Lögberg - 07.07.1949, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FíMTUDAGLNN, 7. JÚLI 1949.
Faðir prentmyndagerðarinnar á Íslandi sifuriegu þroun prentmynda-
. £ i 1 73 . . , geroarinnar a Islandi fra þvi ao
segir rrá merku brautryojandastaih Ólafur beið eftir sólargeislan-
Nú á tímum myndu blaðalesendur vel flestir sakna þess, ef um gluggakitruna uppi á
myndirnar hyrfu úr blöðunum einn góðan veðurdag, og þau hanabjáhcanum í Gutenberg
yrðu aftur að útliti eins og þau voru fyrir þrjátíu árum eða áður Nú hefir Ólafur fjóra menn
en Ólafur J. Hvanndal hóf afskipti sín af blaðamennsku á íslandi. me® ser a verkstæðinu og ný-
Þessi merki brautryðjandi, sem með sanni má kalla föður prent-
myndagerðarinnar á íslandi, á sjötugsafmæli á morgun og verð-
ur afmælisins minnzt meðal annars með því, að hinir fjölmörgu
vinir hans halda honum samsæti að Hótel Borg þá um kvöldið.
Blaðamenn Tímans eiga mörg sporin til Ólafs flesta daga ársins,
en í gær gerði einn þeirra sér þó sérstaka ferð til hans til að hafa
eitthvað upp úr honum um starf hans fyrir íslenzka blaðalesendur
í þrjátíu ár.
Beðið eítir sólinni.
Fyrir þrjátíu árum beið óþol-
inmóður maður við glugga uppi
á þakhæðinni í Gutenberg, eftir
því, að ský drægi frá sólu. Hann
var að búa til fyrstu prentmynd
ina, sem búin var til á íslandi og
átti allt sitt undir sólinni.
Fyrstu árin bjó Ólafur allar
sínar prentmyndir til við frum-
stæð skilyrði. Hann hafði þá að-
eins fáar og óburðugar vélar
og ekki einu sinni rafmagn, en
án þess myndi nú engum detta
í hug að búa til prentmynd.
Það var því ekki lítið hug-
rekki, sem þurfti til þess að fara
að búa til prentmyndir uppi á
loftinu í Gutenberg. En Ólafur
Hvanndal hafði það hugrekki og
hóf þennan iðnað til vegs á ís-
landi, og nú eru myndamótin
ómissandi þáttur í allri blaða-
og bókaútgáfu í landinu.
Fékk snemma áhuga
á myndum.
Strax á unga aldri fékk Ólaf-
ur áhuga fyrir myndum og
myndagerð. Þá sjaldan, sem það
bar við, og þótti stórviðburður,
að mynd birtist í blaði eða tíma
riti, vakti það sérstaklega at-
hygli Ólafs, sem langaði þá mik-
ið til að vita, hvernig þessi und-
ur mættu gerast. Síðar fékk Ól-
afur þá ósk sína uppfyllta og
fékk að vita það.
Þrítugur að aldri fór Ólafur
utan og hélt til Danmerkur og
Þýzkalands, en í Þýzkalandi var
þessi unga iðngrein þá komin
einna lengst á veg. Er skemmst
frá því að segja, að Ólafur
komst að og fékk að læra og
náði fljótt tökum á viðfangsefn
við myndagerð í Þýskalandi og
inu. Vann hann svo um skeið
Danmörku, en hélt að því loknu
heim.
Byrjaði á loflinu í
Gutenberg 1919.
Fyrstu árin eftir heimkom-
una sá Ólafur engin tök á því
að hefja prentmyndagerð hér á
landi. Skilningur var þá enn tak
markaður fyrir gildi mynda í
blöðum, en beztu blaðamennirn
ir skildu þó fljótt, hvers virði
það var að hafa prentmynda-
gerð í Reykjavík og hefir það
verið svt), að síðan hefir sá skiln
ingur farið stöðugt vaxandi,
ekki eingöngu í Reykjavík held
ur um allan hinn menntaða
heim.
Tíu árum eftir að Ólafur fór
að læra, byrjaði hann að búa til
prentmyndir hér heima. Það
var um vorið 1919 og það ár
bjó hann líka til fyrstu mynd-
ina fyrir Tímann. Síðan hefir
Ólafur búið til að heita má
hverja einustu íslenzka mynd,
sem birzt hefir í blaðinu til
þessa dags. Hann er því lesend-
um Tímans kunnur af verkum
sínum.
