Lögberg - 20.01.1949, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. JANÚAR, 1949
5
ÁliUeAH/ÍL
IWENN/L
Riistjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
DR. JÓN BJARNASONAR BÓKASAFNIÐ
EITT ÞAÐ allra skemtilegasta sem ég hefi lesið um hinn
stórmerka leiðtoga Vestur-íslendinga, Dr. Jón Bjarnason, er rit-
gerð eftir W. H. Paulson, sem birtist í Minningarritinu er kom út
1917. Er vikið þar að hinni frábæru bókvísi þessa látna höfðingja:
“Vænt þótti séra Jóni um
bækur. Þær voru það eina, sem
ég vissi hann hafa ágirnd á.
Hann hafði unun af að horfa á
þær og skoða þær, hagræða þeim
og raða, og hver bók var líka æ
á sínum stað. Hann mátti víst
framan af árum neita sér um
bókakaup, en í veikindum sín-
um fyr á árum, réð hann víst
ílla við þá bókfýsi sína, því h&nn
var stundum að fást við bóka-
kaup, þegar vinir hans héldu að
hann ætti ekkert eftir nema að
deyja. Vinum sínum gaf hann
oft bækur, og sást þar, að hann
tók af því sém hann átti bezt.
Fornsögurnar íslenzku las hann
stöðugt, næst biblíunni sjálfri.
Úr forsögunum íslands og sögu
Grikkja og Rómverja tók hann
löngum texta sína við tækifæris-
ræðuhöld, sem hann var kvadd-
ur til jafnt og þétt. Hann las
mikið af skáldsögum, en var
vandaður að höfundum. Sir
Walter Scott og Victor Hugo
voru uppáhalds höfundar hans í
þeirri grein, en Gladstone og
Lincoln voru uppáhaldsstjórn-
málamenn hans frá síðustu öld.
' Annað atvik er mér minnis-
stætt frá sama tímabili (þegar
hann lá veikur 1892—3), og ég
get þess, þó það snerti ekki em-
bættisstarf hans. Hann átti
ljóðabækur Jónasar og Bjarna,
þá fyrir fáum árum útgefnar, en
óbundnar, og vildi nú fá þær
bundnar. Ég latti hann, vissi sem
var, að um engan nýtilegan bók-
bindara var að ræða í Winnipeg
á þeirri tíð. Allar bækur komu
þangað bundnar. Hitt var mér
líka kunnugt, að enginn hægðar-
leikur var að gera sér Jóni til
hæfis í neinu því, er að frágangi
á blöðum eða bókum laut. Hann
var í því efni ekki einungis
manna smekkvísastur, heldur
þótti hann óhæfilega vandlátur.
Ekki var að sjá að veikindin
hefðu sljófgað neitt þessa gáfu
hans í þetta sinn. Á því fékk ég
að kenna, því margar ferðir
mátti ég fara og mörg voru sýn-
ishornin gerð afturreka, áður en
hann loks sætti sig við skársta
bandið á Jónasi og Bjarna, sem
Taylor bókbindari gat látið sinn
mesta snilling gera, og fanst
honum það langt frá að vera
við höfundanna hæfi.”------
Eins og kunnugt er lagði Dr.
Jón Bjarnason fyrstur manna
fram fé, “sem grundvöll til sjóðs,
er myndaður yrði til undirstöðu
æðri íslenzkrar menntastofnun-
ar (College) hér í landinu.”
Gerði hann það á kirkjuþinginu
1887. Fljótlega eftir það mun
hafa farið að hugsa til þess að
afla, hinum fyrirhugaða skóla
bóka. Á kirkjuþingi 1893 skýrir
hann frá því að kirkjufélagið
eigi kost á að fá hið merkilega
bókasafn séra Eggerts Briem til
kaups fyrir $300. Dr Jón var
ekki myrkur í máli; hann segir:
“Ég álít alt að því óhæfu ef
kirkjuþingið sæi engin ráð til að
kaupa safn þetta, sem er auð-
ugra, af íslenzkum bókum, blöð-
um og tímaritum frá öllum tím-
um heldur enn nokkuð prívat-
bókasafn á íslandi. Og það er
auðvitað langt um meira virði
en það verð, sem oss er boðið
það fyrir. Ég legg það því hik-
laust til, að kirkjuþingið sinni
þessu boði. — En taka skal ég
að endingu fram, að það eru eng-
in líkindi til ,ef þessu tækifæri
verður sleppt, að unnt verði síð-
ar að útvega hinum tilvonandi
skóla kirkjufélagsins annað eins
safn af íslenzkum ritum.”
