Lögberg - 06.01.1949, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. JANÚAR, 1949
5
x Án I I v**Ái
I VI SSA
Riistjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
MERKUR UPPELDISMÁLA FRÖMUÐUR
NÝLEGA BÁRUST MÉR í hendur þrjár nýustu bækur Stein-
gríms Arasonar; hann er einn merkasti kennari og uppeldisfræð-
ingur Islands og mikilvirkur rithöfundur. Hann er ekki auglýsinga
maður og er því ekki eins kunnur hér eins og ætla mætti; það
er því ekki úr vegi að geta æviatriða hans og starfsferils að nokkru,
áður en vikið verður að efni þessara nýju bóka hans.
Steingrímur Arason er fæddur
í Eyjafirði 26. ágúst 1879. Hann
naut aldrei neinnar barnaskóla-
kennslu, en góðrar heimafræðslu
hjá foreldrum sínum Ara Jóns-
syni leikritaskáldi og Rósu
Bjarnadóttur, sem einnig var
skáldmælt vel.
Steingrímur hóf nám í Möðru-
vallaskóla á seytjanda áiri og var
þar tvo vetur, stundaði þar eftir
heimakennslu. Úr kennaradeild
Flensborgarskólans útskrifaðist
hann árið 1908, og stofnaði síðan
unglingaskóla í Eyjafirði. Við
barnaskóla Reykjavíkur var
hann kennari árin 1910—1915. Þá
fór hann vestur um haf til fram-
haldsnáms við Columbia kenn-
araháskólann og mun vera fyrst-
ur íslendinga til þess að útskrif-
ast úr kennairaháskóla.
Að löknu námi vorið 1920,
ferðaðist hann ásamt konu sinni,
Hansínu Pálsdóttur, víðsvegar
um Bandaríkjinn og Canada og
flutti fyrirlestra um ísland;
heimsóttu þau þá Winnipeg og
munu margir hér enn, er minn-
ast með ánægju komu þeiirra
hjóna. Um haustið hurfu þau til
íslands og Steingrímur tók að
sér stöðu við Kerfnaraskóla ís-
lands, hann kendi þar frá 1920
til 1940, með eins vetrar fríi, sem
hann notaði til náms við Cali-
fornia Háskólann og tók þar
Bachelor of Science degree.
Heimili þeirra hjóna í Reykja-
vík, var orðlagt fyrri gestrisni
og létu þau sér sérstaklega ant
um alla Vestur-Islendinga er bar
að garði, og greiddu veg þeirra
á margan hátt. Góðvild þeirra og
hjartahlýja er öllum ógleyman-
leg, sem hafa átt því láni að
fagna að kynnast þeim.
Árið 1940 fóru þau hjónin aft-
ur til Vesturheims; fékst Stein
grímur við nám og rannsóknir
við Columbia Háskólann til þess
að kynnast nýjungum í uppeldis-
málum; hann vann og um skeið
með Vilhjálmi Stefanssyni, land-
könnunarmanni. 1946 fóru þau
hjónin aftur til Islands.
Eins og fyr er getið, er Stein-
grímur merkur og mikilvirkur
rithöfundur. Hann annaðist rit-
stjóm Unga íslands um tuttugu
ára tímabil og hann hefir gefið
út fjölda námsbóka: landafræði,
reikningsbækur, lestrar og skrift-
ar kenslubækur og eru þær not-
aðar í bama og unglinga skólum
á íslandi. Auk þess hefir hann
samið og þýtt margar sögu bæk-
ur og leikja bækur fyrir böm,
sem hafaa orðið frábærilega vin-
sælar. Sumar lesbækur Stein-
gríms hafa verið notaðar í Laug-
ardagaskólunum hér og gefist vel
og mörg smá leikrit hans hafa
verið leikiu á laugardagsskóla
samkomunum, bæði hinum ungu
leikendum og áhorfendunum til
mikillar skemtunar.
Eftir að Steingrímur kom vest-
ur 1940, samdi hann á ensku
tvær bækur fyrir unglinga:
Smoky Bay um dreng á íslandi,
og Golden Hair, litla íslenzka
stúlku; þessar bækur eru um ís-
land í söguformi. Vestur-llenzkir
foreldrar gætu ekki valið ákjós-
anlegri bækur fyrir börn sín, ef
þau vilja að börnin fræðist um
Island og ættjörð sína. Útgáfu-
fyrirtækið The MacMillan Com-
pany, New York, gaf þessar bæk-
ur út og þær hafa orðið mjög
vinsælar. —
Hinar þrjár nýjustu bækur
Steingríms, sem gefnar voru út
á Islandi eftir að hann kom heim
1946, eru þessar: Þýðing bókar-
innar, Fósíurdóílir Úlfanna, sag-
an af úlfafóstuirbarninu Kamelu
ásamt sálfræðilegum skýringum,
eftir Arnold Geáell M.D. — Það
er sönn frásaga af stúlkubarni,
sem var numið burt af úlfum og
alið upp af þeim um nokkurra
ára skeið. Þessi frásaga er átak-
anleg sönnun þess, hve umhverf-
ið og uppeldið hafa geysimikil
andleg og líkamleg áhrif á mann-
inn, hvað sem arfgenginu líður.