Iðngrein í örum vextL
Fyrstu misserin vann Ólafur
einn að prentmyndagerðinni og
gat fullnœgt þörfum, en þegar
skilningur* fyrir þýðingu prent-
aðra mynda fór að aukast jafnt
og þétt, varð Ólafur að fá sér
aðstoðarmenn og síðan hafa
lært hjá honum milli 10 og 20
menn iðnina og nú eru starfandi
þrjár aðrar prentmyndagerðir í
Reykjavík, þar sem gamlir nem
endur Ólafs bera hita og þunga
dagsins og kenna öðrum ný-
sveinum. Allar þessar prent-
myndagerðir hafa meira en nóg
að gera og sýnir það bezt hina
tízku vélar. Hann er löngu hætt-
ur að bíða eftir sólinni og lætur
sig gang hennar litlu skipta, því
hann hefir gengizt undir sömu
örlög og blaðamennirnir, sem
verða að vinna mestan hlutann
af sínum daglegu störfum eftir
að sól er gengin til viðar. Ólaf-
ur býr til myndir fyrir öll morg
unblöðin í Reykjavík og mestur
hlutinn af myndum þeirra er
gerður á kvöldin, einhverntíma
fyrir miðnættið, eða áður en sól
in fer aftur að hækka á lofti.
Ólafur stendur nú við hin dag
legu störf sín, umvafinn ljós-
geislum raforkunnar, svo óvan-
ir fá blindu í augun. En hann
bíður enn með óþreyju eftir því,
að myndin „komi út“ á gler-
plötunni. Þó að Ólafur sé nú
á sjötugu, er hann enn eins og
ungur strákur, fullur af vinnu-
gleði og áhuga og gleðin spegl-
ast í andliti myndagerðarmanns
ins, er skuggarnir skapa mynd-
ina á glerplötunni.
Þannig er Ólafur Hvanndal
síungur og fullur af áhuga,
hvort sem hann býr til prent-
myndir við erfiðustu skilyrði
eða með nýtízku rafmagns-
áhöldum, þar sem sinkið úr
plötunni þyrlast um loftið í
kringum hann.
(Tíminn, 13. marz 1949).
Jónas Sveinsson Sigvaldasonar
F. 12. október 1869.
Miðvikudaginn þann 12. jan-
úar þessa árs, andaðist að heim-
ili sínu í Blaine, Wash. myndar-
og dugnaðarmaðurinn Jónas
Sveinsson, banamein hans var
innvortis sjúkdómur.
Jónas var fæddur að Steini
á Reykjaströnd í Skagafjarðar-
sýslu, þann 12. október árið 1869.
Hann ólst upp hjá foreldrum sín
um Sveini Sigvaldasyni og konu
hans Ingibjörgu Hannesdóttur,
sem í mörg ár bjuggu að Steini,
dugnaðarhjón hin rhestu.
Þegar Jónas var tæplega tví-
tugur að aldri fór hann að vinna
hjá ýmsum þar í Skagafjarðar-
sýslunni og víðar, reyndist hann
snemma hið mesta mannsefni,
duglegur og ósérhlífinn enda
bráðþroska og myndarlegur ung
ur maður.
D. 12. janúar 1949
Árið 1893 fluttist Jónas vest-
ur um haf og fékk fljótlega
vinnu í Winnipeg, en árið eftir
giftist hann fyrri konu sinni Jó-
hönnu Dagbjörtu Jóhannsdótt-
ur, mestu myndar og gæða
stúlku. Þau hjón bjuggu um 7
ár í Winnipeg en árið 1901
fluttu þau vestur að hafi og
reistu sér bú að Point Roberts,
Wash. og bjuggu þar í mörg ár.
Þeim hjónum varð 7 barna auð
ið og lifa nú aðeins tveir dreng-
Jónas Sveinsson
ir af þeim hóp, þeir eru Sveinn
og Ray Ragnar, báðir búsettir í
Seattle, Wash. myndarmenn og
góðir drengir.
Árið 1922 missti Jónas konu
sína. Það var sagt um Jóhönnu
Dagbjörtu, að hún hafi verið
gæðakona hin mesta og ágætis
búkona, enda búnaðist þeim
mæta vel og voru elskuð og virt
í sinni byggð.
Árið 1927 giftist Jónas seinni
konu sinni Sigurveigu Símonar
dóttur Guðmundsonar, hún dó
þann 6. janúar þ. á. og var jarð-
sungin daginn áður en Jónas
andaðist.
