Lögberg - 27.07.1950, Síða 7

LÖGBERG. FIMTUDAGINN,- 27. JÚLÍ, 1950
7
Verkamaður í víngarði gleðinnar í 60 vetur
Rabbað við Friðfinn Guðjónsson, hinn vinsæla og kunna leikara,
sem á 60 ára leikafmæli í dag
„Hláturinn lengir lífið“, er gamalt og gilt spakmæli hafið yfir
allan efa, og ættu menn að benda á þann íslending, sem vakið
hefði flesta gleðihlátra meðal landa sinna, mundi margur nefna
Friðfinn Guðjónsson, sem á sextíu ára leikafmæli í dag. Og þegar
maður hittir Friðfinn á götu glaðan, reifan og beinan í baki, þá
er ekki fjarri lagi, að manni fljúgi í hug, að hlátrarnir, sem hann
hefir hlegið fyrir aðra á lífsleiðinni hafi jafnvel lengt hans eigið
líf dálítið. Tíðindamaður blaðsins hitti Friðfinn snöggvast að máli
á heimili hans í gærkveldi og rabbaði við hann stundarkorn.
Leikið í minningu
Helga magra.
— Hvað varstu gamall, þegar
þú lékst fyrsta hlutverkið?
— Ég var víst 19 ára, segir
Friðfinnur. Það var á afmælis-
hátíð, sem haldin var til að minn
ast þúsund ára landnáms Helga
hins magra í Eyjafirði. Leikritið
var samið af Matthíasi Jochums-
syni. Ekki varð samt ipeira um
leikstarfsemi mína á Akureyri
þá, því að ég fór þaðan skömmu
síðar.
— Og hvert var haldið?
— Til Danmerkur. Þar hélt ég
áfram prentiðn og lauk þar
námi 1890. En alltaf gaf ég leik-
listinni gaum með öðru eyranu.
Síofnandi þriggja
prenlsmiðja.
— Og hvar barstu svo niður,
þegar þú komst heim?
— Auðvitað þar, sem fyrst er
komið að landi, þegar siglt var
styztu leið til íslands — á Seyð-
isfirði. Stofnaði þar prentsmiðj-
una Austra 1892. Þar var ég
hálft annað ár, en síðan ætlaði
ég aftur til Danmerkur. Þá kom
dálítið bobb í bátinn. Skæð
veiki gekk í Kaupmannahöfn, og
mér var ráðlagt að fara þangað
ekki að svo stöddu. Nam ég
því staðar' í Færeyjum og vann
í prentsmiðju blaðsins „Dimma-
lætting“ í þrjá mánuði. Hvarf
síðan aftur heim til Islands og
leitaði á vesturhorn landsins.
Ég réðst til Prentfélags ísfirð-
inga 1895 og starfrækti þar
„Grettisprent". Þangað gerði ég
ágæta för, því að þangað sótti
ég konuna mína.
Friðfinnur er kvæntur Jakob-
ínu Sigríði Torfadóttur skip-
stjóra á ísafirði. Fór ég að því
búnu suður til Reykjavíkur og
stofnsetti Prentsmiðjuna Guten-
berg, sem þá var hlutafélag. Hef
ég því komið dálítið við stofn-
sögu þriggja prentsmiðja. Svo
stofnuðum við Hið íslenzka
prentarafélag og átti ég sæti í
stjórn þess um nokkurt skeið.
— Hvað varstu lengi prent-
ari?
— Það eru víst ein 54 ár.
Leikfélag stofnað.
— En eigum við ekki að
minnast ofurlítið á leiklistina.
Varst þú ekki einn af stofnend-
um Leikfélagsins?
— Jú, við stofnuðum Leikfé-
lag Reykjavíkur 1893, og ég átti
sæti í stjórn þess fyrstu 15 starfs
árin. Og upp frá því lék ég allt-
af eitthvað þegar ég var hér í
bænum.
— Áttu ekki margar góðar
minningar frá þeim dögum?
— Jú, sannarlega er margs að
minnast frá félögunum, starf-
inu og leiksviðinu í Iðnó, þótt
ekki væri nú neitt þjóðleikhús-
snið á aðbúnaði okkar við leik-
sviðið. Við lékum mörg leikrit
°g sum allstór, og aðsóknin var
þegar allmikil, komst fljótlega
upp í 30—40 kvöld á vetri. Að-
gangseyririnn var 65 aurar en 1
króna dýrustu sætin.
Sjóðnum slolið.
~~ En hvað var kaup leikar-
anna?
- Það var oftast fimm krón-
ur fyrir leikkvöld. En einu sinni
fór ilia Þegar átti að fara að
skipta sjóðnum og borga leikur-
unum, komumst við að raun um,
aÖ sjóðnum hafði verið stolið.
Við tókum það ráð að æfa þegar
nyjan gamanleik, sem var vel
sottur og bættum þannig skaða
okkar.
Rotturnar sem búnings-
meyjar.
— En var ekki erfitt að at-
hafna sig bak við litla leiksviðið
í Iðnó?
— Jú, við karlmennirnir höfð
um búningsklefa í kjallara, og
þar tjölduðum við á milli okkar
með strigapokum, þegar nauð-
syn krafði. Rotturnar voru þar
tíðir gestir okkar og einu bún-
ingsmeyjar. Verst var að þess-
ar búningsmeyjar átu frá okkur
allan andlitsfarða ef þær náðu
til. Leikkonurnar höfðu aðsetur
til búnings á efri hæðinni og
var þar ofurlítið vistlegra sem
vera bar. Seinna var aðstaðan
bætt til muna.
— Hvaða hlutverk heldurðu
að þér hafi þótt mest gaman að
leika?
— Það er ekki gott að segja.
Mér þótti lengi einna skemmti-
legast að leika hlutverk Tappers
veitingamanns í leikritinu Gull
rósin. Það var gamanleikur og
veitingamaðurinn skemmtilegur
karl. Raunar naut ég í því gerfi
fyrirmyndar eins kunningja
míns að vestan, en ég gat ekki
stillt mig um að setja hann í
hlutverkið, því að hann var eins
og skapaður í það.
„Þegar maður kemst í taki við
fólkið, líður manni vel".
— Hefurðu ekki stundum orð-
ið var hlýhugs hjá ókunnu fólki,
sem stafaði af þakklæti fyrir
veitta gleði?
— Jú, ég hef átt því láni að
fagna að mæta alls staðar hlý-
hug, þakklæti og vináttu. Og
það yljar manni um hjartað að
finna þakklæti fyrir það að égur komið?
hef reynt að veita mönnum gleði
stundir. Þegar maður kemst í
takt við fólkið, líður manni vel.
Og þessi hlýhugur hefir ekki
einungis komið frá fólki hér í
Reykjavík heldur víðs vegar að
af landinu.
— Varstu ekki oft beðinn að
lesa upp úti á landi?
— Jú, blessaður vertu. Ég fór
að vísu aldrei í beinar upplestr-
arferðir um landið, því að það
var þá ekki komið í móð, en ég
var oft beðinn að lesa upp á
samkomum á nesjum, austan við
fjall og jafnvel allt norður í
Skagafirði. Reyndi ég að verða
við þeim tilmælum eftir mætti,
þótt oft væri erfitt að bregða
sér í slíkar skyndiferðir á þeim
dögum.
Sami hallurinn
118 sinnum.
— Og nú leikur þú Jón bónda
í Fjalla-Eyvindi í 118. sinn í
kvöld?
— Já, svo segir Lárus. Það er
hlutverkið, sem ég hef oftast
leikið en næst kemur líklega
Gvendur snemmbæri í Nýárs-
nóttinni. Við Jón bóndi erum
dálítið fastheldnir á gamla siði
og ekkert gefnir fyrir nýjabrum.
Við höfum til dæmis alltaf not-
að sama hattinn í öll þessi 118
skipti, sem við höfum komið
fram á sviðinu, og geri aðrir
betur. En við segjum: Það kemst
enginn í álnir sem alltaf er að
kaupa sér nýjan hatt.
— Annars er ég mjög þakk-
látur félögum mínum og for-
ráðamönnum Þjóðleikhússins
fyrir að hafa sýnt þá vorkun-
semi að lofa mér, gömlum
manni, að vera með í ævintýr-
inu mikla sem íklæðist veru-
leikanum með vígslu Þjóðleik-
hússins, segir Friðfinnur að lok-
um.
En þeim sem séð hafa Frið-
finn leika Jón bónda þar þessa
dagana finnst víst ekki, að þar
muni hafa komið nein vorkun-
semi til greina, því hver vill
missa hann úr því hlutverki og
í hvers höndum mundi það bet-
Hátíðasýning í kvöld.
Hér hefir ekki verið rakin
enda mun það verða gert síðar
starfssaga Friðfinns á sviðinu,
af öðrum, sem betri skil kunna
á því. En margir munu í dag
renna þakklátum huga til leik-
arans og gleðigjafans frá sextíu
liðnum vetrum, og flestir munu
óska þess, að Friðfinnur eigi
sem oftast eftir að sjást á svið-
inu. í kvöld verður hátíðasýn-
ing í Þjóðleikhúsinu í tilefni
þessa afmælis Friðfinns, og verð
ur Fjalla-Eyvindur leikinn. I
lok sýningarinnar mun formað-
ur Þjóðleikhúsráðs, Vilhjálmur
Þ. Gíslason ávarpa afmælis-
barnið og þakka hinn langa og
góða vinnudag í víngarði gleð-
innar.
TIMINN, 20. júní
MINNINGARORÐ:
Rósa Jónsdóttir Johnson
F. 18. ágúst 1867 — D. 9. janúar 1950
Aldnir stofnar óðum hníga
eyðist vinahópurinn;
sárast var þó sísta höggið,
systir góða, missir þinn.
Ung við saman okkur lékum
aldrei bar á milli neitt,
sæld og hrygð var sameign beggja,
saklaus börn við unnumst heitt.
Til þín æ af heilum huga
hjartans þökkin streymir mín,
fyrir ljúfu æskuárin,
aldrei gleymist minning þín.
Þetta alt, sem gott mér gerðir
gegnum farið æviskeið,
fram um lífsins landamæri
lýsir kærleikssólin heið.
Það hið göfga, góða, hreina
greypt var djúpt í þína lund,
öllum vildir gott eitt gera,
græða hverja særða und;
lengi mun þín minning geymast
mannúð, þrek og höfðings sál,
vönduð hugsun, verk og orðið,
var þitt innsta hjartans mál.
Liðin, dáin, lífsins ertu
laus þó holds úr viðjum sért,
þó vor augu þig ei sjái,
þú oss jafnan nálæg ert.
Börnin þín hér sárt nú syrgja,
samverunnar slitið band,
elska þeirra og þakkir fylgja
þér, yfir á sælla land.
Því hér er ei aldurstili,
aðeins þögul skilnaðs mál,
lífsins eining er og verður,
eilífð heimtar góða sál.
Hvíl því rótt í fullum friði,
faðmar þig vor móðir, jörð,
meðan yfir leiði ljómar,
lífs þíns stóra þakkargjörð.
S. Gunnlaugsson
Rósa Jónsdóttir Johnson
Þann 19. jan. þessa árs andað-
ist í Blaine, Wash. merkiskon-
an Rósa Jónsdóttir Johnson.
Ekki hafði hún kent neins las-
leika að undanförnu annan en
þann, sem háum aldri er eðlileg-
ur. Daginn áður en hún andaðist
var hún vel frísk og hafði orð á
því hvað sér liði vel. En um
kvöldið fékk hún ónota kulda-
hroll; var hún þá strax látin fara
í rúmið og hlúð að henni sem
bezt.
Edward sonur hennar, — sem
hún var stödd hjá — kallaði
strax læknir, en hann gat ekki
séð að þetta væri neitt alvar-
legt. Klukkan 2 um nóttina leit
Edward inn til hennar, þá sagði
hún að sér liði vel, en væri mjög
máttlaus. Var læknirinn þá kall-
aður aftur, en þegar hann kom
var mátturinn þrotinn, og hún
leið út af eins og ljós; þá var
klukkan þrjú um morguninn.
Rósa var fædd að Skorrastað
á Fljótsdalshéraði þann 18. ágúst
1867. Foreldrar hennar voru Jón
Bergvinsson og Vilborg Vigfús-
dóttir. Vorið 1871 fluttu foreldr-
ar hennar með fjölskyldu sína
til Ameríku. Varð Rósa litla þá
eftir hjá foreldrum mínum,
Gunnlaugi Þorsteinssyni og
konu hans Rósu Jónsdóttur á
Ytra-Lóni í Norður-Þingeyjar-
sýslu; ólst hún upp hjá þeim, og
með mér til fullorðins ára; vor-
um við Rósa því uppeldisystkini
og vandfundin held ég að betri
systir verði, því alt vildi hún
mér til góðs gera. Árið 1892 þann
1. október giftist Rósa Tryggva
Jónssyni frá Syðra-Lóni í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, var Tryggvi
þá ekkjumaður. Fyrri kona hans
var María Gunnlaugsdóttir syst-
ir mín. Tryggvi og María eign-
uðust þrjá drengi; nöfn þeirra
eru: Gunnlaugur, Jón og Jó-
hann. Vorið næsta eftir að þau
giftust fluttu þau til Ameríku.
Tvo eldri drengina af fyrra
hjónabandi Tryggva tóku þau
með sér vestur og gekk Rósa
þeim í móðurstað eins og góð
móðir má bezt gera. Yngsti bróð-
irinn Jóhann varð eftir heima
hjá Jóhanni móðurbróður sín-
um, sem ól hann upp og reynd-
ist honum sem bezti faðir.
Þegar vestur kom settust þau
að í Pembina, N. Dak. Þar stund-
uðu þau búskap til vorsins 1920
að þau fluttu til Canada og
keyptu % section af landi þrjár
mílur norður af þorpinu Leslie
í Sask. Eftir tveggja og hálfs árs
ábúð á því rausnar- og myndar-
heimili, sem þau höfðu bætt og
prýtt, bar sorgina að dyrum; var
þá Tryggvi kallaður til feðra
sinna. Hann andaðist um haustið
1922; var það Rósu sár og mikill
missir. Eftir fráfall manns síns
bjó hún í 17 ár á bújörð þeirra
með sonum sínum, sem allir eru
hinir efnilegustu drengir.
Rósa var fyrirmyndar bú-
kona, áhugasöm, reglusöm og
með afbrigðum gestrisin og öll-
um velviljuð, framkoman prúð
og viðmótið þýðlegt og aðlað-
andi.
Hver sem að garði bar, hlaut
að taka eftir því, hve mikill
Kynningarkvikmyndir teknar
af landi og þjóð
Brezka kvikmyndatökufélagið Rayant Pictures
lætur gera fréitamyndir frá íslandi
Þessa viku hafa dvalið hér
kvikmyndatökumenn f r á
Rayant Pictures í London
og taka þeir myndir fyrir
hið þekkta Twentieth Cen-
tury Fox kvikmyndafélag.
Eru það þeir Gilkison kivk-
myndatökustjóri og Strut-
hers kvikmyndari. Hafa þeir
notið aðstoðar Islendinga
um ýmsar fyrirgreiðslur t d.
flutti Flugfélag Islands þá
hingað frá Englandi að
kostnaðarlausu, Loftleiðir
h.f. munu flytja þá til baka
og veita þeim fyrirgreiðslu
meðan þeir dvelja hér.
Ferðaskrifstofa ríkisins sér
þeim fyrir ferðum þangað
er þeir óska að fara til
myndatöku. Vegamálastjóri
hefir einnig lánað þeim
bifreið til afnota.
myndarbragur var á öllu, innan
húss og utan, og var það mikið
áhugi og stjórn Rósu, sem um
réði.
Árið 1937 brá hún búi og
flutti til Winnipeg; þar hélt hún
til hjá börnum sínum til skiptis,
Edward og Kristbjörgu. Árið
1942 fluttu öll börn hennar vest-
ur á Kyrrahafsströnd, og fylgd-
ist hún með þeim vestur, fyrst
til Richmond Beach en síðar til
Blaine, þar sem síðasti áfanginn
endaði. Þar lézt hún, sem fyr
segir þ. 9. jan. 1950, þá 83 ára
gömul.
Jarðarförin fór fram þann 17.
jan. frá útfararstofu McKinneys
í Blaine; séra G. P. Johnson
flutti kveðjuorðin.
Tryggvi og Rósa eignuðust fimm
börn. Fyrsta barnið var stúlka,
er hét María Soffía; mistu þau
hana sex mánaða gamla. Hin
fjögur sem eftir lifa eru öll bú-
sett vestur á Kyrrahafsströnd.
Nöfn þeirra eru hér talin eftir
aldri:
Ólafur Morin, giftur íslenzkri
konu; Rósa Kristbjörg gift Sig.
Sturlaugson; Halldór Vilbert og
Edward Steinþór, báðir giftir
íslenzkum konum. Öll eru syst-
kinin búsett vestur við haf.
Stjúpsynir tveir, sem Rósa ól
upp eru báðir giftir.; Gunnlaug-
ur íslenzkri konu og býr í Fargo,
N. Dak., en Jón hérlendri konu
og býr í Lbs Angeles, Calf. Jó-
hann, yngsti bróðirinn af fyrra
hjónabandi Tryggva, er giftur
og býr í Reykjavík á íslandi.
Rósa var ástrík eiginkona og
móðir, unni og annaðist sína
sem bezt. Ástúð hennar og
skyldurækni sýndi sig bezt á
stjúpsonunum tveimur, sem hún
ól upp og annaðist eins og sín
eigin börn.
Þú varst þriggja ára systir
mín, ég aðeins hálfs árs, þegar
þú komst fyrst á heimili okkar.
Ég man svo vel uppvaxtarárin,
barnaleikina og blessunina, sem
þú lagðir á leið mína, studdir
mig og kendir þó aldursmunur-
inn væri ekki mikill, gæðin og
trygðin á hverju sem valt. Lofs-
verð og lifandi um langan aldur
verður minning umhyggju og
ástar.
Veðrið hefir verið allsæmilegt
til myndatöku þann tíma, sem
þeir hafa dvalið hér og hafa þeir
náð myndum frá Gullfossi og
Geysi, Hagavatni, Þingvöllum,
Akureyri og Reykjavík og ná-
grenni. Myndir hafa einnig
verið teknar af gróðurhúsum þó
sérstaklega af bananarækt. Að-
eins tvær innimyndir hafa verið
teknar. Önnur er frá viðtali við
forsetafrúna og hin er úr Al-
þingishúsinu. Er ætlast til að
myndin úr Alþingishúsinu verði
felld inn í myndina frá Þing-
völlum.
I þessari viku fara mynda-
tökumennirnir til Vatnajökuls
og mynda hann úr lofti og það-
an til Austfjarða ef veður leyfir.
Alvinnulífsmyndir.
Einn kvikmyndatökumaður
frá sama félagi mun taka mynd-
ir af fiskiveiðum. Fer hann um
borð í togara og verður með
honum einn túr og tekur mynd-
ir af lífinu um borð í togaran-
um frá því að hann leggur úr
höfn og þar til að hann leggst
að bryggju í Englandi.
Nóg verkefni.
Gilkison sagði að hér á landi
væri nóg verkefni til fróðlegrar
og skemmtilegrar kvikmynda-
töku ef tími væri til. Geta þeir
ekki dvalið hér lengur en til 19.
þ. m. því þann 26. verða þeir að
vera komnir til Suður-Afríku.
Blaðamönnum var boðið að
sjá mynd, sem þeir félagar höfðu
tekið í Svíþjóð. Efni myndarinn-
ar var timburiðnaðurinn. Var
myndin prýðisvel gerð og mjög
áhrifamikil. Enskur texti var
talaður inn á myndina, auk vel
viðeigandi hljómlistar.
Gilkison sagði, að íslenzki
textinn yrði styttri, þar af leið-
andi reyndi meira á val hljóm-
listar eða söngs fyrir myndina.
Er verið að leitast fyrir um
músik fyrir myndina og þegar
síðast fréttist var ekki búið að
ákveða neitt í því efni.
Eintak af myndinni verður
sent hingað þegar hún er full-
gerð, en það verður ekki fyrr
en eftir eina þrjá mánuði. Slík-
ar myndir endast venjulega í
fimm ár. Eru myndir þær, sem
teknar eru á vegum þessa félags,
sendar til allra samveldislanda
Breta, auk Suður-Ameríku og
Bandaríkj anna.
TÍMINN, 15. júní
Þökk sé fyrir þetta starf,
þungri lífs á eyri.
Þenna góða gæfu arf,
gefur enginn meiri.
Blessuð sé minning þín.
Steinþór Gunnlaugson
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence YourBusiness Traimnglmmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21804
695 SARGENT AVT. WINNIPEG