1 bók sinni Mannbætur, sem
kom út 1948, segir höfundurinn:
“Gildi uppeldisins skilst, er
þess er gætt hvílíkur voða ár-
angur varð að hinu neikvæða
uppeldi (í Öxulríkjunum), þar
sem skólinn ól á eigingirni grimd
og hatri, — að sönnu nokkuð út-
víkkaðri eigingirni, þar sem
kennt var að elska föðurlandið
á kostnað annara þjóða, — þar
sem keppst var að aleflingu lík-
ams — og sálarkrafta í illum til-
gangi, svo nærri lá að helstefnan
sigraði heiminn.”
“Mönnum verður að skiljast,
að slíkum stórvirkjum má og
afkasta í gagnstæða átt, ef aiið
er á smaúð frá upphafi,
allt frá átthagaást og til
þekkingar, skilnings og samúð-
ar, er nái til allra manna, hvar á
hnettinum sem eru. Athyglis-
verð í þessu sambandi er sanna
sagan af Kamellu, litlu stúlk-
unni í Indlandi, sem óx upp með-
ai úlfa fyrstu sjö ár ævinnar —
eða hitt mikla mótunarskeið
skapgerðarinnar. Hún varð eins
og úlfur að allri háttsemi, hljóp
á fjórum fótum, veiddi fugla og
reif þá í sig hráa, urraði og
spangólaði í stað þess að tala,
breytti aldrei um svip, nema þeg-
ar hún fitjaði upp á nefið og
sýndi tennurnar. Þrátt fyrir af-
burðafóstur tókst aldrei nema
að mjög litlu leyti að manna
hana. Vit hennar, þegar hún var
17 ára, var eins og vit 3% árs
barns. Þó var hún fædd *með
fullu viti, sem kallað er. Svo
máttugt er umhverfið að móta
skapgerðina, vitið og jafnvel lík-
amlegt ástand, svo fljótlegt er
það að falla undan" brekkunni
niður í dýrseðlið aftur.” —
Bókin Mannbælur er byggð á
námi og ævilangrireynslu og
athugunum höfundarins í upp-
eldismálum. Uppalendum, for-
eldrum og kennuirum er mikill
fengur í þessari bók. Höfundur-
inn skilur barnseðlið; leiðbeinmg
ar hans eru spakar og hollar. —
“Vegna þess að framfarirnar
hafa allar verið á sviði efnisins
en hið siðferðislega og menning-
arlega hefir orðið á eftiir, hefir
legið við hnattauðn. —• Til þess
er ættlast, að þessi bók verði
bending í þá átt, sem mestu máli
skiptir: að næsta kynslóð verði
föðurbetrungar.”—
Steingrímur Arason trúir því
fastlega, að aðal vegurinn til að
bæta mannkynið og leiða það úr
því öngþveiti, sem það nú er í
til varanilegs friðar, séu víðtæk
samtök og umbætur á sViði upp-
eldismálanna. — Það er fagnað-
arefni að einmitt þessi maður,
þessi mikilhæfi uppeldismála-
firömuður, var valinn til þess að
sitja, fyrir hönd íslands, undir-
Ivar Guðmundsson: Til útlanda, 5. desember, 1 945
petta fróðlega erindi var sent Lögbergi beina boðleið til birtingar — Ritstj.
GÓÐIR ÍSLENDINGAR og aðrir hlustendur, nær og fjær:
Þegar ég var á leiðinni heim í gærkveldi var ég að hugsa um hvað
hægt væri að segja ykkur að heiman. Og mér datt í hug, að minsta
kosti væri hægt að segja frá því, að nú væri veturinn loksins kom-
inn til íslands. Jörð var alhvít og bömin léku sér í snjónum með
sleða sína og skíði. En þegar við Reykvíkingar vöknuðum í morgun
var komin hláka og snjórinn horfinn. Þannig hefir veðráttan verið
hér sunnanlands það, sem af er vetri. Reykjavíkurtjörn hefir t.d.
ekki verið ísi lögð nema fáeina <Taga, og dag eftir dag hefir mátt
lesa í dagblöðunum, að það væri 10 stiga hiti í Reykjavík. I einu
orði sagt, einmunatíð. En að sjálfsögðu á þessi lýsing á veðurfarinu
aðeins við Reykjavík og nágrenni .
