Lögberg - 07.07.1949, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. JÚLÍ 1949.
Hogberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
| «95 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Vtanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Logberg ' is printed and publiahed by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Secont} Class Mail, Post Office Department. Ottawa
HÁTÍÐISDAGAR TVEGGJA ÞJÓÐA
Síðastliðinn föstudag átti canadíska fylkjasamband
ið áttatíu og tveggja ára aldursafmæli; slíkt er ekki
langt tímabil í ævi þjóðar, þó viðburðaríkt hafi það
verið eigi að síður og auðkent mörgum þróunar-
sporum; að vitrir menn og framsýnir legði grundvöll-
inn að fylkjasambandinu hefir ár bvert afdráttarlaust
sannað, og fer það jafnan svo, þar sem grundvöllurinn
er bjarg en ekki kviksandur.
Efnahagsleg, stjórnarfarsleg og tæknileg þróun
canadísku þjóðarinnar á þessum áttatíu og þremur
árum, hefir verið svo ör og margbreytileg, að aðdáun
hefir vakið vítt um heim; þjóðin nýtur nú fullkomins
sjálfstæðis og er að öllu ábyrg gerða sinna jafnt út á
við sem inn á við; á vettvangi framleiðslu, verzlunar
og viðskipta telst hún til forustuþjóöa og hið sama er
að segja af afskiptum hennar af alþjóðamálum; einnig
þar stendur hún í brjóstfylkingu djarfhugsandi lýðræð
isþjóða.
Til fulltingis mannréttindunum og lýðfrelsinu, telur
Canada, þótt þjóðin unni friði, enga fórn of stóra. —
Tvennir stóratburðir, sem í eðli sínu hljóta að hafa
mikilvæga framtíðarþýðingu fyrir þróun canadísku
þjóðarinnar, gerðust á yfirstandandi ári, sem nú er að-
eins liðlega hálfnað; er hér átt við forgöngu og þátt-
töku þjóðarinnar í Atlantshafsbandalaginu og upptöku
Newfoundland í fylkjasambandið.
í canadísku þjóðlífi getur að líta kvisti af flestum
kynstofnum veraldarinnar, þótt ábærilegastir séu þeir
ensku og frönsku og mestir fyrirferðar; en þrátt fyrir
það, eru allir í þessu landi jafnir fyrir lögunum, jafn
velkomnir og njóta hinna sömu þróunarskilyrða; nú
eru þeir allir jafnréttháir Canadamenn, er njóta cana-
dískra þegnréttinda.
Canada er fagurt land og býr yfir nálega ótæmandi
auðlegð náttúrufríðinda; það er enn næsta fáment í
hlutfalli við stærðina og skilyrðin til heillavænlegrar
afkomu stórfjölgandi íbúum til handa; íbúatalan eins
og sakir standa er ekki nema eitthvað um þrettán mil-
jónir; þess mun ekki ýkjalangt að bíða, að hún komist
upp í tuttugu og fimm miljónir.
Um þessar mundir ríkir í Canada sennilega almenn
ari vellíðan en í nokkru öðru landi að undanskildum
Bandaríkjunum, og með öruggri stjórnarforustu, sem
fólk getur með fullum rétti gert sér vonir um, getur
þjóðin alveg vafalaust litið björtum augum til framtíð-
arinnar; hún býr í framtíðarlandi hárra hugsjóna, á-
ræðis og framtaks.
Canada er eitt hinna sólríkustu landa í víðri ver-
öld og afmælisdagurinn var laugaður sólskini frá
morgni til kvölds.
♦ ♦ ♦ ♦
Mánudagurinn var fullveldisdagur hinnar voldugu
nágrannaþjóðar okkar sunnan landamæranna, Banda
ríkjanna, sem býr við ein þau fegurstu og fullkomnustu
stjórnskipulög, sem dauðlegum mönnum hefir lánast
að semja; var þessa atburðar vitaskuld, venju sam-
kvæmt, minst með tilkomumiklum og fjölbreyttum há-
tíðahöldum.
