Lögberg - 11.10.1951, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. OKTÓBER, 1951
NÓTT
OG
MORGUN
Eftir LYTTON LÁVARÐ ,
J. J. BlLDFELL,, þydfU
Allar stúlkur láta sig dreyma um það, sem
þeim finnst fegurst. Og Vandemont átti ekki
yfir aðráða eins lokkandi fegurð og Sidney
hafði. Það var ekki í samabndi við útlit hans,
og tilkomumikla yfirbragð, sem í huga hennar
var sambærilegt við Sidney! Hún varð samt að
viðurkenna, þó henni væri það ekki ljúft, að
hún hefði sjaldan séð á meðal samtíðarmanna
sinna eins eftirtektarverðan og áhrifaríkan
mann. Svipurinn var valdsmannslegur — og
hermannstilbuffðirnir hverjum manni auðsæir.
En sú hermannsþjálfun var þjálfun hins liðna,
eða óstýrilátari þjóða. Hann minnti hana á
myndirnar, sem hún hafði séð í Beaufort-
myndasafninu, eða öðrum söfnum ennþá nafn-
frægari — myndum eftir Títan, af þessum til-
komumiklu mönnum, sem voru bæði hermenn
og stjórnvitringar, er uppi voru á hinni fornu
lýðveldistíð ítala og áttu í uppihaldslausri bar-
áttu við stéttarbræður sína — ákveðna og ein-
beitta menn. Jafnvel andlega atgjörfið í svip
hans bar vott um, eins og að það gerði á þess-
um myndum, gáfur, sem þroskast höfðu frekar
við viðfangsefni lífsins, heldur en bóklega iðn;
gáfur, sem ekki áttu skylt við andlitsfölva,
þreytuþjáningar og kinnfiskasogin andlit bóka-
draumóramannanna, heldur gáfur alvarlegar og
rólegar og djúpar, sem lágu á bak við eld augna
hans, viijaþrekið mikla, og háa frekar þung-
búna enni.
Á meðan að hún horfði á hann sneri Vande-
mont sér við, og hún leit niður og varð.örg við
sjálfa sig út af því, að hún roðnaði. Vandemont
tók eftir að hún leit niður, þegar að hann leit
á hana, og hann sá líka að hún roðnaði, og at-
hygli hans á Camillu var endurvakin. Hann
hefði þá farið til hennar, en rétt á því augna-
bliki kom Beaufort lávarður inn, og hugsanir
hans snerust aftur að ógeðslegri efnum.
„Já“, sagði Liancourt, „þú verður að viður-
kenna, að Vandemont lítur út fyrir að vera
það sem að hann er — göfugur maður og hug-
djarfur hermaður. Hefurðu nokkurn tíma heyrt
um viðureign hans við tígrisdýrið? Hún varð
þjóðfleyg í Indlandi. Ég verð að segja þér hana
eins og ég heyrði hana“.
Á meðan að Liancourt var að segja söguna,
hvernig svo sem að hún var, hættu menn að
spila og Lilburne lávarður, sem enn lá á sóffa
sínum, kynnti tengdabróður sinn fyrir fólkinu,
sem að þar var og sem að hann þekkti ekki áð-
ur — og á meðal þess Vandemont. Beaufort
lávarður hafði aðeins séð Philip Morton þrisvar
sinnum, einu sinni í Fernside, í annað sinn í
daufri ljósbirtu, þegar andlit hans var afmynd-
að af reiði, og vöxtur hans og útlit torkenni-
legt sökum tötranna, sem að hann var klæddur
í. Og þó að Robert Beaufort hefði átt yfir því
minni að ráða, sem konungum og prinsum ein-
um er ætlað að hafa, þá hefði það verið nærri
ofætlun að láta sér detta í hug, að hann þekkti
hann nú eins og að hann var útlítandi. En samt
var einhver þokukendur órói í huga lians þeg-
ar að hann minntist á Vandemont við mág sinn
og hlustaði á hið kaldranalega svar er hann gaf.
„Hver segurðu að þessi franski maður sé?“
spurði hann mág sinn, þegar að Vandemont fór
frá þeim.
,^0! Hann er gáfaður ævintýramaður —
heldri maður — hann spilar — og hefir víða
farið um heiminn. — Mér þykir heldur gaman
að honum — hann er ólíkur öðrum mönnum
Ég er að hugsa um að bjóða honum til okkar
í Beaufort Court“.
Beaufort lávarður hóstaði dálítið, en sá ekki
neina skynsamlega ástæðu til að hafa á móti
því og vildi heldur ekki eiga á hættu að espa
gikkinn í Lilburne lávarði og sagði: „Já, hverj-
um, sem að þú vilt bjóða þangað“, og svo leit
hann í kringum sig til að líta eftir einhverjum,
sem að hann gæti svalað óánægju sinni á, sá
Camillu, sem enn var að hlusta á sögu Lian-
courts. Hann gekk beint til hennar, og þegar
Liancourt sá Camillu standa upp, stóð hann
upp líka og gekk í burtu frá henni, en faðir
hennar ávarpaði hana þannig:
„Þú lærir aldrei að haga þér almennilega;
þú varst skilin hér eftir til þess að líta eftir og
hjúkra honum móðurbróður þínum, en ekki til
að hlusta á slúðrið úr hverjum frönskum ævin-
týraflæking, sem er hér að slæpast. Guði sé
lof að ég á son — dætur eru mesta plága!“
„Það er þó satt, Beaufort“, sagði kona hans,
sem kom til hans rétt í þessu, og var afbrýðis-
söm út af því, að Liancourt kaus heldur að tala
við dóttur hennar en hana. „Og svo sérgóð“,
bætti móðir hennar við. „Hún hugsar ekkl um
annað en skemta sjálfri sér og skeytir ekk-
ert um hvað mikil óþægindi að hún bakar for-
eldrum sínum“.
„Ó, elsku mamma, segðu ekki þetta — láttu
mig fara heim með þér. Ég skal tala við móður-
bróður minn!“
„Heimska, barn! Komdu, Beaufort!“ sagði
móðir hennar og foreldrin elskulegu fóru út
og leiddust. Þau veittu því ekki eftirtekt, að
Vandemont hafði staðið rétt fyrir aftan þau, en
þegar Camilla leit upp tárvotum augum, þá
sá hún hann. Hann hafði heyrt til þeirra.
„Svo þau eru vond við hana“, tautaði hann
við sjálfan sig: „Það aðskilur hana frá þeim! —
Hún verður skilin eftir hérna — ég sé hana
aftur“.
Þegar að hann sneri sér við til þess að fara,
gaf Lilburne honum vísbendingu um að hann
vildi tala við hann: p
„Þú ert þó ekki að yfirgefa okkur?“
„Nei, en mér líður ekki rétt vel í kveld —
meö þínu leyfi þá skal ég koma aftur á morgun“.
„Já, á morgun, og ef að þú gætir sparað einn
kluKkutíma tyrir miðjan daginn, þá væri það
veigjörningur. Þú sérð“, bætti hann við í hálf-
um hljóðum, „ég hefi hjúkrunarkonu, þó að ég
eigi engin börn. Heldurðu að það stafi af ást?
Heimska! Herra — það er aríur! Góða nótt“
„Nei — nei — nei!“ sagði Vandemont við
sjálfan sig, þar sem að'hann ggkk eftir götunni
í tunglsljósinu. „Nei! Þó hjartað í mér brfenni
af longun til þess að hefna fyrir þig og mis-
gjörðir þínar, vesalings myrti glæpamaður. —
Hefnd sú getur ekki komið frá mér — hann er
afi Fanny og móðurbróðir Camillu!“
Þegar faðir Camillu hafði sent hana frá sér
um kveldið settist hún niður í svefnherbergi
sínu í þungum þönkum. Henni fannst sem
augnaráð Vandemonts hvíldi enn á sér og orð
hans hljóma í eyrum sér; og sagan, sem að
Liancourt sagði henni um hættuna, sem hann
hefði verið í og hve hraustlega að hann hefði
mætt henni, gerði hana hálf ringlaða — og
hún hræddist sínar eigin hugsanir. Hún tók
bréf úr barmi sér, sem að Sidney hafði skrifað
henni og las það aftur og aftur, og hinn stað-
fasti þunglyndishreimur þess kom hugsunum
hennar aftur í jafnvægi og ró. — Vandemont
gleymdist og hún sofnaði með nafn Sidneys á
vörum sér.
VI. Kapíluli
Vandemont dvaldi sex daga í Lundúnum,
án þess að fara til H . . . . en heimsótti Lilburne
lávarð á hverjum degi. Á sjöunda deginum var
Lilburne orðinn mikið hressari, þó að hann væri
enn við rúmið, svo að Camilla fór til foreldra
sinna í Berkeley Square. Þann sama dag fór
Vandemont til að heimsækja Símon gamla og
Fanny.
Þegar að hannxkom heim að húsi þeirra,
heyrði hann í gegnum glugga, sem var opinn
því veðrið var hlýtt og fagurt, söngrödd Fanny
silfurtæra og hreina; hún var að syngja eitt af
ljóðunum, sem að hún hafði lofast til að læra;
og Vandemont, þó að hann væri músikalskur,
stansaði hrifinn og hugfanginn af rödd hennar,
hreimleik, viðkvæmni og dýpt tónanna. Hann
kallaði til hennar í gegnum gluggann. Fanny
leit upp og hljóp eins og að hún var vön til
að opna dyrnar.
„Ó, þú hefir verið svo lengi í burtu. Ég kann
nú þegar marga af söngvunum. Það er svo
margt í þeim, sem mig sjálfa langaði til að
segja!“
Vandemont brosti dauflega.
„Er það ekki einkennilegt“, sagði Fanny,
„hvað mikið getur falist á einu pappírsblaði
Þetta er ekki nema pappírsblað“, og hún benti
á,bókina — „og þó er það lifandi!“
„Svo er það“, sagði Vandemont þunglyndis-
lega, án þess að athuga meininguna, sem að
lá í orðum Fanny — hugur hennar dvaldi við
fegurð skáldskaparins, en hans við lögin. —
„Já, og veistu það, að undir litlum bréfmiða er
öll framtíð mín komin — allar vonir mínar, allt
það, sem að ég met mest í lífinu. Bara að ég
gæti fundið hann?“ t *
„Undir einum bréfmiða? Ég vildi að ég gæti
fundið hann! Ó, þú lítur út eins og að þú héldir,
að ég geti aldrei orðið nógu þroskuð til þess!“
Vandemont, sem tók varla eftir hvað hún
vár að segja, varpaði öndinni mæðulega. —
Fanny færði sig nær honum feimnislega. „And-
varpaðu ekki þannig, bróðir — ég þoli ekki að
heyra þig andvarpa. Þú ert breyttur. Hefir þér
líka liðið illa?“
„Liðið illa, Fanny! Nei, mér hefir liðið vel —
mjög vel upp á síðkastið!“
„Liðið vel, hefir þér? En ég . . . .“ Hún þagn-
aði allt í einu, hún vissi ekki hvers vegna, en
henni fannst e'ins og að einhver þungi legðist
yfir sig. Fanny lét hann ganga fram hjá sér,
og hann fór beint til herbergis síns. Hún harfði
á eftir honum, því að það var ekki vani hans
að ganga svona þegjandi fram hjá henni.
Fjölsklydan var búin að borða þegar Vande-
mont kom, og það leið heil klukkustund þangað
til að hann kom ofan í setustofuna. Fanny
hafði lagt sönghefti sitt til síðu, hún gat ekki
fengið sig til að halda söngnum áfram — hon-
um hafði ekki þótt neitt til hans koma. Hún
sat aðgerðarlaus og hálf utan við sig við hlið-
ina á gamla manninum, sem nú gerðist þögulli
dag frá degi. Hún leit við þegar Vandemont
kom inn og það var ekki frítt við að ólundar-
svipur væri á andliti hennar, eins og, að oft
er á andliti barna, sem hafa orðið fyrir von-
brigðum. En Vandemont skipti sér ekkert af
honum og hann hvarf líka fljótt, og augu henn-
ar fylltust tárum.
Vandemont var breyttur. Hann var djúpt
hugsandi og alvarlegur. Framkoma hans öll
einkennileg og eins og að hann væri utan við
sig. Hann talaði nokkur orð við Símon, settist
svo við gluggann og studdi hönd undir kinn
í vökudraums-hugleiðingum. Þegar Fanny sá,
að hann ætlaði ekki að tala neitt við þau, eftir
að líta aftur og aftur á hann þar sem að hann
sat þegjandi og í þungum þönkum, stóð upp
hæversklega og fór til hans og sagði feimnis-
lega:
„Er þér illt, bróðir?“
„Nei, fallega stúlkan mín!“
„Því viltu þá ekki tala við Fanny. Viltu
ekki koma út með henni? Máske að afi vilji
koma líka?“
„Ekki í kveld. Ég ætla að fara út; en ég ætla,
að fara einn“.
„Hvert? Hefir Fanny ekki verið góð? Ég hefi
ekki íarið neitt út síðan að þú fórst. Og gröfin.
bróðjr! Ég sendi Sarah með blómin — en , . . .“
Vandemont reisti sig undir eins upp. Grafar-
nafnið vakti hann upp af dagdmumi sínum.
Hið barnalega viðmót Fanny, sem svo oft hafði
mýkt hugsanir hans, æsti þær nú; hann fann
til þarfar á algjörðri einveru, sem er hið eðli-
lega umhverfi vaxandi ástríðna. Hann afsakaði
sig svo lágt að orð háns heyrðust varla og fór
út. Fanny sá ekkert meira af honum það kveld,
en hún fór ekki að sofa fyrr en hún heyrði hann
koma inn og láta aítur hurðina á herbergi sínu,
og þegar að hún sofnaði svaf hún órótt og
dreymdi illa.
Morgunmn eftir þegar þau mættust við
matarborðið (því Vandemont fór ekki til Lun-
dúna) þá var hún rauðeygð og föl í íraman, og
Vandemont sem vanalega var svo aðgætinn og
athugull, tók ekki eftir hryggðarsvipnum á
andliti hennar, sem að Fanny hefði átt full-
erfitt með að gjöra grein fyrir. Morguninn eftir
bauð hann henni samt sem áður að fá sér göngu
túr með sér, og létti mikið yfir henni við það,
og hún ílýtti sér að ná í hatt sinn og tók körfu
sina á handlegg sér fulla af blómum, sem Sarah
hatði keypt þa um morguninn.
„Fanny“, sagði Vandemont þegar þau fóru
út ur húsinu og hann sá körfuna með blómun-
um í á handlegg hennar, „þú getur látið sumt
aí þessum blomum við nýjan legstein í dag!
Vesalings barnið, hve óendanlega miklu á hún
ekki ylir að ráða af einlægni kærleikans! —
Það er hryggilegt að . . . .“ Hann stansaði.
Fanny leit glaðlega framan í hanA.
„Þú varst að hrósa mér — þú, og hvað er
það, sem er hryggilegt, bróðir?“ Á meðan að
hún var að segja þetta heyrðist glaðlegt klukkná
hljóð rétt hja þeim.
„Hlustaðu“, sagði Vandemont og gleymdi
spurningunni, sem hún spurði hann að — og
sagði nærri hlæjandi: „Hlustaðu, þetta spáir
góðu fyrir mér. Það er verið að hringja til
giftingar!“ Hann greikkaði sporið, og þau voru
komin að kirkjugarðinum innan stundar. Það
var margt fólk þar fyrir, og þau stönsuðu við
hliðið og horfðu á.
„Hvað er þetta fólk að gera hérna og því
er verið að hringja klukkunum svona glað-
lega?“
„Það á að fara að gifta, Fanny“.
„Ég hefi oft heyrt getið um giftmgar", svar-
aði Fanny með hálfgerðum vandræðasvip, „en
ég veit ekki almennilega hvað þær meina. —
Viltu segja mér það? Og líka hvers vegna að
klukkunum er hringt?“
„Já, Fanny; þessum klukkum er aðeins
hringt þrisvar fyrir mennina. Fyrst þegar þeir
fæðast í heiminn, síðast þegar þeir kveðja hann,
en þar á milli þegar þeir taka sér maka, sem
að stendur við hlið þeirra í lífinu — í gleði
þeirra og sorgum og jafnvel þegar klukkunum
er hringt í síðasta sinni við dánarbeð þeirra,
halda þau áfram að vera makar í öðru lífi —
í heimkynnum himnanna, þar sem að þeir, sem
eru eins saklausir og þú, Fanny, mega vonast
eftir að lifa og unnast, í landi þar sem engin
gröf er til!“
„En klukkurnar?“
„Þær tilkynna einingu hjónaefnanna — inn-
sigla giftinguna“.
„Ég held, að ég skilji þig — og þau, sem ætla
að giftast, eru lukkuleg?“
„Lukkuleg, Fanny, ef að þau unna hvort
öðru og að kærleikur þeirra er varanlegur. Ó,
ég get ímyndað mér þá sælu að vita einhvern,
sem að þú unnir meir en þínu eigin lífi — ein-
hvern, sem að þú getur sagt allar þínar hugs-
anir, allar þínar sorgir og alla þína gleði! Ein-
hvern, sem, þótt allir sneru baki við þér og
níddu þig, segði aldrei neitt stygðaryrði, gerði
þér aldrei rangt til — stæði við hlið þér í sjúk-
dómstilfellum þínum, í fátækt þinni og erfið-
leikum, einhuga og ákveðin — sem að legði
allt í sölurnar fyrir þig, og sem að þú legðir
allt í sölurnar fyrir líka — sem að skildi aldrei
við þig, hvorki á nóttu né degi fyrri en dauð-
inn sjálfur gerði það — sem að gengur bros-
andi um hús þitt — sem vöknar aldrei um
augu á meðan að þú ert heill heilsu, og að
þú unnir henni. Fanny, slík er giftingin, ef að
þau sem giftast hafa hjarta og sál til að finna
og skilja, að ekkert band á jörðinni er eins við-
kvæmt og ekkert heldur eins háleitt. Það er
önnur mynd til, sem er gagnstæð þessari; hana
ætla ég ekki að mála! En þú getur ekki skilið
þetta, Fanny!“ Hann sneri sér undan; — tár
Fanny féllu eins og regndropar — hann sá þau
ekki! Hann fór inn í kirkjugarðinn, því síðustu
hringingunni var lokið. Athöfnin var að byrja.
Hann fór á eftir hjónaefnunum inn í kirkjuna,
og Fanny dróg blæju fyrir andlit sér, og fór
á eftir honum, lotningarfull og með hálfum
huga. Þau stóðu framarlega í kirkjunni og eng-
inn skipti sér af þeim og hlustuðu á hjóna-
vígsluna.
Hjónaefnin bæði heyrðu til miðstéttarfólki,
þau voru bæði ung og lagleg, og framkoma
þeirra öll var í fullu samræmi við helgi þá og
lotningu, sem athöfn þeirri ber. Vandemont
stóð með krosslagða handleggina á brjóstinu og
tók nákvæmlega eftir öllu, sem að fram fór.
Fanny kraup ein sér á bak við hann og nokkuð
fráskilin fólkinu í einum af kirkjubekkjunum,
og hún hélt ennþá á körfunni með blómunum
á meðan að presturinn framkvæmdi hjóna-
vígsluna, sem að hún ætlaði að leggja á gröfina,
hljóð, róleg, einlæg með sínar leyndardóms-
fullu og óútreiknanlegu hugsanir og minntu
frekar á nótt en morgun!
Þegar hjónavígslunni var lokið — og brúð-
urin hafði lotið að brjósti móður sinnar grát-
andi, og svo snúið sér við til að mæta augna-
ráði brúðgumans og tárin þornuðu í varma
kærleiksgeislans, sem sagði allt, sem kærleiks-
rík hugsun getur sagt annari, lagði hönd sína
í hönd hans, sem að hún var nýbúin að sverja
órjúfanlega trygð, — þá var eins og rafstraum-
ur liði um huga allra, sem viðstaddir voru.
Vandemont stundi þungan. Hann heyrði þá
hrifningarstunu eða andvarp endurtekið allt í
kringum sig, en í þeirri endurtekningu fólst
enginn sársauki; hann sneri sér við og sá, að
Fanny hafði tekið blæjuna frá andlitinu; hún
leit á hann rökum augum, mildum og við-
kvæmum og var kafrjóð 1 framan. Vandemont
hörfaði undan augnaráði hennar og fór út úr
kirkjunni. Hlutaðeigendur í þessari athöfn
fóru inn í skrúðhúsið til að skrásetja nöfn sín.
Fólkið fór og Vandemont og Fanny stóðu ein
eftir í kirkjugarðinum.
„Sjáðu, Fanny“, sagði Vandemont og benti
á legstein, sem stóð í allmikilli fjarlægð frá
gröf móður hans (því sá staður var of heilagur
til þess að vera í nálægð við minningar þær,
sem við þann stein voru bundnar). „Sjáðu
þarna yfir frá; það er nýr legsteinn, við skulum
fara þangað, Fanny. Getur þú lesið letrið á
steininum?“
Letrið á steininum hljóðaði þannig:
„Til W.—G.
Mennirnir sjá verkin —
Guð kringumstæðurnar.
Dæmið ekki, svo að þér verðið ekki dæmdir“.
„Þessi steinn uppfyllir hina göfugu ósk þína,
Fanny, hanner til minningar um manninn, sem
að þú kallaðir föður. Hvað sem að lífsferli hans
hér líður og hvaða dóm, sem að hann hefir
hlotið, þá er ég þess alviss, að himnafaðirinn
fordæmir ekki veglyndi það, sem þú sýnir með
því að heiðra minningu manns, sem var þér
góður, og leggja blóm, hvað fánýtt sem það er,
við legstein hans“.
„Það er hans legsteinn — hans föður míns —
og þú hefir gjört þetta fyrir mig!“ sagði Fanny
og tók í hendina á Vandemont og fór að gráta.
„Og ég hefi verið að hugsa, áð þú værir mér
ekki eins góður, eins og að þú varst!“
„Hefi ég ekki verið góður við þig? Nei, fyrir-
gefðu, ég hefi ekki verið lukkulegur".
„Ekki? — Þú sagðir 1 gær að þú værir of
lukkulegur“.
„Að minnast hamingju, er ekki sama og
vera hamingjusamur, Fanny“.
„Það er satt — en . . . .“
Fanny þagnaði og beygði sig ofan að leg-
steininum og Vandemont skipti sér ekki af
henni en gekk .afsíðis nokkur fet og var að
hugsa um, hve litla afsökun að hann gæti
fundið til þess að réttlæta verk og líf mannsins,
sem að hvíldi þar, ekki þó að honum fyndist að
hann gæti afsakað hann, að nokkru.
Rétt í þessu komu'brúðhjónin, svaramenn-
irnir og presturinn út úr skrúðhúsinu og gengu
yfir götuna. Fanny sá þau þegar að hún sneri
sér frá legsteininum, stansaði og virti brúður-
ina fyrir sér nákvæmlega.
„Það er dásamlegt hve falleg að þessi stúlka
er!“ sagði móðir brúðgumans. „Er það — já það
er — vesalings hálfvita stúlkan“.
„Ó,“ sagði brúðguminn blíðlega; „og sjáðu,
María, eins falleg og að hún er, þá getur hún
ekki gjört annan eins sælan og að þú hefir
gjört mig“.
Vandemont heyrði þetta og hann hrygðist.
„Vesalings Fanny! — En þó, ef það væri ekki
fyrir þessa bilun, þá hefði ég getað unnað henni,
áður en að ég mætti Camillu, dóttur fjand-
manns míns!“ og hann fann til innilegrar sam-
úðar og háleitrar hugkendar, er hann fór til
hennar.