Lögberg - 23.06.1949, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 23. JÚNÍ 1949.
3
Alexander Kielland
(Frh. af bls. 2)
kemur líka í ljós í andstæðum
milli allsnægtanna hjá þeim
ríku, og eymdinni í verkamanna-
hverfinu, með drykkjuskapnum
og öllum soltnu krakkaöngunum.
— Með sárbeittu háði dregur
Kielland andstæðurnar upp á út-
farardaginn, þegar Garman kon-
súll ekur í fyrsta flokks vagni,
með silfurenglum og skrauti, og
ræða hans er löng og hátíleg —
en, saumastúlkan Maríanna, fær
ekki annað en afmældar þrjár
rekur á fátæklega kistu sína,
hún, sem þó einu sinni var ást-
mey Morten Garmans.
í næsta skipti tekur Kielland
dýpra í árinni. Það gerði hann
í sögunni „Verkafólk," þar sem
hann ræðst á skriffinskuna, og
alla þá sjálfselsku, þann sljó-
leika og skeytingarieysi, sem
þar ríkir. Þessi heiftarlega árás
vakti mikla athygli. Bókin hefir
ekki mikið listagildi. En Kielland
kærði sig ekkert um það. Aðal-
atriðið fyrir honum var að hafa
áhrif. Árásin varð að vera ein-
hliða og sterk. Þar skoðaði hann
hlutverk sitt fyrst og fremst
það, að vera siðbætandi, en lét
sig minna skifta listagildið.
I öðrum skáldsögum hans
„Eitur“, „Fortuna“, „Jónsmessu-
hátíð“, tekur Kielland alt af
þjóðfélagsmálin til meðferðar.
Uppeldið og skólarnir þurfa
endurnýjunar við. Um það skrif-
ar hann í „Eitri.“ — Átakanleg
er frásögnin um litla Marius, af
þjáningarferli hans gegnum
latnesku grammatíkina. Metorða
girni móður hans, og ómannúð-
leg, þyrkingsleg kensla í skólan-
um, varð honum að bana.
Hræsnin í kringum ferming-
una er líka tekin til meðferðar.
Og ennfremur sveflar Kielland
svipu gagnrýni sinnar yfir spilta
verslunarhætti, yfir prestastétt-
inni, sem hann álítur að eyði-
leggi alla heilbrigða lífsgleði og
alla alvarlega sannleiksást yfir
hinni útsjónarsömu velgerðar-
starfsemi og herramóralinum. í
realistiskum rómönum á árun-
um 1880—90 kom það oft fyrir,
að varnarlausar ungar stúlkur
féllu fyrir ríkum höfðingjum
og lentu síðan fljótlega niðri á
neðstu þrepum þjóðfélagsins.
Worse skippari er sérstæður
meðal skáldsagna Kiellands. —
Þar skrifar hann um trúarflokk
inn Haugianana, er var kristinn
bræðrasöfnuður, áhangendur
hins ólærða prédikara Hans Niels
Hauge. Kielland lýsir trúflokki
Hauge með nokkurri samúð.
Hreyfing þessi átt rót sína að
rekja til alþýðlegra óska um
hlýlegri, innilegri kristindóm.
Prestastéttin hafði ofsótt trú-
flokk þenna af skammsýni og
sérgæðingsskap. En Kielland
sýnir fram á hvernig heilagleiki
þessara trúbræðra var oft ekki
annað en yfirdrepsskapur,
skálkaskjól fyrir hrekkjabrögð
og valdafíkn sem kemur í veg
fyrir heilbrigt og eðlilegt líf.
