Lögberg - 12.05.1949, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 12. MAl, 1949
\
4
UM BÆKUR — eftir dr. Stefán Einarsson
Tvær bækur eftir Richard Beck*
ALMANAK Ólafs S. Thorgeirssonar fyrir árið 1949. 55 ár.
Winnipeg. — Ritstjóri: dr. Richard Beck.
f þessum árgangi almanaksins á ritstjórinn, auk yfirlits yfir
helztu viðburði vestan hafs og skrá yfir mannalát grein um
Magnús Markússon skáld, sem andaðist nálega níræður 27.
nóvember síðastliðinn. Skrifar Beck mjög hlýlega um þenna látna
skáldbróður sinn. ------—------------------
Önnur æfiágrip í árganginum
eru: Páll Jónsson landnámsmað-
ur að Kjarna í Geysis-byggð,
Nýja íslandi, hundrað ára eftir
séra Sigurð Ólafsson; Oddný
Magnússdóttir Bjarnason, ljós-
móðir, eftir séra Sigurð S.
Christóphersson; nokkur minn-
ingarorð um Ólaf Guðmundsson
Nordal í Selkirk eftir séra Sig-
urð Ólafsson, og séra Sigurður
Ólafson eftir G. J. Olesen.
Þá eru hér dagbókarblöð
Sveins Árnasonar frá 1889: Frá
Vopnafirði til Winnipeg, grein
um Kolbeinsey eftir Berg Jóns-
son Hornfjörð í Árborg, og loks:
f þreskingu, sönn saga frá land-
námsárunum, eftir Eyjólf S.
Guðmundsson, býsna skemmti-
feg smásaga. Loks eru tvö kvæði
eftir Árna G. Eylands um plóg
°g framræslu, efni sem enn er
algerlega óþvælt í íslenzkri
fjóðagerð.
Yfirleitt má segja, að almanak-
ið sé sjálfu sér líkt, og góður
gestur sem ávallt. Vert er líka
að minnast þess að almanakið er
nú hálfsexugt að aldri, og von-
andi að það eigi enn eftir að
koma út í mörg ár, helzt ekki
niinna en svo að það fylli öldina
sem nú er farið að síga á seinni
hlutann á. Eiga útgefendur og
ritstjóri bæði fyrr og síðar þakk-
ir skildar fyrir það þjóðræknis-
verk að halda almanakinu gang-
andi.
Samferða almanakinu varð
annað kver eftir Richard Beck:
G ut t o r m u r J. Guttormsson
skáld, (Winnipeg, 1949). Kver
Þetta, sem líta má á sem afmælis-
rú til skáldsins á sjötugsafmæli
hans, er að mestu endurprentun
ú grein Becks um skáldið í Skírni
1946. í þessu kveri er þó ein
toerkileg leiðrétting varðandi
fmðingardag skáldsins. Hann
mun hafa haldið sjálfur, að hann
v®ri fæddur 15. desember 1878,
°g svo hef ég prenta látið í bók-
menntasögu minni hinni ensku.
Aðrir hafa prentað 5. desember.
En Beck hefur nú náð í kirkju-
^úk sr. Jóns Bjarnasonar, frá
þeim árum, sem hér um ræðir og
1 henni stendur, að Guttormur
Se fæddur 21. nóvember og munu
ræðimenn framvegis verða að
eygja sig fyrir þessum lærdómi
mrkj ubókarinnar.
Greinin er annars, eins og allt
sem Beck skrifar um samtíðar-
menn sína, stutt og kjarngóð
(24 bls.) og rituð af hlýleik
Þeim sem Beck er eiginlegur.
Greinin rekur fyrst ytri sögu
skáldsins, raunasöguna frá Nýja-
slandi, þá hina innri sögu
Proska hans eftir föngum, en
vórður á þeirri leið eru upplýs-
m§ar þær er Guttormur hefur
gefið Kirkconnell um lestur
sinn og bókasöfnun þar í Ártúni
® hjara veraldar. Þá tekur Beck
væðin til meðferðar og dregur
ram það sem einkennir Guttorm
Sem skáld og segir víða kost á
s áldinu, en varla nokkurntíma
°st. Mun Beck hafa sömu trú og
Guðmundur heitinn Finnboga-
son, að mönnum og þjóðum eigi
að lysa eftir því sem þær gera
bezt, en láta hitt liggja í þagnar-
gildi. Guðmundi Finnbogasyni
þótti það einsætt að lýsa Islend-
ingum heldur eftir afrekum
þeirra í fornöld eins og þau birt-
ast í beztu ritum þeirra, Eddum
og sögum, heldur en að meta þá
eftir framleiðslu þeirra á svarta-
gauls-kveðskap 17. og 18. aldar.
