Lögberg - 16.09.1948, Blaðsíða 7

Lögberg - 16.09.1948, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. SEPTEMBER, 1948 7 Ey ðimerku rkonungurinn sem hefir lokið upp dyrunum fyrir olíukóngunum Efíir Georg Washmuih Sejersted Vaknið þið sem sofið í allri Norður-Afríku, Egipta- landi, Palestínu, Sýrlandi, íran og Tyrklandi, er Múhameðstrú ríkjandi, og um langan aldur hef ir trú þessi staðið í vegi fyrir nýtízku þróun í fjármálum og stjórnmálum þessara landa. Alt öðru máli er að gega um Saudi- Arabíu, sem ekki er einungis alt annar heimur en vor — heldur einnig annar heimur en hin ná- lægari Austurlönd. í Arabíu gætir áhrifa Islams meira en nokkurs annars bæði í opinberu lífi og hjá einstaklingum. — I Arabíu ríkir Kóraninn, og Ibn Saud er hinn hái verndari Islams. Boðorð Allah og spá- mannsins eru grundvöllur als, sem gildi hefir í lífinu, hvort sem það er efnislegs eða andlegs eðlis. — Nú á'dögum er Arabía ekki lokað land eins og hún var fyrir nokkrum árum — eða rétt fyrir síðustu heimsstyrjöld. — Hinar víðáttumiklu eyðimerkur og tignarlegu fjalllendi verða að láta af hendi hina huldu fjár- sjóðu sína, hinn voldugi Ibn Saud hefir stigið út úr miðalda- menningunni. Hann hefir lokið upp hliðinu í hálfa gátt fyrir út- lendingunum, og lyft blæjunni, sem huhldi auðæfi landsins, lítið eitt frá. Ennþá eru samt miklar víðáttur, sem ná yfir 2.420.000 ferkm. jafn leyndardómsfullar og órannsakaðar sem á tímum kalífanna. Stjórnkænir Bretar, framtaks samir Ameríkumenn og þeldökk ir Bedúínar hafa “shaked hands” og vinna í sameiningu að því að lokka fram hið fljótandi gull eyðimerkurinnar í Hasa við Persaflóann, og “hinn þétta leir” úr fjöllunum hjá Bouhran. Gullnámurnar hjá Bouhran voru fundnar þegar á tímum Salómós konungs. Múhameð spámaður eftirlét þær á sínum tíma í arf til hins trygga læri- sveins síns, Bilal ibn Harith al Mauzani ,og síðar voru þær nefndar Bani Suleiman-nám- urnar eftir þjóðflokki, er hafði heimkynni sín skammt frá þeim. í þessum námum Salómós var svo hafin vinnsla á ný fyrir 9 árum síðan af félaginu “Saudi Arabian Mining Syndicate” með amerísku fjármagni og aðstoð. Og í Hasa við Persaflóa, þar sem fámennt fiskiþorp var fyrir nokkrum árum, er nú hávaða- samur amerískur bær í grennd við auðugustu olíulindir heims- ins. Þar getur nú að líta nýtízku hafnarmannvirki, gnæfandi krana, birgðageymslur, pípu- leiðslur og herskarar af amerísk- um bílum og Ameríkumönnum, sem vinna hjá “Arabian Ameri- can Oil Co.” — Arabísk Amer- íska olíufélagið. — Fyrir aðeins tíu árum síðan var Hasaströixd- in ósnortið eyðimerkursvæði, lokað fyrir kristnum mönnum, öldóttir sandflákar, sem ljóm- uðu í fjölbreyttu litskrúði við sólaruppkomu og sólarlag, unaðs fagrar vinjar, Jítil arabísk sveita þorp og fiskiver, skuggaleg virki hér og þar með turnum og skotraufum — og árþúsunda gamlar rústir. Þegar nú hinn frjálsi og stolti eyðimerkurbedú- íni kemur ríðandi á úlfalda sín- um frá landi hillinganna og heilsar hvítu mönnunum frá Texas eða Chicago með ávarp- inu “Sala am es alaikum”, svara þeir honiun gjarnan á sína vísu með sínu kumpánlega “O. K., boy”. Hversu víðátiumikil