Lögberg - 16.09.1948, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. SEPTEMBER, 1948
5
4liieAM/ÍL
■WCNNA
Ritstjóri. INGIBJÖRG JÓNSSON
Spjallað við frú Lilju Eylands
Eins og kunnugt er, dvöldu
þau hjónin, séra Valdimar J. Ey-
lands og frú Lilja, ásamt
þremur börnum sínum, siðastlið
ið ár á Islandi. Frú Lilja er
hreinræktaður Vestur-íslending-
ur, fædd hér og uppalin, og
hafði nú séð ættland sitt í fyrsta
sinn; mér var því nokkur for-
vitni á að vita, hvernig hún
hafði kunnað við sig og lagði
leið mína norður á prestsetrið
síðastliðna viku. Þau hjónin
tóku mér með alúð, eins og
þeirra er vandi og innan stund-
ar vorum við seztar með kaffi-
bolla og farnar að spjalla um
það sem á dagana hafði drifið,
síðan fundum bar saman fyrir
ári síðan.
Frú Lilja var nýkomin heim
úr heimsókn til bræðra sinna
sunnan línunnar, en hún er fædd
og uppalinn í hinum fagra
Mouse River dal í North Dakota;
þar námu foreldrar hennar
land, þegar þau komu frá Is-
landi, árið 1900. — Faðir hennar,
Guðbjartur Jónsson,, fæddur á
Fellsströnd í Snæfellssýslu, lézt
fyrir tíu árum síðan, en kona
hans, Guðrún Ölafsdóttir frá
Hrútafirði, Strandasýslu, andað-
ist síðastliðin vetur og var dótt-
ir hennar þá á íslandi. — Það
mun jafnan til fyrirmyndar tal-
ið, hve þessi mætu landnáms-
hjón lögðu að sér að afla börn-
um sínum æðri mentunar, því
vitaskuld var ekki ávalt af miklu
að taka. Tveir synir þeirra eru
læknar og tveir eru lögfræðing-
ar, en frú Lilja tók kennarapróf
og stundaði kenslu í nokkur ár
áður en hún giftist. —
“Hvað hreif þig mest á ís-
landi?” spyr ég frú Lilju.
“Ekkert hreif mig eins djúpt
eins og að hitta frændfólk mitt
þar — nákomið frændfólk, sem
ég hafði aldrei áður séð eða
þekkt, frændfólk, sem fagnaði
okkur af ósegjanlegum innileik
og bar okkur á höndum sér. —
Gaman þótti mér að sjá ýms
ættareinkenni, sem ég kannaðist
við, endurspeglast í fari þessa
frænda minna, í hreifingum,
málróm, útliti og framkomu. —
Til dæmis var einn frændi minn
í Hrútafirði, mjög líkur einum
bróður mínum, bæði í útliti og
hreifingum; stundum, þegar ég
sá hann tilsýndar, fanst mér
bróðir minii vera kominn.
Og þegar ég kom í fæðingar-
sveit móður minnar, Hrútafjörð
inn, fanst mér ég í raun og veru
vera komin heim. — Eg fór
þangað í maí ásamt Elínu dótt-
ur minni. Maðurinn minn var
önnum kafinn við starf sitt og
vildi að ég færi á undan sér til
þess að ég gæti dvalið því leng-
ur á þessum stöðvum. Móður-
bróður minn, Guðj. Ólafsson, átti
þar heima, en var nú nýlátinn.
Eg kom einu ári of seint til Is-
lands til þess að geta borið
kveðjur milli þeirra systkinanna,
móður minnar og hans. En fimm
börn hans eru búsett þar í sveit
og tóku okkur með mikilli
ástúð. —
Þegar við komum í sveitina,
vildi svo til að verið var að
halda samsæti til heiðurs séra
Jóni Guðnasyni og frú hans á
Prestsbakka. Okkur var boðið. —
Mikla ánægju hafði ég af því, og
að eiga þarna kost á að kynnast
fólkinu í sveitinni í einum hóp.
Móðir mín var umferðakennari
eins og þá var títt með kenslu í
sveit. Margt af miðaldra og
eldra fólkinu kom til mín og
sagði: “Þú ert dóttir hennar
Gunnu Ólafs; hún kendi mér að
lesa og skrifa. Vertu velkomin”.
Eg gat ekki annað en komist við,
Frú Lilja Eylands.
að finna hve hún átti enn djúp
ítök í hjörtum þessa fólks, hve
tryggð þess var sterk og órofin.
Eg kom á öll heimilin þar sem
mamma hafði verið kennari og
á ferðum mínum um þessa
fögru sveit fanst mér ávalt sem
hún væri með mér. Eg get ekki
lýst tilfinningum mínum þegar
ég stóð við leiði afa míns og
ömmu og móðurbróðurs — þessa
fólks, sem ég hafði aldrei séð,
en var mér þó svo náið og kært.
Faðir minn og systir hans,
Lilja, komu í sveitina frá
Borgarfjarðarsýslu. Þannig kynt
ust foreldrar mínir og þau gift-
ust að Prestsbakka tveim árum
síðar. Eina konu hitti ég í sveit-
inni, sem heitin er eftir móður
minni og föðursystir — Guðrún
Lilja.
Og mikið þótti Elínu dóttur
minni gaman af að heimsækja
þessa sveit; hún var altaf úti á
túni, upp um fjallshlíðar, niður
við sjó, að skoða sig um; hún
hélst ekki við inni. Mikla skemt
un hafði hún af því að sjá ný-
bornu lömbin, taka þau í fang
sér og leika við þau eða ganga
fram með sjónum og týna als-
konar skeljar og hröpudiska. —
Hún virtist finna það engu síð-
ur en ég, að hér áttum við djúp-
ar rætur, og sé ég mikið eftir
því að öll börnin mín gatu ekki
heimsótt þes^a sveit. — Faðir
minn átti líka ætt sína að rekja
í þessa sveit, því móðir hans
var Þórunn Þórðardóttir frá
Heydalsseli í Hrútafirði. Eg var
líka svo lánsöm að hitta ná-
komið frændfólk í föðurætt, sem
búsett var í Hafnarfirði og
Reykjavík”.
Faðir Guðbjartar — afi frú
Lilju — var Jón Magnússon
póstur milli Reykjavíkur og
Vesturlands 1864—’74. Var hann
orðlagður fyrir karlmensku sína
og drenglund. Hans er maklega
getið í Söguþáltum Landspóst-
anna eftir Helga Valtýsson. Frú
Lilja mintist og afa síns í erindi,
sem hún flutti á ensku og birt
var í Icelandic Canadian,
mars 1945.
Hvernig kunnu börn ykkar
við sig á íslandi?
Þau höfðu mikla ánægju af
dvölinni. Tvö eldri börnin, Jón
og Elín, voru í heimavistarskól-
anum á Laugarvatni um vetur-
inn, en Lilja var heima og gekk
í barnaskólann. Þau áttu dálítið
erfitt fyrst í stað vegna þess að
námsgreinarnar voru vitaskuld
kendar á íslenzku; Lilju litlu
leizt ekki á blikuna þegar hún
átti að þýða danska stíla á ís-
lenzku og kunni hvorugt málið!