Er freistandi að láta sér það mat
vel líka.
Guttormur J. Guttormsson,
Kvæðasafn. Arnór Sigurjónsson
gaf út. Iðnunnarútgáfan Reykja-
vík 1947. 385 bls.
Úr því að ég hef skrifað um
Afmælisrit Becks til Guttorms
má ég ekki láta hjá líða að minn-
ast á annað rit sem kalla má að
Guttormur sjálfur hafi sent
löndum sínum í afmælisgjöf á
sjötugsaldri, en það er safn af
öllum kvæðum hans sem út hafa
komið. Þessi bók er prýðilega úr
garði gerð af Iðunnarútgáfunni,
sem prentað hefur margar aðrar
góðar bækur, og af Arnóri Sig-
urjónssyni, sem búið hefur
kvæðin til prentunar og skrifað
mjög fallegan inngang við kvæð-
in. f inngangi þessum er nokk-
urn fróðleik að finna, helzt um
heimkomu skáldsins 1938, sem
Beck hefur drepið lauslegar á,
en, anars á inngangurinn að
draga mynd Guttorms til kynn-
ingar Austur-íslendingum, sýna
hvernig hann hefur vaxið úr
menningarjarðvegi V e s t u r-
íslendinga, upp úr heiftrækni,
langrækni, trúrækni og þjóð-
rækni þeirra, þessum last-
kostum, sem Káinn kunni svo vel
að nefna, og án hverra Vestur-
íslendingar væru nú soðnir í
mauk í þjóðapottinum vestræna.
Hinsvegar hefur þessi last-kosta-
akur Vestur-íslendinganna borið
slíka ávexti, sem hvorki Vestur-
né Austur-íslendingar vildu nú
án vera, og má þar til telja skáld-
skap þeirra á íslenzku máli,
kveðinn í þrá og trássi við ofur-
veldi enskunnar. Margur vestur-
farinn mun hafa hugsað sér að
hverfa aftur með fullar hendur
fjár til þess að hlúa að gamla
landinu sínu. Slíkir draumar
gátu brugðist til beggja vona,
því ekki mun það hafa verið ó-
algengt, að landnemarnir urðu
að gjalda nýja landinu allt sem
þeir áttu, heilsu, líf, og börn sín
í ótal liðu. En svo giftu-drjúgir
hafa íslendingar verið að mörg-
um þeirra hefur tekist að greiða
gamla landinu föðurlaunin, ef
ekki í beinhörðum dollurum, þá
í annari fyrirgreiðslu, og ekki
hafa skáldin goldið óríflega fyrir
sig. Stephan G. Stephansson,
Jakobína Johnson, og nú
Guttormur J. Guttormsson hafa
öll komið heim eigi aðeins sem
gestir íslendinga, heldur líka
sem heimamenn austur þar í
bókum þeim, sem gefnar hafa
♦ ♦♦♦♦♦♦♦
, . TIL KAUPENDA
LOGBERGS Og HEIMSKRINGLU
Frá því var nýlega skýrt í báðum íslenzku blöðunum
vestan hafs, að verð æfiminninga, sem færu yfir 4 ein-
úálka þumlunga, yrði framvegis reiknað 20 cents á
pumlunginn; þetta er að vísu ekki mikill tekju auki, en
Þetta getur dregið sig saman og komið að dálitlu liði.
^ðrar auglýsingar kosta 70 cents eindálka þumlungur.
^yrir samskotalista reiknast 50 cents á þumlunginn.
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
THE VIKING PRESS LIMITED
♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
verið út heima á gamla landinu.
