Lögberg


Lögberg - 03.02.1949, Qupperneq 3

Lögberg - 03.02.1949, Qupperneq 3
J-ÖGBERU. FIMTUDAGINN, 3. FEBRÚAR, 1949 3 Vigfússonar) og hefði hann get- að tekið sér til fyrirmyndar hin ágætu rit Ólafs Láriussonar um byggðarsögu íslands og Skaga- fjörð. Þá hefði hann líka mátt hafa við hendina greinar Finns Jónssonar og Hannesar Þor- steinssonar um íslenzk bæjanöfn. Ef hamn hefði flett uppí þeim þykir mér ólíklegt að hann hefði reynt að skýra Jórvík í Hjalta- staðaþinghá af landslagi (að bær- inn standi við forna vík), eða Ánastaði í Breiðdal af Arnþrúð- arstöðuro (hitt skiftir engu máli, að Ánastaðir eru næstinnsti en ekki innsti bær í Breiðdal). Og fráleitt myndi hann þá hafa reynt að draga Steinröðarstaði í Hrafnkelsdal af steinruðningi, af því að þessir málfræðingar myndu hafa getað sagt honum að -staðir eru aldrei dregnir af öðru en mannanöfmum eða við- urnefnum. Á sama hátt hefði hann getað sparað sér getgátuna um að Seyðisfjörður væri af seiði dreg- inn (því Halldór á við það, þótt hann irdti til seyðs). Seyðir var ekki óþekkt orð og merkti soð- hola, og var það allt amrnað mál að snúa yxnum til seyðis (slátra þeim í soðið), en að efla seið að sið forneskjumanna. Loks er skýring hans á nafni Fáskrúðsfjarðar hrein alþýðu- skýring, sem ég heyrði, þegar ég var strákur heima á Höskulds- stöðum. En við málfræðingarnir vitum að Frá-skrúðsfjörður er ó- möguleg orðmyndun. þótt köll- únum þætti hún líkleg af því að þeir höfðu ekkert annað til sam- anburðar. En Fáskrúð heitir á í Dölum, og Fáskrúðarbakki hét í Vopnafirði svo nafnið er ekki svo einstætt sem karlarnir heldu. Auðvitað er nafnið skylt orðinu fáskrúðugur og ef ég mætti ein- hvers gizka um uppruinann þá hygg ég að fjörðurinn hafi verið svo nefndur af mönnum, sem hafi þótt hann fáskrúðugur í samanburði við iðgrænan Skrúð- inn í fjairðarmynninu. En þetta eru nú smámunir ein- ir og yfirleitt má segja að grein Halldórs sé mjög sæmilega skrif- uð og rétt það, sem hún nær. Verri þykir mér sá hluti grein- arinnar um Hrafnkelsdal sem til fornaldarinnar tekur, og það af þeirri ástæðu að hann gengur þegjandi framhjá Hrafnkötlu Nordals, því langmerkasta sem um söguna hefur verið skrifað á síðasta mannsaldri. Má þó sjá að Halldór hefur grein Nordals í huga ,þótt hann gangi ékki í ber- högig við hana, og skrifar sína grein til þess að afsanna kenn- GUKNAR ERLENDSSON Umboösmaður fyrir ELSTU hljóSfærabúð Vestur- landsins J. J. H. McLEAN & Co. Ltd. Rdögist viö ofannefndann viö- víkjandi vali hljóöfœra Pianos: HEINTZMAN — NORDHEIMER og SHERLOCK MANNING MINSHALL Orgel fyrir kirkjur RADIOS og SOLOVOX Sími 88 753 HEIMIL.I: 773 SIMCOE STREET ingu Nordals um skáldskap sög- unnar. Telur hann að fundist hafi leifar eða örnefni, er bendi til að verið hafi 18 bæir í daln- um eins og Brandkrossaþáltur gefur í skyn. Ég hef ekki komið í dalinn, en ótrúlega há þykir mér sú tala og minna á sagnir um hina frjósömu útilegumanna- byggðir inn á hálendinu. Það jafnast á við Jökullárhlíð alla og Jökuldal upp að Hvanná, sem að tölu Halldórs er 17 býla land. Grunar mig að enn verði forn- fræðingar að grafa í dalnum til að sannfæra menn um að svo margar séu þar bæjarústir áður en hætg verði að hnekkja rök- semdum Nordals urrf litla byggð í dalnum. Um sögu dalsins frá 1397 að hann er kominn undir Valþjófs- staðakirkju er grein Halldórs aftur á móti rnjög merk- því hér er saga þessarar sögufrægu byggðar rakin í fyrsta sinn eftir iþeim heimildum sem fengist gátu, fyrst og fremst Fornbréfa* safninu. Vera má að mér hafi orðið starfsýnna á gallana í ritgerðum Halldórs, frænda míns, af því að ég er sjálfuir nokkuð kunnugur heimildum hans og hef auk þess fengizt við rannsóknir á sama 'Sviði (í Breiðdælu), og er þó sízt fyrir að synja að ég hafi kunnað að gera þar glappaskot rétt eins og hann. Aftur á móti er mér alókunnug sú saga, er Benedikt Gíslason segir af Hallgrími bónda og skáldi í Sandfelli, hans samtíð, og hans afkomendum, og má sú vera orsök til, að mér þykir það betri partur þessarar bókar. Er það skjótt firá sagt, að Benedikt ritar svo skemtilega og greindar- lega um þessa ættmemn sína. að ég man ekki til að hafa séð ann- að betur gert af því tæi, og er það ekki líitið sagt þegar þess er gætt hve mjög íslendingar hafa iðkað þessa bókmenntaigrein. En það er með ólíkindum hve miklu lífi Benedikt tekst að blása í þennan ættarfróðleik sinn allan, og hlýtur maðurinn að vera gott skáld, eins og hann segir sjálfur í formála. Venjulega þykir mér miður, er ég er staðinn að því eða stend sjálfan mig að því að fara með iramgt mál, eða fleipur, því ég hef þá skoðun Ara, að skylt sé að hafa það er sannara reynist. Þó þykir mér nú vænt um, að ég skyldi verða til þess að koma því ranga rykti á prent, að móð- ir Einars Kvarans hefði verið laundóttir Hallgríms í Sandfelli, því þetta hefur orðið að uppi- stöðu í skemmtilegum kafla í sögu BenediktS' kafla, sem ég hefði ógjarnan vilja missa. Væmt þykir mér líka um það, 1 að Benedikt hefur gert sér far um það að lýsa hinum austfirzku skálda-skólum, bæði þeim sem kominn er ifrá Einari presti í Eydölum og hinum, sem ættaður er frá Hallgrími í Sandfelli. Var mér ljóst, að þess var þörf, en hvergi hef ég séð það gert fyrr. Virðist mér Benedikt gera það Vegna ALLRAR Heimabökunar kaupa GÓÐAR HÚSMÆÐUR Notið það í brauð, bollur, skorpusteik, kökur og aðra bakningu — notið það til allra hluta. Það er malað úr bezta Canada hveiti. af slíkri nærfærni, að vanséð verði hvort aðrir megi þar um bæta. Grunar mig, að það sem ég get lagt til um austfirzku skáld- m verði ekki mikils virði í sam- anburði við það sem Benedikt gerir hér. Að síðustu er þá dómur minn um þetta annað bindi Austur- lands sá að greinar Haldórs séu mjög sæmilegar, þótt þær hefðu igetað verið betri ef hann hefði farið í smiðju til norrænumanns (t.d. Kristins Andréssonar) með greinarnar. Grein Benedikts hygg ég að sé með því allrabezta sem Auslurland hefur haft upp á að bjóða. Það svíkur því engan Austfirðing að lesa þetta bindi. ÁRBÆKUR FERÐAFÉLAGS ÍSLANDS 1942—1946 Fyrir nokkru bárust mér þess- ar Árbækur og heita þær Kerl- /ngarfjöll (1942). Ferðaþæitir (1943). Fljóisdalshérað (1944)- Hekla (1945) og Skagafjörður (1946). Aðeins einn þessara