Lögberg - 04.05.1950, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. M A í, 1950
Högtorrg
QefltS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
696 SARGENT AVENUE, WINNIPEQ, MANITOBA
Vtanáskrift rltstfórans:
EDITOR LÖQBERQ, 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manltoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Holl og nytsöm mannfélagssamtök
Eitthvað um fimtán ár eru liðin frá þeim tíma, er
grundvöllur var lagður að mannfélagssamtökum, er
margir kannast nú við sem Alcoholics Anonymous; fé-
lagsskapur þessi berst ekki mikið á og lætur nafns síns
lítt getið; en einmitt kannske vegna þess hve lítið hann
lætur yfir sér, hefir hann skotið traustum rótum í Gan-
ada og Bandaríkjunum við vaxandi virðingu og fylgi.
__Félagsskapur þessi hefir það að markmiði, að koma
þeim á traustan kjöl í þjóðfélaginu, er orðið hafa of-
nautn áfengra drykkja að bráð og þurft á glæddum sið-
ferðislegum styrk að halda; að þessu hefir verið unnið
hávaðalaust af konum jafnt sem körlum, er dýrkeypt
reynsla hafði opnað augun á.
Svo er fyrir að þakka, að margir kunna það, sem
kallað er að fara með vín; en svo er líka á hinn bóginn
tala þeirra legíó, er engin tök kunna á slíku, og leiða
með ofnautn áfengis bölvun yfir sig og sína; og tíðum
fer svo, að á þessum vettvangi haldist hrein og bein sál-
sýki í hendur við líkamlega vanlíðan; þegar svo er á-
statt virðist það liggja hendi næst, að styrkja viðnáms-
þrótt þeirra, sem verst eru haldnir og vekja hjá þeim
ábyrgðartilfinningu gagnvart þeim sjálfum og þjóðfé-
laginu, sem þeir eru óaðskiljanlegur hluti af.
Áfengissýkin hefir náð yfirhönd yfir mörgum mann-
inum, og það svo átakanlega, að hann af sjálfsdáð fékk
eigi rönd við reist, og veltur þá mikið á að, þeir, sem
hnútum eru kunnugastir, og þurfa í rauninni ekki ann-
að en stinga hendi í eigin barm, bregðist drengilega við
og vísi veginn.
Engum hugsandi manni blandast hugur um það, að
ofnautn áfengra drykkja sé eitt af stórvandamálum
þjóðanna, og að þar þurfi róttækra aðgerða við; en úr-
bætur í þá átt vinnast hvorki með mannúðargorgeir né
stóryrðum einum, þar verður hjartalagið að koma til
sögunnar og hin óeigingjarna fórnarlund.
Fyrir atbeina áminsts félagsskapar hafa þúsundir
manna og kvenna endurheimt sig, ef svo mætti að orði
kveða, og náð öruggri fótfestu á ný þeim sjálfum, sifja-
liði þeirra og þjóðfélaginu í heild til gagns og blessunar,
og verður slíkt seint þakkað sem skyldi.
Fyrir nálega sex árum skaut rótum í þessari borg
frjóangi af þeim mannfélagssamtökúm, sem hér hafa
stuttlega verið gerð að umtalsefni, og nú er orðinn að
laufguðum kvisti; til grundvallar þessu starfi lá einlæg
umbótaþrá, og þess vegna hefir miðað áfram eins og
raun er á orðin; það mun ekki ofmælt, að mörg heimilin
hafi skipt um svip vegna hinnar óeigingjörnu starfsemi
þessara hljóðlátu félagssamtaka, að þar hafi skapast
öryggi og heimilishamingja, er áður ríkti dapurleiki og
kvíði.
Það er ómannúðlegt, að bölsótast yfir þeim, sem
ofnautn áfengis hefir náð á vald sitt, því þeir eru haldn-
ir skæðum sjúkdómi; hitt er drengilegra og líklegra til
mannfélagsbóta, að auðsýna þeim kærleiksríka samúð,
og vekja hjá þeim traust á lífinu og sjálfum sér.
