Lögberg - 07.07.1949, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. JÚLÍ 1949.
FORRÉTTINDI
Eftir GILBERT PARKER
J. J. Bildfell þýddi. — Ljóðin í þessari sögu eru
þýdd af Dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
Það er maður. Guð sé oss næstur!
Skyldi hann hafa verið myrtur?
Straumurinn bar manninn örara en
flekann. Það stóð hönd upp úr vatninu
— tvær hendur.
„Hann er lifandi!“ sagði Jó Portu-
gais og greip kaðal, sem lá á flekan-
um, batt öðrum enda kaðalsins um sjálf
an sig, en hinum í tré á flekanum og
henti sér í ána. Eftir þrjár mínútur
var hann aftur kominn upp á flekann
með manninn með sér meðvitundar-
lausan og var að skoða áverka, sem
hann hafði á höfðinu.
Þegar Jó Portugais var að þukla
um brjóst meðvitundarlausa mannsins,
snerti hann við einhverju, sem glamr-
aði í þegar það straukst við hnappana
á vesti hans. Jó tók það upp og bar það
að ljósbirtunni. Það var augnagler.
„Guð minn góður!“ sagði Jó Portu-
gais. „Það er hann“, og minntist orð-
anna síðustu, sem hann hafði talað til
sín: „Farðu frá augunum á mér. Þú ert
áreiðanlega sekur!“
En Jó Portugais bar hlýjan hug til
mannsins, samt sem áður.
X. KAPÍTULI
Vegurinn inn og vegurinn út
í sínu eigin héraði Chaudiere-sveit-
inni bar Jó Portugais nafn hins víðförla
manns. Hann hafði víða farið um hin
ar mörgu ár, sem um Quebec fylkið
falla, og um skóglendur þess, og hafði
farið lengra í norðurátt, áleiðis til Hud-
sons-flóans heldur en nokkur annar,
sem heima átti í sveitunum sjö, sem
næstar lágu hans eigin sveit.
Foreldrar Jós höfðu dáið bæði sama
árið þegar hann var tuttugu og fimm
ára. Það ár hafði líka breytt honum
sjálfum frá glaðværum æskumanni,
sem enn var ósprottin grön, í þunglynd-
an alskeggjaðan mann, sem leit út fyr-
ir að vera fjörutíu og fimm ára gamall,
því á því ári hvarf hann að heiman,
en kom hem aftur undir árslokin og
var móðir hans þá dáin, en faðir hans
aðframkominn af sorg. Hvers vegna
að Jó fór þannig að heman vissi eng-
inn nema faðir hans, og hvað fyrir
hann kom á árinu vissi enginn, nema
hann sjálfur, en frá því sagði hann eng
um, ekki einu sinni föður sínum, að-
framkomnum.
Líf hans var umvafið leyndardómi,
íem enginn fékk ráðið. Hann var ein-
staklingur á meðal fólksins í Chaudiere,
sem hvorki þýddist hann, né heldur
hann það. Einhver þung og ægileg end-
urminning hrakti hann út úr þorpinu,
sem.byggt var í kringum kirkjuna í
Chaudiere, og upp til Vadromefjallanna
sem voru þrjár mflur í burtu, og þar
bjó hann aleinn. Það var þangað, sem
hann flutti manninn með augnaglerið,
eftir að flytja hann í tvo daga og tvær
nætur á bát upp ána. Hann kom með
hann á hundasleða, sem hann sjálfur
beitti sér fyrir, ásamt hundum sínum
til þess að koma manninum upp brekk-
una í hálf dimmunni upp að kofa sín-
um, því dagur var að kveldi kominn.
Hann bar manninn inn í kofann og
lagði hreindýrsfeldi á gólfið í einu af
þremur herbergjum sem í honum voru,
og bjó um hann með undraverðri ná-
kvæmni, baðaði sárið á höfðinu á hon-
um og batt um það.
Morguninn eftir opnaði sjúklingur-
inn augun og fór að fálma um brjóst
sér með hendinni eins og ósjálfrátt. Að
síðustu fann hann augnaglerið. Hann
bar það með veikum burðum að auga
sér og leit á Jó hálfvandræðalega eins
og hann skildi ekki í neinu, sem fyrir
augu hans bar.