Bandaríkjaþjóðin er, þrátt fyrir ýmissa misbresti,
sem óhjákvæmilega gera vart við sig í jafn fjölmennu
þjóðfélagi, óneitanlega ein 'hin áhrifamesta forustu-
þjóð mannkynsins; hún er auðug að vísindalegri tækni
og hverskonar náttúrufríðindum, þótt hitt sé meira
um vert, hve miklum mannkostum hún er búin og and-
legri göfgi; aðkomumaður er ekki lengi að átta sig á
því, að Bandaríkjamenn unni landi sínu hugástum og
hve ást þeirra á mannfrelsinu sé rótgróin og sterk; það
er engu líkara en frelsisástin liggi þar í loftinu og gagn-
taki jafnt gesti og heimamenn. Engin varnarvirki að-
skilja Canada og Bandaríkin, og slíkra varnarvirkja-
væri heldur ekki minsta þörf, því sambúðin er grund-
völluð á virðingu og gagnkvæmum skilningi af hálfu
beggja aðilja jafnt.
Nokkuð skyggði það á hátíðahöldin beggja vegna
landamæranna hve mikið varð um dauðaslys í sam-
bandi við þau; í Canada jétu lífið milli áttatíu og níu-
tíu manns, en í Bandaríkjunum varð talan hátt á sjö-
unda hundrað; þetta voru miklar fórnir, óeðlilega
miklar fórnir.
ÓHUGNANLEG BARDAGAAÐFERÐ
Blöð og útvarpsstöðvar hafa undanfarnar vikur
flutt þau óhugnanlegu tíðindi, að ofsóknir stjórnar-
valdanna í leppríkjum Rússa gegh kirkju og kennimönn
um, fari jafnt og þétt í vöxt; er trúárbragðafrelsi auð-
sjáanlega ekki mikils metið á þeim stöðum; mest kveð-
ur þó að ofsóknunum, að því er nýjar fréttir herma, í
Czechoslovakíu, þessu fagra landi, þar sem þeir Maza-
ryk og Benes höfðu dregið fána lýðræðisins hæst að
hún, en nú er í járnklóm kommúnista; snarpastar hafa
árásirnar þó orðið gegn kaþólsku kirkjunni þar í landi
Kirkjuþingið í Argyle
Dagurinn var einn af þessum
blíðu og blikandi sumardögum
sólskinslandsins nafnkunna,
Kanada. Himinn var beiður og
blár og það bærðist naumast
blað fyrir vindi, er bifreið Jóns
Swansoriar rendi upp að stétt-
inni fyrir framan húsið hjá mér.
Jón sté út úr bifreið sinni glað-
ur og broshýr, kom inn í húsið
til mín og spurði: „Ertu tilbú-
inn, Jón?“ Jú ég var tilbúinn, svo
gengum við .t að bifreiðinni og
var þar fyrir kona fríð sýnum
hógvær og alvarleg, er Jón hafði
sett við hlið sér, það var frú Þór-
dís Jónsson ekkja eftir Kristján
Jónsson óðalsbónda í Argyle. 1
aftursæti bifreiðarinnar sat mað
ur mikill vexti og tók upp nærri
eins mikið rúm í bifreiðinni og
þó að Taft Bandaríkjaforsetinn
frægi hefði verið kominn þar,
en hann var svo mikill fyrir-
ferðar og lendabreiður, að hann
íþurfti fjögra algengra manna
rúm er hann settist niður. Þessi
maður — Victor Jónasson frá
Winnipeg sat alvarlegur, íbygg
inn og þögull eins og Taft, þang
að til að ýtt eða amast var við
hans eigin skoðunum, eða sann-
færingu en þá var hann ákveð-
inn og ósveigjanlegur. Victor leit
til mín þegar ég settist við hlið-
ina á honum í bifreiðinni eins
og hann vildi segja: „Og þú hér
líka“. Svo var lagt af stað vest-
ur á Lenor stræti, þar sem frú
Henrickson systir Jóns og erin-
dreki sambands lútersku kven-
félaganna bættist í hópinn,
glæsileg og gáfuð kona og var
þá fullsetin bifreiðin, að minnsta
kosti aftursæti hennar. Um ferð
ina vestur er fátt að segja. Bif-
manns út fyrir borgina — út á
reiðin leið áfram eins og hugur
landsbyggðina og út á landsveg-
ina, sem því miður voru ekki
eins sléttir og þeir hefðu mátt
vera, því sveitastjómin hafði
gleymt að slétta þá og fylkis-
stjórnin að mölbera. En ferðin
gekk samt vel, því bifreiðin var
ágæt og bifreiðarstjórinn snill-
ingur, sem stýrði fram hjá for-
um, pollum og bungum, sem í
veginum voru eins og slingum
bifreiðarstjórum ber að gjöra.