Núna í vikunni gekk stórhríð á --------- --------------------------
Vestfjörðum og í því afta'ka veðri
strönduðu tvö skip, einsog þið
hafið heyrt í frétta þættinum,
beltisloftslag á gamla Fróni: Þótt
sem lesinn var áðan. Þið megið
því ekki halda, að komið sé hita-
ég hafi gert tilraun til að lýsa
veðurlagsins blíðu hér við Faxa-
flóann fagurlega.
Undanfarna daga hefir algeng-
asta spurningin manna í milli
verið: “Hefir nokkuð fréttst af
síld, en svarið hefir jafnan verið
það sama, að ekkert sé að frétta
af þeim kenjafiski. I fyrravetur
kom síldarganga í Hvalfjörðinn
og sundin við Reykjavík í byrjun
nóvember. Gerðu menn sér von-
ir um, að svo yrði aftur í ár og
allmikill viðbúnaður hafður til
að taka á móti síldinni.
En það var ekki fyr en í gær,
að síldin fór að veiðast og ekki
í stórum stíl ennþá. Þeir bjart-
sýnu eru hyrir á svipinn og full-
yrða, að nú sé síldin komin. Þeir
benda á, að í hitteðfyrra hafi hún
ek-ki veiðst hér fyr en í byrjun
desember. En hinir hrista höfuð-
Tn mæðulega og segja ,að það sé
aldrei hægt að reiða sig á þessa
síld og það sé engin sönnun fyrir
því, að hún komi aftur þótt hún
hafi verið hér í fyrra og hitteð-
fyrra.
Úr þessu sker reynslan ein. En
því er okkur tíðrætt um síldina,
að á komu hennar veltur svo
margt. Búið er að eyða miljón
um króna í síldarverksmiðjur. I
bæjarins. Hann nefnir fyrir lest-
sinn “Varnarlaust land og
búnings fimdinn og alþjóðakenn-
araþingin, sem haldin voru í
sambandi við stofnun UNESCO
en það er: Uppeldis vísinda — og
menningarstofnim Sameinuðu
þjóðanna. Síðasta bók hans Land-
nám í Nýjum heimi fjallar um
tildrög og sögu þessarar hreyf-
ingar; frásagnir um fundina og
kennararþingin; greinargerð um
UNESCO, stefnuskrá þess og
starf; kjarnorku og landnám í
kjarnorkuheimi, og söguna um
það hvernig sundraðar þjóðir
heims urðu að Sameinuðu þjóð-
unum.
Ritháttur höfundar er sVo lip-
ur og iljós að jafnvel torskildustu
málefni verða lesendanum auð-
skilin. Frásagnir hans af fund-
unum eru sérlega skemtilegar.
Á nokkrum þessum alþjóða-
þingum flutti Steingrímur erindi
um ísland. Á fyrsta undirbún-
ingsfundinum, sem haldinn var
að Harpers Ferry, Washington,
D.C. í september, 1943, fluttu
hann erindi að loknum þingstörf-
um og drap á allt hið merkasta í
menningar og stjórnmálasögu ís-
lands einkum undirbúning og
aðdraganda að lýðveldisstofnun-
inni. Var samþykt í einu hiljóði
að senda heillaóskaskeyti til Is-
lands hinn 17. júní 1944.— Á al-
þj óðakennaraþinginu í Endicott,.
N.Y. 1946 hafði hann á annan
klukkutíma fyrsta kveldsins til
umráða, og lét skiptast á frásögn
og filmu %— þrjár talmyndir frá
íslandi í fögrum litum. “Vöktu
þær meiri athygli en ég átti von
á. Þar vair enginn endir á athuga-
semdum og spurningum.”
Steingrímur Arason og frú
Hansína dvelj-a um þessar mund-
ir í New York. Margir hér myndu
fagna því að hitta þau, hlusta
á erindi Steingrjms og sjá mynd-
iir frá íslandi, það myndi gefa
þjóðræknisstarfsemi okkar byr
undir vængi.
Reykjavikurhöfn liggur hið nýa
síldarverksmiðjuskip “Hæring-
ur” og í Örfirisey er að rísa mikil
verksmiðjubygging, en síldar-
skipin bíða í höfn í verstöðunun
albúin að far á veiðar undireins
og fiskisagan bers, um að þessi
kenjóti lítli sílfurlitaði fiskur sé
kominn á miðin.
En á meðan beðið er eftir síld-
inni verður mönnum tíðrætt um
skömtunina. Hingað til hafa
menn lítið kvartað, þótt flestar
nauðsynjar séu naumt skamtað-
ar. Fólkið hefir gert sér ljóst, að
ekki var hægt að komast hjá
Skömtun og tekið því með þögn
og þoilinmæði. Flestir áttu ein-
hverjar birgðir frá góðu árunum
og kom skömtunin því ekki hart
við menn alment til að byrja
með. Það er núna fyrst-, að farn-
ar eru að heyrast óángæjuraddir
um að naut sé skamtað. Bgnt er
á, að er við flytjum út vörur
fyrir um 400 miljónir á ári, ætt-
um við að geta leyft okkur, að
kaupa brýnustu nauðsynjar ekki
síður, en t.d. á árunum fyrir
stríðið er útflutningur okkar var
oftlast talsvert innan við loo milj
ónir árlega. En stjórnarvöldin
hafa lagt aðaláhersluna á, að
kaupa til landsins nýsköpunar-
vörur, svo kallaðar ný framleið-
slutæki, skip og vélar, sem í
framtíðinni eiga að tryggja þjóð-
inni gúða afkomu.
Óánægjuraddirnar útaf skömt-
uninni hafa orðið til þess, að
skipuð hefir verið nefnd til að
endurskoða skömtunar fyrir-
komulag. I þeirri nefnd eiga
meðal annars sæti fjórar konur,
þótti það hyggileg ráðstöfun, því
skömtun nauðsynjavöru kemur
mest við heimilin og húsmæð-
urnar. Þær vita best hvar skór-
inn kreppir í þeim efnum.
Fyrsti árangurinn sem sést af
starfi þessarar nefndar er að
kaffi og syrkurskantur Hbfir ver-
ið aukinn lítillega. Hefir það
strax bætt skapið og gefið vonir
um, að fleira komi á eftir.
Hér á íslandi er daglega lífið
farið að fá svip af undir búningi
undir jólin ens og vera mun í
öðrum löndum. Kaupmenn
tjalda því, sem þer eiga til, en
það er sýnu minna, en verið hef-
ir undanfarin ár. Nokkra hug-
mynd um ástandið geta menn
fengið af nafni á fyrirlestri, sem
Jónas Jónsson frá Hriflu er að
halda í dag í einu samkomuhúsi
ur
tómar búðir”. Og víst er það rétt,
að búðirnar eru tómar, eða tóm-
legar. Það ber lítið á þeim glys-
varningi sem áður hefi sést og
margir verða í vandræðum með
hvað þeir eiga að gefa vinum og
kunningjum í jólagjöf.
Fyrir nokkrum dögum var
haldið uppboð í Hafnarfirði á
nylonkvensökkum, nælum og
eyrnalokkum, sa*n tollyfirvöld-
in höfðu gert upptækt. Húsið,
sem uppboðið var haldið í fyltist
á skammri stundu. Parið af ny-
lonsokkunum var selt frá 60 uppi
80 krónur en nælur og eryna-
lokkar, sem selt er fyrir nokkra
shillinga, eða cent erlendis fór
hátt á annað hundrað fcrónur, og
fengu færri en vildu.
Saga gengur nú um bæinn,
sem lyft hefir brúninni á margri
stúlkunni, en það er að komin
sé nylonsokka sending til lands-
ins og eigi parið að seljast fyrir
20 krónur. Þykja það að vonum
reifarakaup, en þá kemur annað
tli greina og það er hvort stúlk-
urnar eiga nokkra skömtunar-
miða fyrir sokkum. Flestir munu
langt komnir með vefnaðarvru-
skamtinn sinn og geta ekki keypt
sér svo mikið, sem vasaklút af
þeim ástæðum.
Þessi barlómur er ekki hafinn
hér til þess að vekja meðaumk-
un, eða í þeim tilgangi, að þið
ykkar, sem kunnið að hafa að-
stöðu til farið að senda vinum
ykkar hér nylon-sokka. Það gæti
orðið bjarnargreiði, eins og dæm-
inn sýna. Þeir, sem fá gjafa
pakfca erlendis frá eiga í hinu
mestu stapp imeð að fá þá. Það
þarf að sækja um leyfti til in-
lutningsyfirvaldanna fyrir hver-
ju sem er og ef um vefnaðaröru
er að ræða er krafist skömtunar-
miða af viðtakanda og getur þá
málið vandast.
