Lögberg - 25.10.1951, Síða 2

SÆMUNDUR ÓLAFSSON: Úr Ameríkuför:
MeSal fiskimanna í Bosfon
Hotel Copley Plaza í Boston, Mass., er mjög þægilegur dvalar-
staður. Hótelið er í sjö hæða húsi. Grunnflötur þess er býsna stór,
jafnvel á amerískan mælikvarða. í hinu rúmgóða anddyri hótelsins
eru hvers konar þægindi og híbýla prýði. Gestaherbergin eru þægi-
leg, rúmgóð og búin ágætum húsgögnum ásamt síma og snyrtiher-
bergjum með baðkeri óg sturtu. Þægindin í Plasa stinga í stúf við
hinar óbreyttu vistarverur í háskóla hverfinu í Madison.
Snemma morguns þann 13. ____________________________________
júlí leggjum við félagarnir af
stað frá Plasa í fylgd með Pat-
rick McHugh, formanni Atlantic
Fishermen’s Union. Förinni er
heitið niður að fiski höfninni í
Boston eða “The Fish Pier,” eins
og athafnasvæði útgerðarinnar
er nefnt “The Atlantic” eða sjó-
mannafélagið leggur til tvær
bifreiðar til ferðarinnar. Þær eru
eign starfsmanna félagsins, ný-
jar og hinar ágætustu. Pat for-
maður á aðra bifreiðina, enda er
hann framkvæmdastjóri sjó-
mannafélagsins og æðsti ráða-
maður.
Ferðin tekur skamma stund,
en nokkru áður en komið er nið-
ur að girðingunni, sem varnav
frjálsri umferð niður að höfn-
inni, leggur sterka fisklykt að vit
um manns. Við hliðið er vörpu-
legur og vingjarnlegur lögreglu-
þjónn á verði. Hann virðist ekk-
ert undrandi yfir því, að nokkrir
íslendingar eru hér saman á
ferð. Hann er orðinn vanur því
að sjá og umgangast menn af
þeim þjóðflokki, því flesta daga
ársins fara nokkrir þeirra í gegrl
um þetta hlið, á leið frá borði
eða á leið á skipsfjöl. Lögreglu-
þjónninn spyr ekkert um frænd-
semi okkar við Eskimóa eða um
skíða- og skautaferðir um há-
sumarið í fjallshlíðum og á fjörð-
um Islands. Það er því ekkert
merkilegt við lögregluþjóninn,
og er hann úr þessari sögu.
“The Fish Pier” er stór upp-
fylling, sem gengur út í hina
miklu og rúmgóða höfn. Á þrjó
vegu utan á þessari uppfyllingu
er athafnasvæði togaranna, þar
eru þeir lestaðir og affermdir og
hér liggja þeir þegar hreisun og
minniháttar viðgerðir eru fram-
kvæmdar á þeim. Hér er einnig
aðsetur fiskiðnaðarins og fisk-
verzlunarinnar. Loftið er þrung-
ið megnum fiskdaun. Menn, sem
verða á vegi manns, bera hann
með sér. Skrifstofurnar, hrað-
fyrstihúsin, snyrtiherbergi verka
fólksins, fisksöluhúsið og allir
hlutir eru gegnsósa af þessum
ramma og ósæta daun. Mér verð
ur á að álíta að eitthvað muni
vera ábótavant við hreinlætið.
Að vísu er hér nokkuð heitt í
dag, líklega um 90 sti'g á F. Ég
hef verið staddur við fiskihafn-
irnar í enskum útgerðarbæjum
og fisksöluborgum að sumarlagi
og aldrei orðið var við neina
sérstaka fisklykt, enda þfltt hiti
væri mikill. Fyrst liggur leiðin í
fisksöluhúsið. í stórum og rúm- '
góðum sal er fiskurinn boðinn
upp á opinberu uppboði. Á veggj
unum eru svartar töflur. Á þær
eru rituð nöfn þeirra skipa, sem
komin eru í höfn og ætla að selja
öllu, sem fram fer í fisksöluhús-
inu. Menn kastast á gamanyrð-
um og keksni. Sjálfsagt eru þess-
ir menn allir gamal kunnugir, og
því léttir og eðlilegir í umgengni
hverjir við aðra.