„Ég — þig að fyrirgefa“ — sagði
hann hikandi, höfum við verið gerðir
kunnugir. — Hann lét augun skyndi-
lega aftur og það var eins og þykkju-
svipur færðist á andlitið á honum. Eftir
mínútu lauk hann augunum upp aftur,
og horfði á hann í raunalegri en þó
angistarfullri alvöru, sem óx í nærri
barnslegan ótta, en sem hvarf brátt
aftur af andliti hans og skildi það eftir
rólegt. Augnaglerið féll frá auga hans
og hann fékkst ekki um það. Eftir nokk
urn tíma sagði hann þreytulega og í
undursamlegri auðmýkt:
„Ég er þyrstur“.
Jó tók tréskál með vatni í.og bar
að vörum hans og hann drakk, drakk
og teygaði eins og dauðþyrst barn.
þegar hann var búinn að fá nó að
drekka, þá klappaði hann á öxlina á
Jó með hendinni.
„Ég er alltaf þyrstur“, sagði hann.
Ég verð hungraður líka. Ég er það allt-
af.
Jó færði honum brauð og mjólk í
tréskál. Þegar sjúklingurinn hafði lok-
ið við brauðið og mjólkina, lagðist hann
aftur niður ánægður, en nötraði af á-
reynslunni og áverkanum, þrátt fyrir
það að Jó hélt undir höfuðið á honum
og mataði hann eins og barn.
Hann lá allan daginn og fylgdi Jó
eftir með augunum, hvað sem hann
gerði. Stundum bar hann hendina upp
að höfði sér og sagði við Jó: „Það er
sárt“, og þá baðaði Jó það upp úr köldu
uppsprettuvatni, en veiki maðurinn tók
með hendinni í tréskólina, dró hana
að munni sér og drakk, — drakk kalda
vatnið með ákefð eins og hann gæti
aldrei svalað þorstanum. Þannig leið
fyrsti dagurinn á Vadrome fjöllunum,
án þess, að mennirnir sem þar voru
skiptust á spurningum eða svörum.
Jó var ekki í neinum vafa um það,
að sjúklingurinn, sem hann flutti heim
til sín, hefði misst minnið. Hann hafði
veitt sjúka manninum nána eftirtekt
þegar hann opnaði augun fyrst í hinu
nýja heimkynni og reyndi til að átta sig,
en sá að hann gat ekki gjört sér grein
fyrir neinu, að minni sjúka mannsins
var lamað, skilningsgáfa hans skert og
að hann var að reyna að rjúfa þokuna,
sem hann fann að umkringdi sig.
Fyrsta daginn á flekanum, eftir við-
ureign hans í gestgjafahúsinu Cóte
Dorion, þegar hann opnaði augun sem
snöggvast, þá hafði Jó séð þetta mein-
ingarlausa og óskýra augnaráð — eins
og að valdur þess liti heiminn í fyrsta
sinn. En munurinn var þó sá, að nú sá
hann það, sem í kringum hann var og
skyldi þýðingu þess, og talaði um það,
sem hann sá, en liðnir atburðir voru
eins og skafnir burt úr minni hans.
Charley Steele var eins og nýfætt barn,
sem átti ekkert ítak í því liðna, gerði
engar kröfur til þess yfirstandandi,
nema til þarfa og hreyfinga líkamans,
hanh átti engar vonir, enga framtíð og
skorti skilning á öllu slíku. Hann komst
á fætur eftir þrjá daga og fjórða dag-
inn gat hann farið út og fylgdi Jó út í
skóg og horfði á hann fella tré til elds-
neytis. Inni veitti hann öllum verkum
Jós nákvæma eftirtekt og meira að
segja gerði hann smáverk innan húss,
sem Jó fyrirskipaði með ánægju og glað
ur í bragði. Hann talaði sjaldan, ekkt
oftar en þrisvar til fjórum sinnum á
dag og þá fá orð í sambandi við það,
sem hann var að gjöra, eða það sem
hann vanhagaði um. Hann spurði aldrei
um neitt, hvorki beint eða óbeint,
hvorki með orðum eða augnaráði.
