Lögberg - 11.10.1951, Blaðsíða 7

7
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 11. OKTÓBER, 1951
-----------------------------------
Deilan um Súezskurðinn
Það er vaxandi órói í löndunum fyrir botni Miðjarðar-
hafsins eins og fréttir hafa um langt skeið borið með sér.
Mesl hefir undanfarið borið á deilunni út af olíunni í íran.
En nú er ný deila kominn til sögunnar, sem einnig geiur
haft hinar alvarlegustu afleiðingar. Það er deilan um
Súezskurðinn, sem þekktur prófessor suður í ísrael,
Touvia Ashkenazi. segir frá í eflirfarandi grein.
FYRIR UM SJÖTÍU ÁRUM,
•eða 17. júlí 1882, skaut brezk
flotadeild á egypzku borgina
Alexandríu. Þetta var upphaf að
hernámi hennar og því að leggja
Egyptaland allt undir veldi
Breta. Tilgangur þessa var að
gefa Bretum tækifæri til að hafa
'sem öruggast eftirlit með lífæð
brezka heimsveldisins, Suez-
skurðinum.
í dag standa Bretar frammi
fyrir þessu sama vandamáli, en
nú verður þetta vandamál ekki
leyst með stjórnmála-aðferðum
heimsveldisstefnu nítjándu ald-
arinnar. Slíkt myndi óhjákvæmi
lega verða þess valdandi, að hið
tiltölulega veikbyggða samband
Mið-Austurlanda og hinna vest-
rænu lýðræðisríkja myndi líða
undir lok.
Atburður, sem gerðist hinn 1.
júlí s.l., er egypzkt herskip réð-
ist að og hertók brezku freigát-
una, Empire Roach, flýtir vissu-
lega fyrir sköpun slíks ástands.
1 greinargerð brezka sendi-
herrans í Egyptalandi var at-
burði þessum lýst sem „ólögleg-
um og heimildarlausum afskipt-
um af siglingum um Zuesskurð-
inn“. Tíu dögum síðar lýsti
egypzka stjórnin yfir hættu-
ástandi og bannaði opinber
fundarhöld og hópgöngur, af
ótta við uppþot í tilefni hins 70
ára gamla atburðar, er Bretar
skutu á Alexandríu.
Hinn 12. júlí óskaði ísrael í-
hlutunar öryggisráðsins í þeim
tilgangi að fá lokið „sjóræningja
framferði“ Egypta gagnvart skip
um Israel, bæði olíuflutninga-
skipum og öðrum, er sigla um
Zuesskurðinn. Fjórir meðlimir
öryggisráðsins, Bretland, Frakk-
land, Noregur og Bandaríki N,-
Ameríku, hafa síðan kært yfir
því, að rétti þeirra sem sjóvelda
hafi verið ógnað af Egyptum.
Bandaríkin hafa í raun og veru
samkvæmt opinberum upplýs-
ingum, m ó t m æ 11 aðgerðum
Egypta í Zuesmálinu „að minsta
kosti tíu sinnum á síðastliðnum
mánuðum“.
Það er því næsta augljóst, að
í uppsiglingu eru átök milli
Egyptalands og hinna vestrænu
lýðræðisþjóða, ekki ósvipuð og
deilan í íran; en átök þessi á-
samt íransdeilunni geta hæglega
hleypt öllu í bál og brand í Mið-
Austurlöndum áður en við er
litið. Það er þess vegna mikil-
vægt, já bráðnauðsynlegt, að
gera sér grein fyrir ástæðum
Egypta til þess að hefta sigling-
ar um Zuesskurðinn.
Ekki var heimsstyrjöldinnl
síðari fyrr lokið, en Egyptar,
sem bandamenn björguðu við Ei
Alamein frá hernámi möndul-
veldanna, kröfðust endurskoð-
unar á samningnum við Breta
frá 1936, ásamt kröfu um burt-
köllun alls brgzks herafla frá
Egyptalandi og Zues. Egyptar
voru með þessu að undirstrika
þá þjóðerniskennd, sem vakin
var með hernámi Breta á Alex-
andríu á sínum tíma.
I desembermánuði 1950 varð
utanríkismálaráðherra Bret-
lands, Bevin, við kröfum Egypta,
þó með því skilyrði, að Bretar
hefðu rétt til þess að hafa her
manns á egypzkri grund til ör-
yggis Zuesskurðinum. Hins veg-
ar halda Egyptar því fram, að
slíkt herlið væri með öllu ónauð-
synlegt, nema á ófriðartímum.
Samningnum var neitað, og
Egyptar skutu máli sínu til sam-
einuðu þjóðanna, þó án árang-
urs, en Bretar sátu eftir sem
áður við skurðinn.
Rök Egypta voru auðvitað
þau, að krefjast algerrar og af-
sláttarlausrar sjálfstjórnar. Það
skipti éngu máli, hversu gagns-
laus hún væri í sjálfu sér; slíkt
stjórn yrði tekin fram yfir er-
lenda stjórn, þótt áhrif hennar
væru næsta veik og góðviljuð.
í sambandi við Empire Roach
viðburðinn reyndi egypzka þjóð-
ernishreyfingin að standa ó-
studd, jafnframt því, sem reynt
var að afmá það, sem eftir var
af brezkri yfirstjórn.
Frekari erfiðleika á brezk-
egypzka sambandinu og aukin
áhrif egypzku þjóðernissinnanna
má rekja til stofnunar hins nýja
ríkis Gyðinga, Israel. — Eftir
hreystilega vörn þess og baráttu
við fimm arabísk árásarríki árið
1948 samdi ísrael vopnahlé við
hvert þeirra; en í dag um það
bil þrem árum síðar, hafa engir
friðarsamningar verið gerðir, svo
að ófriðarástand er enn form-
lega ríkjandi.
Frá því aCr vopnahlésnefnd
sameinuðu þjóðanna mistókst
að fá Araba til þess að ganga til
samninga, hefur ísrael sann-
færzt um það, að eingöngu
þvingun vesturveldanna, einkum
Bandaríkjanna geti áorkað því,
að það hljóti þann friði, sem það
þráir og þarfnast.
En vesturveldin hafá neitað
hlutverki málamiðlarans, svo að
ísreal*hefur neyðzt til þess að
halda áfram að hafa her; — því
vopnahlé það, sem samið var
milli% ísrael og hinna arabísku
nágranna, hefur mjög einkennzt
af landamæraskærum, og eru á-
tökn í sambandi við yfirumsjón
með hlutleysisbeltinu í Ytri-Gal
ileu þau nýjustu af nálinni.
Þessu var fylgt eftir með sam-
einuðu þjóðunum eftir fyrirskip
un Arababandalagsins, sem hef-
ur höfuðstöðvar sínar í Kairó. En
stefna þess er að efla þjóðernis-
hreyfingu Arabaríkjanna, svo og
Egyptalands, með það fyrir aug-
um að flæma alla útlendinga“
burt úr Mið-Austurlöndum, þar
með talda I s r a e 1 s me n n, sem
með lýðræðisskipulagi sínu ógna
hinu gamla höfðingjaveldi
Araba.
Þá er spurningin um Súdan.
Þessi landi er stjórnað af Egypt-
um og Bretum, en Kairó krefst
einráður stjórnar á þeim grund-
velli, að sögulega tilheyri Súdan
Egyptalandi, og sameining þess-
ara landa sé hinu síðar. nefnda
mikil nauðsyn.
Bretar halda því hins vegar
fram, að kynflokkalega og menn
ingarlega sé mikill munur á
þessum tveim þjóðum, og bezt
sé að leyfa Súdanbúum að
þroska með sér og velja sér sín-
ar pólitísku leiðir og það stjórn-
arfyrirkomuleg, sem þeir æskja
helzt.
Með árásinni á Empire Roach
fengu Egyptar ef til vill útrág
fyrir öll þau umkvörtunarefni,
sem stuttlega hefir verið drepið
á, þar sem hafist var handa með
h@nni árás, í stað þess að fara
hinar diplómatísku leiðir. Hin
síðarnefndu vandamál hafa öll
verið krufin til mergjar í ítar-
legum umræðum og stjórnartil-
kynningum sem gengið hafa á
milli Kairo og London síðan
styrjöldinni lauk. Á þessum
tíma hefir egypzka stjórnin ver-
ið í höndum þjóðernissinna-
flokks Wafdista með Nahas
Pasha sem forsætisráðherra, er
með gætni en festu hefir haldið
hinum æstustu meðal þjóðernis-
sinnanna í skefjum, lægt 6-
ánægjuöldurnar k r i n g u m
Faro.uk konung, og dreift at-
hyglinni frá hinum fjárhagslegu
erfiðleikum innanlands. Egypzka
hernum hefir verið flækt í
hneykslanlega hernaðarsamn-
inga, og meira að segja sjálfri
stjórninni, og þótt hún hljóti sí-
fellt meirihluta við kosningar.
þá er hún samt farin að valda
fylgjendum sínum og stuðnings-
mönnum vonbrigðum. En Nahas
forsætisráðherra, sem ásamt
flokki sínum hefir látlaust í
meira en þrjá áratugi hamrað á
lausn Egyptalands úr erlendri
umsjá, lýsti yfir því síðastliðinn
apríl, að Egyptar væru „ánægð-
ir með að vera kallaðir ótilhliðr-
unarsamir“. Eða með öðrum
orðum: Nahas rekur sams konar
pólitík gagnvart Bretlandi og
Mossadeqh í íran.
Alvarlegasta atriðið í sam-
skiptum Englendinga og Egypta,
! er örlög Zues-skurðarins, og er
það ekkert einkamál Breta.
Eins og bent hefir verið iðu-
lega á í London, hlýtur skurð-
urinn að verða varinn til hins
ítrasta, ekki eingöngu til þess að
halda sjóleiðinni opinni, heldur
°g vegna þess hversu mikla
hernaðarlega þýðingu hann hef-
ir fyrir allar varnir um austan
vert Miðjarðarhaf. Tyrkland
t. d. sem er að verða þátttakandi
í Atlantshafsbandalaginu, og er
aðalvarnarveggur hins frjálsa
heims í nálægum Austurlönd-
um, myndi verða verulega ógn-
að ef varnir Suez-skurðarins
yrðu veiktar. Þetta ætti Farouk
konungi og ráðamönnum hans,
sem Bretar hafa verndað bæði
gagnvart hinni fjarlægu Moskvu
og nábúunum í ísrael, að vera
ljóst. Sú staðreynd að brezka
herliðið á Suez-skurðsvæðinu
þyrfti að öllum líkindum að
verða fjölmennara en brezk-
egypzki samningurinn frá 1936
tekur til og vera meira en beina
grind eða uppistaða 1 varnar-
kerfi Mið-Áusturlanda, og má
því hverjum herfróðum manm
vera það ljóst, að slíkt er ekki
hægt að fela egypzka hernum á
hendur.
Aðalspurningin nú: Er hægt
að ná samkomulagi, sem egypzk-
ir þjóðernissinnar geta sætt sig
við, og tryggt varnir Mið-Aust-
urlanda? Hér er um að ræða
þrjá aðila aðra en Egypta, sem
taka verður tillit til.
I fyrsta lagi er neðri deild
brezka þingsins þannig nú, að
hún myndi fella verkamanna-
stjórnina, ef hún gæfi eftir fyr-
REYNIÐ ÞAÐ-
yður mun geðjast það!
"Heimsins bezta tyggitóbak//
Fyrstu íslenzku iðnverkfræðingarnir
komnir heim að afloknu námi
B j ö r n Sveinbjörnsson og
Sveinn Björnsson eru fyrir
skömmu komnir heim að af-
loknu námi í Ameríku.
Munu þeir vera fyrstu Is-
lendingarnir, sem lagt hafa
stund á iðnverkfræði, en
það er námsgrein, sem á síð-
ustu árum hefir rutt sér
mjög til rúms í Bandaríkj-
unum og víðar. Hér eins og
annars staðar eru mörg ó-
leyst verkefni á sviði iðn-
verkfræði. Hafa Islendingar
á undanförnum árum orðið
að snúa sér til Bandaríkj-
anna um ýmsar úrlausnir á
því sviði. — Ber að fagna
því, að við höfum nú eign-
ast menn færa til að leysa
þau verkefni.
Björn er sonur Sveinbjörns
Jónssonar framkvæmdastjóra
Ofnasmiðjunnar og Sveinn son-
ur Björns Benediktssonar, fram
kvæmdastjóra Netaverksmiðj-
unnar. Þeir voru bekkjarbræður
í Menntaskóla Reykjavíkur, út-
skrifuðust þaðan vorið 1946.
Iðnverkfræði einkum kennd
í Bandaríkjunum.
Þegar fréttamaður Mbl. kom
að máli við þá fyrir skömmu,
sögðust þeir þegar að afloknu
stúdentsprófi, hafa tekið ákvörð
un um það sameiginlega, að
leggja stund á iðnverkfræði.
Leituðu þeir víða fyrir sér um
skólavist og komust að raun um,
að hún var aðeins kennd í skól-
um í Bandaríkjunum. Það stóð
svo á, að erfitt var að fá inn-
ir kröfum Egypta. Það var stað-
fest þegar Herbert Morrison gaf
hið óvenjulega heit sitt, í neðri
deildinni hinn 12. apríl, fram
kallað af Winston Churchill, að
stjórnin gerði ekkert samkomu-
lag við Egypta öðru vísi en að
um það færi áður fram atkvæða-
greiðsla í deildinni.
I öðru lagi, þá hafa ýmis sam-
bandsríki og brezka heimsveldið
raunar allt hagsmuna að gæta í
Miðjarðarhafinu — einkum þó
eftir að þau höfðu lagt fram sinn
skerf því til varnar.
I þriðja lagi, varðar þetta
mjög hinn frjálsa heim yfirleitt,
og sérstaklega sameinuðu þjóð-
irnar, þetta hefir verið undir-
strikáð með för Averell Harri-
man til Iran. En meira mun með
þurfa til bóta á frumhlaupinu
gagnvart Empire Roach en
Harriman fær áorkað.
Samningurinn við Egypta, sem
leyfir Bretum að hafa her manna
við Suez-skurðinn kemur til
endurskoðunar árið 1956. Með
þetta í huga er það nærri ó-
skiljanlegt af hverju egypzkir
leiðtogar hafa ekki sýnt meira
þolgæði. Þar sem hvort eð er,
er svo stutt þar til Bretar verð:
samningnum samkvæmt að
sleppa hergæzlu sinni við Suez-
skurðinn, þá er það og jafn ó-
skiljanlegt hvers vegna utan-
ríkisráðuneytið brezka er eins
óbilgjarnt og Kairo. Nú er því
þörf milligöngu ríkja, sem
standa utan við deilu þessa, til
þess að forða vandræðum.
Fyrr eða síðar verður Bret-
land að rýma með lið sitt frá
Suez og flytja það til annara ná-
lægra staða, eins og t. d.Kyprus-
eyjar, Aden, Jordan, Cyrenaica
^ða Austur-Afríku. Þangað til
þar að kemur, er ekki óhugsan-
legt, að gerð væri tilraun til að
fá Egypta til að gerast aðila að
varnarbandalagi við Bandaríkin,
ásamt fleiri þjóðum í Evrópu,
Asíu og Afríku, sem veitti um
leið öllum viðkomandi þjóðum
jöfn áhrif um stjórn skurðsins.
Þetta myndi friða egypzka þjóð-
ernisstefnu, jafnframt því sem
það myndi tryggja varnir Suez-
skurðarins. Slík lausn hefir ver-
ið rædd, en eins og venjulega,
er tíminn stuttur og enginn tek-
ur sig fram um að hafa forystu.
göngu í bandaríska skóla, þeir
voru allir yfirfullir af mönnum,
sem leystir höfðu verið frá her-
þjónustu eftir stríðslok.
— En samt fenguð þið skóla-
vist að lokum?
— Já, og það var mest fyrir
aðstoð Árna Helgasonar, ræðis-
manns í Chicago. Við stöndum
í mikilli þakkarskuld við hann
fyrir að við fengum skólavist i
hinum þekkta skóla Armour
College of Engineering, sem er
deild úr Illinois Institute of
Technology. — En Árni Helga-
son og frú, hafa reynst íslenzk-
um námsmsnnum í Chicago
mjög vel, tekið þeim jafnan með
opnum örmum, þegar þeir hafa
heimsótt þau.
Fleiri íslendingar við
Armour College.
— Hafa fleiri íslendingar lært
við þennan sama skóla?
— Já, fjórir auk okkar tveggja.
Það eru Þorbjörn Karlsson, í
vélaverkfræði; Runólfur Þórðar-
son, í efnaverkfræði; Stein-
grímur Hermannson, í rafmagns
verkfræði! og Bragi Freymóðs-
son í rafmagnsfræði.
Að framleiða vöru með
minnsíum tilkostnaði.
Þegar ég spyr þá Björn og
Svein að því, hvað sé fólgið í
iðnverkfræði svara þeir:
— Iðnverkfræði (Industrial
Engineering) fjallar um sem
hagkvæmasta nýtingu á vélum
og vinnuafli og því fylgir að
gera framleiðsluáætlun fyrir
stofnun eða rekstur atvinnu-
fyrirtækja. — Hvert framleiðslu
fyrirtæki sækist eðlilega eftir
því, að framleiða vöru sína með
sem minstum tilkostnaði á sem
stytztum tíma. — Iðnverkfræðin
snýr sér að því, að rannsaka á
vísindalegan hátt, hvernig vél-
um, verkfærum og framleiðslu-
aðferðum verði bezt skipað til
þess að sem bztur árangur náist.
— Er fræðigrein þessi ekki
frekar ný af nálinni?
— Jú, það má segja. Hún mun
hafa orðið til vegna þess, að uán
70Y2 af öllum tæknilega mennt-
uðum mönnum í Bandaríkjun-
um tóku að sér stjórn á marg-
háttuðum framleiðslufyrirtækj-
um, án þess að hafa nokkra sér-
fræðimenntun í stjórn fyrirtækj-
anna.
Einfall en athyglisvert dæmi.
— Til þess að varpa ljósi yfir,
hvað fyrir upphafsmönnum iðn-
verkfræðinnar vakti, má segja
frá stuttu dæmi. Frederik W.
Taylor, brautryðjandi þessarar
fræðigreinar, hafði á hendi verk
stjórn í verksmiðju einni í Phila
delphia. Hann veitti því athygli,
að öllum verkamönnum hvar-
vetna í verkinu voru fengnar í
hendur skóflur af sömu stærð
og gerð, hvort sem það var til
að moka léttum eða þungum
efnum. Hann komst að því, að
þegar mokað var járnsteini vóg
hlassið á skóflunni 38 pund, en
þegar mokað var ösku vóg það
aðeins 3% pund. Komst hann nú
að því við enn frekari rann-
sóknir, að með því að nota skófl-
ur af mismunandi stærð fyrir
hin ýmsu efni, þannig að 21
pund yrði á hverri skóflu, jukust
afköstin svo mikið, að 140 menn
gátu unnið verk, sem 500 höfðu
áður starfað að. Og með þessari
breytingu sparaði hann fyrir-
tæki sínu 78 þúsund dollara
árlega.
Þetta var aðeins eitt einfalt
dæmi. En þó sparnaðurinn verði
æ meiri eftir því, sem iðnverk-
fræðin tekur flóknari viðfangs-
efni til meðferðar, þá grund-
vallast vinnuvísindin á þeirri
kenningu, að ekkert verk sé svo
einfalt, að ekki megi bæta það
á einhvern hátt, svo sem með
hagkvæmari staðsetningu og
skipulagningu verksviðs, flutn-
ingi verkefna til og frá verk-
sviði, þægilegri aðstöðu starfs-
manna o. s. frv.
Þörfin varð brýn.
Fyrsta deildin í iðnverkfræði
var stofnuð við ríkisháskólann í
Pennsylvania 1908 og þróaðist
hægt fram að síðustu styrjöld,
en þá sýndi hin geysilega fram-
leiðsluþörf Bandaríkjanna á
mjög áberandi hátt, mikilvægi
iðnverkfræðinnar.
Mörgu má breyta
til batnaðar.
— Þið félagar eruð nú al-
komnir heim, reiðubúnir að
starfa hér sem iðnverkfræð-
ingar?
— Já, svara þeir Björn og
Sveinn. Af þeirri kynningu, sem
við höfum af íslenzkum verk-
smiðjurekstri, er okkur ljóst, að
hér eins og annars staðar, er
mörgu hægt að breyta til batn-
aðar. — Vonumst við til að við,
sem hinir fyrstu íslendingar í
þessari verkfræðigrein, getum
•stuðlað að umbótum og fram-
förum í íslenzku atvinnulífi.
Þ. Th.
—?Mbl. 9. sept.
Ef þér þjáist af
GIGTAR-
stingjum
Klippið úr auglýsinguna, 90c
askja ókeypis til þeirra. er þjást
1 Syracuse, New York, hefir veritS
fundiS upp gigtarmeðal, sem þúsundir
sjúklinga í Canada og Bandaríkjunum
segja að komið hafi að liði eftir aðeins
fárra daga notkun.
Mr. Delano skrifar: ,,Ég mun me8
glöðu geSi senda y8ur ókeypis 90
centa öskju af meSali mínu ef þér
hafiS ekki reynt þaS á8ur. Tilraun
þessi er ókeypis, og reynist hún ySur
jafn vel og svo mörgum öSrum, ver8-
ur þsíS fagnaSarefni. KlippiS úr aug-
lýsinguna og sendiS nafn ySar og
heimilisfang; þér getiS látiS fylgja
10 cents fyrir frímenki þð þess sé
ekki krafist.
THE DEIjANO CO. I/TD.. Dept. 18145
417 St. Pctcr St., Rnom 28,
Montreal, Que.
Delano’s — Sérstaklega
vlð gigtarstingjum.
Þetta er ábyggilegt tilboS, er allir, sem
þjást, munu fagna yfir.
Business College Edueatioh
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
v
Commence Your Business TraintngImmediately!
*
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AV WlNNIPEG