Lögberg - 18.08.1949, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 18. ÁGÚST, 1949
5
ÁHUGAM/ÍL
UVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
FrúJAlla Johnson
Flestir íslendingar vestan hafs
munu kannast við frú Aðal-
björgu Johnson, sem í mörg ár
var til heimilis í Winnipeg, og
um allmörg ár vann að kennslu,
en gerðist síðar fréttaritari við
blaðið Winnipeg Free Press.
Hún fór til íslands, 1930; giftist
þar frænda sínum og reistu þau
bú í námunda við prestssetrið
Grenjaðarstað í Þingeyjarþingi.
Frú Aðalbjörg er víðmenntuð
kona, sem samið hefir bækur og
komið allmjög við sögu Islend-
inga vestan hafs og austan; hún
er ágætlega máli farin og starf-
aði um hríð sem útvarpsþulur
við íslenzka ríkisútvarpið, og
hún ann hugástum íslandi og
íslenzkri þjóðmenningu.
Frú Alla samdi erindi um
bændakonur á íslandi og af-
stöðu þeirra til þjóðfélagsins og
var það flutt yfir Canadian
Broadcasting-kerfið á miðviku-
daginn þann 3. þi m. og vakti
víðtæka athygli.
Ritstjóri kvennadálkanna
snéri sér þegar til yfirmanna á-
minnsts útvarpskerfis og bað
um leyfi til að mega birta þetta
ágæta erindi í kvennadálkum
Lögbergs og var það fúslega
veitt, og skal að makleikum
þakkað. Erindið var í útvarps-
þáttunum, * „Our Country
Women“ og var lesið af Eliza-
beth D. Long, en hún skipulegg-
ur og hefir umsjón með öllum
útvarpsþáttum er sérstaklega
varða konur, fyrir C B C kerfið.
Our Country Women
By ALLA JOHNSON,
of Iceland.
To the country women of the
Canadian prairies, from the
country w o m e n in Iceland,
Greetings!
For we are all sisters under
the skin — sisters in toil and
tiredness, sisters in our love of
home and family, and sisters in
our desire that the world in
which our children are to live
and work shall be a world of
peace. And so, my sisters, may
I introduce you to a typical Ice-
landic country horne of today?
The house is a eoncrete build-
ing, one storey and a basement.
You enter a narrow hallway,
lighted by a pane of glass in the
upper part of the hall door, and
you are invited into the living
room. It is about the size of your
parlour, or a little larger. The
first thing that strikes your at-
tention, because it is so different
from what you are used to at
home, is that the runner on the
table, the couch cover, the
cushion, and perhaþs a piece of
tapestry on the wall are all of
wool, woven or embroidered,
and that the colours are very
quiet. The curtains at the win-
dows are home woven too,
cotton ones with a border in
colours, and drawn to the side,
to let the sunshine in, and the
window sills are full of flower-
ing plants. These you will find
familiar. There are perhaps one
or two upholstered chairs in the
same colour as the couch cover,
or just ordinary chairs with
seats covered in some hand-
woven woollen material. There
is likely to be a desk and a book-
case, and certainly a small
radio. You will be surprised at
the great number of portraits
°f the family and friends, which
ornament the walls, along with
hand-done pictures in cross-
stitch, or coloured enlargements
of Icelandic landscapes. Some-
where on the walls there is
almost sure to be a long, hand-
carved shelf, under which the
tapestry is hung. You will miss
the piano, but there is likely to
be an organ. You will also miss
the carpet, but hand-woven rugs
are almost sure to be strewn
about.
The farm woman usually
serves her guests in the living-
room unless she has a dining
room, which is rare. She will
bring a tastefully embroidered
teacloth, in all likelihood a trans-
formed f I o u r bag with a
crocheted edging, lay the table
^'•th her best china, and serve
.Vou from five f0 fen kin(is 0f
cokes and cookies, with coffee.
No saving when it comes to
entertaining!
If you want a peek at the
kitchen, come on. It is the larg-
est room in the house, for it is
virtually the living room of the
family during the day. There is
a spacious working counter,
with pot-cupboards and drawers
and cupboards over it on the
wall. There is a sink in the
counter, with a tap for running
water—cold. The stove may be
a coal stove or an electric one,
for many farms have electricity
from their own small power sta-
tions; in a mountainous coun-
try there are plenty of streams.
The kitchen is the dining
place for the family; the largö
table stands by a built-in bench,
box shaped, which is used as a
receptacle for thé childrens’ caps
and mittens, and what not.
May I show you down the
basement? First there is the
pantry, a large one, for it is
not only used as a storage place
for food, but it also contains the
milk separator and the milking
pails are stored here, unless
there is a milk house in con-
nection with the cow stable.
Next comes the wash house,
for in Icelandic fárm homes
washing is a chore deserving
of a special room. The Icelandic
country woman has not yet made
the acquaintance of washing
machines — although she is
beginning to dream of them in
eonnection with the greater dev-
elopment of electricity, but
above all, American trade. In
every wash house there is a
boiler stove, taking from 45 to
80 quarts of water. The washing
is done on a washboard in a
wooden tub, and the rinsing by
letting water from the tap run
through the washing in a bath-
tub—enamel or concrete—until
the water is clear. This tub may
also serve as the family bathtub,
the water heated in the boiler.
I’ll spare you a visit to the
furnace room, and the room
where the family supply of flour
and cereals is kept — let alone
the room which contains odds
and ends; suitcases, spare boxes,
old clothing, and so on.
Every house built within the
last ten years is almost sure to
have a bathroom At least there
will be a lavatory and wash-
bowl. But very few have hot
water in summer, except those
built near hot springs.
And now to bed. Chances are
that you’ll find it rather un-
comfortable for it has no wire
spring, let alone a coil spring—
but only a board bottom. It is a
home made wooden bed. You
sink into the thick feather tick,
put your head on a thick pillow
encased in an envelope pillow
cover buttoned at the bottom,
and pull the eiderdown covering
over you. It is not a quilted one,
but rather a bed-length bag fill-
ed with eiderdown, which puffs
up when it gets warm—and is
it warm! It is encased in a
snowy white cover, buttoned at
the foot, and the top has a wide
crocheted insertion and the
housewife’s monogram in white
embroidery. This cover serves
as an upper sheet.
Engaging in conversation
with the housewife, you' will
most likely find her well posted
in foreign affairs and with a
fair knowledge of life in öther
countries. You will find that she
knows the works of many of the
best English, American, French
and Scandinavian authors, for
these are translated annually,
and the Icelandic people are vor-
acious readers. In other words,
you will find that her education
is not limited to her schooling,
which is generally not beyond
the eighth grade. But she will in
addition probably have attended
one of the many schools of
household arts, which are open
to girls of 18 years and over.
There she will have learned nu-
trition and cooking, household
management, sewing and weav-
ing, and wool and silk embroid-
éry.
Besides her household duties,
the Icelandic farm woman us-
ually does the milking, tends the
poultry, and helps with the hay-
making in summer. The hay-
making season is the busiest of
all, for Icelandic farming is in
all but a few areas limited to
the raising of cattle and sheep,
which are housed and fed during
the winter. Haying is done,
firstly, on cultivated land, and
secondly, on wild grassland.
Generally speaking, only the cul-
tivated land, which surrounds
the home, and is called a “tun”
(toon) lends itsélf to the use
of machinery. It has been level-
led by ploughing and harrowing;
from the hand of nature most
Icelandic grassland, except
along the banks of rivers is any-
thing but level. It is covered
with hummocks, which resemble
tub-sized warts, and must be
mown with the scythe and raked
by hand. As a result, the hay-
making season lasts a long time
—generally from the beginning
of July to the middle of Septem-
ber. A really prosperous farmer
is one who has levelled such a
large “tun” that he does not
have to make any wild hay.
The woman’s share in this
work is the raking and drying
of the hay. At home, that is,
on the tun, she rakes by hand
behind the horsedrawn rake,
turning the hay, taking it up
into little mounds in the late
afternoon (lest there be dew at
night) and scattering it again
in the morning to let it dry in
the sun and wind. When the
grassland haying begins, she
takes the haymakers their hot
meal at noon and then helps with
the haymaking until it is time
to go home and think about the
cows and supper.
The Icelandic country wo-
woman’s working year, outside
of the regular household duties,
may be roughly divided as fol-
lows: January to March she uses
her spare time for knitting and
weaving (she has her yarn spun
at the local mills). April and
May, she does her spring house-
cleaning and helps with the
lambing, and with the drying
and putting up of the „tað“ or
sheeps’ dung, which is used as
fuel, prepares the garden, sows
the potatoes and vegetables.
June, she does her sewing for
the summer, washes the wool
after shearing and prepares it
for market. July to September,
she helps with the haymaking,
and cans such vegetables and
berries as she has available, Oc-
tober, she cans meat, makes
head cheese, sausages, and other
food incidental to the fall
slaughtering of the sheep. Nov-
ember, she does her sewing for
the winter, and her fall house-
cleaning. December, she is busy
w i t h her preparations for
Christmas.
In addition to this, the Ice-
landic housewife m u s t be
prepared every summer to en-
tertain a host of holiday makers
from the towns, for during their
summer holidays townspeople
flock to the country. She must
be prepared to put up for the
night anywhere from one person
to a carfull of people, at any
time, and usually without warn-
ing, the whole summer through.
Needless to say, this makes her
a great deal of extra work, but
it also breaks the monotony of
life and provides her with a good
deal of pleasure.
The Icelandic country woman
has, up to this, been rather neg-
ligent in taking part in public
affairs. She has been exceeding-
ly lax in using her influence
politically, even in local matters.
Women, however, have seats on
the boards of the household
schools, and these schools are
partly supported by women’s
organizations. Most country wo-
men belong to the women’s
clubs, and these are organized
into district and national un-
ions. Their scope of activity is
wide, and rather loosely defined,
however. These clubs raise a
good deal of money annually,
by concerts, bazaars and the
like. The money is used in sup-
port of the household schools
and various activities, such as
the local libraries and commun-
ity halls, and for defraying the
expense of local courses in home
cooking, sowing and weaving.
Financially, the country wo-
man has no status at all, apart
from that of her husband. If she
happens to make some money,
her earnings are added to those
of her husband when it comes to
levying taxes. Legally, she has
no separate financial rights —
not yet. But there is a bill be-
fore parliament at the present
time, which proposes that wo-
men shall be taxed separatly
from their husbands, and that
where the woman works ex-
clusively in the home, half of
the financial profit of the home
— be it in town or country —
shall be considered as the wife’s
share. But the bill does not say
whether a deficit shall be con-
sidered the wife’s responsibility
in same proportion!
And now, my sisters under
the skin, does the same problem
worry you as me? How to get
everything done the way we
want it in the time we want it
to get done, because we must do
it alone? Help in the house is a
problem. Girls go to the towns,
where work is easier, even
though the wages are not higher,
perhaps. There is only one way
of solving it. More household
conveniences. Greater opportun-
ities for the young people for
recreation in the country. That
is what we are aiming at. And
you too, is that not so?
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
skrifar um bókmentir
„Á heimsenda köldum“.
Eftir Evelyn Stefánsson.
Prentsmiðjan Oddi h.f.
„Á heimenda köldum vor ey
gnæfir ein“, orkti Steingrímur
Thorsteinsson. En við íslending
ar erum nú ekki alveg einir á
norðurhjaranum. Að Norður-
skautsAafinu liggja mikil lönd
og byggja þau ýmsar þjóðir. Um
þær og lönd þeirra fjallar þessi
skemmtilega bók. — Hún heitir
á frummálinu „Within the
circle“ og er þýdd af Jóni Ey-
þórssyni. Hann er nákvæmur og
góður þýðandi og hefir leyst
verkið prýðis vel af hendi.
Bókin kemur víða við, eins og
sjá má af fyrirsögnum hinna
einstöku kafla: — „í norður-
vegi“, „Komir þú á Grænlands
grund“, „Diskey“, „Grímsey“,
„I Lapplandi1, „Kiruna og Galli-
vara“, „Nyrztu byggðir Rúss-
lands“, „Nú víkur sögunni til
Alaska“, „Á vonarhöfða“, „Akla-
vík“, — og svo frv. — Frásögn-
in er lifandi og skemmtileg og
prýdd ágætum ljósmyndum af
fólki og landslagi í þessum norð-
lægu löndum. Auðvitað er laust
tekið á mörgu og létt yfir farið;
þetta er ekkert vísindarit. En
lesandinn fær yfirlit yfir lífs-
skilyrði og kjör fólksins í stór-
um dráttum og kynnist nokkuð
náttúru norðursins.Gaman hefði
verið að fá fyllri lýsingu á ýmsu,
svo sem Flóru þessara landa, en
skiljanlega hefur ekki verið
hægt að gera öllu þessu mikla
efni full skil, rúmsins vegna.
Hæpin þykir mér sú fullyrð-
ing frúarinnar að frumbyggjar
Ameríku hafi komið frá Asíu,
yfir sundið, til Alaska — og að
Indíánar og Eskimóar séu af
sömu ætt. En ýmsir merkir
menn hafa hallast að þeirri
skoðun, þótt ekki sé eining um
hana meðal vísindamanna.
Þarna er ágæt frásögn af forn
leifafundinum á Point Hope, —
hefði þó mátt verá ýtarlegri. Ég
hygg að flestum lesendum þess-
arar bókar verði hið sama og
mér: að óska þess, að hún hefði
verið mörgum sinnum lengri.
-t-
„Úr blöðum Laufeyjar
V aldimarsdóttur“. ólöf
Nordal bjó til prentunar.
Menningar- og minning-
arsjóður kvenna. Teikn-
ingar eftir Nínu Tryggva-
dóttur.
Bók þessi er látlaus og við-
kunnanleg og var vel til fundið
að gefa hana út. Formáli frú
Nordal er ágætlega saminn, en
í honum er skýrt frá ævi og
störfum Laufeyjar Valdimars-
dóttur. Þá eru nokkur ljóðmæli,
þar á meðal kvæðið: Reynirinn,
sem er fallegt og sérkennilegt,
hverju góðskáldi sæmandi. Því
næst eru „Greinar um ýmis
efni“ og eru ferðaminningarnar
þar beztar. Þrjár þýddar sögur
eru í bókinni; auk þessa nokkrar
greinar um félagsmál og ein
grein á dönsku, um Island.
Nokkrar ljósmyndir eru í bók
inni, af Laufeyju Valdimars-
dóttur á ýmsum aldri. — Teikn-
ingar Nínu Tryggvadóttur eru
sumar mjög fallegar og allar
eiga þær vel við textann. Bókin
er laglega útgefin og hentug til
gjafa.
•f
„Látra-Björg“.
Eftir Helga Jónsson.
Helgafell.
Þetta kver er skemmtilegt af-
lestrar og nokkuð fróðlegt. I því
er allmikill samtýningur af vís-
um Látra-Bjargar og Einars
föður hennar, með tildrögum og
skýringum. Má vel bjarga þessu
frá gleymsku, því að það veitir
dálitla menningarsögulqga
fræðlu og varpar ljósglætu á
einkennilegt sálarlíf merkilegr-
ar kvenpersónu. Þeir, sem unna
þjóðlegum fróðleik, munu
kunna að meta kverið, þótt það
sé ef til vill ekki mikils háttar.
-f
„Mannraunir“. Ef'tir
Piet Bakker. Vilhjálmur
S. Vilhjálmsson þýddi.
Helgafell.
Bókin um Frans rottu hefur
vakið geysimikla athygli víða
um heim, — einnig á Islandi.
Helgafell hefur áður gefið út
tvö bindi af henni; nú kemur
þriðja bindið og nefnist „Mann-
raunir“. Lýkur þar sögunni um
Frans rottu.
Um söguna í fyrsta bindi er
það að segja, að í sinni röð er
hún einstök. Lýsingarnar á börn
unum í bekk Bruis kennara eru
dásamlega lifandi og ekta; eink-
um eru persónurnar Frans og
Betje meistararlega gerðar. Les
andinn gleymir þeim aldrei.
Fyrsta bindið ætti að vera
skyldunámsgrein á hverjum
kennaraskóla — og allstaðar
þar sem sálfræði er kennd. Lest-
ur þess er á við margar þurrar
kennslubækur, þótt lærðar séu
utan að.
Annað bindið var að vísu gott
en stóð þó að baki því fyrsta.
í þriðja bindinu kynnist les-
andinn Frans sem fulltíða
manni. — Heimstyrjöldín er haf
in og Bruis kennari lendir í
sömu herdeild og Frans.
Því er ekki að leyna, að enda
þótt „Mannraunir“ séu góð bók
þá er hún einhvern veginn slit-
in úr sambandi við fyrri bindin
og lesandinn á skrambi bágt með
að trúa því að þetta sé sami
Frans og þau fjalla um,Frans
rotta. Mannlýsingin er of grunn
og einföld, þennan mann hefur
skáldið ekki þekkt til hlýtar eg
lesandinn hrífst ekki af honum.
Hann er orðinn of fullkominn;
línan frá hinni geníönu lýsingu
á drengnum er brotin og meng-
uð.
En frásögnin af orustunni er
aftur á móti svo góð, að ég
minnist ekki að hafa lesið aðra
betri. Þar er skáldið í essinu
sínu og þar kannast maður aft-
ur við snillinginn úr fyrsta
bindi. — Öll er bókin spennandi
og góð vinnubrögð á öllu, —
nema aðalpersónunni, sjálfum
Frans.
Þýðing Vilhjálms S. Vilhjálms
sonar er með ágætum, lifandi
mál og litbrigðaríkt.
Tvö vandræðaskáld:
Elías Mar og Hannes
Sigfússon.
„Man ég þig löngum'1, eftir
Elías Mar fékk, þegar við út-
komu, það orð á sig, að hún
væri alveg óvenjulega slæm bók.
Menn áttu ekki orð yfir það,
hvað hún væri afleit og voru
öldungis hissa á því að slíkt
skyldi vera gefið út. — Af ein-
hverjum ástæðum kom bókin
ekki í mínar hendur fyrri en
löngu nokkuð eftir að hún kom
út. Ég var orðinn mjög forvit-
inn að lesa hana, — lökustu
skáldsögu, sem út hafði verið
gefin á ísaláði um langt skeið,
ef trúa mátti almannarómi.
Minna má nú gagn gera og* ég
bjóst við öllu illu. — En þegar
til kom var saga Elíasar ekki
verri en margt annað, sem út
hefur komið á síðari árum. Hún
byrjar nokkuð vel; lýsing aðal-
persónunnar er sumstaðar ágæt,
aldrei ótrúleg, en á til frum-
leika. Umhverfislýsingarnar
margar hverjar eru bráðlifandi; ,
nokkrar aukapersónur skýrt og
vel mótaðar. Og „tónninn“ í sög
unni er skáldsins eigin eign,
blærinn, sem um hana leikur
ekki óviðkunnanlegur, þótt nei-
kvæður sé og snauður að lífs-
magni. Hér er lýst sára-fátækri
sál, sem ráfar í grámollu síns
eigin auðnuleysis, — og lýsing-
in er gerð af talsverðum alvöru-
þunga, skáldinu er þó nokkuð
niðri fyrir. En auðnuleysi aðal-
persónunnar virðist hafa orkað
á höfundinn: Sagag er illa unn-
in, málið þvöglulegt og stíllinn
grautarkenndur, lopinn víða of
langt teygður. — Þrátt fyrir
galla sína, sem allir eru tals-
vert algengir hjá ungum höf-
undum, er bókin athyglisverð,
fyrir ýmsra hluta sakir. Þó verð
ur Elías nú að fara að taka fastar
á og gerast strangari við sjálfan
sig. Hann getur nefnilega orðið
skáld. En það kostar klof að
ríða röftum.
Framhald á síðu 8