$300.00 var stór upphæð í þá
daga, en safnið var keypt og
þessar dýrmætu bækur, sumar
sennilega ófáanlegar nú, voru
fluttar vestur.
Þá hvatti Dr. Jón almenning
til að hlynna að safninu með því
að gefa því bækur. Hann mun og
hafa séð fyrir að margir bæk-
urnar, sem landemarnir fluttu
með sér vestur, myndi glatast,
með tíð og tíma, ef þeim yrði
ekki komið á öruggan stað. Á
þann hátt tókst honum að auðga
safnið með mörgu fágætum bók-
um, eins og sést í Sameiningunni
þar sem hann kvitteraði fyrir
þær jafnóðum og honum bárust
þær. Og að lokum arfleiddi hann
safnið að miklum hluta síns eig-
in ágæta bókasafns.
Safn þetta var í Jóns Bjarna-
sonar skóla meðan hann var við
líði. í grein eftir Dr. Rúnólf
Marteinsson í Sameingingunni
ágúst 1923 — “Heimboð”, er
safninu lýst þannig:
“Þá göngum við inní bóka-
safnsstofuna, Bókhlaða er sjálf-
sagt of stórt orð. Samt er í þess-
ari stofu stærsta íslenzka bóka-
safnið í Ameríku, að undanteknu
Fiske-safninu mikla við Cornell
háskólann í Ithaca, í New York
ríki. I stofunni, þar sem vér nú
erum staddir, eru um 2000 bund-
nar bækur, bókaskápar hylja
alla veggi frá gólfi til lofts. Ef
vér byrjum á suðurveggnum,
sjáum vér fyrst guðfræðisdeild-
ina, og þar eftir er Þorláks bib-
lía frá 1644 í mjög góðu standi,
ásamt fjölda annara dýrmætra
gimsteina. í næstu deild eru ís-
lenzk tímarit, frábærlega merki-
legt safn, sem byrjar með allra
elsta tímaritinu, sem á íslandi
var gefið út. Þá kemur sögu-
deildin, og er í henni bæði gam-
alt og nýtt og eru þar margir
dýrmætir fjársjóðir, þá koma
íslenzk ljómæli og ýmsar fræði-
bækur.
Auk hinna bundnu bóka er
fjöldi óbundinna bóka, og er það
peningaleysi eitt, sem veldur
því, að þær hafa ekki verið
bundnar. Enn fremur er þar
sægur af margvíslegum bækl-
ingum og smáritum. Auk ís-
lenzka safnsins á skólinn ágætt
safn af enskum fræðibókum
skáldsögum, ljóðmælum, vísinda
bókum o.fl. Þar að auki allmikið
danskt safn, og er þar meðal
annars ferðabók Eggerts Ólafs-
sonar.
Fyrsti vísir þessa safn voru
bækur séra Eggerts heitins
Briem, sem kirkjufélagið keypti
fyrir allmörgum árum, þá bætt-
ust við bókasafn sunnudaga-
skóla Fyrsta lút. safnaðar í Win-
nipeg og síðar mikill hluti af
bókasafni séra Jóns heitins
Bjarnasonar. Auk þess hefir
fjöldi fólks gefið til safnsins,
sumir all mikið, og nokkuð hefir
verið keypt. Vel væri það gjört
að útgefendum að senda ætið
skólanum eitt eintak af hverri
bók, sem út er gefin. Þótt mikið
vanti enn, sérstaklega af nýrri
bókum, verður ekki á móti því
mælt, að þetta er hin ágætasta
byrjun til góðs og mikils bóka-
safn.