bóka er safn af ferðasögum félagsmanna, það er árbókin 1943. Þarna eru tvær ferðasögur eftir Gísla Gestsson bankaritara, tvær greinar eftir Ólaf Björn Guð- mundsson, stud. pharm., “Göngu- ferð í gamla stríðinu” eftir Einar Maginússon menntaskólakennara, gönguför yfir Sprengisand eftir Pál Jónsson auglýsingastjóra Vísis, “Minningar frá Reykja- vatni” eftir Þorstein Jósepsson, — og er þó ekki allt upptalið. Myndir eru margar prýðisgóð- ar — eftir Gísla Gestsson, Pál Jónsson og Þorstein Josepsson. Tvær árbækur fjalla um ó- byggðir: Kerlingjarfjöll (194-2) og Hekla (1945). Kerlingarfjöll eru eftir nokkra menn úr Ferðafélaginu, er gerðu út leiðangur þangað sumarið 1941 til að iljósmynda, kortleggja og rannsaka þenna afar- afskekkta og gróðurlausa fjalla-. klasa suðvestur af Hofsjökli miðjum óbyggðuim landsins. Meðal höfundanna eru Jó- hannes Áskelsson ,Einar Pálsson Þorsteinn Jósepsson og einkum þeir Steinþór Sigurðsson og Jón Eyþórsson, er sáu um útgáfu bókarinnar. Margar geysifallegar myndir af þessu Völundar-húsi íslenzkra fjalla, þessum íslenzku Mundiu fjöllum, er að finna í bókinni, sömuleiðis góðar yfirlitsmyndir og ikort. Bókinni fylgir skrá yfir ör- nefni og nýefni, er þeir félagar 'gáfu á staðnum. Árbókin um Heklu (1945) er sfcrifuð af Guðmundi Kjartans- syni jarðfræðing, er lá við Heklu í tjaldi alls níu vikur sumurin 1930—31 til þess að gera kort af Hekluhraunum og upptökum þeirra. Þetta jarðfræðikort, leið- rétt og enduirbætt fylgir árbók- inni, en lesmálið er nákvæm lýs- ing á Héklu og umhverfi henn- ar ásamt sögulegu yfirliti yfir gosin og hraunin. Margt er fallegt mynda og yf- iplitsmynda, hefur höfundur teiknað þær sjálfur sumar hverj- ar af talsverðri leikni; ljósmynd- ir á hann þar einnig. en annars eru ljósmyndir þar eftir Þorstein Jósepsson, Pál Jómsson og Gísla Gestsson, en hann annaðist myndavalið í bókina. Er merkilegt að hafa þessa lýs- ingu á Heklu og umhverfi henn- ar rétt áður en hún gaus (1947), mun þessi árbók því ávallt verða fróðleg til samanburðar við bæk- ur þær, er lýsa gosinu og hraun- um þessa síðasta goss úr Heklu. Örnefnaskrá fýlgir bókinni er það vel farið. Tvær árbókanna fjalla um byggðir: Fljólssdalshérað (1945) Og Skagafjörður (1946). Bókin um Fljótsdalshérað er skrifuð af Gunnari Gunnarssyni rithöfundi á Skriðuklaustri, var vel að Ferðafélagið fékk svo á- gætan mann og kunnugan að lýsa hinu íagra Héraði. Gunnar hefuir lýsingu sína á Möðrudal á Fjöllum, lýsir síðan Jökuldalsheiðinni, sem er hon- um svo kunnug og kær, eins og bók hans Heiðaharmur ber best- an vottinn um. En heiðaharmur sverfur nú að fleirum en mönn- um í Jökuldalsheiði, víða getuir Gunnar þess að bæir niðri í byiggð hafi lagst í eyði, og jafn- vel hann sjálfur hefur nú orðið að hverfa frá Skriðuklaustri' þar sem hann hefur nú búið í 10 ár og húsað staðinn með snilld og prýði listamannsins. Annars er það furða, hve miklu efni er samanþjappað í ekki stærri bók (134 bls.), þar sem Gunnar lýsir eigi aðeins hin- um víðáttumiklu heiðaflákum Jökuldals og Fljótsdalsheiða, dölum öllum, ám og vötum frá jöklum til hafs, heldur rekur