Eftir eina áningu og kaffi-
drykkju, náðum við öll heil á
húfi og glöð í bragði til Glen-
boro um klukkan 5 e. h. Glen-
borobær er ekki stór, en þokka-
legur og hreinn. Fólkstala bæj-
arins mun vera á milli fimm og
sex hundruð og er hinn mesti
myndarbragur á fólkinu sjálfu
ög hýbýlum þess. Verzlunarbær
er Glenboro mikill, því
því hann stendur í miðbiki eins
af auðugustu og farsælustu
hveitilendum í vestur Kanada
og auk þess er nautgriparækt
nokkuð stunduð, einkanlega
mjólkurframleiðsla og er ágætt
smjörgerðarhús í bænum. Ekki
vil ég segja að á þeessum mynd-
arskap öllum sé íslenzkur brag-
ur, en hitt dylst engum, sem að
kemur og sér, að íslendingarnir
í Glenboro, Baldur, eða í Argyle
sveitinni, standa engum öðrum
að baki.
Við stönsuðum og áðum í
Glenboro og hittum þar fyrst-
an manna friðdómarann og
höfðingjann G. J. Oleson, var
hann vingjarnlegur og broshýr
eins og hann á ávalt að sér að
vera og bauð okkur og þremur
höfðingjum sem með honum
voru, þeim Gísla Sigmundssyni
og Bjarna Egilssyni borgarstjóra
frá Gimli og Ágúst Vopna frá
Swan River upp á hressingu,
reyndar var það nú ekki nema
kaffi, en það var gott samt og
hressandi og eftir að við höfð-
um setið dálitla stund yfir kaffi
bollunum og spjallað stóð Ole-
son upp borgaði fyrir brúsann
og sagði: „Þetta er allt sem þið
íáið hjá mér, ef þið eruð hungr-
aðir, þá getið þið farið suður til
Grund og fengið þar eitthvert
hrasl“. Vegurinn til Grund ligg-
ur beint í suður frá Glenboro,
en rétt fyrir sunnan bæinn er
mýri eða keída, sem í vætutíð
er all vatnsmikil, yfir þá keldu
er upphleyptur vegur, sem ef
mig tninnir rétt að Jón heitinn
Júlíus lagði grundvöllinn að fyr-
ir mörgum árum, en ájmnan við
kelduna rís landið í líðandi
halla og á brún þess standa þrjú
tignarleg heimili frumbyggja
Argylebyggðar, Olgeirs Frede-
ricksonar vestast, Friðbjörns
Fredericksonar næst og Árna
Sveinssonar austast. Með fram
þessum landnámsjörðum liggur
vegurinn að norðan þar til að
hann snýr beint í suður, við
landnám Skafta Arasonar og
liggur svo eins og silfurþráður
í gegnum alla íslenzku byggina
og til Baldur.
Það er áhrifamikil sjón, sem
mætir auga manns þegar ekið
er eftir þessum vegi. Til beggja
handa breiða fagurgrænir korn
akrar sig eins langt og augað
eygir — heilt úthaf af „korn-
stangamóðu“ með reisulegum
bændabýlum, en öldumyndun
landsins brýtur flatneskjuna og
auðgar útsýnið.
Grundarkirkja er veglegt
Guðshús, Hún stendur í hinu
forna landnámi Sigurjóns Snæ-
dals sunnan í hæð nokkurri. Til
vesturs er hæsti hóllinn, sem ég
hefi séð í Argyle-byggð. Til suð-
urs allstórt silfurtært stöðuvatn,
það væri máske réttara að nefna
það tjörn. Til aústurs er land-
nám Kristjóns Jónssonar síðar
kaupmanns á Baldur föður Tóm
asar sem rak verzlun föðursins
í mörg ár á Baldur en er nú bú-
settur í Winnipeg, og bróðir
Thos. H. Jónssonar ráðherra.
Þegar við komum fram á hæð-
ina, sem kirkjan stendur undir
blasti allt þetta við okkur og
breiða af bifreiðum, sem komn-
ar voru á staðinn og glitruðu í
sólskininu.
