Lögberg - 25.09.1947, Side 2

t
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. SEPTEMBER, 1947
Frá Heklueldi 1 947
Eftir Steindór Steindórsson frá Hiöðum
Yfirlit.
Það þótti tíðindum sæta, bæði
hér og erlendis, er sú fregn barst
út, að eldur væri upp kominn í
Heklu hin'n 29. marz. sl. Eldgos
heyra raunar ætíð til mikilla tíð-
inda í voru landi, svo þungar bú-
sifjar, sem þau oft hafa veitt
þjóð vorri. En hér stóð þó sér-
staklega á. Hekla sjálf var tekin
til starfa. Frægasta eldfjallið á
íslandi, og eitt af nafnkenndustu
eldfjöllum jarðar. Frægð Heklu
má rekja til ýmissa orsaka, en
fyrst ber það til, að hún hefir
gosið flestum fjöllum oftar, svo
að sögur fari af, eða alls 22 sin-
num, auk þessa goss, en þá eru
talin með nokkur gos, er orðið
hafa í nágrenni fjallsins sjálfs.
Enda þótt heimildir um Heklu-
elda frá fyrri öldum séu slitrótt-
ar, hafa menn samt fylgzt betur
með hamförum hennar en flest-
um öðrum eldsumbrotum hér á
landi, því að Hekla er við byggð,
og blasir við s j ó n u m manna
hvarvetna um allt Suðurlág-
lendið, þar sem lengstum hafa
verið fjölbyggðustu sveitir
landsins. Það er ekki aáeins, að
Heklueldar hafi margir verið,
heldur hafa gos hennar nær
ætíð verið mikil og staðið lengi,
allt að tveimur árum. — Hafa
þau venjulegast hafizt með
sprengingum, ösku- og vikur-
falli, sem oft hefir borizt víða,
jafnvel til annarra kinda. En
einnig~hafa hraunflq^Rllið um
hlíðar fjallsins, og herma sagn-
ir frá nokkrum bæjum, er eyðzt
hafi í Heklueldi. Hefir mönnum
í nágrenni Heklu því ætíð stað-
ið uggur nokkur af návist henn
ar, jafnframt því sem hún þó
er þar höfuðprýði í landslagi.
Erlendis skapaðist frægð
Heklu þó ekki af þeim sökum,
sem nú var tjáð, heldur einkum
af hjátrú þeirri, er menn settu
í samband við hin ægilegu elds-
umbrot. Töldu menn þar vera
inngang vítis, og var fullyrt, að
þyrpingar vítisára sæjust í log-
um Heklu, þar sem þeir væru
að pína sálir fordæmdra. Aldrei
mun þó sú hjátrú hafa náð
verulegri fótfestu meðal al-
mennings hér á landi. En lærðir
menn munu ekki hafa verið
grómlausir með öllu í því efni.
Hekla er aflangur fjallshrygg
ur og er hæstur tindur henn-
ar 1447 m. Stefna fjallsins er
frá SV—NA. Hvílir það á und-
irstöðu úr móbergi, sem er
meginefni fjalla á þessum slóð-
um, en hefir hlaðizt upp úr gos-
efnum meðfram sprungu, er
liggur eftir fjallinu endilöngu.
Mátti sjá merki sprungunnar
eftir fjallinu fyrir gos það, er
nú stendur. Var hún þó víða ó-
.glögg, en á henni gígar, isem
hraunflóð hafa runnið úr. Var
sprunga þessi nefnd Heklugjá.
Landslagið er svo*háttað næst
Heklu, að lág móbergsfjöll og
hálsar liggja þar samsíða með
fjallinu. Bæir þeir, er næstir
eru Heklu, Næfurholt, Hólar og
Haukadalur, standa vestan und-
ir Bjólfelli, sem er nokkru
sunnar og vestar en Hekla, en
syðst í lágum fjallgarði, sem
kenndur er við Næfurholt. Hlíf
ir hann láglendinu að mestu
fyrir hraunflóðum Heklu. Bær-
inn í Næfurholti stóð fyrr um
2 km norðar en nú. En 1845
brauzt hraun þar fram milli
fjallanna og var hann þá flutt-
ur.
Fyrsta Heklugos, er sögur
fara af, var 1104, en' síðast gaus
hún sjálf 1845, enl878 og 1913
voru fremur lítil gos norðaust-
ur fráHeklu. Voru margir farn-
ir að halda, að glóðir hennar
væru kulnaðar, þar sem hún
hafði aldrei fyrr hvílzt svo
lengi.
i- *
Upphaf Heklugoss 1947
Morguninn 29. marz 1947 hófst
Heklugos hið 23. í röðinni, ef öll
gos eru talin, bæði í fjallinu
sjálfu og nágrenni þess.
Engir fyrirboðar sáust þess,
að gos væri í aðsigi. Kvöldið
fyrir eldsuppkomuna var
Hekla alheið, og sást þar
hvorki reykur né önnur verks-
ummerki. Fjallið var þá hulið
snjó niður undir miðjar hlíðar.
Þó telur kona á einum ná-
grannabæj anna, að hún hafi séð
dökkan blett á fjallstindinum
um kvöldið, en ekki gerði hún
það þá að umtalsefni, enda datt
engum í hug, að tíðinda væri að
vænta úr þeirri átt.
Eftir því sem næst verður
komizt, hófst gosið kl. 6.30 laug-
ardagsmorguninn 29. marz. —
Voru að því nokkrir sjónarvott
ar. Fyrst sást ljósleitur gufu-
mökkur stíga upp úr fjallinu,
en sumum virtist líkast því, sem
hátindur fjallsins lyftist upp.
Um 10 mínútum síðar kom all-
snöggur landskjálftakippur. Olli
hann þó hvergi tjóni nema á
Hólum, einu næsta býli við
Heklu. Þar sprakk veggur úr
holsteini.
Gosmökkurinn hækkaði óð-
fluga fyrstu mínútur gossins, og
fjallið huldist reyk og mistri,
svo að ógjörla sá til þess um
hríð. Er talið, að mökkurinn
hafi verið 20 þúsund m hár, er
hann var hæstur rúmum klukku
tíma eftir að gosið hófst. Vind-
ur var norðanstæður, en lítið
eitt austlægur. Lagði mþkkinn
til suðurs eða lítið eitt suðvest
ur. Varð brátt létt að fylgjast
með gosinu frá norðri og norð-
vestri.
Stundarkorni eftir eldsupp-
komuna tók vikur og ösku að
drífa niður efst og austast á
Rangárvöllum, í Fljótshlíð, und
ir Eyjafjöllum og allt út í Vest-
mannaeyjum og hafinu þar um-
hverfis. Mest var öskufallið í
innanverðri Fljótshlíð. — Varð
þar svo dimmt, að ekki sá handa
skil, og hélzt svo fram eftir
degi. Undir kvöld tók að létta
til, og féll lítil aska úr því. Var
vikurlagið þá orðið um 10 cm
þykkt, og svo gróflegt, að
stærstu vikurmolarnir voru 3—
4 cm. í þvermál. Nokkru minna
var öskufallið undir Eyjafjöll-
um og í Vestmannaeyjum, en
þó var svo dimmt þar, að ljós
varð að loga mestan hluta dags.
Um leið og gosið hófst, heyrð
ust ægilegar dunur og dynkir í
fjallinu. Heyrðust dynkirnir alla
leið til Grímseyjar og á Vest-
fjörðu. Ægilegastur varð hávað-
inn þó í námunda fjallsins, og
fengu menn eigi sofið fyrir hón
um á sunnudagsnóttina.
Samtímis þessum tíðindum
tóku hraunstraumar að rennna
frá gígum þeim, er opnazt höfðu
við hina fyrstu gossprengingu.