Á milli hans og Katleen, Billy og veit-
ingahúss Jean Joliceurs voru hundrað
tuttugu og sex mílur vegar, en á milli
hans og hins fyrra lífs hans var óend-
anlegur óravegur, sem útilokaði hann
eins gjörsamlega frá öllu sambandi við
það eins og þó hann hefði verið dauður
og grafinn.
Mánuður leið. Jó varð stundum að
fara niður í þorpið, en þá skyldi hann
Charley eftir heima og lokaði hann
inni. Charley skipti sér ekkert af því,
heldur beið afturkomu Jóes, rólegur.
Þannig vandist Jó smátt og smátt á að
skilja kofa sinn eftir ólæstann, þegar
hann þurfti að fara til þorpsins.
Það hafði engan gest borið að garði
á Vadrome fjöllunum síðan Charley
Steele kom þangað. Það var enginn veg
ur eða slóði, sem lá lengra yfir, eða inn
í fjöllin en slóðinn til heimilis Jó Portu-
gais, og svo átti enginn erindi til Vad-
rome. fjallanna, nema máske af ein-
hverri tilviljun. En eftir að Charley
hafði dvalið þar í tvo mánuði kom sókn-
arpresturinn frá Chaudiere þangað.
Hann gerði sér það að skyldu að heim-
sækja Jó, honum til sálubóta, þó að
hann vissi að árangurinn myndi ekki
verða mikill, því Jó fékkst aldrei til að
skrifta og kom sjaldan til kirkju. Það
vildi til í þetta skipti, þegar presturinn
kom, þá var Jó úti í skógi. En hann
fann Charley og heilsaði honum vin-
gjarnlega, en Charley tók ekki undir
kveðju hans og starði á prestinn undr-
andi augum unz hann settist niður við
dyrnar til að bíða eftir Jó. Eftir stutta
bið, og eftir að Charley hafði grand-
gæfilega athugað útlit prestsins, færði
hann honum brauð og mjólk í skál og
setti á hné honum. Presturinn brosti
og þakkaði, og Charley brosti líka og
sagði: „Það er ágætur matur“.
Á meðan presturinn mataðist,
horfði Charley stöðugt á hann með á-
nægjusvip og kinkaði kolli við og við
vingjarnlega. Þegar ^ó kom heim tók
hann upp á því, að ljúga að prestinum.
Hann sagðist hafa fundið Charley villt-
an í skóginum og með sár á höfðinu,,
fjörutíu mílur í burtu frá heimili sínu
og að hann hefði tekið hann heim með
sér.
Presturinn varð hissa á þessari
frétt. En hvað gat hann gjört. Hann
trúði því sem Jó sagði, því hann hafði
aldrei staðið hann að ósannindum og
hann skildi umhyggju Jóes fyrir velferð
þessa minnislausa manns með barns-
lega útlitið. Jó var einmana; hann hafði
engan til að hugsa um, og enginn hugs-
aði um hann; það gat verið ástæðan,
og það væri ekki óhugsandi, að þessi
hjálparlausi maður myndi á einhvern
veg verða Jó til blessunar, hugsaði
presturinn með sjálfum sér. Hvað átti
að gjöra? Skrifa blöðunum í Quebec lýs
ingu á manninum? Jó þvertók fyrir það,
og sagði að það væri bezt að bíða og
sjá hvort hann fengi ekki minnið aftur.
Var það líklegt? Hvaða möguleikar
voru á því? Jó hélt fram að þeir ættu
að bíða og sjá, og svo ef hann fengi
ekki minnið aftur, þá gætu þeir reynt
að finna fólk hans með því að setja lýs
ingu af honum í blöðin.
Chaudiere þorpið var langt frá öðr-
um mannabyggðum og fólkið þar vissi
lítið um hvað var að gerast úti í um-
heiminum, og umheimurinn vissi held
ur ekki neitt um fólkið í Chaudiere, svo
Spursmálið um hvað gjöra skyldi varð
að vandamáli í huga prestsins. Það var
máske alveg rétt, sem Jó hélt fram,
hugsaði hann. Það fer vel um mann-
inn o'g hvað annað er hægt að gjöra?