En það var hreinasta furða, hve
þau komust fljótt niður í ís-
lenskunni. Og mikið þótti þeim
varið í það að þau fengu öll að
hjálpa ofurlítið til við ensku-
kensluna í skólunum. Eg gat
ekki annað en brosað þegar ég
sá til Lilju stundum; hún kom
heim með vinstúlkur sínar úr
skólanum, stóð spert fyrir fram-
an þær, sem væri hún gamall
kennari, og hlýddi þeim yfir
ensku lexíurnar þeirra. — Öll
eignuðust þau marga vini meðal
skólasystkina sinna, sem þau
munu skrifast á við og * öll
segjast þau vilja heimsækja ís-
land aftur. — Þótt þessi ferð
setti þau til baka, um eitt ár í
skólunum hér, þá sjáum við
ekki eftir því, vegna þess að þau
lærðu mikið í íslenzku, sáu
land forfeðra sinna og kyntust
mörgu nýju, sem víkkaði sjón-
deildarhring þeirra; þáu urðu í
raun og veru aðnjótandi mikill-
ar verulegrar mentunnar, þótt
hún verði ekki mæld með skóla-
prófi. —
Eg hefi gaman af því, að þau i
hafa lært að nota ýms orð og 1
orðatiltæki, sem ekki heyrast ^
oft hér í daglegu tali. — Um i
daginn vorum við á Gimli og
litli bróðursonur minn, þriggja
ára að aldri, ráfaði eitthvað í
burtu; Jón fór að leita hans og
hitti eldri mann og spurði:
“Hefir þú séð smáslrák í rauðri
peysu og síðum buxum? Hann
er nefnilega týndur?” Maðurinn
horfði undrandi á Jón og sagði:
“Talar þú íslenzku?” — Einn
daginn vorum við Lilja að
laga til föt; ég var orðin þreytt
og kom upp með það að hætta.
“Ekki dugar að gugna, við skul-
um halda áfram!” sagði telpa.
“Fanst þér ísland svipað og
þú hafðir gert þér hugmynd um
það?”
“Já, fátt kom mér ókunnuglega
fyrir sjónir, vegna þess að ég
hafði heyrt svo mikið um landið
frá barnæsku. Mér fanst þó fyrst
eftir að við komum, dálítið ein-
kennilegt að sjá konur í peysu-
fötum á götunum í Reykjavík,
og að heyra öll börn tala ís-
lenzku. — Reykjavík fanst mér
fremur þröngur bær og mér
ógnaði bílaumferðin á hinum
þröngu götum. Þótt mér þætti
gaman að koma til Reykjavíkur
fanst mér altaf bezt að komast
heim til Útskála. Það er fagur
staður og friðsæll, suður við
sjóinn, þó þar sé stundum veðra-
samt; þaðan sáum við til skip-
anna sigla að og frá landi. —
Þaðan eru aðeins um 35 mílur
til Reykjavíkur og akbrautin er
ein sú bezta og breiðasta á land-
inu; það var því auðvelt að
sækja samkomur, boð og aðrar
skemtanir í Reykjavík, hvenær
sem við vildum”.
— Nú kemur séra Valdimar
inn og sýnir mér mynd af Út-
skálum; hana hafði málað 19
ára gömul stúlka, byrjandi í
málaralistinni, en myndin gefur
þó góða hugmynd um staðinn.
Aðra stóra mynd sýnir hann mér
af Akureyri; það er falleg ljós-
mynd í litum. Þegar þau hjónin
fóru frá Akureyri, fylgdi séra
Pétur og fleiri vinir þeim úr
garði og gáfu þemi þessa mynd
að skilnaði.
“Ýmsir siðir á íslandi eru svo
hlýir og fallegir eins og þessi, að
fylgja gestum úr garði”, segir
frú Lilja, “og margar fagrar
gjafir og verðmætar voru okkur
gefnar af hinum morgu vinum,
sem við eignuðumst á Islandi”.
“Var ekki líka tekið vel á
móti Agnesi Sigurdson?
“Jú, það held ég nú. Við sótt-
um fyrstu hljómleikana henn-
ar í Reykjavík. — Okkur, sem
þekktum hana og hljómlistar-
gáfur hennar, fanst fyrst í stað
að áheyrendur skildu hana ekki
en eftir því sem lengra leið á
skemtiskrána, virtist fólk smám-
saman átta sig á, að hér var um
óvenjulegan píanóleik að ræða
— að hér var snillingur á ferð,
og að lokum var hún hylt með
miklum fögnuði”.
“Hvernig kunnir þú við þig
sem prestskona á Islandi?”
Það er tvent ólíkt að vera
Kirkjulíf Vestur-íslendinga kjarni þjóðrœkninnar
(Frh. af bls. 1)
legt er, því ástin fer ekki altaf
eftir þjóðerni.
Þeim fer af eðlilegum ástæð-
um fækkandi, sem koma á ís-
lenzku messurnar. Er það aðal-
lega eldra fólkið, sem þangað
kemur. En þó yngra safnaðar-
fólkið hafi yfirgefið íslenzkuna,
þá yfirgefur það ekki söfnuðinn.
Ræktarsemi þess við hugsjónir
feðranna kemur í veg fyrir það.
Unga fólkið vill ekki hverfa frá
þeim félagsskap, sem feður þeirra
stofnuðu.
Kirkjan kjarni félagslífsins
— Hvernig er samkomulag og
samvinna milli hinna íslenzku
safnaða í Winnipeg?
— Samkomulagið er prýðilegt
og góð vinátta milli kirkjufélag-
anna. Það hefir verið til gagns
að kirkjufélögin eru tvö, hefir
skapað heilbrigða samkeppni
þeirra á milli.
Utanum söfnuðina og kirkju-
félögin hefir svo myndast önnur
félagsstarfsemi Vestur-íslend-
inga, svo sem Þjóðræknisfélagið.
Frá fyrri tíð eru líka stúkur í
sambandi við söfnuðina. —
Eru þær að miklu leyti starf-
ræktar af eldra fólkinu og fer
þar allt fram á íslenzku.
Það var einkum á fyrstu ára-
tugum Islendinga vestanhafs, að
talsvert los var á mörgum
þeirra. Þá blésu ýmsir vindar
um menn og lífið var á margan
hátt frumstætt, eins og oft á sér
stað í nýjum bygðarlögum. —
Bindindisstarfsemin meðal Is-
lendinga var þá mörgum til
blessunar, hjálpaði ýmsum til að
ná þeirri kjölfestu, er nauðsyn-
leg var í stórborginni.
— Hvað verður að yðar áliti
um íslenzku söfnuðina, þegar
íslenzkan hverfur úr daglegu
lífi þar vestra?
— Hugmyndin er að færa
kirkjustarfsemina yfir á enska
málið. Halda söfnuðunum við
lýði á þennan hátt, þótt íslenzk-
an af óumflýjanlegum ástæðum
hverfi af vörum manna. Þannig
hafa innflytjendur annarra og
fjölmennari þjóða orðið að fara
að. Kirkjuleg starfsemi frænd-
þjóða okkar á Norðurlöndum
heldur áfram vestra, enda þótt
þeir hafi horfið frá tungu sinni
að miklu leyti. En með þessu
móti flytja innflytjendaþjóðirn-
prestskona á íslandi og hér. Þar
var lítið sem ekkert starf fyrir
mig utan heimilisins. Kvennfé-
lögin þar starfa á alt öðrum
grundvelli en hér; þau vinna lít-
ið að kirkjumálum, vegna þess
að þar er ríkiskirkja. Þar eru
heldur ekki sunnudagaskólar
vegna þess að kristindóms-
fræðslan fer fram í alþýðuskól-
unum. — Kvennfélögin á íslandi
starfa að ýmsum menningar-
og mannfélagsmálum, sérstak-
lega að bæta hag heimilanna.
Þegar við fórum, gáfu kvennfé-
lög safnaðanna mér fagran ís-
lenzkan búning og þótti mér afar
vænt um þann vináttuhug sem
þær sýndu mér með þessari
höfðinglegu gjöf. — Eg fékk dá-
samlega hvíld þetta ár sem við
dvöldum á íslandi. Það var
öðru máli að gegna með mann-
inn minn; hann var altaf önnum
kafinn. En nú hlakka ég reglu-
lega til að taka aftur til starfa
í kvennfélaginu okkar og taka
aftur sæti mitt í söngflokknum”.
— Nú er liðið fram á hádegi;
um leið og ég kveð frú Lilju,
segi ég: “Eg hefði gjarnan viljað
heyra meira um ferð ykkar, en
ég held ég sé samt búin að fá
nóg í dálkinn í þetta skipti”.
“Þú ætlar þó ekki að prenta
alt það sem ég hefi verið að
masa við þig!” segir frú Lilja,
“ég hefði þá viljað segja svo
margt fallegt um landið og
þjóðina, því allir tóku okkur
svo unaðslega vel. Fegurð lands-
ins og gestrisni fólksins verður
okkur öllum ógleymanleg til
æfiloka”.
ar hugsjónir og trúarlíf heima-
þjóða sinna inn í hinn enskumæl
andi heim. Sama er að segja um
þjóðræknismálin, tengslin við
heimaþjóðirnar halda áfram,
þótt tungan breytist.
Fimmtíu þúsund manns
— Hve margir teljið þér að
séu í Kanada og Bandaríkjunum
sem eru af íslenzkum ættum?
tölu á það, því fólkið er svo
dreift, og þegar íslenzkar stúlk-
ur giftast annarra þjóða mönn-
um, taka þær upp þeirra nöfn
og þá er erfiðara að átta sig á,
að börn þeirra eru Islendingar
að hálfu. Rögnvaldur heitinn
Pétursson rannsakaði þetta mál
eftir því sem frekast var unnt
og komst að þeirri niðurstöðu, að
alls myndu menn af íslenzkum
ættum í Ameríku vera um 50
þúsund, 35 þús. í Kanada og 15
þús. í Bandaríkjunum.
Mjög er erfitt að koma
V. St.
Lesbók Mbl.
The Bornoff School of Æusic
offers the many advantages in music education that only a School
can provide, plus a fine staff of music educators. Tuition provided in
VOICE — PIANO — VIOLIN — CLARINET — TRUMPET
WOODWINDS — STRINGS — BRASSWINDS
Theory Classes Commence September 15th
CONSULTING SERVICE—APPOINTMENTS PH. 29 877 (2-4 p.m.)
218 Bannaiyne Ave. (Opp. Ashdown’s)
TIL KAUPENDA
LÖGBERGS og HEIMSKRINGLU
Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum
vestan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein-
dálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á
• þumlunginn; þetta er a^vísu ekki mikill tekju auki, en
þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði.
Aðrar auglýsingar kosta 70 cents eindálka þumlungur,
Fyrir samskotalista reiknast 50 cents á þumlunginn
THE COLUMBIA PRESS LIMiTED
THE VIKING PRESS LIMITED
KAUPENDUR LÖGBERGS OG
HEIMSKRINGLU Á ISLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað.
Dragið ekki að jjreiða blöðin. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐM UNDSSON
Mávahlíð 37, Reykjavík.
SÍMA KURTEISl
BORGAR
SIG
Ef allir símnotend-
ur sýna samvinnu-
þýðleik. er auðvelt
að halda símaþjón-
ustunni í lagi. Þetta
greiðir fyrir:
• Fáyrði.
• Fyrirbyggið
óþörf SÍmtöl.
• Rétt tilhögun sím
nota.
• Nærgætni.
Ef þér eigi tilkynnið sím-
þjóni er samtali lýkur, þá
tefjið þér fyrir því, að aðrir
símnotendur komist að, en
slíkt veldur að sjálfsögðu
óþægindum.
Sé því gleymt að hringja af,
skapar slíkt óánægju og
getur valdið aukakostnaði
við firðsímun.
Verið fáorðir . Þolinmóðir . Nærgætnir
5—48
MANITOBA TELEPHONE SYSTEM