Eftir að hafa hrist af okkur
ferðarykið og heilsað upp á
kunningjana vorum við kölluð
inn til kvöldverðar, sem fram-
reiddur var í samkomuhúsinu á
Grund af konum íslenzku
byggðarinnar og get ég borið
um, að það var ekkert hrasl,
sem þar var á borð borið, þau
svignuðu' undir góðgætinu því
nóg er til í Argyle.
Klukkan átta e.h. var gengið
til kirkju, til kirkjuþingssetn-
ingar. Kirkjan var troðfull af
fólki. Sameinaður söngflokkur
frá öllum íslenzku söfnuðum
byggðarinnar leiddi sönginn. En
séra Valdimar J. Eylands pré-
dikaði. Lagði hann út af þessum
orðum í annari bók Móse 3.
kapitula: „Hann sagði: Gakk
ekki hingað! Drag skó þína af
fótum þér, því sá staður, er þú
stendur á, er heilög jörð“. Text-
inn var vel viðeigandi. Ræðan
gagnorð og prýðilega flutt og
efast ég ekkert um, að þeir, sem
þar voru inni hafi allir verið
prestinum sammála um helgi
þá, sem Guðshús krefðist, en
hve lengi að aldarandinn með
hégómagirni sinni lætur þá
'helgihneigð óáreitta, það má
hamingjan vita. En presturinn
gerði sína yísu og gjörði hana
vel. Að ræðu séra Eylands lok-
inni fór fram fjölmenn altaris-
ganga og svo var kirkjuþingið
sett af forseta þess séra Agli
Fáfnis. Framhald
og æðsta manni hennar Joseph Beran erkibiskupi, er
nú situr í gæzluvarðhaldi í höll sinni fram að þeim
tíma, er frekari ákvarðanir varðandi framtíð hans
verða teknar.
í Slovakíu hafa eitthvað um þrjátíu kaþólskir prest-
ar tekið sig saman um, að verja kenningafrelsi sitt til
hins ýtrasta og láta heldur lífið en slaka til í þessu efni.
Olafur Thors rœðir við Breta um
framkvæmd Þýzkalandssamningsins
Gert var nýtt samkomulag
Ólafur Thors kom heim í gærkvöldi frá London. Hann fór utan
þ. 7. júní á vegum utanríkisráðuneytisins, til þess, ásamt með
sendiherra íslands í Bretlandi, að ræða við utanríkisráðuneytið
brezka um ýms vandkvæði, sem fram að þessu hafa verið á fram-
kvæmd hins svonefnda Þýzkalandssamnings, þ. e. samnings þess,
er stjórn íslands gerði á síðastliðnu hausti, við stjórn Bretlands
um sölu á fiski til Þýzkalands á árinu 1949.
Seint í gærkvöldi átti blaðið
tal við Ólaf Thors, og spurði
hann að því, hvaða horfur væru
á framkvæmd samningsins.
Við ræddum um þetta mál,
sagði hann, við einn af ráðherr-
um Breta, og auk þess við þann
skrifstofustjóra í utanríkisráðu
neytinu brezka, sem mál þetta
fellur undir, og sérfræðinga
hans.
Á síðasta stigi málsins kom
einnig sá maður til London,
frá Þýzkalandi, sem aðallega
hefir haft með mál þetta að
gera, fyrir hönd Þjóðverjanna,
ásamt með sérfræðingum sín-
um, og tók þátt í þessum um-
ræðum og ákvörðunum.
Nýtt samkomulag
Að síðustu var gert nýtt sam-
komulag um framkvæmd eldri
samningsins. Vildi ég að ó-
reyndu vona, að þessi fundahöld
leiði til meira öryggis fyrir ís-
lendinga, í þessum efnum, en
reyndin hefir verið fram til
þessa.
Er það að sjálfsögðu mikið
hagsmunamál fyrir okkur íslend
ingá.
Framkoma Breta
mjög vingjarleg
Mér þykir rétt að taka það
fram, að enn sem fyrr, var fram
koma brezku stjórnarinnar og
starfsmanna hennar í garð Is-
lendinga mjög vingjarleg. Er
enginn vafi á, að Bretar hafa
ríkan hug á, að vandkvæðin í
framkvæmd samningsins verði
sem allra minst.
En hitt verður að játa, að
samkvæmt anda og orðalagi
samningsins, veltur að sjálf-
sögðu mest á því, að Þjóðverjar
hafi þörf fyrir fiskinn — eins
og líka eðlilegt er. ^
Ég hef ekki áður hitt þá Þjóð
verja, sém komu til London, til
að taka þátt í samningum þess
um. En mér féll ágætlega við
þá.
Mér þykir ástæða til að benda
á, að brátt mun líða að því að
íslendingar taki upp beina við-
skiptasamninga við Þjóðverja.
Er óhætt að fullyrða, að slík
vinsamleg viðskipti verði mikið
hagsmunamál, fyrir báðar þjóð-
irnar.
Að öðru leyti er ekki rétt að
gefa frekari upplýsingar um
þetta mál, þar eð ég hef ekki
enn afhent utanríkisráðherran-
um skýrslu um starf sendiherr-
ans og míns og þær niðurstöður,
sem fundahöldin í London
leiddu til.
(Mbl. 28. júní)
Húsbóndinn: — Hvers vegna
viltu endilega gifta þig?
Þjónninn: — Ja sko, ég vil
ekki láta nafn mitt deyja út.
★
Konur hlæja þegar þær geta
og gráta þegar þær vilja.
íslendingadagurrin
að Gimli, 1. ágúst
Hún er svo að segja á næstu
grösum, uppáhalds sumarhátíð
íslendinga vestan hafs, íslend-
ingadagurinn, sem haldinn verð
ur að Gimli eins og mörg undan
farin ár. íslendingadagurinn er
alltaf merkur viðburður meðal
okkar, því hann er eina hátíðin,
sem bindur okkur traustari
böndum við ísland og heima-
þjóðina, en nokkur orð fá lýst,
því það er hin íslenzkasta hátíð
hátíðanna, þar sem margir koma
saman til að endurnýja gamlan
kunningsskap og ræðast við. Is-
lendingadagurinn á sér líka
merka sögu frá upphafi vega
hér, sem stórfróðleg er ef sam-
in væri og sett í bók, sem ef til
vill verður gert síðar meir.
Hátíðin í ár er líka merkur
viðburður í sögunni, því það er
sextíu ára afmæli dagsins. Hefir
nefndin reynt að vanda til þessa
hátíðahalds eftir beztu getu.
Nefndin hefir orðið fyrir ýms-
um vonbrigðum með ýmislegt,
sem hana langaði að koma í fram
kvæmd er setja myndi sérstæð-
an svip yfir hátíðahaldið, en
samt hefir henni lukkast að fá
góða skemmtiskrá, og margt,
sem ekki hefir verið þar að
jaifnaði fjrrr, svo að allir, sem
hátíðina sækja mega eiga von
á mjög ánægjulegri og fjöl-
breyttri hátíð. I næstu blöðum
verður sagt frá skemmtiskránni.
Fylgist með því og munið eftir
að fjölmenna á hátíðina.
Framhald í næstu blöðum.
Falskir gretfar og greifainnur
Mjög mikið hefir borið á fölsk
um greifum og fólki af aðals-
ættum í Vestur-Þýzkalandi eftir
að stríðinu lauk. Að jafnaði hafa
170 falskir barónar og greifar og
ættmenni slíkra manna verið
teknir fastir á viku hverri. Sér-
staklega hafa amerískir her-
menn látið blekkja sig þannig,
vegna þess að þeir hafa margir
hverjir haft mikinn áhuga fyrir
að kynnast „ekta, lifandi bar-
ón“.
Nýlega var „Irmgard von
Einsiedel greifainna“ handtekin
í Frankfurt. Hún hélt því fram
að hún hefðj hlotið menntun
sína í skóla í frönsku Ölpunum,
en svo kom það upp úr kafinu,
að hún skildi ekki éitt einasta
orð í frönsku. Hún átti orðið
marga aðdáendur, sérstaklega
meðal blaðamanna í Frankfurt.
En þegar lögreglan fór að
yfirheyra hana, kom það í lj ós
að hún var ekki einu sinni fölsk
greifainna heldur einnig fölsk
kona. Hið rétta nafn „hennar“
er Arthur Schroeder.
★
Lygin hefir stutta fætur en
stóra vængi.
KAUPENDUR LÖGBERGS OG
HEIMSKRINGLU Á ISLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað.
Dragið ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árgsmga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐM UNDSSON
Mávahlíð 37, Reykjavík.