♦
ÁRBÓK FERÐAFÉLAGS ÍS-
LANDS MCMXLVIII: Vest-
mannaeyjar eftir Jóh. Gunnar
Ólafsson. ísafóldarprent-
smiðja, Reykjavík, 1948. 205
bls. með korti.
Þetta er eigi aðeins lýsing,
heldur einnig að miklu leyti saga
Vestmannaeyja. Hefur Jóhann
Gunnar, sem sjálfur er uppalinn
í eyjunum, skrifað sex fyrstu
kapítulana.
f fyrsta kapítula ræðir hann
um fund eyjanna og nafn þeirra
ngos um ega^;n;s SoCui go
þeirra, þá um íbúana, tölu þeirra
og uppruna, þá um atvinnuvegi,
sem aðallega eru þrír: fiskiveið-
ar, landbúnaður og fugla-veiði. 1
öðrum kapítula fer höfundur
með lesarann á ferðalag um eyj-
arnar, en í þriðja kapítula telur
hann upp ömefni og kennileiti
í eyjunum. í fjórða kapítula er
gengið á Helgafell, Heimklett,
sem er hæstur klettur í eyjunum,
og á Yztaklett, lengst til suðurs,
en í fimmta kapítula er ferða-
langinum sýnt inn í alla hella
á eyjunum. í sjötta kapítula
lýsir höfundur fornum menjum
og mannvirkjum í eyjunum:
Skanzinum, Landakirkju Skrúða
byrgi og akurgerð eyjarskeggja
til forna.
Sjöundi kafli um bergmynd-
unarsögu Vestmannaeyja er eft-
ir Trausta Einarsson, jarðfræð-
ing.
Áttundi kapítuli er um fugla-
líf í Vestmannaeyjum og eftir
Þorstein Einarsson íþróttafull-
trúa.
Níundi kapítuli er um Gróður-
ríki Vestmannaeyja eftir Bald-
ur Johnsen grasafræðing, en tí-
undi kapítuli um skordýr í Vest-
mannaeyjum, eftir Geir Gigju.
Baldur telur um 122 tegundir
plantna í eyjunum, en Geir um
70 tegundir af skordýrum, en þar
koma þó ekki nándar nærri öll
kurl til grafar.
Kaflinn um fuglana er eins og
við mátti búast mjög merkilegur
og fróðlegur um hætti þessara
nytjagripa og um veiðiaðferðir
eyjarskeggja.
Ef til vill er jarðfræði eyjanna
eftir Trausta, með aðstoð ösku-
tímatalsfræðingsins Sigurðar
Þórarinssonar eitt af því merk-
asta í bókinni.
Annars má segja að bókin sé
öll prýðilega skrifuð og skemmti-
leg aflestrar, geysihagleg öllum
þeim sem fróðleik girnast um
eyjarnar, ekki sízt ef menn vilja
heimsækja þær í tómi og sjá alla
dýrð þeirra.
K o r t herforingjaráðsins
danska af eyjunum fylgir bók-
inni, en auk þess eru í henni
nokkur kort í línuritum og
myndir margar, bæði teikningar
og ljósmyndir, eftir hina og aðra,
marga þeirra gamalkunna úr
eldri árbókum félagsins. Eru
margar af myndum mjög góðar
og gefa ágæta hugmynd um eyj-
arnar.
Höfundar og útgefendur eiga
góðar þakkir skilið fyrir þessa
árbók.
Gríski eldurínn
(Frh. af hls. 2)
trú hefði þá breiðzt út um alla
Suðaustur-Evrópu og Austur-
Evrópu í stað hinnar grísku kat-
óslku. Hálfmáninn mundi ljóma
í musterum Belgrad, Budapest,
Bukarest og Moskvu enn í dag, í
stað gríska krossins.