Ásamt þeim tveim sonum,
sem áður eru taldir, lifa Jónas
3 barnabörn og 6 systur, 4 af
þeim eru heima á Islandi, en
tvær fluttust til Vesturheims
með móður sinni, Ingibjörgu
Hannesdóttur, móður Jónasar,
dáin fyrir mörgum árum, þær
Mrs. Anna Mýrdal að Point
Roberts og Mrs. Anna Good-
man að Blaine, Wash., alþekkt-
ar fyrir dugnaðar- og myndar-
skap.
J ónas var skírleiksmaður
með afbrigðum og vel hagmælt
ur, og oft kom það fyrir að
hann kastaði fram laglegum
kveðlingum við ýms tækifæri,
og dugnaður hans til allra verka
var meira en í meðallagi enda
var hann heljarmenni að kröft-
um. Það er sagt að á hans yngri
árum hafi fáir staðið hann í ís-
lenzkri glímu, en það var oft
ein af ágætustu skemmtunum
landanna í gamla daga. Jónas
var í sannleika þéttur á velli og
þéttur í lund; hann var líka fjör
maður mikill og afar lífsglaður;
hann var hrókur alls fagnaðar
hvar sem menn komu saman
til að skemmta sér, því í mest-
öllu félagslífi íslendinga hér
um slóðir tók Jónas mikinn
þátt; þau ár, sem hann bjó að
Point Roberts var hann vel-
starfandi meðlimur hinnar Lút-
ersku kirkju þar og einn af þeim
mönnum, sem byggðu hana
enda taldi hann sig ávalt með-
lim þess safnaðar og samkvæmt
hans ósk var hann jarðsunginn
frá þeirri kirkju.
Öll þau ár, sem Jónas bjó í
Blaine-byggðinni, þá var heim-
ili hans orðlagt fyrir sanna al-
íslenzka gestrisni, enda bar þar
margan að garði, þau hjón voru
bæði samvalin í því að láta gest
um sínum líða sem allra bezt
og oft var líka glatt á hjalla
á því heimili; líka tóku þau hjón
óskiptan þátt í íslenzku félags-
lífi byggðarinnar, bæði voru
þau sérstaklega heilsteyptir
meðlimir lestrarfélagsins, Jón
Trausti, en eins og mörgum
mun kunnugt vera, þá hefir sá
félagsskapur gert mikið mann-
úðar- og þjóðræknisstarf, og lát
ið mikið gott af sér leiða í sinni
byggð, og var Jónas, ásamt
sinni afar vel látnu konu oftast
nær þar fremst í flokki, og kona
Jónasar var líka ein af þeim
allra duglegustu starfskonum í
hinu íslenzka og Lúterska kven-
félagi Blainebæjar fyrir mörg
ár.
Jónasi búnaðist ágætlega i
Blaine-byggðinni og var um
tíma álitinn vera einn af þeim
vel sjálfstæðu bændum þar um
slóðir, það var því allt í góðri
velgengni á því heimili þar til
fyrir rúmum 6 árum að Jónas
fór að finna til heilsubilunnar,
sem gerði honum lífið erfiðara
með köflum en var þó fær um
að stunda búskap sinn næstu
tvö árin, en þá bættist líka við
erfiðleikana að hans góða kona
missti heilsuna fyrir 4 árum síð-
an og varð Jónas þá að láta af
búskap, keypti hann sér þá hús
inn í Blaine bæ og kallaði hann
það heimilið sitt til æviloka.
Allt að tveimur síðustu árum
ævi sinnar þjáðist Jónas allmik
ið, hann var fluttur á sjúkrahús
bæði í Seattle og Bellingham,
en gat ekki fengið hjálp við
meinum sínum, þrátt fyrir það
þótt sonur hans Sveinn, sem
reyndist afar mikil hjálp til föð
ur síns í veikindum hans, reyndi
að gera allt sem hægt var til
þess að pabbi hans næði bata.
Svo dró þá að því að Jónas var
fluttur heim til sín að Blaine,
þar sem hann andaðist 12. jan-
úar eins og áður er getið.
Þess ber að geta, að eftir að
Jónas var fluttur heim til sín
aftur, eftir að læknarnir gátu
ekki hjálpað honum, að þá tók
við hjúkrunarstarfinu systir
hans Mrs. Anna, kona Ingvars
Goodmans, hún vakti yfir bróð-
ir sínum, má segja daga og næt-
ur í alllangan tíma, hún hjúkr-
aði bróður sínum af lífi og sál,
með sérstakri nákvæmni, og
þegar Mrs. Goodman var spurð
um hvort hún væri ekki þreytt,
þá svaraði hún neitandi og
bætti við, að þessa hjálp sína
ætti bróðir sinn skilið af sér,
því að hann hefði verið sér góð-
ur bróðir, líka hjálpaði systir
hennar Mrs. Anna Mýrdal frá
Point Roberts að hjúkra bróður
þeirra eins mikið og henni var
unnt.