Og þótt tómlegt sé í verslunum
um þessar mundir, þá er ýmis-
legt að fá. Það eru t.d. bækurn-
ar Bókaútgáfan er sífelt að auk-
ast hér á landi. Það mun láta
nærri, að það komi að jafnaði
út ein ný bók á hverjum einasta
degi ársins. Að vísu er útgáfunni
ekki skift svo jafnt niður á dag-
ana, því langmest kemur út af
bókunum fyrir jólin. Algengasta
, jólagjöfin í ár hér á íslandi verð-
ur vaflaust bók. Og það er úr
miklu að velja. Það eru prentað-
-ar bækur, sem sérstaklega eru
ætlaðar sjómönnum, eða bænd-
um, aðrar fyrir ungt fólk og gam
alt, konur og karla og börn af
öllum stéttum. Eitthvað við allra
hæfi, eins og þar stendur.
Bókaútgefendurnir keppast
um að auglýsa bækur sínar og
bera dagblöðin þess ljósan vott-
inn þessa dagana. Því þau eru
full af bókaauglýsingum. Þykir
hverjum sinn fugl fagur eða
reynir að mista kosti af fegra
hann. Eru bókaauglýsingar í sam
ræmi við það.
Hér verður ekki gerð tilraun
til að lýsa einstökum bókum í
þessu mikla bókaflóði. Hætta á,
að það yrði talið hlutkeysisbrot í
Ríksútvarpinu okkar. En hitt
ætti engan að styggja, þótt sagt
sé, að bókaiðju hefir fleygt mjög
fram hin síðari árin hér á landi.
Prentun og band íslenskra bóka
er snotrara, en það var áður og
margar íslenzkar bækur eru að
útliti hreinasta skraut. Hún þarf
því ekki að vera eins kjánaleg,
eins og hún virðist í fyrstu, sag-
an uim nýríka manninn, sem var
nýbúinn að kaupa sér hús og
bað hann að senda sér heim hálf-
an annan meter af bókum í skrat-
bandi.
íslenskar bækur eru orðnar
stofuskraut margar hverjar og
sumar jafnvel meira fyrir augað
en andann.
Ekki þurfa íslenskir bókaút-
gefndur að óttast samkepni er-
lendra manna, því erlendar bæk-
ur sjást nú ekki að heita geti í
bókabúðum og ekki g’lepja er-
lendu tímaritin fyrir mönnum,
því þau sjást ebki, nema hjá ein-
staklingum, sem eru svo hepnir,
að hafa fengið leyfi til að kaupa
áskrift að erlendum blöðum, eða
tímaritum.
Og þótt að svo fari, að einhver
okkar fari í jólaköttinn að þessu
sinni sökum skorts á vefnaðar-
vörumiðum, þá verður margt
annað til að gleðja sig við um
jólin. Jólaskipin eru þegar kom-
in og önnur eru áleiðinni með
ýmsan varning, sem nauðsynleg-
ur þykir um jólaleytið.
Hér dögunum sá ég, að verið
var að skipa upp jólatrjám úr
skipi í Reykjavíkurhöfn. Nokkr-
ir strákar höfðu náð sér í jóla-
trésgreinar til, að skreyta hjól-
hestana sína með; í fyrra var ekki
leyfður innflutningur á jóla-
trjám og var það í fyrsta sinni
síðan jóla tré fóru að flyjast
til landsin. Margir fengu þá send
tré frá vinum og ættingjum er-
Niðurlag í næsta blaðL
NY SNEMMVAXIN
HYBRID
(STKUR PR1N8INN)
SÆTUR MAIS
ÓvitSjafnanlegt gildi á stuttti
sumri próunarreynsla þaul-
reynd í Manitoba og Saskat-
thewan' og skara fram úr
öðrum tegundum af sœtum
mais; hefir einnig gildi á öðr-
um stöðum vegna fljðts vaxt-
ar, má sá fyr vegna þess hve
harðger tegundin er og brynj-
uð gegn kulda, ljúffengt til
borðhalds og ágœtt til niðurs-
uðu; safarfk, gul á litú 12 til
16 raðir um 8 þuml langar,
Sjaldgjæfar sykureingingar 16
%% og stundum 22%, prffast
snemma og vel Sýnishorn
takmörkuð, Pantið eftir þessri
auglýsingu pd, 30c,) (%
Pd, 50c,) (1 pd, 85c,) (1 pd,
85c,) pðstfrftt (5 pd, eða meira
70c pd,( með hraðferð, ekki
pðstfrftt,
vor stðra 1949 fræ
V ll o g ræktunarbðk,
bernice lindsay
cAnnounces a Clearance of Complete
LADIES HATS
Stock
Vi
PRICE
bernice lindsay
489 Ellice Ave. (bet. Spence and Balmoral)