Sú merkilega tæknilega upp-
götvun, sem gerði það fært að
búa til gríska eldinn og nota
hann, hafði heimssögulega þýð-
ingu, meir en menn almennt
gera sér í hugarlund. Gríska
keisaradæmið stóð enn í rúmar
7 aldir með allri sinni merkilegu
borgamenningu, þar varðveittist
hinn grísk rómverski, klasaiski
arfur, sem síðan varð heiminum
svo dýrmætur. Þó gríska keist-
aradæmið stæði í tæknilegu og
menningarlegu tilliti ofar öllum
öðrum ríkjum, var hernaðar-
máttur þess ekki meiri en það,
að það gat aðeins varið landa-
mæri sín eftir 700, en ekki fært
þau út. Grikkland, Makedónía,
Þrakía og meginhluti Litlu Asíu
voru einu löndin, sem að stað-
aldri lutu Grikkjakeisara. En
lengi vel gátu keisararnir hald-
ið þessum löndum. Hinir norr-
ænu víkingar veittu þeim marg-
ar atlögur á 10. öld, en biðu ávallt
ósigur. Frægust er viðureignin
að væringjana í Sæsviðarsundi
941, þegar gríski urðu væringj-
arnir að láta sér lynda að ganga
á mála hjá keisaranum í Kon-
stantinópel, sem þeir kölluðu
konunginn í Miklagarði. Miklar
voru þær sögur, sem fóru af
Miklagarðsríkinu, auðlegð þess,
skrauti og menningu, bæði á
Norðurlöndum, suðurheimi og í
Austurálfu, og allsstaðar stóð
mönnum ógn af því kynjatundri,
sem kallaðist gríski eldurinn.
Múhameðstrúarmenn töldu djöf-
ulinn hafa fundið upp gríska eld-
inn, til hjálpar hinum vantrúuðu.
Þó reyndu þeir að búa til grísk-
an eld, án árangurs.
Hinir grísku vísindamenn í
Konstantinopel, eða réttara sagt,
örfáir útvaldir menn í hópi
þeirra, varðveittu leyndarmálið
kynslóð eftir kynslóð. Nú er eng-
inn, sem veit hvernig gríski eld-
urinn var búinn til, en margt
bendir á, að hér hafi verið um
efnablöndu að ræða, sem í var
steinolía, asfalt og mörg fleiri
efni. Það voru til margar teg-
undir af gríska eldinum; sam-
kvæmt gömlum grískum ritum
voru sumar svo sterkar, að þær
gátu unnið bæði á steini og stáli.
Einkennilegt er það, að gríski
eldurinn var öflugastur þegar
honum var beitt á sjó eða vatni
Það virðist svo, sem hér hafi ver-
ið að verki efnablanda, sem var
eldfimust ef hún snerti vatn eða
kom í nánd við vatn. Á hvern
hátt Grikkir gátu sent þessi eld-
skeyti til arabisku skipanna, oft
töluvert langar leiðir, er öllum
hulin ráðgáta. En í frásögnum
væringjanna er talað um það,
að Grikkir hafi kastað smátúb-
um í skip þeirra eða jafnvel yfir
á þau, þegar þeir börðust í ná-
vígi, og af þessum túbum hafði
myndazt ólsökkvandi eldur, sem
aðeins sakaði skip væringjanna
svo þau brunnu til agna, en sak-
aði ekki grísku skipin hið
minnsta. Þetta bendir á að Grikk
ir hafi þekkt mjög sterkar og
tryggar varnir gegn þessu eld-
vopni. Það er líka sagt í grískum
ritum og ítlöskum, að hægt sé að
verjast gríska eldinum með því
að smyrja skipin edikbl|ndu, vín-
smurningi o. fl.
Árið 1204 náðu ítalskir kross-
farar og franskir, sem þá voru
staddir sem gestir í Konstantin-
ópel, borginni og þar með gríska
keisaradæminu, á sitt vald. Þeir
gerðu þetta með tilstyrk grískra
uppreisnarmanna á svo skyndi-
legan hátt og óvæntan, að litl-
um vörnum varð við komið. Þeir
misstu gríska keisaradæmið aft-
ur 60 árum síðar. en það lamað-
ist svo við þetta, að það var
aldrei annað en skuggi af sjálfu
sér upp frá því. Tyrkir höfðu á
13á öld náð svo mikilli fótfestu
Litlu Asíu, að þeir bægðu Byz-
ansmönnum að mestu á burt
þaðan. Um miðja 14. öld fóru
þeir yfir á Balkanskagann og
lögðu hann smám saman allan
undir sig. 1453 tóku þeir Kon-
stantinópel. Þá var púðrið og
byssumár komin til sögunnar
fyrir löngu, en gríski eldurinn,
eða að minnsta kosti hinar kröft-
ugustu tegundir hans, gleymdar
að mestu. í lok Miðalda var svo
komið, að enginn vissi framar
hvernig átti að búa til gríska
eldinn. Aðeins minningar um
hann voru eftir. Hann hafði kuln-
að út með hinni deyjandi menn-
ingu grísk-býzantíska ríkisins.