Byrjun til frægðar hefur líka
þetta safn hlotið, og vil ég þar
til nefna það, að fyrir liðugu
J? i
DR. JURIS RAGNAR LUNDBORG:
Réttur Islands til Grænlands
þarf að ná fram að ganga
NOKKRUM SINNUM hefi ég ritað um rétt Islands til Græn-
laands. Það mál virtist taka stórt stökk fram á við í fyrra, er Pétur
Ottesen bar það fram á Alþingi og gerði í langri og ýtarlegri fram-
söguræðu grein fyrir rétti íslands.og hélt því fast fram, að ísland
ætti heimting á að fá rétt sinn viður kenndan. Málinu var vísað til
utanríkismálanefndar, en var stöðvað þar. Nefndin skilaði ekki
áliti.
Nú hefir Pétur Ottesen enn
gerzt flutningsmaður málsins á
Alþingi, lagt fram tillögu til
þingsályktunar, og bætt við
hana kröfu um viðurkenn-
ingu á yfirráðarétti Islands yfir
Grænlandi. Þessari tillögu verð-
ur sennilega einnig vísað til ut-
anríkismálanefndar* og væri ó-
líklegt, að hún heldur ekki nú
skilaði nefndaráliti, og stöðvaði
málið á þann hátt.
Eins og ég áður hefi sagt, er
það öldungis víst, að Grænland
var hluti af íslenzka þjóðfélag-
inu á miðöldum, eins og dr. Jón
Dúason hefir sannað, og komst
sem íslenzk eign við Gamla
sáttmála í konungssamband við
Noreg og síðar Danmörku. Ég
hefi í mörgum ritum, þar á með-
al í þjóðaréttarstöðu íslands,
Winnipeg 1939, sýnt og sannað,
að sá sáttmáli hefir verið í gildi
fram til vorra daga. Hann vék
1918 til hliðar fyrir nýjum sátt-
mála við Danmörku, en í hon-
um er ekkert sagt um Grænland,
og verður réttur íslands því að
álítast vera óskertur. Island hef-
ir aldrei gefið upp rétt sinn til
Grænlands, eins og ég sýndi
fram á í ritgerð í “Uppsala”, en
þenna rétt verður fyrst að afmá
löglega, áður en Danmörk geti
öðlast slíkan rétt.
Grænlandsmálið hefir verið
mikið rætt á Islandi í seinni tíð.
Meðal annars hefir þing Far-
manna- og fiskimannasam-
bandsins nú í haust skorað á
* Málinu hefir nú þégar veriö
vísaö til utanríkismálanefndar,
og sérstök stjórnskipuð nefrid
hefir verið sett til þess, að ranna-
saka rétt Islands til Grœnlands.
(RITSTJ.)
landsstjórnina og Alþingi að
réttur íslendinga til atvinnu-
reksturs á Grænlandi verði við-
urkenndur og málið verði lagt
fyrir alþjóðadómstól, ef tregða
reynist á framgangi þess. Lands-
samband ísl. útvegsmanna hefir
nýlega samþykkt álíka áskorun,
og Fiskifélag íslands hefir einn-
ig áður gert líkar kröfur til
landsstjórnarinnar og Alþingis.
Þannig er afstaða allra sjó-
manna- og útgerðarmannastétt-
arinnar í Grænlandsmálinu orð-
in skýrt afmörkuð og öllum aug-
ljós.
Hið einfaldasta væri nú, að
því mér skilst, að ísland, með
greinilegum fyrirvara um hinn
sögulega rétt sinn óskertan,
byrjaði samninga við Danmörku
um Grænland. Það er velferðar-
má allra Norðurlanda, að Græn-
landsmálið verði leyst. ísland
nam Grænland og á þann eign-
arrétt sinn yfir Grænlandi enn,
enda þótt það hafi ekki langa
tíma getað neytt hans vegna þess
að það var í framkvæmd, en
engan veginn að réttum lögum,
undirokað af Danmörku. En sú
undirokun tók enda 1918, og nú
er ísland eins og áður lýðveldi
og nýtur álits og mikillar yirð-
ingar meðal þjóðaréttarríkjanna.
Takist ekki að leysa málið við
íslenzk-danska samninga, er,
hvenær sem er, hægt að vísa því
til alþjóðadómstólsins í Haag.