Mannraunir
Þó mönnum hafi að vísu miðað nokkuð áfram á hin-
um mörgu og mismunandi sviðum, standa þeir þó til-
tölulega ráðafáir gagnvart náttúruöflunum; þeim hefir
lánast að beizla margvíslega orku og gera sér jörðina
í mörgum tilfellum undirgefna, en þegar móðir náttúra
kemst í algleyming fá þeir ekki nema þá að örlitlu leyti
rönd við reist; þannig er það með vatnavextina, sem
þjaka Manitoba um þessar mundir, einkum suðurhluta
fylkisins; þeir hafa reynst mönnunum ofurefli, og breytt
gróðrarlendum í stöðuvötn, að minsta kosti eins og
sakir standa; ýmsir bæir eru gersamlega umflotnir
vatni, fólk hefir í hundraða, ef ekki þúsunda tali, orðið
að flýja heimili sín hvernig, sem ástatt var, og tjón á
búpeningi er þegar orðið geysimikið og tilfinnanlegt;
hamfarir sem þessar hafa vitaskuld reynt á þolrif
manna, en þegar svo er komið, kemur það jafnan skýr-
ast í ljós hvað í mönnunum býr; yfir höfuð hefir fólk
tekið þessum mannraunum með karlmensku og óbil-
andi þreklund í styrkri von um það, að senn muni fram
úr ráðast, eins og vafalaust kemur á daginn, því öll él
birta upp um síðir, og ár komast á ný í sinn fyrri far-
veg, en þá hefst landnám af nýju, því alt af verður
mannkynið að nema lönd þó á sömu stöðvum sé.
Nú er þess að vænta, að stjórnarvöldin hlaupi skjótt
undir bagga og hefji viturlega viðreisnarstarfsemi þeim
til liðsinnis, er uppi standa ráðþrota af völdum vatna-
vaxtanna, án þess að eiga þar á sjálfir sök.
Dásamlegt og drengilegt er það starf, sem Rauði
Krossinn hefir int af hendi á áflæðissvæðunum, og er
vonandi að sem allra flestir þjóðfélagsþegnar taki sér
slíkt til fyrirmyndar.
HÁSKI
STUTT ER SÍÐAN við fórum
enn í gegnum tímabilið, sem
öllu fremur minnir mann á all-
ann lífsins gang. Á dimmuna og
á byrtuna. Á aðsóknir hins illa
að mannssálinni og á þann ægi-
lega kostnað, sem því fylgir að
sigra það ílla í algleymingi sín-
Tim.
Eigingirni og hirðuleysi eru á
meðal þeirra stóru galla, sem á-
sækja okkur mennina, kemur
það fram í mörgum myndum.
Sumar þessara mynda, eru
næsta meinleysislegar á yfir-
borðinu í daglega lífinu, svo
meinleysislegar að til öfga mun
talið að minnast á þær, en sem í
sjálfu sér varða þó miklu. Svo
mun verða talið, ef til vill, það
er ég ætla að minnast á hér, en
ég vil biðja alla væna menn og
góðar konur að athuga það og
veita því fylgi sitt þar sem svo
er ástatt, að til greina geti kom-
ið.
Svo sem kunnugt er á þessum
slóðum, hafa víða um Saskat-
chewan bygðirnar verið grafnar
vatns gryfjur, er það til komið
vegna þurkanna, sem ganga svo
oft yfir hér og gera menn ráða-
lausa með vatn handa skepnum
sinum. Fallegra væri að kalla
gryfjur þessar „þrær“, en þar
sem þær eru ekkert gerðar upp
innan, efast ég um að það sé
rétta orðið. í daglegu tali köllum
við þær „dug-out“. Þessar vatns-
gryfjur, eru mesta þarfa þing í
sjálfu sér, en eins og með fleira
sem gott er, þarf að hafa var-
hygð við að enginn skaði komi
af. Skepnur geta gengið sjálfar
að og drukkið úr þeim, sjá þá
allir þann mikla verka sparnað
og vinnu léttir, sem því fylgir
að þessu er þannig varið. En —
og hér er stórt enn, gryfjurnar
eru opnar og óvarðar og þar með
umkringir þær ægilegur háski
bæði fyrir menn og skepnur
undir mismunandi kringum-
stæðum. Segjum aðvífandi komi
ókunnugur maður í myrkri eða
rakkar elti skepnu nærri gryfj-
unni, getur þá slys hlotist af. Og
svo er um ótal fleiri tilfelli. Já,
ægilegur háski umkringir gryfj-
urnar bæði fyrir börn, fullorðna
cg skepnur sé ekki varúðar gætt
°g gryfjurnar gyrtar in ná hlið-
unum að minsta kosti.
Nýrri gryfjurnar eru eitt-
hundrað og sjötíu fet á lengd,
sextíu fet á breidd og tólf fet á
dýpt. Til endanna eru þessar
nýrri gryfjur atlíðandi en hlið-
arbakkar þverskornir. Á hliðun-
um kemst því engin skepna upp-
úr, sem á annað borð fellur inn.
En líkindi eru til að skepna
kæmist upp úr til endanna,
myndi synda í kring þar til hún
íyndi atlíðandi brekkuna og
klifraði þar upp úr. Þar er mögu-
leiki, einnig fyrir syndan mann.
Barn eða ósyndur, fullorðinn
rnaður kemst hvergi upp úr.
Gömlu gryfjurnar eru eitt-
hundrað og tuttugu fet á lengd,
svipaðar að sjáa breidd og hinar
og tólf feta dýpið þar líka. Bakk-
ar allir þverir og þó að ofur-
lítið bil sé til endanna frá vatn-
inu og að moldarhaugnum, þá
er það sumstaðar svo lítið að
skepna sýnist standa á höfði við
að drekka, væri þá ilt ef hundgá
eða önnur þvílík stygd kæmi þar
að. Gömlu gryfjurnar eru því
öllu verri og það talsvert, en þær
nýrri. Mér hefir oft orðið óglatt
við að sjá skepnur standa á svo
tæpum og aðkreptum bökkum
við að drekka úr vatni, sem
engrar bjargar væri að vænta
íyrir þær ef þær féllu inn.
Tvent er enn að athuga við
þetta, í leysingum fellur vatn
svo yfir að ómögulegt er að
greina hvar bakkinn er né þar
með, hvar landið byrjar. Eg sá
þetta svo vel í vor því þá vor-
um við búin að fá eina af þess-
um gryfjum gerða hér hjá okk-
ur. Vatnið flaut alt yfir og sáust
þess engin merki, að missmíði
væri þar undir. Jafnvel fulloðr-
inn maður hefði getað forgripið
sig á gryfju brúninni og stigið
þar inn fyrir. Vitakuld eru mold-
arhaugarnir við endana nokkurs
konar vitaverðið til fullorðinna
manna en börn og málleysingjar
eru ekki læsir á slík merki.
Hið annað, sem skapar hættu,
er ónýtur ís, veit ég vel að erfitt
muni vera að sjá við honum, en
við því verða menn þó að leyt-
ast við að sjá. Væri náttúrlega
iullkomnasta ráðið, sem óvíða,
ef nokkursstaðar er þó notað, en
það er að gyrða alla gryfjuna
inn og grafa brunn í námunda
við hana og setja pumpu þar í.
En annað er þó auðveldara að
gera og sannarlega ekki kostnað
arsamt og það er að GYRÐA
HLIÐARBAKKA þessara gryf-
ja. Það hafa bæði menn og skepn
ur farist í gryfjunum, í sumum
tilfellum fyrir óaðgætni, í sum-
um fyrir veikan ís og fleira.
Gyrðingar úr staurum og
gaddvír meðfram hliðum gryfj-
anna gæti ekki orðið kostnaðar-
söm né erfið viðfangs til upp-
setningar. Nógur skógur mun
víðast hvar enn til þess að fá sér
fáeinar „willow-stikkur“ til þess
að gyrða hliðarnar með. Og þó
að gyrðingin þyrfti helzt að vera
þrílögð yrði vírinn ekki svo
mjög mikið. Margir eiga líka ráð
á gömlum vír, er nægja myndi
til slíkra gyrðinga.
„Það er seint að byrgja brunn-
inn þegar barnið er dettið ofaní“
segir gamalt máltæki. Eitt mis-
stigið spor á gryfjubrúninni set-
ur hvern mann eða skepnu á
bólakaf í tólf feta dýpi. Ekkert
barn kæmist þar upp úr ekki ó-
syndur maður heldur. Kostnað-
urinn við gyrðingu eins og hér
er talað um, getur ekki orðið
mikill. Og mönnum, sem eru sí-
vinnandi munar það minstu þó
þeir gyrði svona spotta. Hver
maður getur séð það sjálfur, ef
hann bara athugar það, að það
er alls ekki mannúðlegt að láta
þessar gryfjur vera alopnar. Og
þó að hliðargyrðing sé ekki það
fullkomnasta, sem hægt er að
gera, þá er það nokkurt spor í
áttina til þess að varna slysum.
Og það er minn eini tilgangur
með þessum línum að vekja sér-
stakt athygli á háskanum, sem
hér um ræðir og nauðsyninni á
að gera eitthvað, þó ekki sé
nema þetta.— Að gyrða inn hlið-
arnar og koma þannig í veg fyrir
eitthvað af hættunni. Gömlu
gryfjurnar þyrfti að laga svo
þær yrðu hættu minni. Laga end
ana og gyrða hliðarnar. Blómin
fara bráðum að skjóta höfði upp
á iörðina, söngfuglarnir úr suðr-
inu að koma og syngja fyrir okk-
ur og skrautfjaðra fuglar að bera
blik fyrir augu manns á þessum
slóðum. Grængresið að klæða
jörðina, skógurinn að breiða úr
sínu fagra og dýrmæta skrúði,
jörðin öll að ilma. Reynum að
hafa það hugfast að koma í veg
fyrir slysin, sem æfinlega eru
hræðileg og sár-hryggjandi. Og
í þessu tilfelli, er tilraunin sem
um ræðir, smá, í samanburði við
háskann sem hún getur afstýrt.
—Leslie, 23. apríl, 1950
Rannveig K. G. Sigbjörnsson
Sauður bjargar mannslífi.
Hinn 28. október 1888 voru
tveir menn, Þorkell Þórðarson
vinnumaður frá Lóni í Viðvíkur
sveit og Páll Pétursson bóndi á
Kjarvalsstöðum í Hjaltadal, að
ferja fé yfir Héraðsvatnaós.
Höfðu þeir sauðina lausa í ferj-
unni og riðluðust þeir, þegar út
var komið á miðjan ósinn. Hall-
aðist þá ferjan og fyllti undir
þeim, en sauðirnir fóru útbyrð-
is og var forystusauðurinn fyrir
þeim. Seinast fór út tvævetur
sauður frá Viðvík og á eftir
honum fór Páll útbyrðis í hyl-
inn. En er Páli skaut upp, varð
þessi sauður fyrir honum; hann
hafði eins og staldrað við ferj-
una. Páll greip í herðakamb
honum í dauðans ofboði og þá
var eins og sauðnum væri sagt
að leggja til lands með mann-
inn, sem ekki kunni að synda.
Synti sauðurinn með hann í
land og bjargaði þannig lífi
hans. Sundið var æði lagt og
var furða hverju sauðurinn ork-
aði. En hinn maðurinn drukkn-
aði.
MINNINGARORÐ:
Jón Jónsson Freeman
Þessi vinsæli og háttprúði
maður, sem nú verður hér stutt-
lega minst, Jón Jónsson Free-
man, var fæddur að Ási í Þing-
eyjarsýslu hinn 22. dag desem-
bermánaðar 1885. Foreldrar
hans voru þau Jón Frímann
Kristjánsson og Kristín Jóns-
dóttir, og með þeim fluttist hann
vestur um haf árið 1889. Fjöl-
skyldan settist fyrst að í grend
við Riverton. Jón misti móður
sína 1899, og fór þá til Sigurlaug-
ar systur sinnar og manns henn-
ar Sigfúsar Sigurðssonar, er auð-
sýndu honum alúð og fagra
ræktarsemi. Jón var kornungur,
er hann tók að vinna fyrir sér
og var þess vegna meira og
minna að heiman; kom þá brátt
í ljós sú trúmenska hans við
störf, er einkendi æviferil hans
jafnan síðan.
Þessi systkini átti Jón: Krist-
vei^u, er lézt 1941 og gift var
Sigurbirni Benediktssyni, að
Otto; Sigurlaugu, gifta Sigfúsi
Sigurðssyni að Oak Point; Sigur-
björn, kvæntur Sigurbjörgu
Hallbjörnsdóttur, en þau eru bú-
sett við Lundar; og Hólmfríði,
Sem gift er Björgvini Guð-
mundssyni tónskáldi á Akureyri.
Árið 1913 fluttust þau Sigur-
laug og Sigfús til hinnar svo-
nefndu Grunnavatnsbygðar og
hófu búskap í Otto-pósthéraði
um átta mílur austur af Lundar,
og með þeim kom þangað faðir
Jóns og Hólmfríður dóttir hans;
meðan Jón enn var ungur, vann
hann í mörg ár hjá Jóni H. John-
son, sem rak stórbú í grend við
Hove, og tókst brátt með þeim
rótarstyrk og innileg vinátta; í
nokkur ár var Jón í þjónustu
rausnarbóndans Þorsteins Jóns-
sonar á Hólmi í Argylebygð, og
undi þar hag sínum vel.
Megin ævistarf Jóns var þó
bundið við fiskiveiðar og fisk-
iðnað; og þar átti hann í raun-
inni heima; hann gaf sig um
hríð að fiskiveiðum fyrir Jón
H. Johnson á Oak Point, en fisk-
aði einnig í mörg ár upp á eigin
reikning út frá þorpinu Amar-
anth við Manitobavatn; á sumr-
um vann Jón tíðum að fiskiveið-
um á Winnipegvatni, en var
lengi í þjónustu Manitoba
Fisheries útgerðarfélagsins í
Winnipeg og fram í fyrstu viku
síðastliðins októbermánaðar, er
heilsan bilaði og skyggja tók í
álinn.
Jón Jónsson Freeman
Jón var maður vinfastur og
vinavandur að sama skapi; hann
var ekki eitt í dag og annað á
morgun, skapgerð hans var ó-
hvikul og traust.
Jón Freeman fór alveg vafa-
laust með þann vitnisburð í gröf-
ina, að allir þeir, sem kyntust
honum treystu honum, og hefir
þá slíkri ævi eigi verið til einskis
eytt; hann reyndist vinum sín-
um vel, og þeir brugðust hon-
um heldur ekki, svo sem þeir
Jón H. Johnson og Gordon
Henders, forstjóri Manitoba
Fisheries, er vitjaði hans tíðum
í banalegunni og létti honum
með því síðustu ævistundirnar.
Jón var fljótur til hjálpar, er
svo bar undir, án þess að slíkt
yrði haft í hámæli, enda var
hann maður lítt fyrir sjálfshól
gefinn; hann var glöggur í hugs-
un og með næmt auga fyrir því,
sem fagurt var, en stundum var
hann fálátur og einmanalegur.
Það var með Jón eins og svo
marga aðra, er starfhæfir urðu
snemma á yfirstandandi öld, að
hann varð ungur að gefa sig við
hvers konar erfiði til að ryðja
sér braut; hann var manna
skylduræknastur við störf sín og
fann í því hina æðstu nautn, að
skila drjúgu dagsverki; vinir
hans kveðja hann með hlýhug
og órofaþökk.
Jón safnaðrst til feðra sinna á
R o s 1 y n hjúkrunarstofnuninni
hér í borginni þann 10. desem-
ber síðastliðinn, en útför hans
fór fram frá Bardals þann 13.
s. m. undir forustu séra Valdi-
mars J. Eylands. E. P. J.