Randulf skipstjóri segir: “Hver
heldur þú að sé Drottni betur
að skapi: Ærlegur sjómaður,
sem heldur kjafti og sér um skip
sitt, eða slíkur hræsnari, sem
svíkur meira en Grikkinn fyrir
asjónu hans og syngur svo á
eftir sálma, upp í opið geðið á
Ouði almáttugum.“
Kielland hafði mikinn áhuga fyr
ir kvenréttindamálinu. Meðal
nánustu skyldmenna hans voru
gáfaðar konur, eins og systir
hans Kitty Kielland, sem var
ágætur listmálari. Hann segir
frá mörgum merkum konum i
SÖgum sínum, er barist hafa fyr-
ir sannleika og framförum, eins
og Rakel Garman og frú Wenche
Lövdal. En hann hataði hinar
vindlareykjandi blásokkur, karl-
mannslíku konurnar, sem voru
afskræmi, eins og oft ber á þeg-
ar nýjungar eru að ryðja sér til
rúms. Jafnframt því, sem Kiel-
land var talsmaður alþýðunnar,
hinna fátæku og undirokuðu,
hataði hann hinn nýríka dóna,
sem treður sér áfram og hrifsar
til sín með grægi og frekju allt
sem fyrir verður. Terres Snötre
vold, í sögunni Jakob, er einn
af slíkum frekum snýkjugestum,
alæta, montinn, en eins og Kiel-
land sjálfur segir, var hann
tímamótafyrirbrigði.
Það leyndi sér ekki að gagn-
rýni Kiellands kom við menn.
Svo heitar voru umræðurnar í
Stórþinginu á árunum 1885, ’86
og ’87 um það hvort hann ætti að
fá skáldalaun. Flestir fulltrúar
Vinstriflokksins héldu langar
ræður um þetta mál, er varð eitt
af þeim er orsakaði að flokkur-
inn klofnaði. Kielland fékk ekki
skáldalaunin. En hann hafði
ánægjuna af því, að standa sjálf-
ur mitt í baráttunni. Hann hafði
af öllum mætti barist fyrir fram-
förum, sannleika og víðsýni.
Vandamál þjóðfélagsins eru
orðin önnur, en þau voru á dög-
um Kiellands en margar af þeim
einkennis persónum, sem hann
Jýsir, hafa breytst furðu lítið
síðan.
Krafa um sannleika og hrein-
skilni í öllum málum er enn jafn
réttmæt og þá. En við metum
eins og mikið skáldið og lista-
manninn í honum, eins og um-
bótamanninn. Mestur verður
Kielland þegar hneykslun hans
samlagast hinni ótæmandi frá-
sagnargleði, eins og í jólasögunni
„Elsu“. Það er sorgarsaga um
Elsu og endalok hennar, rétt fyr-
ir nefinu á hinum þröngsýnu
góðgerðarkonum. En það er
ákaflega mikið fjör í þeirri sögu,
svo margir tónar, svo mikil kæti
og litskrúð í frásögninni af
eymdinni. Þar eru ungar ástir,
gullin sumarkvöld, og þar eru
hin skuggalegu loftherbergi hjá
Puppelene, þar sem gamli Schirr
meister ennþá einu sinni getur
fengið fiðluna sína til að and-
varpa. Þar er hlátur Elsu, svo
skær og glaður, sem hljómar allt
frá lofti til kjallara, og hér er
hægt að nota orð Björnsons um
Kielland: Það er yndisþokki í
skapgerð hans.
Sem listamaður er hann heil-
steyptastur í „Smásögunum“ og
„Elsu“. Þær eru svo formfastar,
svo heilsteyptar. Eins og t. d. hin
fína tregaþrungna smásaga frá
Jótlandi: „Karne“, er hljómaf
eins og hörpusláttur frá fyrstu
byrjun. „Eitt sinn var í Krarup-
bauk stúlka sem hét Karen“.
Hér og þar í skáldsögum hans
eru kaflar, alveg útaf fyrir sig,
eins og hann hafi skrifað þá að
gamni sínu, m. a. hinn mynd-
| auðga kafla um póstbátinn, er
| fer meðfram ströndinni, eða hin
. • :
1
NEW THAME5 WATER BUSES FOR FESTIVAL OF BRITAIN
The first of the new and larger Thames water buses specially
designed for service during the Festival of Britain 1951 Exhibition
made its trial run recently. The vessel is 80 feet long, carries 250
passengers, most of them under cover, and has a speed of 12 knots.
This picture shows the new, larger-type water bus “Perfect”
leaving Charing Cross Pier, London, at the start of her trial run.
skínandi, lífsglaða lýsing hans á
vorkomu til Noregs. Það er á
Vesturlandinu, í Stavangri og
Jaðri, sem Kielland verður skáld
Hann verður innblásinn af þeirri
náttúru, sem hann elskaði, haf-
inu, ströndinni, fuglunum, víð-
áttumiklu lyngsléttunum þar
sem víðsýnið nýtur sín, veðrinu,
ekta vesturlandsveðri með
stormi, regni og skúraskilum. Á
Austurlandinu er aldrei neitt
veður. Norsku skáldin tvö, sem
hafa gert bestar veðurlýsingar
eru bæði Vestlendingar, Alex-
ander Kielland og Amalia
Skram.
En fyrst og síðast er það bær-
inn, Stavangur gamli, sem Kiel
land lýsir með hlykkjóttum göt-
um og hvítum timburhúsum*
koldimmur um nætur með ljós-
blettum hér og þar kringum
lpktir, sem lýsa yfir götuaurinn.
En allt í einu var þar komið
rjúkandi atvinnulíf, i alt á fleygi
ferð. Síldin komin. Þá eykst
spenningurinn með hverri
klukkustund. Hver báturinn
kemur inn í höfnina af öðrum,
sökkhlaðinn, og stúlkurnar sem
kverka síldina við sjóbúðirnar
í síldarhreystri upp undir augu.
í skáldritum Kiellands eru
engar gátur. Allt er skýrt og
blátt áfram. Hann opinberar
enga leyndardóma sálarlífsins.
Það er líka enginn falskur tónn
hjá honum. Hann er eins og
Björnson sagði: merkisberi
norskra bókmennta, karlmann-
legasta skáldið. Verk Kiellands
munu verða lesin og í heiðri höfð
um langan aldur eftir að margir
af hinum miklu spámönnum eru
gleymdir í ryki bókahillanna.
Kari Hamre magister.
Mgnbl.
Business and Professionai Cards
Gálgafrestur
Hæstiréttur Wasihingtonfylk-
is á í miklu vafstri út af svert-
ingja einum, Kake Bird, sem
hefir verið dæmdur til dauða. í
hvert skipti sem farið er með
hann af stað í rafmagnsstólinn
játar hann á sig nýjan glæp, svo
að lögreglan neyðist til að fresta
aftökunni meðan verið er að
rannsaka nýja málið. Með þessu
móti hefir Kake Bird tekist að
fá frest tólf sinnum. í hvert
skipti reyndist það rétt, sem
svertinginn sagði. Loks þraut
þolinmæðina hjá réttinum og til
kynnti hann svertingjanum, að
nú þyrfti hann ekki að vænta
þess að aftökunni yrði frestað
lengur. Hljóp þá geigur í mann
garminn og játaði hann á sig 18
nýja glæpi og lét þess getið, að
hann gæti gefið uplýsingar um
14 glæpamál önnur, sem ekki
hafði tekist að komast fyrir.
Þetta gat rétturinn ekki staðist
og frestaði því enn aftökunni —
í þetta sinn um 60 daga.
25 milljón bifreiðar
og bifhjól fóru yfir Golden
Gatebrúna, milli Oakland og
San Francisco árið sem leið, en
um þá brú er mest umferð allra
brúa í heimi. Næst kemur Dela-
ware Riverbrúin í Pennsylvaniu
með um 18 milljón bifreiðar.
Fyrrnefnd brú milli Frisco og
Oakland er 13.6 km. og lengst
allra brúa sem hafskip geta siglt
undir. Hún var fullgerð árið
1937 og kostaði 77 milljón doll -
ara.
Skíðaríma hin nýja
Mansöngur
Vetrartíðin tignarfríð
töfrar lýð til fjalla.
Renna skíði hátt í hlíð
á hvítum víði mjalla.
Upp er hiti, ógnarslit,
atað svita holdið.
Á tindi glit með töfralit,
tífalt stritið goldið.
Hvert sem eygir óraleið
undravegir mjalla.
Yfir sveigist hvelfing heið
hvítum teigi fjalla.
Aftur niður ægiskrið,
yfirsviðið flogið,
beitt á snið og brugðið við,
beygt hjá riði og smogið.
Sveinn og mær af æsku ör
yndi kærast fanga.
Stœlir blærinn styrk og fjör
strýkur snær um vanga.
Sólin rauða sendir glóð
silki-mjalla breiðum.
Ekki er snauð sú unga þjóð,
sem unir á fjalla heiðum.
Sv. Sigurjónsson.
Spyrjið kjósendur
Centre —
North
Maðurinn, sem þeir
greiða atkvæði er
STANLEY KN0W1.ES
Yðar einbeitti, sístarfandi þing-
maður síðan 1942 og frambjóð-
andi yðar af hálfu C.C.F. þann
27. júní.
Greiðið C.C.F. atkvæði í
North Centre
Inserted by authority of Harry Chappell,
*orth Centre C.C.F. Offieial Agent.
EIDERDOWN MEN
Two British naval airmen wearing the protective insulated
suits in which they carried out test swimming amid the ice packs
during the recent Naval endurance cruise in the Arctic Circle.
SELK RK HETAL PR0DUCTS LTD.
Reykháfar, öruggasta eldsvörn.
og ávalt hreinlr. Hitaeining, ný
uppfynding, sparar eldiviB.
heldur hita.
KEHIiY SVEINSSON
Slmt 54 358.
I IH7 SiithtrlHiiii Ave.. Wluntpeg.
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smith St. Winnipeg
Phone 924 624
Office Ph, 925 668
Res, 404 319
NORMAN S. BERGMAN, B.A., LL.B.
Barrister. Solicitor, etc.
411 Childs Bldg,
WINNIPEG CANADA
A/so
447 Portage Ave,
123
TENTH ST.
BRAND0N
Ph, 926 885
Phone 21 101
ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDS0N
Asphalt Roofs and Insulated
Sidintr — Repairs
632 Simcoe St.
Winnipeg. Man.
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUTLDING
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talslmi 925 826 Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
BérfrœOlngur i augna, eyma, nef
og kverka sjúkdómum.
209 Medical Arts Bldg.
Stoíuttmi: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
Sérfrœóingur i augna, eyma,
nef og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG
Graham and Kennedy St.
Skrlfstofusfml 923 851
Heimasfmi 403 794
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK
islenzkur lyfsali
F61k getur pantaB meBul og
annaS meC pósti.
Fljðt afgreiðsla.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur llkkistur og annast um Ot-
íarlr. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
m’innisvaröa og legsteina.
Skrifstofu talsími 27 324
Heimilis talslmi 26 444
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan, Wpg.
Phone 926 441
Phone 924 981
H. J. H. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
219 McINTJRE BLOCK
Wlnnipeg\ Canada
Phone 49 469
Radio Service Specíallsts
ELECTRONIC LABS.
B. THOREELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Equipment System.
692 ERIN St. WINNIPEG
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barrisiers - Soliciiors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnipeg, Man. Phone 923 561
JOHN A. HILLSMAN.
M.D., Ch. M.
627 Medical Arts. Bldg.
OFFICE 929 349 Home 403 288
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6 — 652 HOME ST,
Víötalstfmi 3—5 eftir hádegl
DR. E. JOHNSON
304 E3VELINE STRBET
Selkirk. Man
Offlce hrs 2.30 -6 p.m.
Phones: Office 26 — Re». 230
Offloe Phone Res Phono
924 762 726 115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Offlce Hours: 4 p.m.—6 p.m
and by appolntinent
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smlth St.
Phone 926 952 WINNIPEG
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appointments Phone 924 #08
Office Hours 9—6
404 TORONTO GEN. TRU8TS
BUXLDING
283 PORTAGE AVE.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
Phono 722 401
FOR QUICK RELIABLE
SERVICE
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPG
Fasteignasalax. Lelgja hús. Ot-
vega penlngalán og eldsábyrgO.
bifreiCaábyrgC, o. s. frv.
Phone 927 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LögfræOingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netting
68 VICTORIA ST„ WINNIPEG
Phone 98 211
UaAager T. R. THORVALDSON
Your patronage will be appreclated
C A N A D I A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Managing Director
Wholesale Distributors of Frash
and Frozen Flsh.
311 CHAMBBRS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dlr.
Keystone Fisheries
Limited
404 SCOTT BLK, Slmi 925 227
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH