þær vekja um land allt. Og
hefi oft spurt sjálfa mig að
'hvernig stæði á allri þeirri óá-
nægju, öllu því ergelsi, öllum
þeim óhug sem læsti sig um láf
og sál þess fólks. Það er alltaf
óánægt og samt hefir það alls-
nægtir. Það neitar að vinna þeg-
ar því býður svo við að horfa,
og heimtar allt sem því dettur í
hug, bæði af guði og mönnum.
Hversu ólíkur er ekki hugsun-
arháttur' þess, hugsunarhætti
þeim sem réð, þegar að við vor-
um að alast upp, eða vorum uppá
okkar bezta. Við unnum þá ekki
eingöngu sökum þess að við sjálf
þyrftum þess með, heldur líka
sökum þess að við skyldum að
mannfélagið þurfti þess með.—
Við skyldum að menn geta ekki
og eiga heldur ekki að lifa sjálf-
um sér. Nú hýrumst við í okkar
eigin horni og við verðum að
vera ánægð með kjör þau sem
>essi aðstaða skapar okkur. Líf-
ið geysast óðfluga áfram og at-
hafna fólkið hefir hvorki tíma
né mannlund til þess að veita
okkur eftirtekt. En þó erum við
sí-vinnandi, með bogið bak og
aæklaðar hendur, að ynna af
hendi störf þau er við skuldum
framfærsluskyldu sjálfra okkar
og hinni sameiginlegu mannfél-
agssfcyldu vorri.
Hvernig væri nú fylir okkur
að hætta að vinna líka, eins og
unga fólkið, og í stað þess að
•vinna, fara að heimta — heimta
þokkalegri vinnu, því að sfcít-
verkin sem unga fólkið vill ekki
líta við, eru okkar hlutskifti.
Heimta hærra kaup, þó að við
getum ekki unnið fyrir því,
heimta hvíld og borgun fyrir að
taka hana; heimta eftirlaun frá
því opinbera, og að þau séu
borguð fólki á 65 ára aldurs-
skeiði þess, svo að eitthvað verði
eftir af Mftórunni, lífslönguninni
og lífsnautna hæfileikunum, þeg
ar þrældóms okinu er létt af
okkur, en við ekki látin bíða
fram á sjötugs aldurinn og elli-
hrumleika áður en eftirlaunin
eru ofckur veitt.
Hví ættum við gamla fólkið,
sem fædd erum hér í Kanada,
og borið höfum hita og þunga
dagsins um langan aldur, að vera
athvarfslausar hornarekur á öll-
um sviðum mannlífsins? Eg
vona að einhver mér færari ein
stæðingur verði til þess að halda
þessu máli vakandi og fylgja
því fram til réttláts sigurs.
Þvottakona.
Hugsað fram!
Látitu hreinsa öll fötin, sem
þú þarft að láta heins í
haust — NÚNA . . .
Ágætisverk
Hagnýttu þér tækifærið til
spamaðar með því að vitja
fata þinna í tbúðina sem
næst þér er.
Búðir okkar eru nú opnar
frá kl. 8 f. h. til kl. 7 e. h.
Perth’s
888 SARGENT AVE.
ORÐSENDING
TIL. KAUPENDA LÖOBERGS OG HEIMSKRINGLU A ISLANDI:
MuniS aS senda mér áskrlftarg-jöld aS blöSunum fyrir
júnílok. AthugiS, aS blöSin kosta nú kr. 25.00 árangrur-
inn. Æskilegast er aS grjaldlS sé sent I pöstávlsun.
BJÖRN OUÐUUNDBBON,
Reynimel 52, Reykjavlk.
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talsfml 95 826 HelmiUs 53 898
DR. K. J. AUSTMANN
BirfrcetHngur i ausma, evma, naf
oo hverka sfúkdómum.
704 McARTHUR BUILDING
Cor. Portage & Maln
Stofutlmi: 2.00 til 5.00 e. h.
nema á laugardögum.
DR. ROBERT BLACK
Bérfrœóingur i augna, eyma,
nef og kdissjúkdómum.
416 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofuslmi 93 851
Heimasími 42 154
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
islenzkur lyfsall
Fölk getur pantaS meSul og
annaS meS pösti.
Fljöt afgreiBsla.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaSur sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarSa og legsteina.
Skrifstofu talslmi 27 324
Heimilis talsími 26 444
Phone 31 400
Electrical Appliances and
Radio Service
Furnlture and Repairs
Morrison Electric
674 SARGENT AVE.
DCINCE//
MESSENGER SERVICE
ViS flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smœrri IbúSum,
og húsmuni af öllu tæi.
58 ALBERT ST. — WINNIPKG
Slmi 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
TELEPHONE 94 358
H. J. PALMASON
and Company
Ohartered Accountants
1101 McARTHUR BUILDINO
Wlnnipeg, Oanada
Phone 49 469
Radlo Service Specialiata
ELECTRONIC LABS.
B. THORKELBON, Prop.
The moat up-to-date Sound
Equipment Syatam.
130 OSBORNE ST., WINNIPBG
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 8COTT BLOOK SlMI 95 227
Wholesale Distributors of
FRB8H AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPBG, MAN.
T. Beroovitch, fram.kv.stj.
Vermla 1 helldsölu meS nýjan og
frosinn flsk.
802 OWENA STREET
Skrlfet aími 25 365 Helma 65 4*1
H
HAGBO RG
FUEL CO.
H
Dlal 21 331
(C.F.L.
No. 11)
21331
Argue Brothers Ltd.
Real Eetate, Financial, Insurance
LQ^iBARD BLDG., WINNIPBG
J. Davidson, Representative
Phons 97 291
Dr. S. J. Jóhannesson
216 RUHT STREET
(Beint suBur aí Bannlng)
Talsimi 30 877
VlStalstimi 3—6 efUr hidegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—6 p.m.
Phones: Offlce 26 — Res. 230
Office Phone Res Phone
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs.
H. R. and
TWEED
Tannlœknar
H. W.
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEO
DR. J. A. HILLSMAN
Burgeon
308 MEDICAL ARTS BLDG
Phone 97 329
Dr. Charles R. Oke
Tannlasknir
For Appointments Phone 94 968
Office Hours 9—8
404 TORONTO GEN. TRU8TS
BUILDING
283 PORTAGB AVB.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 556
For Quick Reliable Service
J. J. SWANSON & CO.
LIMITSD
308 AVENUE BLDG WPG.
Fasteignasalar. Lelgja hús. Ot-
vega peningalán og eidsábyrgS.
blfreiSaábyrgS. o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LögfrasObngar
209BANK OF NOVA 8COTIA BG.
Portage og Garry St.
Slml 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British QuaUty Fish Netting
60 VICTORIA 8T., WINNIPBO
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDBON
Tour patronage will be appreclated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Managing Direcúor
Wholeeale Dlstrlbutors of WMh
and Froaen Flah.
211 CHAMBERS 8TREET
Offlce Ph. 26 328 Res. Ph. Tl *tf