Presturinn var ekki djúphygginn mað-
ur, og þegar Jó sýndi honum fram á,
að ef veiki maðurinn gæti nokkursstað
ar náð sér aftur þá væri það einmitt í
Vadrome fjöllunum, sem voru í hans
eigin kirkjusókn, og féll sú skýring í
frjóan akur hjá presti, svo hann var
reiðubúinn að staðfesta allt, sem Jó
fór fram á. Hann sá og réttmæta á-
stæðu fyrir því, að fólkinu í Chaudiere
þorpinu skyldi ekki vera sagt frá komu
þessa ókunna og veika manns til fjall-
anna. Áður en presturinn fór kraup
hann á kné og bað innilega fyrir sálu
hins veika og ógæfusama manns.
Charley kraup á kné með prestin-
um og horfði rólega, en einkennilega á
Mr. Loisel (svo hét presturinn) og
virti fyrir sér hár hans, sem var farið
að grána, andlitið langdregið, en ljúf-
mannlegt, tinnudökk augun og hina ró-
legu og hreinu heildar- og tilbeiðslu-
mynd þess.
Þegar presturinn stóð á fætur tók
hann innilega í höndina á Charley og
kvaddi hann með orðunum: „Guð veri
þér náðugur, sonur minn“. Charley
kinkaði kolli og tók ekki augun af prest
inum unz hann hvarf fram af hæðinni,
sem kofinn stóð á. Þessi dagur mark-
aði spor í þögnina, sem grúfði yfir og á
litla heimilinu í Vadrome fjöllunum. Jó
datt snjallræði í hug. Hann fór og fékk
sér trésmiðsverkfæri í viðbót við þau,
sem hann átti og tók að byggja við bót
við kofa sinn. Hann fékk Charley í
hendur verkfærin, sem hann keypti og
bað hann að hjálpa sér við bygging-
una. Charley tók því vel, og áhugi hans
sýndist vakna í fyrsta sinn síðan hann
kom til fjallanna, og eftir þrjátíu mín-
útur var hann farinn að nota verkfærin
með bros á vörum, og læra að beita
þeim. Hann talaði sjaldan, en hann hló
stundum léttilega eins og drengur og
virtist vera hinn ánægðasti. Áhugi hans
fyrir smíðinni og því sem fram fór jókst
dag frá degi, og áður en tveir mánuðir
voru liðnir og þó liðið væri á haust virt-
ist heilsa hans vera í bezta lagi. Hann
borðaði sæmilega, drakk vatn þindar-
laust og svaf hálfan sólarhringinn. Hör
und hans var slétt eins og silki, í and-
litinu var hann rjóður, hann verðskuld
aði nafnið fallegi Charley Steele frekar
en nokkru sinni áður. Presturinn heim
sótti þá félaga tvisvar eða þrisvar og
svaraði Charley honum orði til orðs,
en hélt samræðum ekki uppi, og hann
minntist aldrei einu orði á fortíð sína,
og hann mundi heldur ekki eftir dag-
legum viðburðum, eða daglegum sam-
ræðum. Jó reyndi á alla vegu að örfa
minni hans. En þó að hann mintist á
Cóte Dorion þá virtist það ekki hafa
hina minnstu þýðingu fyrir hann og
hann hlustaði athyglislaust á öll ör-
nefni og einkennileg orðatiltæki, sem
honu mvoru áður töm. En hann talaði
frönsku og ensku seint og áherzlulítið.
Allt var ósjálfrátt fyrir honum og óeðli-
legt.
Vikurnar liðu og veturinn kom og
þá var það, að presturinn kom og með
honum bróðir hans víðkunnur skurð-
læknir frá Paris, sem nýlega var kom-
inn frá Frakklandi í kynnisferð til bróð
ur síns. Presturinn hafði sagt bróður
sínum frá manninum óþekkta á Vad-
rome fjöllunum og vakti það svo mikla
undrun hjá lækninum, að hann vildi
endilega sjá hann. Lítill þrýstingur á
heilann hafði fyrr en nú valdið minnis-
bilun og embættisleg forvitniskend
þessa snillings kom honum til að krefj-
ast þess að fá að sjá manninn, og hefir
máske fundist að þama væri ef til vill
tækifæri til að sýna snild sína og leysa
manninn frá ævilangri ógæfu.
Presturinn hafði lengi verið út úr
hraða og breytingum veraldarinnar,
sem hinn gáfaði bróðir hans, Marcel
Loisel hafði fylgst svo vel með. Var
það ekki að ögra forsjóninni að fara
að gjöra holskurð á þessum manni?
Hann var svo vanur því að fólk veikt-
ist og að því batnaði án læknishjálpar.
Næsti læknir var í tuttugu mílna fjar-
lægð — eða þá að veikjast og dayja,
samkvæmt fyrirfram ákvörðuðu lög-
máli — að fara að opna á honum höf-
uðið og skoða í honum heilann, og gjöra
þetta eða hitt við höfuðkúpuna á hon-
um virtist nærri því syndsamlegt. Var
ekki betra að bíða og sjá hvort vesa-
lings mannjinum batnaði ekki, þegar
tími Guðs væri kominn.
Sem svar upp á þessar mörgu og
viðkvæmu spurningar sagði Marcel
Loisel læknir, að hinn ástkæri bróðir
sinn byggi hugsanalega aftur á með
öldum mannkynsins og að hann hefði
fórnað hugsanaafli sínu á altari trúar-
innar, sem að vísu gæti flutt fjöll, en
væri með öllu ónógt til að bjarga í til-
felli eins og því, sem hér væri um að
ræða, þar sem lögmál hnífsins væri
það eina lögmál sem dugað gæti.
Presturinn stóð á fætur, gekk til
bróður síns, lagði hendnia á öxlina á
honum og sagði með tár í augum: „Mar
cel, þú gengur fram af mér. Þú sannar-
lega gjörir það!“ Svo batt hann hnút
á skykkjuband sitt og sagði: „Komdu
þá Marcel. Við skulum fara til hans.
Megi Guð stýra gjörðum okkar“.
Þennan sama dag sem samtal þetta
átti sér stað, fóru þessir tveir gráhærðu
menn til Vadrome fjallanna, eins og
sagt hefir verið, og þar fundu þeir Char
ley í litla herberginu, sem hann og Jó
voru að smíða. Charley kinkaði kolli
glaðlega, þegar prestur gerði bróðir
sinn kunnugan, en skipti sér ekkert af
honum fyrst í stað. Hann hélt áfrani
við verk sitt, en hann var að smíða
skáp. Hann vár berhöfðaður og hárið,
þar sem hann hafði fengið sárið var
dálítið úfið, því hann hafði vanið sig á,
að strjúka um sárið með hendinni eins
og í leiðslu, eða hugsunarleysi, þó að
hann hefði enga tilfinningu í því. Lækn
irinn horfði á höfuðið á Charley þar
sem sárið var, Charley hélt áfram að
vinna, en presturinn talaði. Læknirinn
virti Charley nákvæmlega fyrir sér, ör-
ið á höfðinu á honum, höfuðmyndina
í heild.
Að síðustu stóð læknirinn upp, gekk
til Charley og lagði fingurna á örið og
þukklaði um beinið í kringum það. Char
ley snéri sér snöggt við.
Það var eitthvað í hinu hvassa og
ákveðna augnaráði læknisins, sem
virtiist ná til hins sofandi fjötrum-
bundna og týnda minnis Charley. Hik-
andi, kvíðafullur og hálfóttasleginn
svipur kom í augun og á andlit honum,
eins og draugui), isem fjögrar á miDi
skilnings og sjónar og skilur eftir kulda
og ógn í huganum. Lægnirinn sá undir
eins óttann í augum Charley, hvernig
að í svip honum brá fyrir á andliti hans
og hvarf. Svo sneri Charley sér að Jo
Portugais og sagði: „Mig þyrstir nú“,
og strauk með hendinni um varir sér,
á sama hátt og hann var vanur að
gjöra, á hinum óteljandi liðnu árum,
þegar hann var í miljóna mílna fjar-
lægð og fólkið sagði: „Þarna fer Char-
ley Steele.“