hann og al'la vegi, telur bæi og býli í hverri sveit og sókn, getur um hreppamörk og sókna. Auk þess getur Gunnar oftast nær landnámsmanna í þessum sveit- um og lýsir landnámi þeirra, þar að auki greinir hann oft frá sögn- um er fylgja örnefnum og smeyg- ir inn samtíma sögnum um merka staði, eða mennina sem gert hafa garðana fræga, svo sem Pál skáld Ólafsson á Hallfreðar- stöðum á Úthéraði' Hallgrím bónda í Sandfelli, Kjerúlf lækni á Breku og afkomendur hans, ofl. ofl. Leikur efnið svo í höndum Gunnars að unun er að lesa — ekki sízt Austfirðingum, sem kannas't eithvað við staðhætti á Héraði. Myndir eru margar og góðar — þótt fáar beri af — í bókinni, þær ©ru eftir þá Björn Björns- son kaupmann á Norðfirði og Gísla Gestsson. Kortið sem fylgir virðist vera ljósmynd af upphleyptu korti; það gefur góða yfirsýn um lands- lag, en er heldur lítið. Þótt Skagafjörðuir sé minna hérað en Fljótsdalshérað, þá er bókin um hann nærri því helm- ingi lengri (231 bls.) Þess ber þó að gæta, að letrið á þessari ár- bók er talsvert stærra en á Fljóts- dalsheraði, auk þess er Skaga- fjörður miklu söguríkari sveit en Fljótsdalshérað, e i n k u m á Sturlunga-öld, og lætur höfund- ur hvorki undir höfuð leggjast að lýsa þar landnámum. né sögu- stöðum frá Sturlungaölldinni; eins og rétt er; auk þess hefur hann í meira lagi af sögnum um Skagfirðinga og skagfirzka staði og örnefni frá síðustu tímum, og löks lætuir hann ekki hjá líða að gefa mönnum að smakka á skagfirzkum skáldskap eða kvæðabrotum höfuðskálda um hið mikla og fagra hérað sitt. Höfundur er Hallgrímur Jónas- son, kpnnaraskólakennari, fædd- ur og uppalinn í Skagafirði og því ágætur 'leiðsögumaður um hér- aðið. Sælist hann til að lýsa hér- aðinu frá leiðum þeim, þjóðveg- um og öðrum vegum, er ferða- menn verað að faria, ef þeir ætla sér að fara um héraðið og kynn- ast því. En margar af leiðum höf- undar eru lítt farnar, enda eru hinar efri sveitir Skagafjarðar undir sömu eyðingu seldar sem aðrar uppsveitir landsins, og janfvel þótt betri byggðir séu. Myndir eru flestallar teknar af Páli Jónssyni, auglýsinga- stjóra Vísis. Þær eru mjög góð- ar að vanda, og bókin um Skaga- fjörð er bæði eiguleg og girni- leg til fróðleiks. Kortið er sams- konar og af Fljótsdalshéraði. Síðasta árbók Ferðafélagsins. er ég skrifaði um fyrir Vestan- blöðin, var árbók Magnúsar Björnssonar um íslenzka fugla 1939. Á stríðsárunum voru engar árbækur sendar mér, og hef ég ekki séð þær fyrr en nú. En í þær vantar þó árbækurnar 1940: Veiðivöln Sæluhús, og 1941: Kelduhverfi Tjörnes. Af eldri ár- bókum hef ég ekki séð árbókina 1929: Kjalveg. Johns Hopkins University Stefán Einarsson SELKIRK METAL PRODUCTS LTD. Reykháfar, öruggasta eldsvörn, og ávalt hreinir. Hitaeining, ný uppfynding, sparar eldiviö, heldur hita. KELIiY SVEINSSON Simi 54 358. 