Jónas var hjartagóður maður,
trúmaður og vel kristinn. Það er
sagt að síðasta orð móður hans
hafi verið: „Ég lifi í Jesú nafni,
í Jesú nafni ég dey“. En þegar
sá, sem þessar línur ritar stóð
við dánarbeð Jónasar daginn
fyrir andlát hans, þá varð Jón-
asi að orði: „Góði vinur, bið þú
nú Drottinn að taka mig heim,
því mig langar heim til míns
góða Guðs, ég veit að þar er
gott að vera“. Nokkrum klukku
stundum seinna sofnaði Jónas í
Stutt samtal við ungfrú Katherine
J. Densford frá iVlinneapolis
Fyrir nokkru er komin hingað til Reykjavíkur ungfrú Kath-
erine J. Densford, skólastjóri hjúkrunarkvennaskólans við há-
skóla Minnesota ríkis í Minneapolis. — Morgunblaðið átti í gær
stutt samtal við ungfrú Densford og leitaði tíðinda hjá henni um
tilgang farar hennar.
Samræming hjúkrunarnáms.
Ég er á leiðinni til Stokk-
hólms til þess að sitja þar ráð-
stefiu aðþjóðaráðs hjúkrunar-
kvenna, sem þar verður haldin
dagana 12.—16. júní n.k., segir
ungfrúin.
„Hver eru aðalviðfangsefni
hennar?“
„Ráðstefnan mun fyrst og
fremst ræða samræmingu hjúkr
unarnáms í hinum ýmsu lönd-
um. Er mér ánægja að því, að
íslenzkar hjúkrunarkonur skuli
taka þátt í henni“.
Vinnur að úivarpi um ísland.
„Gerið þér ráð fyrir að standa
hér lengi við?“
„Ég býst við að dvelja hér í
viku. Þann tíma nota ég til þess
að viða að mér íslenzku efni,
sem við getum útvarpað frá út-
varpsstöð háskólans í Minne-
apolis, en hann hefir sérstaka
útvarpsstöð. Hefi ég þegar feng
ið viðtöl við Islendinga, sem
tekin hafa verið á hljómplötur.
Fjalla þau um menningarmál,
heilbrigðis- og atvinnumál.
Ætlun mín er að freista þess,
að taka með mér nokkrar
skyndimyndir, sem gefi dálitla
hugmynd um það, sem er að
gerast á Islandi í þessum mál-
um“.
Skrifaði meistararitgerð um
íslenzkt efnL
„Hvaða kynni hafið þér til
þessa haft af lslandi?“
„Fyrstu kynni mín af Islandi
voru þau, að þegar ég var í há-
skóla í Chicago, fjallaði ritgerð
mín í meistaraprófi um íslenzka
þjóðfélagsfræði í fornöld. Síðan
hefi ég lesið og heyrt margt
frá íslandi þó ég hafi ekki kom-
ið hingað fyrr.
Það er vegna þess, hve margir
íslendingar og Skandinavar yfir
leitt eru búsettir í Minnesota,
sem ég er að safna þessum út-
varpssamtölum. Norðurlanda-
búar eru þar mjög vel metnir
og þykja ágætis borgarar“, seg-
ir þessi menntaði og siðfágaði
skólastjóri hjúkrunarkvenna-
skólans við háskóla Minnesota
ríkis.
Ungfrú Densford fer áleiðis
til Osló næstkomandi fimmtu-
dag, en þaðan eftir stutta við-
dvöl til Stokkhólms.
(Mbl. 1. júní 1949)
sælum friði og fór heim til síns
góða Guðs, og hann trúði því,
að þar væri gott að vera.
Jónas sál. var jarðsunginn frá
Lútersku kirkjunni að Point
Roberts, þann 15. janúar 1949,
að viðstöddum vinum og vanda-
mönnum, séra Guðm. P. John-
son jarðsöng.
Hér hefir gengið grafarveg
sannur íslendingur í orðsins
fyllstu merkingu. Blessuð sé
minning hans. G. P. J.
Frá íslandL
1. /4. ísfisksala til Bretlands í
marz nam 4,5 millj. kr. Var það
einungis bátafiskur. Farnar
voru 35 söluferðir.