eru olíusvæðin? Bahreineyjarnar liggja hér um bil í miðjum Persaflóa, sem er rúmlega 1000 km. langur — helm ingur af Rauðahafinu. — Eyj- arnar eru átta talsins og eru að flatarmáli 650 ferkm. með 120 pús. íbúa. Þær eru einnig nefnd- ar Perlueyjar, því að úti fyrir ströndunum er mjög auðugt af perluskel. Meira en 1000 bátar með 15.000 kafara innanborðs stunda þarna perluveiðar, og er afraksturinn eftir árið um 20 millj. króna virði. Og svo hefir ein auðlindin enn bætzt við — olían. — Hví skyldu ekki neðanjarðar olíulindir Irans og Iraks, jarð- fræðilega séð, liggja áfram suð- ur arabísku ströndina milli El- Koweit og Bahreineyjanna? — Það var þessi spurning, sem brezki höfuðsmaðurinn Holmes var að velta fyrir sér fyrir nokkr um árum, og 1931—’32 fann hann raunar olíu á Bahrein. Svo komu Ameríkumenn þangað ár- ið 1932 með nóg fjármagn, og það kom í ljós, að þarna voru mjög auðug olíulindasvæði. — Þremur árum eftir að fyrst var farið að bora, var framleiðsian orðin milljón tunnur, og stöðugt finnst meiri og meiri olía. Að vissu leyti tilheyrir olían Ameríkumönnum, en pólitískt séð eru yfirráðin í höndum Breta, því að árið 1861 gerðu þeir vináttusamning við Ataiba- þjóðflokkinn, þar sem svo er ákveðið, að eyjarnar skuli vera sjálfstætt ríki undir brezkri yf- irstjórn. Að vísu hefir “Texaco” haft þarna olíuhreinsunarstöð síðan 1937, en brezki flotinn hef- ir alger forréttnidi um olíutöku til sinna þarfa. Ein af eyjunum, Moharraq, er viðkomustaður og áfyllingarstöð fyrir flugvélar á leið til Indlands og Austur- Asíu, og flugstöðin þar er ein hinna stærstu og fullkomnustu í heimi. Og á aðaleyjunni, Mana mah, hefir R. A. F. gert stóra og fullkomna flugstöð. Og ekki er skortur á góðu drykkjar vatni. Ekki er annað en að sigla langt til hafs í Persaflóa og fylla vatnsgeymana frá uppsprettum, sem eru undir hafsbotni. % Mesiu olíulindir í heimi Og nú hefir fundizt olía inni á sjálíu meginlandi Arabíu, í Hasa, og það eru auðugustu olíu- lindasvæði, sem fundizt hafa fram til þessa. “Standard Oil of California“ og “The Texas Company” — Texaco — hafa fengið vinnsluréttindi í Hasa, og Ibn Saud konungur hefir selt þessum félögum á leigu hluta af eyðimerkurlandi sínu, þar sem olíusvæðin eru. Árið 1937 sam- einaðist “Standard Oil Co. of California” “Texaco” og var myndað félagið “Arabian American Oil Co”. í desember 1946 gerðu Ameríkumenn og Englandingar með sér samkomu lag um olíu, sem vakti mikla at- hygli, og er Ameríkumönnum þar heimilað að kaupa mikið magn hráolíu af “Anglo Irani- an”. Með samkomulagi þessu fanst Frökkum þeir vera settir hjá og töldu, að ráðstöfun þessi færi í bág við samkomulagið frá 1928. Með samningunum 1946 hófst náin samvinna milli Breta og Bandaríkjamanna um olíu- vinnslu, og miklar olíuleiðslur voru lagðar frá olíusvæðunum til Miðjarðarhafsins. Þremur mánuðum síðar — marz í fyrra — gerði “Arabian American Oil Co.” samning um byggingu 1600 km. langrar olíuleiðslu frá Persaflóa til Miðjarðarhafs. — Verður þetta ein af mestu og dýrustu olíuleiðslum, sem sögur fara far, og er áætlað að mann- virkið muni kosta meir en 500 millj. króna. Ameríska öldin