En vissulega mun ekki til þess
koma, heldur munu þessi
norrænu lönd, Danmörk og Is-
land, geta náð samkomulagi, er
fullnægi báðum aðilum. Engin
ástæða virðist til að óttast er-
lenda íhlutun í þetta mál.
RAGNAR LUNDBORG
Vísir, 17. desember
ári síðan kom norskur professor
sunnan frá Luther College í
Decorah í Iowa-ríki, Knut Gjer-
set, sem nú er að gefa út sögu
íslands á ensku máli, hingað
norður til vor í þeim tilgangi
að hafa not af bókasafni voru
við samning þessarar sögu. Var
hann hér í vikutíma og var stöð-
ugt að nota safnið.” —
Þegar Jóns Bjarnsonar skóli
var lagður niður 1940, var safnið
alt gefið Manitoba háskólanum
til hinnar væntanlegu íslenzku
deildar þar. Það hlýtur að vera
öllum íslendingum mikið fagn-
aðarefni að þetta stórmerka safn
er komið í örugga höfn hjá
æðstu mentastofnuninni, í því
fylkji, þar sem Dr. Jón Bjarna-
son starfaði svo lengi og vel.
Bækurnar í safni þessu munu
verða merktar með mynd og
nafni þessa mikla manns. Munu
þær verða honum óbrotgjarn
minnisvarði; þær munu stuðla
að því að hin væntanlega ís-
lenzka deild við Manitoba há-
skólann verði öruggt vígi ís-
lenzkrar tungu og íslenzkra bók-
menta um ókomnar aldir.
Minnist
BETCL
í erfðaskrám yðar
;l GRÍPIÐ TÆKIFÆRIÐ
Eins og samkepni á sviði viðskiptalífsins nú er
i háttað, liggur það í augum uppi hve mikilvægt
það sé, að piltar og stúlkur fái notið hagkvæmrar
mentunar í öllu því, sem að skrifstofustörfum
‘ lýtur; slíka mentun verður fólk að sækja á Business
College. Það verður nemendum til ómetanlegra
j hagsmuna, að leita upplýsinga á skrifstofu Lög-
bergs í sambandi við verzlunarskólanámsskeið.
Þau fást með aðgengilegum kjörum.
V
GRÍPIÐ TÆKIFÆRIÐ!
!l •
| THE (0LUMBIA PRESS LTD.
. 695 SARGENT AVENITE WINNIPEG.
“Móðir okkar hefði
ekki getað tekið
okkur betur”
Frásögn bresku skipbrots-
mannanna af “Sargon
Bresku sjómennirnir sex, sem
björguðust af togaranum “Sarg-
on”, sem strandaði í Patreks-
firði 1. desember, komu í gær til
Reykjavíkur með Katalínuflug-
báti frá Flugfélagi Islands. 11
félagar þeirra fórust og verða
þau lík, sem fundust í skipinu
sendi til Englands til greftrunar.
Þeir, sem af komust, dveljast
hér í bænum þar til á þriðjudag,
er þeir fara flugleiðis heim til
Bretlands. Þeir búa á flugvallar-
gitihúsinu.
Stöðugur sjór gekk yfir skipið
Frá því að skipið strandaði
um 9 leytið að kvöldi þess fyrsta
og þar til mönnunum sex var
bjargað í birtingu um morgun-
inn gekk stöðugur sjór yfir skip-
ið og eins og það vasri alt í kafi.
“Þótt við hefðum séð línuna,
sem skotið var til okkar um nótt-
ina, var ekki nokkur leið fyrir
okkur að hætta okkur út á þifar,
því heita mátti að alt skipið væri
undir sjó, hríðin svo mikil að
ekki sá út úr augum og aflands-
stormur,” sagði Wahwarit stýri-
maður, sem hafði orð fyrir þeim
félögum. Hann er 39 ára. Hefir
áður verið birt frásögn hans hér
í blaðinu af atburðunum þá um
nóttina og björguninni.
Fengu frábærar viðtökur
“Þið megið gjarnan segja frá
því í íslensku blöðunum, að okk-
ur var tekið með einstakri
gestrisni vestra er við komum
á land”, bætti stýrimaður við.