Alþýðuhelgin
Business and Professional Cards
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barrislers - Solicilorm
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnipeg, Man. PUone 923 561
JOHN A. HILLSMAN.
M.D.. Ch. M.
627 Medical Arta. Bld*.
OFFICE 929 349 Home 403 288
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6 — 652 HOME ST,
594 Agnee St.
ViOtalstími 3—6 eftir hAdegrl
Phone 21101 ESTTMATES
FREE
J. H. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insulated
Sidlng — Repalr.
632 Simcoe St. Winnipeg, Man.
DR. A. V. JOHNSON
Dentlst
606 SOMERSET BUILDINQ
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talsimi 925 826 Heimllla 53 893 i i"
I
DR. K. J. AUSTMANN
Jðérfrœðini/ur i aupna, eyrna, nel
oq Jcverka sjúkdómum
209 Medlca.1 Arta Bldg.
Stofutíml: 2.00 U1 5.00 e h.
DR. ROBERT BLACK
SérfrœOinpvr 4 augna, eyma.
nef op hdlssjúkáómum.
401 MEDICAL ARTS BLDO
Graham and Kennedy St.
Skrifstofustml 923 861
Heimasfml 403 794
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPG.
Fasteignasalar. Leigja hö*. Ct-
vega penlngalAn og eids4byrg8
hlfreiCaAbyrgC, o. s. frv.
Phone 927 538
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK 9TREET
Selur llkklstur og annast um Ot-
farlr. AUur útbúnaBur s& bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarCa og legsteina.
Skrifstofu talsimd 27 324
Helmllis talsimi 26 444
GUNDRY PYMORE
Limited
fíritish Qualitv Fish Nettinp
68 VICTORIA ST„ WINNIPEG
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDSON
Four patronage wlll be appreolated
Phone 924 981
H. J. H. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
21» MoINTJRE BLOCK
Winnlpegt Canada
C A N A D I A N FISH I
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Managing Direator
Wholesale Distributore of Fraah
and Frozen Flsh
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Rea. Pk. 72 917
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan, Wpg.
Ph, 928 231
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfrœdingar
209BANK OF NOVA 8COTIA BO.
Portage og Garry 3t.
Phone 928 291
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK
islenzkur lyfsali
Fðlk getur pantaC meCul og
annaC meC pðstl.
Fljöt af^relCsla.
SARGENT TAXI
Phone 722 401
FOR QUTCK RELIABLK
SERVICK
Dr. Charles R. Oke
TannUBknir
For Appointments Phone 924 »08
Offiee Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDINO
283 PORTAG?! AVB.
Wtnnlpeg, Man.
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Offiee hre. 2.30—% p.m.
Phones: Offiee 26 — Re«. 230
Offlce Phone Res Phoiu
924 762 726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 pjn.
and by appointment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO QEN TRUSTÖ
butlding
Cor. Portage A ve. og Smlth Bt.
Phone 926 962 WINNIPBO
SELKlfiK METAL PRCCUCTS LTD.
Reykháíar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hltaeining. ný
uppfynding, sparar eldiviC,
heldur hita.
KELLT SVKINSSON
Simi 64 358.
187 SutJiorland Ave., Wlunipeg.
S. O. BJERFUNG
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh St. Winnipeg
Phone 924 624
Office Ph, 925 668 Ree, 404 319
NORMAN S. BERGMAN, B.A..LLA.
Barrister, Solidtor, etc.
411 Childs Bldg,
WINNIPEG CANADA
Alwo
123
TENTH ST.
BRANOON
447 Portage Ave, Ph, 926 885
KlBStÉil
JEWELLERS
Phone 49 469
Radio Service Speciallsts
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Equipment System.
592 ERIN St. WINNIPEG
G. F. Jonas8on, Pres. & Man Dit.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLK, Síml »25 227
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH