Lögberg - 19.08.1948, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. ÁGÚST, 1948
Œttmaðurinn
Eftir
THOMAS DIXON, Jr.
Ben vakti svo klukkutímum skifti
nóttina eftir og var að hugsa um, hve
opinnskár að honum myndi óhætt að
vera daginn eftir í ástamálum sínum.
Honum hafði ekki fundist þau vera neitt
brennandi alvöru spursmál upp til þessa
Nú var svo komið, að honum fanst að
öll sín velferð, bæði þessa lífs og ann-
ars væri undir því komin, hvernig að
fram úr þeim réðist. Tvisvar áður hafði
hann verið kominn á fremsta hlunn með
að tilkynna Elsie, hvað honum byggi í
huga, en í bæði skiftin hélt einhver
kaldrana gustur í orðum hennar, hon-
um frá því.
Var sál þessarar konu tilfinngalaus
og köld, og henni ómögulegt að unna
nokkrum manni? Nei, þessi kuldi Norð-
ursins var aðeins á yfirborðinu. Hann
vissi, að undir niðri í eðli hennar lá falin
eldur fyrir hvern þann að verma sig við
sem að næði til hans. Þetta varð honum
enn ljósara nú, er hin heillandi samveru
tíð þeirra var á enda og endurminning-
arnar mintu á ótal atriði frá liðnum
dögum, mjúkt handtak, ylríkt bros og
blikandi augnatillit, talaði alt sínu máli
og var opinberun hinum óróa og eftir-
væntandi huga hans.
Stundvíslega klukkan fjögur kom
hann að vitja hennar daginn eftir, og
var hún þá tilbúin.
“Þú sérð að ég er tilbúin að fara með
þér, eftir alt”, sagði hún.
“Já, ég vissi að þú mundir koma”,
svaraði hann.
Hún var klædd í hreinleg, blá föt, og
var ofurlítið op, eins og v í laginu, klipt
úr í hálsmálinu, svo að sá í fagurlimað-
an hálsinn. Hún hafði aldrei fengist til
þess að vera í sveigkjólum — Hoop
skerts. —
Ben þótti mikið til þess sjálfstæðis
koma, en á hinn bóginn skaut það hon-
um skelk í bringu. Kona, sem leyfði sér
að ganga á móti tízkunni og virða hana
að vettugi, var sannarlega nokkuð nýtt
og honum stóð nokkur ótti af því.
Þau voru í dálitlum seglbát, og létu
hann berast með útfallinu. Það var í
október, og veðrið var dásamlegt, einn
af þessum óviðjafnanlegu Indíána sum-
arsdögum í Virginia, er friður og djúp
þögn, í lofti og láði„ ríkir, og jafnvel orð
mannanna falla máttvana og hjáróma
fyrir dýrð og tign náttúrunnar.
Þau þögðu bæði um tíma og það var
eins og honum yxi ásmegin í þögninni.
Engin stúlka, sem ekki var undir djúp-
um áhrifum, gat setið þannig hreyfing-
arlaus. —
Hún sat rétt fyrir framan hann í bátn
um og lítið til vinstri og hafði lagt hand-
legginn út yfir borðstokkinn og var með
fingurnar ofan í vatninu sem braut
það, silfur tært, í ofurlitlar rastir, við
hlið bá'tsins, og horfði á skógivaxnar
hlíðarnar upp frá ánni og blómin gulu,
rauðbláu, rtuðu og gulllitu, sem blik-
uðu þar í geislum kveldsólarinnar.
Þýðir tónar bárust frá lúðrasveit í
hermannaskála sem var í nágr^nninu,
og það var eins og Elsie slægi takt með
hendinni í vatninu.
Ben hugsaði aðeins um hana. Allt
umhverfið snerist um hana. Hann hafði
aldrei fyr séð svo fagurlega rósrauðar
kinnar, og allt litskrúð haustkveldsins
endurspeglaðist í hári hennar og hon-
um fanst að Guð hefði aldrei gefið nokk
urri persónu eins fögur augu og henni
— blikandi amberlituð augu, stór, opin
ská, hugrökk og sönn.
“Ert þú dauður aftur?” spurði Elsie
hikandi.
“Jæja, það er nú líkt ástatt fyrir mér
og íranum sem datt ofan af húsinu sínu
og konan kallaði til hans og spurði
hvort að hann væri dauður — ekki er
ég dauður, en orðlaus”.
Ben var fljótur að sjá tækifærið sem
þessi spurning með öllum endurminn-
ingunum sem hún vakti, gaf honum, og
hann færði sér hana í nyt.
“Ungfrú Elsie, þú ert of sjálfstæð og
heiðarleg kona til að leika nokkurn felu
leik við mig. Viltu svara mér einnrar
spurningar? Þú hefir undanfarið verið
að leitast við að koma á stað ósamlyndi
á milli okkar?”
“Þú hefir ekkert gert. Mér hefir að-
eins lærst að skiljast, að á milli okkar
er ómælisdjúp staðfest, og að það er
verulegt og djúpt. Það eru tiltölulega
fáir dagar síðan að hann faðir þinn var
þrælahaldari —”.
Ben brosti.
“Já, hann afi þinn var þrælakaupmað
ur og seldi okkur þá”, svaraði Ben.
Elsie kafroðnaði í framan og þykktist
auðsjáanlega við svarið.
“Þú tekur það ekki illa upp þó að ég
gefi þér nokkrar sögulegar bendingar”,
sagði hann þýðlega.
“Nei, langt í frá”, svaraði Elsie. “Eg
vissi ekki að Suðurríkjamenn kynnu
nokkuð í sögu”, svaraði hún þurlega.
Við lögðum sérstaka áherzlu á að
læra sögu þrælanna, að minsta kosti.
Eg hafði aldraðann og elskulegan kenn
ara í þeirri grein, sem var allra manna
bezt að sér í henni. Hann er einn af þeim
bezt lesnu mönnum sem til eru í land-
inu. En því miður situr hann nú í fang-
elsi. En ég hefi ekki gleymt því, sem
hann kendi mér. Eg man það vel”.
“Eg er að bíða eftir ljósinu”, sagði
Elsie í fyrirlitningar róm.
“Suðurríkin eiga ekki meiri skuld á
þrælahaldinu heldur en Norðurríkin. —
Þrælunum var stolið frá Afríku, af
Norðanmönnum. Þegar að þrælaskip
kom til Boston, þá héldu þessir guð-
ræknu Puritan-prestar opinbera bæna-
gjörð til þess að þakka allsvaldandi for-
sjón fyrir þá huglusemi að leiða til
stranda landsins frjálsa enn einn skips
farmi af villiráfandi heiðingjum til þess
að njóta kristilegrar blessunar —”.
Hún leit á Ben forviða með þóttasvip.
“Haltu áfram”.
“Tuttugu og þrisvar sinnum voru lög
samþykt á þinginu í Virginia, sem bönn-
uðu þrælainnflutninginn í það rfki. En
konungur Bretlands ónýtti þau öll sam-
kvæmt beiðni þrælasala frá Nassachus-
etts. Jefferson gjörði það tiltæki kon-
ungsins að einum liðnum í sjálfstæðis-
yfirlýsingu Bandaríkjanna — Declara-
tion of Independence — en Massachus-
etts-menn fengu því til leiðar komið að
sá liður var feldur úr. Suðurríkjamenn,
sem voru í nefndinni sem sömdu grund-
vallarlög Bandaríkjanna, settu afnám
þrælahaldsins inn í þau, en þeir frá
Massachusetts fengu því til leiðar kom-
ið, að þrælasöluleyfið var framlengt um
tuttugu ár —”.
Hér þagnaði Ben og brosti.
“Haltu áfram”, sagðl Elsie óþolin-
móð. —
Á frumbýlingsárunum þá var Negra-
kona opinberlega brend á báli í Boston.
Fyrsta blaðið sem barðist fyrir afnámi
þrælahaldsins var gefið út í Tennessee
af hr. Embree. Eftirmaður Embree, hr.
Benjamín Lundy, gat ekki fundið einn
einasta mann í Boston, sem var með
afnámi þrælahaldsins. Árið 1828 var
það meira en helmingur íbúanna í
Tennessee, sem voru móti þrælasöl-
unni. Á þessum tíma voru eitt hudrað
og fjörutíu félög í Bandaríkjunum sem
unnu að afnámi þrælahaldsins. Af þeim
voru eitt hundrað og þrjú í Suðurríkjun-
um, en ekki eitt einasta í Massachusetts
Það var ekki fyr en árið 1836 að Massac-
husetts var í fremstu röð með þræla-
haldsafnámið — ekki fyrri en allir
þrælar Massachusetts manna voru
seldir fyrir hátt verð og að þrælaverzl-
unin var eyðilögð —”.
Elsie leit með þóttasvip á Ben.
“Getur þú tekið á móti meiru?”
spurði hann.
“Já, vissulega. Þetta er skemtilegt”.
“Eg er nú rétt að byrja”, sagði Ben
glottandi.
“Fyrir alla muni haltu áfram”, sagði
Elsie. “Eg hélt fyrst að þú værir að gera
að gamni þínu til að stríða mér. Nú sé
ég að þér er alvara”.
“Mér hefir aldrei verið meiri alvara.
Þetta er hér um bil eina sagan sem ég
kann verulega og ég hefi ánægju af að
láta fólk vita af því. Eg heyrði vissan
aulabárð segja um daginn, að hann fað-
ir þinn ætlaði að innleiða Massachusetts
menninguna, alla leið til Rio Grand, þar
til lýðræðisfyrirkomulagið næði yfir alla
Ameríku. Eg gat ekki annað en brosað.
Þegar að Massachusetts var að innleiða
lög um klæðaburð ríkra manna og fá-
tækra, byggja kirkjur, sem fangahús,
gálgar og húðstroku-straurar stóðu í
og binda atkvæðisrétt mannt við
það, hvað háann sætaskatt í kirkj-
unum að menn gátu borgað, þá var
Carolina heimkynni frelsisins, þar sem
jafnrétti manna var fyrst viðurkent. —
Mönnum í Englands-ríkjunum, sem
höfðu minna en þúsund dollara í árstekj
ur, var með lögum bannað að klæðast
búning heldri manna, bera gull, eða
silfur kögur, knappa á knjám, eða
ganga á vissri tegund af stígvélum sem
heldri menn einir höfðu rétt til að ganga
í, og konur þeirra máttu heldur ekki
bera herðabönd úr silki. Á meðan að
þessu fór fram í Massachusetts, börð-
ust kvikarar, og kaþólíkar í Maryland,
Babtistar og Skozk-írskir Presbyríanir
í Suðurríkjunum hvarvetna fyrir jafn-
rétti manna”.
“Eg er ekki að sitja út á athafnir for-
feðra okkar”, sagði Elsie. “En ég hefi
ýmislegt út á nútíðarmennina að sitja”.
“Hefi ég nú framið einhverja óhæfu
og verið léttur fundinn?” spurði Ben í
uppgerðar alvöru.
“Lífsskoðanir okkar eru langt hvor
frá annari”, sagði Elsie alvarlega.
“Hvað hefir þú út á lífsskoðanir mín-
ar að setja?” spurði Ben.
“Þú ert fullur af sjálfsáliti, til að
byrja með, og myndugleika, sem þér
finst að gefi þér rétt til að dæma alla
hluti, samkvæmt eigin ímyndunum þín-
um. Norðanmennirnir eru nógu slæm-
ir, en yfir gikkshátt ykkar, Sunnan-
manna, ná engin orð!”
“Þú segir þó nokkuð!” mælti Ben og
hló innilega. “Er ekki frú Franham
fööursystir þín forseti í einhverjum
klúbb?”
“Jú, og hún er bráðsnjöll kona”, svar-
aði Elsie.
“Segðu mér meira”, sagði Ben.
“Eg mótmæli þessu himinborna karl-
mannavaldi. Þeir herrar sköpunarverks
ins, eru eftir alt ófullkomnar verur —
nær dýraríkinu, veikbygðari í æsku,
óþroskaðri, hneigðir til ófriðar og fá-
bjánaháttar. Eg hefi aldrei séð konu,
sem var fábjáni — hefir þú?”
“Eg held ekki, þegar ég fer að hugsa
um það”, svaraði Ben með uppgerðar
alvöru. “Hvað meira?”
“Er þetta ekki nóg?” spurði Elsie.
“Nei, þetta er smáræði, ég samþykki
allt sem þú hefir sagt, en það er utan
málefnisins. Eg er að lesa lögfræði eins
og þú veist.”
“Eg hefi persónu eiginleika, sem ég á
sjálf. Þú og þínir líkar takið ykkur vald
tii þess að yfirskyggja alla þá sem minni
máttar eru”.
“Vissulega, ég er maður”.
“Eg kæri mig ekki um að vera yfir-
skygð af nokkrum manni”.
“Þú kærir þig ekki um vernd, um-
hyggju eða velvild neins manns?”
“Mig hefir dreymt um athafnalíf, sem
nær út yfir húsveggina fjóra. Eg hefi
aldrei getað fallið í stafi út af tilhugsun-
inni um að verða matreiðslukona og
húsfrú án kaups, og stofna lífi mínu
í hættu, á meðan að annar þroskast,
vex og krefst yfirráða í heiminum. Eg
get sungið, söngrödd mín er mér, það
sem mælskan er mönnunum. Hugsjón
mín er félag, við gáfaðan félaga sem
getur vakið og leitt mig á það fullkomn-
asta þrosktstig, sem ég er fær um að
ná”. —
Hún þagnaði og leit með eggjandi
augnaráði á Ben sem sat hreyfingarlaus
með góðlátlegu brosi á vörum.
Hann leit undan augnaráði hennar og
hinn ómótstæðilegi, lokkandi og laðandi
hlátur hans rauf kveldkyrðina, sem að
Elsie, þrátt fyrir mótþróa sinn, gat ekki
annað en tekið undir. Unglingsfjörið
spriklaði í hlátri hans. Það glampaði í
augum hans og gaf líf og fjör hverri
hans hreyfingu, og Elsie fann það leika
um sig eins og ljúflingslag eða létta
töfrarödd.
Hlátur Bens, endaði með því að hann
fór að syngja, í æskugleði sinni og hug-
arhrifning: “Ef að þú kemur þar á und-
an, þá seg þeim mín sé von”.
Elsie sat og hlustaði, og henni gramd
ist við sjálfa sig, þegar hún hugsaði um
þá einkennilegu yfirsjón sína, að hún
skyldi hafa farið að segja þessum
manni, sem henni mátti heita ókunn-
ugur, frá sínum leyndustu hugsjónum
og lífrænustu þrá. Hvernig stóð á
þessu einkennlega áhrifa- og aðdráttar
afli, sem þessi maður átti yfir að ráða?
Henni fanst að hún hefði blátt áfram
gert sig seka um skort á velsæmi, og
var í öngum sínum út af því, hvernig að
hann mundi líta á þá yfirsjón sína, og
þorði naumast að líta á hann.
En svo þegar að hann leit á hana
brosandi og eldfjöri Suðurríkja-æsku,
sem stafaði frá hverri hans hreyfingu,
og er hann yrti á hana, hvarf allur ótti
hennar og kvíði eins og skuggi fyrir
skini sólar. —
“Veistu”, sagði hann alvarlega, “að
þú ert sú skemtilegasta og yndislegasta
stúlka, sem ég hefi nokkurntíma þekt”.
“Þakka þér fyrir. Eg hefi heyrt. sagt,
að reynsla þín í þeim efnum hafi verið
ærið víðtæk, fyrir ekki eldri mann en
þú ert”.
Það kom glettnissvipur á andlitið á
Ben. —
“Það er máske satt. En þú vekur hjá
mér hugrenningar sem ég vissi ekki að
ég ætti til — líkamlegar og sálrænar í
senn. Hinn andlegi styrkur þinn með
með sínum sjálfsþótta, og hin bráða
skapgerð þín, er svo einkennileg og
óvanaleg, og svo er allt þetta búið hinni
mildustu fegurð”.
“Mér hefir aldrei verið meiri alvara
í hug. Það er fleira persónulegt í fari
þínu sem mér er ógeðfelt”.
“Hvað er það?”
“Kæruleysis framkoma þín”.
“Kæruleysi. ímyndun ein. Það eru
engir riddarar tii í mínu landi, við er-
um öll Skozkt-sambands kirkjufólk, og
franskir þresbytríanir. Hugmyndin um
að æskumenn Suðurríkjanna séu latir
vinnuleysingjar, er draumur. Eg lærði
kristin fræði í æsku”.
“Þinn matur og drykkur, er að veiða
fisk og dýr og að leika þér. Þú eltir
hverja stúlku sem þú mætir og þú
drekkur, mér finnst þú oft vera grimm-
ur, og að ég þekki þig ekki”.
Ben varð alvarlegur, og roðnaði í
framan. —
“Eg hefi máske gjört það af yfirlögðu
ráði að láta þig ekki lesa mig ofan í
gjölinn svona strax”, sagöi Ben seint og
með alvöru. “Hugmynd mín um heiðar-
legan mann er, að hann eigi að leiða,
uppörva, ráða, og vera í tilbót, einingar-
innar elskhugi. Eg viðurkenni að ég er
í ætt við sjóla himinsins og Satan, og
að ég er að bíða eftir því, að hönd kon-
unnar leiði mig á veg friðarins, og far-
sæls lífs”.
Andans einlægni Elsie var ekki sein
á sér að skilja hina duldu meiningu er
lá í orðum Ben, og henni hafði aldrei
fundist eins mikið til um hann eins og
einmitt þá — syipinn hreina, ennið
breiða og bjarta, augun djúpu og brúnu,
andlits svipurinn allur sýndist henni til-
komumikill og töfrandi og svar veg-
lyndis og viðkvæmni var komið fram á
varir hennar”.
Ben sá það og skildi, og laut að henni,
en sá þá ótta bregða fyrir á andlitssvip
hennar, svo hann rétti sig aftur við í
sæti sínu þegjandi.
Bátinn, sem þau voru í, hafði nú borið
nálægt bænum. Sólin var að síga og
glitruðu geislar hennar á vatninu spegil
fögru. Uppskeru dagsverkunum var
lokið og náttúran öll hvíldi í unaðslegri
haust-þögn.
Þau fóru framhjá hermannabúðum
sem stóðu upp á dalbrúninni og sjúkra-
húsi. Það glampaði á fallbyssu uppi á
hæðinni, og fánarnir héngu máttlausir
niður með flaggstöngunum á herbúðun
um og sjúkrahúsinu.
Elsie horfði á blóm sem Ben hafði í
lafinu á treyju sinni, um stund, og svo á
örið við hársrætur hans á enninu og
hvorutveggja virtist sameinast ljósa-
skiftunum í huga hennar. Það eina
sem verulegt var fyrir henni, var hann
sjálfur. Og geðin vermdi aftur hug henn
ar og hjarta.
Hann leit blíðlega til hennar og hún
fann ylbylgjur augna hans leggja um
sig alla. Hafsúla kom flögrandi í loftinu
og virtist stansa rétt yfir þeim í bátn-
um og hlægja, eða garga.
Ben beygði sig að Elsie, tók báðar
hendur hennar í sínar og sagði:
“Eg elska þig!”
Klökkvi lýsti sér í handtaki hennar.
Svo faldi hún andlitið á handlegg sér.
“Við erum gjörð hvort fyrir annað.
Hví ertu að berjast á móti því sem verð-
ur að vera? Hvað gjörir allt annað til?
Með öllum mínum syndum og veikleika
þá heyri ég og land mitt þér til — land
sálarinnar, uppskerunnar, sem aldrei
þrýtur og söng sem aldrei þagnar, gam-
aldags máske, og ef til vill héraðslegt,
en vingjarnlegt og gestrisið. Umhverfis
þess minsta heimili bygja fuglarnir
hreiður sín og búa þar allan ársins
hring. Farfuglarnir frá þínum eigin
köldu héruðum, hafa heyrt köll þeirra,
og loftið í kveld endurhljómar af söng
þeirra og raddir er þeir svífa til suðurs
mót sólu. Elsie mín kæra, ég hefi líka
kallað — kom þú til mín: Eg elska þig!”
Elsie leit upp og á Ben. Frá andliti
hennar stafaði viðkvæm andleg gjörvi,
en úr augum hennar las hann svar
hennar.
Hann beygði sig ofan að henni og
kysti hana.
“Segðu það! Segðu það”, hvíslaði
hann að henni.
“Eg elska þig”, sagði hún lágt.