“Á betra var ekki kosið”.
“Já, það hefði ekki verið hægt
að gera það betur, þótt við hefð-
um komið heim til móður okk-
ar”, skaut ungur maður inní og
hinir tóku undir það með. hon-
um.
1 þessum sex manna hópi eru
menn á öllum aldri, alt frá 19 ára
ungling, sem Fred Collins heit-
ir, uppí sextugan gamlan og
reyndan sjómann. En sá yngst,
sem um borð var en fórst var 17
ára.
Sextugi maðurinn heitir
Frank Gleeson. Hann spurði eft-
DÁNARFREGN
Sunnudaginn, 12. desember
andaðist á heimili sínu að Vest-
fold, Manitoba, Mrs. Jónína Sig-
urbjörg Stefánsson, 66 ára að
aldri. Hún var fædd í Winnipeg
og foreldrar hennar voru þau
hjónin, Haldór og Guðný Jóns-
son. Árið 1900 giftist hún Guð-
mundi Stefánssyni. Eitt ár voru
þau með Bessa og Járnbrá Tóm-
asson, í Grunnavatnsbygð, en
fluttu frá þeim á landið, þar sem
þau bjuggu síðan í 47 ár.
Þau eignuðust 9 börn og fóstr-
uðu eina stúlku. Þrjú barnanna
dóu ung.
Á lífi eru:
Sigurlaug, fósturdóttir, gift
Bjarna Nordal, á bújörð nálægt
Lundar; Guðný, gift Birni Aust-
ford, í Vestfold-bygðinni; Hall-
dór í heimahúsum; Guðrún, gift
Hugo Koche; Lilja, Mrs. Hicks
í Innwood, Manitoba; Baldur, í
Winnipeg; Fjóla, Mrs. Stone, í
British Columbia. Lifandi barna-
börn er 9.
,Með frábærum dagnaði, góðri
forsjá, einlægum kærleika, lagði
Mrs. Stefánsson heimili og ástvin
um óskifta krafta sína og vann
þeim alt til heilla, sem henni
var unt. Hún var velgefin kona,
gestrisin, skemtileg heim að
sækja, og það sem mestu varð-
ar, sterktrúuð kristin kona.
I síðustu tíð þjáðist hún af
hjartabilun, varð veik síðastlið-
ið sumar, var lasin síðan, en
rúmliggjandi 5 síðustu dagana.
I viðurvist ástvina og. ná-
granna, var hún jarðsungin, af
séra Rúnólfi Marteinssyni, mán-
daginn 20. desember. Kveðju-
málin voru flutt á heimilinu og
í grafreit bygðarinnar.
R. M.
ir nokkrum Reykvíkingum með
nafni og hvernig þeir hefðu það.
“Ég var hér í stríðinu í tvö ár
og þekki marga. Starfaði hér við
höfnina á vegum flotamála-
stjórnarinnar.”
Mr. Gleeson hefir margt reynt
um dagana. Hann hefir verið
skipstjóri á breskum togurum,
en nýlega var hann skorinn upp
í sjúkrahúsi er hann kom úr
sjúkrahúsi réðist hann sem mat-
sveinn á Sargon, “til þess að
gera eitthvað og komast á sjó-
inn”. Mbl., 10. des.
ff.Wtwwn't
SVVA 1
1

APPROVED MALTING
BARLEy VARIETIES
MONTCALM
O A.C !1
OLLI
MENSURy
(OTTAWA 60)
PUn to >ow tomi
Rcgistered or Certi-
ficd Barlcy Sccd this
yccr Purc sced
mcans bctter grídes,
br^gcr markcts and
more moncy
you can obtain full information
re^ardins the most suitablc variety
and your nearest source of supply
from:
1. your nearest Rcgistcrcd or
Certified Seed Grower.
2 your Grain Elevator Opcrator
3. your Asricultural Representa-
tive, or in Alberta,
your District Agricullurist.
4. your Field Crops Commissioner
or Agricultural Extension Scr-
vice.
For further information writc for booklct on Barlcy Varicties
Sponsored^rT^ Brewing azWMalting Industries ^Canada