187 Sutherland Ave., Winnlpeg. S. O. BJERRING Canadian Stamp Co. RUBBER & METAL STAMPS NOTARY & CORPORATE SEALS CELLULOID BUTTONS 324 Smilh Sl. Phone Winnipeg 94 624 Office Ph. 9 5 668 Res. 404 319 NORMAN S. BERGMAN, B.A..LL.B. Barrister, Solieitor, etc. 411 Childs Bldg, WINNIPEG CANADA 447 Porlage Ave. Aho 123 TENTH ST. BRANDON Winnipeg Manitoba Fisheries WINNIPEG, MAN T. Bercoxdteh, framkv.stj. Verzla t heildsölu meC nýjan og frosinn fisk. 303 OWENA STREET Skrifst.stmi 25 356 Heima 56 462 DR. A. V. JOHNSON Dentist 606 SOMERSET BUILDING Telephone 97 932 Home Telephone 202 398 Taislmi 96 826 Heimilis 63 898 DR. K. J. AUSTMANN Bérfrœöingur i augna, eyrna, nef og kverka sjúkdómum. 209 Medical Arta Bldg. Stofutími: 2.00 til 6.00 e. h. DR. ROBERT BLACK Bérfrceöingur í augna, eyrna, nef og hálssjúkdómum. 401 MEDICAL ARTS BLDG Graham and Kennedy St. Skrifstofustmi 93 861 Heimastmi 403 794 EYOLFSON’S DRUG PARK RIVER, N. DAK. islenzkur lyfsali Fólk getur pantaO meCul og annaC meö pósti. Fljót afgreiCsla. A. S. B A R D A L 848 SHERBROOK STREET Selur llkkistur og annast um út- farlr. Allur útbúnaSur sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvaröa og legsteina. Skrlfstofu talsími 27 324 Heimilis talsimi 26 444 Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC St. Mary’s and Vaughan, Ph. 96 441 PHONE 94 981 H. J. H. PALMASON and Company Chartered Accountants 219 McINTYRE BLOCK Winnlpegt, Canada Phone 49 469 Radio Service Speclaiists ELECTRONIC LABS. H. THORKELSON, Prop. The most up-to-date Sound Equipment System. 130 OSBORNE ST„ WINNIPEG JOHN A. HILLSMAN. M.D.. Ch. M. 627 Medical Arts. Bldg. Office 99 349 Home 403 288 PHONE 87493 Dr. S. J. Jóhannesson SUITE 7 VINBORG APT8. 694 Agnee St. Viötalsttml 3—5 eftlr hádegl DR. E. JOHNSON 304 EVELINE STREET Selkirk, Man Offlce hrs. 2.30—6 p.m. Phones: Office 26 — Res. 230 Offlce Phone Res Phone 94 762 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 628 MEDICAL ARTS BLDO. Office Hours: 4 p.m.—6 p.m. and by appolntment Drs. H. R. and TWEED Tannlœknar 406 H. W. TRUST8 TORONTO GEN. BUILDING Cor. Portage Ave. og Smlth St. PHONE 96 952 WINNIPBG Dr. Charles R. Oke Tannlwknir For Appolntments Phone 94 908 Office Hours 9—6 404 TORONTO GEN. TRUST8 BUILDINO 283 PORTAGB AVE. Winnipeg, Man. SARGENT TAXI Phone 76 001 FOR QUICK RELIABLE 8ERVICE J. J. SWANSON & CO. LIMITEÐ 308 AVENUE BLDO WPQ. Fasteignasalar. Leigja hús. Ot • vega peningalán og eldsábyrgö. hifreiöaábyrgö, o. s. frv. PHONE 97 538 Andrews, Andrews, Thorvaldson and Eggertson Lögfrasöingar 209BANK OF NOVA SCOTIA BO. Portage og Oarry St. Sími 98 291 . GUNDRY PYMORE Limited British Quality Fish Netting 68 VICTORIA ST„ WINNIPEQ Phone 98 211 Manager T. R. THORVALDSON Your patronage will be appreclated C A N A D I A N FISH PRODUCERS, LTD. J. H. PAOE, Managing Direotor Wholesale Distributors of Frash and Frozen Fish. 311 CHAMBER9 STREET Office Ph. 26 828 Res. Ph. 73 917 G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. Keystone Fisheries Limited 404 SCOTT BLOCK SIMI 96 227 Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH Bus. Phone 27 989 Res. Phone 36 U1 Rovaizos Flower Shop Our Specialties WEDDING CORSAGES COLONIAL BOUQUETS FUNERAL DESIGN3 Mrs. 8. J. Rovatzos, Proprletre— Formerly Robinson & Co. 253 Notre Dame Ava WINNIPEG MANTTOBA

x

Lögberg

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.