Féllu þeir niður hlíðar fjallsins.
Var gosið einkum ákaft í tveim
ur gígum nyrzt og syðst í fjall-
inu. Féll hraunflóðið úr norður-
gígnum í áttina að Mundafelli,
þar sem eldur var uppi 1913, en
úr suðurgígnum niður yfir
hrauniS frá 1845 í áttina að
Næfurholti. Er talið, að hraun-
straumar þessir yrðu um 5 km.
langir þefar á fyrsta degi.
$
Eins og fyrr getur var fjallið
alsnjóa hið efra. En á Heklu er
nokkur jökull og sísnævi, eink-
um norðantil. Þegar gosið hófst,
ruddist fram mikið vatns- og
jökulflóð norðvestur af fjallinu.
Féll það niður í Rangá ytri. Var
áætlað, að heildarvatnsmagnið
hefði verið um 20 millj. tenings
metra. Rangá óx mjög; hækkaði
vatnsborð hennar um 1—Vh.
metra á svipstundu. Hins vegar
linnti flóðinu fljótt, því að á
sunnudagsmorgun var áin kom
in í samt lag að mestu.
Ferðaþáttur
Eg átti ferð til Rvíkur dag-
inn sem Heklugosið hófst, Klukk
an var nálægt 14.30, er flugvél-
in, er ég fór með, hóf sig til
flugs af Melgerðismelum. Veð-
ur var bjart, en skýjakóf allmik
ið lá þó á fjöllunum við innan-
verðan Eyjafjörðinn. Áður en
varði var flugvélih komin suður
úr skýjaþykkninu, og blasti
þá allt miðhálendi landsins við
sjónum, baðað sólskini, því að
hvergi sá þar skýhnoðra né
þokuband. En yfir Hofsjökli sá
grásvartan mökkva bera við
hinn skafheiða himin. Hekla
sagði þar til sín. Þegar flugvél-
in var komin suður yfir Lang-
jökul, blasti gosið við. Upp af
norðurenda fjallsins reis mökk-
ur, dökkur og ægilegur, þver-
hníptur líkt og hamrabrún. Var
hann þó nokkuð tekinn að
lækka, frá því er hann reis
hæst, og var talinn 8—10 þúsund
m hár. Öðru hvoru ruddust þó
hnyklar norður úr honum, en
annars sveigði vindurinn hann
til suðurs, og var útsýn öll suð-
ur frá. Heklu hulin, og var sem
sæi þar í mógráan vegg. Var ein
kennilegt að líta þennan myrkva
þar sem land allt var baðað í
glampandi sólskini. Mökkurinn
hækkaði og lækkaði til skiptis,
og um skeið mátti greina reykj-
arsúluna upp úr norðvesturöxl
fjallsins. En brátt sveigði flug-
vélin lengra í vestur, og Hekla
hvarf mér sjónum að sinni, og
eftir klukkustundar flug lent-
um við í Reykjavíkur-flugvell-
inum.
Það mátti brátt sjá það í
Reykjavík, að Heklugosið setti
svip á bæinn. Að vísu sást ekki
ýkjamikið til þess úr honum.
Þó mátti greina, hvernig gos-
mökkinn bar við himin yfir aust
urfjöllunum. En hins vegar var
uppi fótur og fit í bænum. Svo
mátti heita, að hvert ökutæki
væri komið úr bænum, austur
á Kambabrún eða lengra, því að
alla fýsti að sjá þessi stórmerki.
Tvær flugvélar voru stöðugt á
ferðinni austur að Heklu, og í
þeim var hvert sæti pantað til
kl. 20 um kveldið. Þá tókst mér
að fá far.
Eg býst við, að allir farþegar
flugvélarinnar hafi beðið fullir
eftirvæntingar, en lengi var
ekkert að sjá. En er nær dróg
fjalíinu, var tekið að fljúga í
króka fram og aftur með því, og
blasti þá við sýn, sem ég hygg
flestum verði ógleymanleg. Al-
dimmt var orðið, er ég sá fyrstuv
eldana. Þá var flugvélin enn
allfjarri; var þá líkast að sjá og
lágan bálköst, ep rjúkandi glæð
ur umhverfis hann. Er nær dró,
skýrðist myndin. Þá mátti
greina ummál fjallsins, og kom
þá í ljós, að upp úr báðum öxl-
um þess stóðu eldstólpar með
þéttu neistaflugi, en eftir endi-
löngum hryggnum milli þessara
eldspúandi gíga var opin gjá, og
glóði þar í bráðna hraunkvik-
una; virtist þar vera kyrrt að
mestu, nema nokkrir reykjar-
mekkir stigu upp úr toppgígn-
um. En meðfram sprungunni
var að sjá sem allt háfjallið
væri þakið glóandi eimyrju, sem
þó væri víðast nokkuð fölskvuð,
en skini í glóðina undir fölskv-
anum. Mun það hafa verið
hraun, sem tekið var að storkna.
Niður frá stærstu gígunum féllu
hraunflóðin enn svo hratt, að
engrar teljandi storknunar varð
vart. Var líkast því, sem eldrák-
ir eða öllu heldur eldflóð féllu
niður hlíðarnar. Eg sá einna
gleggst syðsta hraunstrauminn
vestur af fjallinu, þann er
fylgdi hrauninu frá 1845. Hann
var þá kominn niður undir jafn
sléttu, og neðsti hluti hans far-
inn að hægja svo á sér, að nokkr
um fölskva sló á glóðina nema
fremst, þar sem hraunkambur-
inn seig áfram, líkt og hlykkjótt
ur, glóandi ormur. Var harla
mikilfenglegt að sjá til fjallsins,
því að svo mátti segja, að efri
hluti þess væri samfellt eldhaf.
Á sunnudagsmorguninn 30.
marz lagði ég aftur af stað til
Heklu. Slóst ég í för með þeim
Pálma Hannessyni, rektor, og
Trausta Einarssyni, prófessor.
Lögðum vi ðaf stað kl. rúmlega
10. Veður var hið fegursta,
“heiðskírt og himinn klár”, en
til austurs gat að líta mistur-
vegg yfir fjöllum, og lagði hann
allt á haf út.
Er austur kom á Kambabrún,
sáum við glöggt, að mistur lá
yfir mestum hluta láglendisins,
en umhverfis Heklu hulið þykk-
um mekki reykjar og skýjakafi.
Ýmsar tafir urðu á leið okkar,
svo að við vorum ekki komnir
austur hjá Þjórsá fyrr en kl.
13—14. Tók að gola af vestri;
greiddi nú af Heklu, svo að gos-
mekkirnir sáust greinilega, og
einnig greiddi nú að mestu mist-
ur austurfjalíanna. Jafnframt
bárust eyrum okkar fyrstu
kveðjur Heklu. Voru gosdrun-
urnar þar líkastar brimgný í
fjarska. Var okkur tjáð af mönn
um, er við hittum að máli, að
sniámunir einir væru gosdrun-
ur þessar hjá því, sem verið
hefði daginn áður.
Við héldum áfram ferð okkar
sem leið liggur um Gunnarsholt
að Næfurholti. Áður en þangað
kom, lá leið okkar um nýbýlið
Hóla. Þar var auður bær. íbúð-
arhúsið skemmdist í landskjálfta
kippnum, svo að ráðlegast þótti
að rýma bæinn. Við dvöldumst
þvi ekki þar, en hröðuðum för
okkar að Næfurholti.
Bærinn í Næfurholti stendur
undir bröttum hálsi, lítið eitt
norðar en Bjólfell. Heiman það-
an sést ekki til Heklu, en engu
að síður duldist okkur ekki, að
nú vorum við komnir í örskots-
helgi við hamfarir hennar. Drun
urnar voru nú miklu magnaðri
en fyrr, og þegar mestu dynk-
irnir kváðu við, fannst greini-
legur titringur í jörðu. Þó var
allt sagt miklu kyrrlátara en
daginn áður. En samt hafði gos-
ið færzt í aukana seinni hluta
dagsins, eftir að hafa hvílzt um
hríð árdegis.
Eftir stundardvöl heima í
Næfurholti, lögðum við Pálmi af
stað áleiðis til Heklu. Við geng-
um fyrst upp á hálsinn fyrir of-
an bæinn. Hann er allhár og
brattur. Er upp kom á hrygg
hans, blasti Hekla við sjónum.
Sáum við nú greinilega í syðri
enda fjallhryggjarins. Þar gein
við opin sprunga, og vall þar
fram hraunstraumur, en ljósir
gufumekkir stigu þar upp af. —
Nokkru ofar í sjálfri fjallsöxl-
inni sást einn megingígurinn, og
þyrluðust þar upp mislitir mekk
ir og bólstrar, sem blönduðust
gosmökkum þeim, er stigu upp
úr nyrðri gígum fjallsins. Mekk
irnir risu og hnigu án afláts. —
Ýmist voru þeir kolsvartir,
þrungnir Ösku og vikri, eða ljós
gráir, og þá einkufn vatnsgufa
og lofttegundir. Form þetta var
síbreytilegt. Mátti þar sjá mynd
ir, furðulegri og fjölbreyttari
en orð fá lýst. Stundum gægð-
ust þar fram ferleg mannshöf-
uð, en í næsta vetfangi voru
þau horfin, en í þeirra stað kom
in einhver ódæma skrímsl eða
skrípitröll. En fyrst, er reykjar
bólstrarnir stigu upp, áður en
þeir tóku að leysast sundur,
minnti form þeirra mest á tröll-
aukin blómkálshöfuð. — Þegar
maður horfði á þessar síbreyti-
legu, ferlegu myndir, virtist það
raunar ekki nein goðgá, að hjá-
trúarfullur lýður liðinna alda
þættist sjá í gosmekkinum drýs-
ildjöfla og “skötubarðvængjaða
fjanda fjöld”.
Þarna af hálsinum var góð
yfirsýn um alla norðvesturhlið
Heklu, allt norður að Lillu
Heklu, sem er bunga mikil, er
liggur fyrir miðri hlíðinni, en á-
föst meginfjallinu, og nær því
hér um bil í mitti; yfir koll henn
ar sá allt til norðurenda fjalls-
ins. Tveir megin-hraunstraum-
ar höfðu fallið niður fjallið,
hinn nyrðri norður undir Litlu
Heklu, en hinn syðri og meiri
var að sjá tiltölulega nærri okk
ur, enda féll hann úr suðvestur-
gígnum. Hraun þessi voru sýni-
lega tekin að kólna, og voru
svört tilsýndar, og nyrðri straum
urinn virtist hættur að renna.
En úr gjáarendanum syðst í
fjallinu, í svonefndum Höskulds
hjalla, og fyrr var getið, rann
tiltölulega mjó hraunelfa, sem
enn var í hraðri framrás, og sá-
um við það betur seinna, hversu
hratt henni miðaði. Það má
skjóta því inn, að sá hraun-
straumur heldur enn áfram,
mánuði eftir eldsuppkomuna.
Yfir hraununum öllum lá þunn
gufuslæða, sem hitauppstreym-
ið frá fjallstindinum sogaði til
sín. Lítt sá enn til elda, enda var
enn bjart af degi.
Við ákvöðum að ganga að
næsta hraunstraumnum. Leiðin
var ekki löng, en öll á fótinn og
víða dálítið óslétt. Snjólaust var
að kalla, nema einstaka fannir
í dældum. Við fórum hægt, til
þess að njóta sem best þess, er
fyrir augun bar. Sýn sú, er við
okkur blasti, varð stöðugt stór-
fenglegri og ægilegri, eftir því
sem nær dró fjallinu og myrkr-
ið færðist yfir. Er við komum
upp að hraunröndinni, mátti
heita aldimmt.^ Gosið var nú í
algleymingi. Stöðugt kváðu við
þungir dynkir, þegar sprenging-
arnar urðu. Stundum rak hver
dynkurinn annan svo ört, að
líkja mætti við vélbyssuskot-
hríð, en oftar liðu þó nokkur
augnablik milli dynkjanna, en
stöðugt dunaði undir niðri með
þungum nið. Fjöllin og hálsarn-
ir að baki okkar endurköstuðu
hljóðinu, svo að af öllu varð ein
samfelld hljómkviða. En við
stærstu sprengingarnar skalf
jörðin undir fótum okkar. Suð-
vesturgígurinn blasti nú full-
komlega við sjónum okkar. Upp
úr honum var að sjá sem gló-
andi eldstólpa. Ne^pt var hann
sem þéttur bálköstur, en við
hverja sprengingu þeyttist eld-
stólpinn hátt í loft upp, svo að
hundruðum metra skipti, og
þá gneistarnir í allar áttir. Ekki
var gott að gera sér hugmynd
um stærð hinna glóandi hraun-
kúlna eða steina, sem þeyttust
upp úr gígnum. Þeir stærstu
munu þó hafa skipt metrum að
þvermáli. Mestur hluti af þess-
um hraunslettum virtist þó
falla ofan í gíginn aftur, en hitt
í nágrenni hans, en sumar eldsí-
urnar flugu svo langt upp í loft-
ið, að þær kólnuðu á fluginu og
hurfu sýn í gosmökkinn og nátt
myrkrið, og má hamingjan vita,
hvar þær hafa lent að lokum.
Erfitt er að líkja eldstólpa þess-
um við nokkuð annað. Oft virt-
ist mér þó lögun hans minna á
gossúlur Geysis, nema margfalt
meiri að fyrirferð, og svo auðvit
að var þarna glóandi eldur í
stað vatns og gufu. Þegar eld-
stólpinn tvístraðist við spreng-
ingarnar, var stundum líkast
því, sem eldtré með óteljandi
greinum þyti þar upp, og hristi
af sér limið, svo að greinarnar
flygju í allar áttir. Ásamt gneista
fluginu þyrluðust svo gosmekk-
irnir stöðugt upp í loftið, en
þeirra gætti nú minna í nátt-
myrkrinu. Stundum var að sjá
svartar reykjarflygsur, er líkt
og sundruðust í eldstólpanum
sjálfum. Svo mikilfengleg var
þessi sýn og fjölbreytileg, að
torvelt var að slíta af henni
augun. En þarna var fleira að
sjá og skoða.
Við vorum nú komnir upp und
ir hraunröndina. Hraunstraum-
ur þessi var tekinn að kólna svo
mikið, að hann var hulinn dökkri
skorpu, en þegar dimma tók,
sást hvarvetna skína í glóðina
undir henni gegnum óteljandi
sprungur og rifur. Aðeins efst
næst gígnum, þar sem fjallið
var brattast, féll glóandi straum
urinn fram. Á leið okkar upp að
hraunröndinni höfðum við veitt
því athygli, að hingað og þang-
að gusu upp öðru hverju skær-
ir, bláhvítir blossar. Sumir
þeirra voru ekki stærri en brugð
ið væri upp dálitlu skriðljósi,
en aðrir stærri og bjartari en
skærustu bílljós. Einnig sáum
við stíga öðru hvoru upp gufu-
mekki við hraunröndina, þegar
það seig fram yfir snjóskafla
eða leysingarvatnspolla. Hra^in-
kamburinn, sem við komum að,
var um 20 m hár. Að vísu mun
um helmingur þeirrar hæðar
hafa verið gömul hraunbrún,
sem nýja hraunið var að falla
fram af. Hraunið var ekki leng-
ur bráðið, heldur væri nær að
líkja því við glóandi eimyrju,
en utan á því myndaðist stöðugt
svört skel. Það rann því ekki
lengur, heldur væri nær sanni
að segja, að það hryndi fram. Út
úr hraunkambinum komu gúl-
ar, misjafnlega stórir, sem losn-
uðu frá meginhrauninu og
hrundu niður. Voru þetta gló-
andi steinar, en hverjum steini
fylgdi dálítil skriða af glóandi
eisu og eimyrju. Þannig þokaðist
hraunbrúnin fram. Steinarnir,
sem niður hrundu, voru misjafn
lega stórir, sumir e. t. v. ekki
stærri en mapnshöfuð, aðrir
eins og stærstu heybaggar. Um
leið og þeir hrundu niður,
sprungu þeir í sundur að meira
eða minna leyti, og usu þá upp
blossar þeir, er ég gat fyrr.
Logaði á steinunum um stund,
jafnvel í nokkrar mínútur, en
loginn smádofnaði, unz hann
hvarf með öllu. Meðan hraunið
mjakaðist áfram, heyrðist stöð-
ugt í því eins konar urgandi eða
svarrandi hljóð, einna líkast því,
þegar aurblandin grjótskriða
fellur hægt fram, en þó var sem
meira málmhljóð í hraunniðn-
um. Blandaðist þessi niður
hraunsins við hljómkviðu fjalls-
ins. —
Við félagar lögðumst niður og
hvíldum okkur í 5—10 m fjar-
lægð frá hraunröndinni. Hitinn
var þar þægilegur, nema þegar
gúlarnir hrundu fram og gló-
andi hraunkvikan opnaðist. Þá
var betra að líta undan eða skýla
andlitið. Við dvöldumst þarna
við hraunröndina um klukku-
stund, eða ef til vill tvær. Hvor'-
ugur leit á klukku, og fátt var
talað. Fyrirbrigði þau, er blöstu
við sjónum, fylltu svo hug okk-
ar. Við stóðum þarna andspænis
hinum stórkostlegustu fyrirbrigð
um náttúrunnar. Þarna gat að
lita mynd þeirra óhemjuafla,
sem að verki hafa verið, þegar
land vort skapaðist. Móðir nátt
úra sýndi okkur þarna starfs-
háttu sína, jafnframt því sem
fram fór einn þáttur í sköpunar-
sögu landsins. En tíminn leið, og
loks snerum við aftur. Á heimleið
inni var oft staðnæmzt og litið
um öxl, þegar sem hæst lét í
Heklugjá, allt þar til hálsinn
ofan við Næfurholt byrgði fjall-
ið sýnum; en er þangað kom, var
komið fast að miðnætti.
Eg dvaldist þar eystra um nótt
ina og til mánudagskvölds. Þann
dag var gosið miklu hægara en
áður. Að vísu færðist það nokk-
uð í aukana um nónbil, en linnti
aftur, er á leið kvöldið. Engu
að síður var mikilfenglegt að
horfa til Heklu þá um kvöldið
úr Landsveitinni. Hefði ég
gjarna dvalizt þar lengur. En
nauðsynjastörf kölluðu mig aft-
ur til Reykjavíkur.
Á víð og dreif
Síðan eldurinn kom upp í
Heklu er nú liðinn um mánaðar
tími. Vil ég hér geta nokkurra
atriða um gosið og aðfarir Heklu
þenna tíma.
Eins og fyrr getur, varð ösku-
og vikurfall mikið hinn fyrsta
dag gossins. Varð það miklu
mest efst á Rangárvöllum, í inn-
anverðri Fljótshlíð og undir
Eyjafjöllum. Á þremur bæjum
á Rangárvöllum, 12—14 í Fljóts
hlíð og nokkrum bæjum undir
Eyjafjöllum kvað svo rammt að
þessu, að sjónarvottar töldu
landið sem fullkomna eyðimörk
(Framh. á bls. 7)