hefir haldið innreið sína á aust- urhelming jarðar. Og Saudi-Arabía er farin að fylgjast með. Meira en 255000 km. langar bifreiðaslóðir liggja nú um hinar þurru eyðimerkur og hrjóstugu fjöll. Pílagrímar á leið til Mekka og Medína ferð- ast í stórum langferðabifreiðum. Milli allra stærstu vinja er nú hægt að fara í bifreið á einum degi, og hin 1000 km. langa úlf- aldaleið milli Persaflóa og Rauðahafs — sem höfundur greinar þessarar var heilt ár að fara á úlföldum árið 1934 — er nú farin með bifreiðum í stáð úlfalda. Erlendar flugvélar koma við í Saudi-Arabíu við Rauða- hafið og á ströndum Persafló- ans. í Djedda í Hedjaz hafa fjögur brezk flugfélög viðkomu vikulega. Og nýlega hefir Ibn Saud látið gera flughöfn skammt frá höfuðborg sinni Riads. — Riads er rammlega víggirt. Mitt í eyðimörkinni gnæfir hún með útvarpsstöngum sínum, döðlu- pálmum og virkismúrum. — Og ennþá ber Masmak-virkið menj ar eftir orrustuna, þegar hinn ungi Ibn Saud gerði áhlaup á virkið með örfáum eyðimerkur- riddurum árið 1901, drap land- stjórann og kallaði Bedúína eyðimerkurinnar undir merki sitt. Þetta áhlaup varð upphafið að veldi hans. Ibn Saud hefir að- setur sitt í konungshöllinni og stjórnar þaðan eyðimerkurríki sínu, þar hefir hann um sig hið fræga lífvarðalið sitt frá Nedjed ásamt sjeikum sínum og emír- um. — Ibn Saud heimsækir olíulindasvæðið Fyrir nokkrum mánuðum bauð “Arabian American Oil Co.” konunginum í heimsókn til olíulindasvæðanna hjá Dha- hran í Hasa. Hann fór frá höfuð- borginni í einkaflugvél, sem Roosevelt forseti hafði gefið hon um. I fylgd með honum voru 13 af 31 sonum hans, og eins marg- ir af hinni konunglegu hirð og hægt var að koma fyrir í sex öðrum flugvélum. í Dahran kom bandaríski sendiherrann r Saudi-Arabíu, Rives Childs, til móts við hann. Síðan var konunginum ásamt fylgdarliði hans boðið til veizlu hjá Arabahöfðingja einum þar í grenndinni. Veizlan fór fram að góðum og gömlum eyðimerkur- sið. Menn sátu með krosslagða fætur umhverfis stóreflis föt, sem full voru af sauðakjöti, kjöti af úlfaldakálfum, hrísgrjónum, hænsnum, kryddi, úlfaldamjólk, döðlum og fleira góðgæti. — Vitanlega borðuðu menn með fingrunum — þ. e. a. s. með hægri hendi, en þrælar þógu gestunum öðru hvoru með vatni úr silfurkönnu. Vinstri höndin er talin óhrein — með henni þvær maður líkama sinn. Þannig stendur það í Kóranin- um. — Svo bauð Olíufélagið til veizlu og nú varð konungurinn og lið hans að sitja til borðs að amer- ískum sið, borða með hníf og gafli vestræna rétti, svo sem buff, kjúklinga o. s. frv. I Konungurinn vildi búa í tjaldi sínu í þá fimm daga, sem konung- urinn dvaldi á olíusvæðinu, hafnaði hann eindregið að búa í gestaheimili við nýtízku þæg- indi. Hann svaf í hinu sex skifta tjaldi sínu um nætur, og þar veitti hann þegnum sínum á- heyrn. Þangað komu ríkir og fátækir úr langri fjarlægð til að sjá herra sinn og drottinn, þar sem hann sat í tjaldi sínu og hafði um sig sterkan lífvörð herskárra og glæsilegra Bedú- ína. — “Arabian American Oil Co.” gerði allt sem það gat til að i þóknast konunginum, og til þess höfðu þeir gildar ástæður. — Landið, sem þeir voru að bora, var hans eign, þeir höfðu það aðeins á leigu. Félagið hefir lagt að minnsta kosti 200 millj. dollara í fyrirtækið, enda er það orðið risafyrirtæki. Ekkert er sparað til þess að gera lífið eins ljúft og unnt er fyrir starfsmenn ina og fjölskyldur þeirra í þessu arennheita landi. Þarna eru loftkældar íbúðir, kvikmynda- hús, golfvellir, tennisvellir o. fl. Það er heldur ekkert smá- ræði, sem leigan eftir þessi auð- ugu olíusvæði mun gefa af sér í ríkissjóð Saudi-Arabía áður en langt líður. Sem stendur er dælt upp 200 þús. tunnum dag- lega, og konungurinn fær 22 cent af hverri tunnu. Þetta verða 44 þús. dollarar á dag, enda er þetta aðaltekjulind ríkisins ásamt með tekjum af pílagrímum. Konungurinn skoðar olíu- brunnana, borturnana, hreins- unarstöðvarnar og aðra vél- tækni. Hann ferðast niður að ströndinni og skoðar þar amer- ískt olíuflutningaskip, sem var komið frá Guam-eyju til þess að sækja farm arabiskrar olíu. — Hann skoðaði ennfremur amer- ísku flugstöðina, sem gerð er eftir fyllstu kröfum nútímans og kostaði meira en 3 milljónir dollara, og loks skoðaði hann alla skálana og húsin, sem reist hafa verið fyrir hina arabisku verka- menn. Olíufélagið hefir ekki einungis veitt þessari hirðingja- þjóð þægileg húsakynni með loftkældum herbergjum heldur einnig miklar og stöðugar tekj- ur. En hvaða áhrif þessi mikla bylting mun í framtíðinni hafa á þessi börn eyðimerkurinnar veit ekki einu sinni Ibn Saud. En hann sýndi þó strax afstöðu sína gagnvart vestrænum venj- um, þegar hann kaus heldur að búa í tjaldi sínu en við þægindi vesturlandabúa. Konungurinn veitir vestrænum konum áheyrn Og svo skeði nokkuð, sem vakti skelfingu um alla Arabíu — nokkuð, sem ekki átti sér hliðstætt dæmi í arabiskri sögu. Konungurinn brá í fyrsta skipti á ævinni ævafornri og helgri venju gagnvart framandi konum — einkum evrópskum konum.Abdul Azizi ibn Abdur Rahman al Feisal al Saud á nú 31 son og svo margar dætur, að enginn vandalaus veit tölu þeirra. — Dæturnar eru heldur ekki taldar með afkomendum, það eru aðeins synirnir, sem teljast Arabar. — Og á allri ævi sinni hefir hann veitt áheyrn einungis 12 útlendum konum, og þær urðu samkvæmt fornri venju að vera huldar þykkri blæju. Ein hinna síðustu var hertogafrúin af Athlone, sem hann veitti áheyrn 1938, og hún varð að klæðast arabiskum klæðum og hylja andlit sitt þykkri slæðu. — Erfðaprinsinum af Saudi-Arabíu hafði nefnilega verið boðið að vera við krýning- arhátíðina í Lundúnum, og nú þurfti að endurgjalda heimsókn hans. 1938 sendi brezka stjórnin hertogann af Athlone, bróður Maríu ekkjudrottningar, til Riad ásamt með frú sinni. Og nú fengu þó nokkrar amerískar konur, sem giftar voru starfsmönnum hjá olíufé- laginu, áheyrn hjá konunginum, og þær höfðu enga slæðu fyrir andlitinu. Svo sveimuðu þessar vestrænu konur umhverfis hinn 65 ára gamla einvalda. En nú fóru gömlu Arabahöfðingjarnir að velta því fyrir sér í alvöru, hvort þetta væri upphafið að því að afnema hina fornhelgu venju. — Fregnin barst eins og eldur í sinu um alla Arabíu, og allir fylltust undrunar yfir konungi sínum og herra: “Quodoukum Akhtar — Ibn Saud, sem ræður yfir lífi og dauða, einvaldskon- ungur yfir Arabíu — brýtur fornhelgar venjur eyðimerkur- innar, og veitir áheyrn villu- trúarkonum með blæjulaus and- lit------”. Eg veit ykkur muni ekki þykja Detta sérlega kurteist ávarp, og jafnvel ekki sæmandi. En sjáið þið nú til! Þann tuttugasta september næstkomandi, er ákveðið, að ársfundur íslendingadagsins verði haldinn í Góðtemplara hús- inu við Sargent Ave. og nefndin óskar eftir, að allir sem láta sér annt um Islendingadags hátíða- haldið, komi á þenna fund. Næsta ár er sextíu ára afmæli íslendingadagsins og það er hug- mynd nefndarinnar, að kosta talsvert miklu til fyrir það há- tíðahald og gera það þannig úr garði, að það verði öllum Islend- ingum hér til sóma eða ósóma, eftir því hvernig því verður ráð- ið og hagað. Það getur ekki geng- ið vel með því, að láta nefndina eina, standa fyrir öllu án þess að húhn viti nokkuð um hvað fjöldinn af fólkinu vill. Ef þið eruð óánægð með starf nefndarinnar að einhverju leyti, þá skellið þið allri skuldinni á hana, en komið ekki á aðalfund Islendingadagsins til að kjósa í nefndina og láta álit ykkar í ljós um, hvernig þið viljið að nefndin hagi störfum, hvað hún eigi að gera og hvað hún á ekki að gera. I þetta sinn verða fimm menn kosnir í nefndina í stað þeirra, sem endað hafa tímabil sitt. Þið verðið að kjósa þessa menn. Að þessu sinni verður engin útnefn- ingarnefnd. Kosningin verður algjörlega í ykkar höndum. En hún getur ekki verið það, nema því aðeins, að þið komið á fund- inn og sýnið vilja ykkar. Fund- urinn er hafður svona snemma að haustinu til þess, að næstkom andi nefnd hafi allan þann tíma sem hægt er að veita henni til undirbúnings hátíðahaldsins næsta ár. Undanfarin ár, hefir fundur- inn verið svo illa sóttur, að eng- in leið hefir verið að kjósa form- lega menn í nefndina. En það verður að vera gert nú. Ef þið sinnið þessu ekki, getið þið ekk- ert sagt á móti gjörðum nefndar innar á næsta ári í sambandi við þetta mikla hátíðahald. Nefndin getur þá farið sínu fram og þið verðið þegjandi að gera ykkur að góðu það, sem hún gjörir, hvað vitlaust sem ykkur kann að þykja það og hvað margar þús- undir dollara nefndinni þóknast að eyða. Nefndin hefir nú tals- verða fjárupphæð í sjóði, sem hún hefir verið að safna til undir búnings þessa hátíðahalds. Ef nefndinni skyldi koma til hugar að eyða þessum peningum óvit- urlega, að ykkar dómi, í sam- bandi við undirbúning hátíða- haldsins, þá getið þið ekkert sagt við því, ef þið komið ekki á ársfundinn þann tuttugasta september 1948. Það er óhugsandi, finnst mér, að eftir alt sem íslendingar hafa gert hér vestra til framkvæmda og góðs í flestum mannfélags- málum, að þó þeim sé farið að fækka, sem fremstir stóðu, að hinir, sem eftir eru, séu orðnir svo andlega sofandi og kærulaus ir, að þeir vilji ekki lengur sinna því sem .jeynt er að gera til viðhalds íslenzks þjóðernis hér í landi, að þeir séu orðnir svo værukærir, að þeir vilji bara sofa á frægðarorði þeirra sem fallnir eru. Helst virðist líta út fyrir það, því sannarlega fara engar frægðarsögur af gjörðum íslendinga í Winnipeg síðustu árin. Það virðist sem þeir vilji signa allt og svæfa eilífum dauða. Um þetta mætti rita meira, og þörf væri þess einnig, ef það skyldi geta rumskað við ein- hverri sofandi sál, sem hætt er O-jæja — einnig í Arabíu eru Rockefeller og Deterding farnir að hafa áhrif á tímans straum. Samvinnan. að sjá dagsmörk íslenzkra áhuga mála og framkvæmda. Svo vil ég að síðustu aftur minna ykkur á, að sækja fundinn pann 20. þ. m. Ef þið gerið það ekki, getið þið engum öðrum um kennt en ykkur sjálfum, ef illa tekst til með hátíðahaldið næsta sumar. — Davíð Björnsson ritari íslendingadagsnefndarinnar. Dánarfregn Miðvikudaginn, 1. sept., and- aðist Wilfred Ernest Johnson, að Silver Bay, Man. Hann var fæddur í Winnipeg 7. jan., 1912. Foreldrar hans eru þau hjónin Arni og Jónína Margrét Johnson, bæði á lífi. Árið 1915 fluttu þau frá Winnipeg til Langruth og þremur árum siðar til Silver Bay, við Manitobavatn, þar sem heimili þeirra hefir verið síðan. Fjölskyldan var stór: 7 synir og 4 dætur. Wilfred var elzti son- urinn. Reyndist hann heimilinu drengur hinn bezti, vann því, með ósérhlífni og árvekni, alt það gagn sem honum var unt. — Hann var góðum gáfum gæddur, sæmilega mentaður, ágætismað- ur í hvívetna. Hann ávann sér traust og virðingu allra, sem kyntust honum. Sterkur kær- leikur tengdi hann ástvinunum: foreldrum, systkinum og tengda fólki. Hann unni þeim og þau honum hugástum. Við burtför hans fyllir djúp sorg huga allra hinna nánustu og mikill göknuð- ur meðal þeirra allra, sem voru honum kunnugir. Útfararathöfnin fór fram í kirkju Betel-safnaðar í Silver Bay og í grafreitnum, sem er áfastur kirkjulóðinni, undir um- sjón Mr. T. J. Clemens, útfarar- stjóra í Ashern, Man. Séra Rún- ólfur Marteinsson flutti kveðju- málin; Mr. Hermann Helgason, var organisti. Líkmenn voru Gústi Davidson, Björn Björnson, Leo Sigurdson, Kristján Jónas- son, Gísli Gíslason, Thomas Barnes. Kirkjan var alskipuð fólki og allstór hópur fólks stóð úti. Flest alt venzlafólk hins látna var viðstatt. Faðir hans kom í flugvél frá Norður-hluta Winnipeg-vatns, þar sem hann var við starf. Móðir hans, sem þá var vestur í Vancouver, kom þaðan ásamt dóttur sinni, Mrs. S. G. Sveinson, og syni sínum, Tómasi, sem bæði búa í Van- couver. Djúp sorg þrengdi sér inn að hverju hjarta. Systkin hins látna, auk þeirra sem nefnd voru, eru: Rúna og Clare í Winnipeg, Skúli í Van- couver. Kenneth í Fort McNeil, B. C., Ella, Barney, Gordon, og Arthur í Silver Bay. Alúðar þakkir flytja aðstand- endur, nágrönnunum fyrir dá- samlega hluttekningu og hjálp- semi í sambandi við þessa sorg. Guð blessi ljúfar endurminn- ingar. — . Rúnólfur Marteinsson. — Síðast, þegar ég hitti bróð- ur þinn, var hann að reyna að komast að á stjórnarskrifstofu. Hvað gerir hann núna?' — Ekkert, hann komst þar að. ♦ Villi: — Eg hefi svo hræöilega tannpínu. Tommi: — Ef það væri mín tönn, sem tannpína væri í, myndi ég láta draga hana úr eins og skot. Villi: — Já, ef það væri þín tönn, myndi ég gera það líka. ♦ — Þér skrökvið svo freklega, sagði dómarinn, að ég ráðlegg yður að gerast lögfræðingur. Spakmæli Sælla er að gefa en þiggja.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.