Verkfall hófst hjá strætis-
vagnastjórum, vörubifreiðastjór
um og bifreiðastjórum á lang-
ferðaleiðum.
Mokafli í Vestmannaeyjum í
öll veiðarfæri. Fiski landað nótt
og dag, og þurfa bátar að bíða
nokkuð eftir losun.
★
2. /4. Eimskipafélag íslands
hefir ákveðið að selja e.s.
Reykjafoss (áður Katla). Skip-
ið er 1656 brúttó smál. að stærð,
byggt í Kaupmannahöfn 1911.
Einnig er ákveðið að selja e.s.
Lagarfoss til niðurrifs. Skipið
braut óxulinn í hafi fyrir nokkr-
um dögum, og þykir ekki borga
sig að gera við það. Lagarfoss
var byggður 1904 og keyptur af
E. 1. skömmu eftir að fyrsta
skip þess, Goðafoss, hafði farizt
hér við land. Stjórn E. 1. hefir
ákveðið að hið nýja farþegaskip
félagsins, en kjölurinn að því
var lagður 8. janúar s.l., skuli
heita Gullfoss.
★
3. /4. Viðbótarsamningur við
íslenzk-polska viðskiptasamn-
inginn frá 14. júní 1948, undir-
ritaður í Varsjá. Samkvæmt við
bótarsamningnum er gert ráð
fyrir að íslendingar selji Pól-
verjum m. a. 650 smál. af gær-
um og 30 þús. tunnur af saltsíld,
en kaupi í staðinn 60 þús. smál.
af kolum, 600 smál. af ómoluð-
um rúgi, 3000 smál. af rúgmjöli,
1000 smál. af sykri og nokkuð af
stál- og járnvörum. Viðskiptin
á hvora hlið munu nema um 10
millj. kr.
★
4. /4. Báðir Vestmannaeyja-
togararnir, Elliðaey og Bjarnar-
ey, hafa verið auglýstir til sölu
á nauðungaruppboði, vegna van
skila við stofnlánadeild sjávar-
útvegsins við Landsbanka Is-
lands. Höfuðstóll veðskuldar-
bréfs Bjarneyjar nemur 2,5
millj. kr„ en Elliðaeyjar tæp-
lega 2,4 millj. kr.
Tvö dauðaslys urðu austur í
Árnessýslu. Kona drukknaði í
Ölfusá og barn brenndist til
bana að barnaheimilinu Sól-
heimum í Grímsnesi.
Togarinn Egill rauði frá Norð-
firði veiddi „sjódjöful“ utarlega
á Eldeyjarbanka á 60—70 faðma
dýpi. Er þetta 13. fiskurinn af
þessari tegund, sem veiðst hefir
í heiminum, en sá 5. hér við
land. Sjódjöfull þessi var með
hænginn fastan við kvið sér, en
áður hafa aðeins veiðst 3 hrygn-
ur með hæng, og allar hér við
land, eru þær geymdar á Nátt-
úrugripasafninu hér, dýrafræði-
safninu í Kaupmannahöfn og
British Museum í London. Þessi
nýveiddi fiskur verður gefinn
Náttúrugripasafninu hér.
(Sjómannabl. Víkingur
Maíheftið)
Magrir menn, konur
Þyngjast 5, 10, 15 pd.
Nýr þróttur, nýtt íjör, þrek
Hvílík unun, limir styrkir, ójöfnur
sléttast, hálsin verður liðugur; líkam-
inn ekki framar 'í’eiklulegur; þúsundir
manna og kvenna hafa komist í góð
hold; þetta fðlk þakkar Ostrex töflum
heilsubót sína; vegna hins mikla nær-
Ingarkrafts, er þær hafa. Engin hætta &
offitu, magurt fólki þyngist frá 5, 10,
og 15 pd. Kynnist þessum nýja lækn-
irtgalyfi! Notið Ostrex Tonic töflur, sem
styrkja líkamann. 1 öllum lyfjabúðum.
MR. PETER JOHNSON
Representing
J. J. H. McLean & (o.
LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
Phone 924 231
"The West’s Oldest Music Hotise”
Exclusive Representatives jor
HEINTZMAN & CO. .
NORDHEIMER
SHERLOCK MANNING
NEW SCALE WILLIAMS PIANOS
Cars Bought and Sold
SQUARE DEAL
MOTOR SALES
‘The Working Man’s Friend"
Ph: 26464
297 Princess Street
JJalf Block N. hogan
Minnist
DETtL
f erföaskrám yðar