Þegar búið er að selja farm
skipsins hefst uppskipunin. Hver
kaupandi tekur við sínum fiski.
Verðið miðast við óskemmdan
fyrsta flokks fisk. Komi það í
ljós, að fiskurinn er ekki fyrsta
flokks vara, er kaupandinn ekki
skyldugur til að standa við boð
sitt. Hann getur þá krafist þess,
að fiskurinn sé boðinn upp aftur
og seldur sem gölluð vara. Fisk-
ur, sem þannig er boðinn upp í
annað sinn, selzt oftast á lægra
verði heldur en í fyrstu sölu.
Stundum mótmælir kaupandi,
sem kaupii* fisk í annað sinn,
gæðum hans og er sá fiskur þá
enn seldur og þá alltaf á lágu
verði. Sjómenn halda því fram
að fiskkaupmennirnir noti þessa
reglu til þess að lækka fiskinn í
verði og að þeir fái oft ágætan
fisk felldan vegna galla, sem
ekki séu fyrir hendi. 1 dag er
fiskverðið í lágu meðallagi.
Ýsa selst á 9,5 cent enskt pund,
en gott verð á ýsu er 15 til 18
cent pundið. Þyrsklingur selst á
4 cent pundið, en gott þyrsklings
verð er 6 til 7 cent pundið. Úr
fisksöluhúsinu höldum við niður
á hafnarbakkan til þess að skoða
hina marg umræddu Boston-tog-
ara. Margir ungir og efnilegir Is-
lendingar fóru að heiman til þess
að leita fjár og fram á togurun-
um í Boston, og hingað voru send
ir af íslenzku ríkisstjórninni fyr-
ir nokkrum árum tveir valink-
unnir togaraskipstjórar og út-
gerðarmenn, til þess að kynna
sér síðustu nýjungar í togaraút-
gerð. Það er því engin furða.
þótt gamall togaraháseti eins og
ég sé dálítið óþreyjufullur eftir
því að komast í návígi við þau
undra skip sem Boston-togararn-
ir hljóta að vera. En hvað er nú
á seyði? Hér eru að vísu nokkuð
margir togarar bundir landfest-
um. Sumir eru búnir í veiðiferð,
sumir eru að landa fiski, smáum
og óálítlegum, sem mokað er
með beittum göflum. Sum skipin
er verið að gera við og hreinsa.
Allt eru þetta lítil skip, um 200
til 300 smálestir brúttó. Eða á-
líka og íslenzku togararnir voru
á árunum 1914 til 1918, eða þegar
Jón gamli forseti var stórt með-
alskip í flotanum. Togararnir eru
allir með dieselvélar og ganga
vel um 9,5 sjómílur á klukku-
stund. Þeir eru flestir byggðir á
árunum 1927 til 1930. Skipunum
er mispafnlega viðhaldið, enda
afla sinn í dag. Þar er einnig j er ekkert lögboðið skipaeftirlit
skráð aflamagn hvers skips, og ^ á minnstu skipunum. Skip yfir
hvaða tegundir af fiski, og hvað
mikið af hveri tegund hvert skip
hefur. Magnið er talið í enskum
pundum. Á þennan hátt geta
kaupendurnir gert sér grein fyr-
ir
200 rúmlestir eru þó háð skipa-
eftirliti. Um fjörutíu togarar eru
gerðir út frá Boston af svo nefn-
dri „bflmutogaragerð", en það
eru stálskip yfir 150 smálestir að
fiskframboðinu á hverjum stærð brúttó. Heildarafli Boston
degi. Uppboðshaldarinn stendur togaranna, stórra og smárra, var
a upphækkuðum palli nálægt
miðjum salnum. Kaupendurnir
eru í hring í kringum pallinn.
Með nokkrum hávaða, handapati
og upphrópunum er fiskurinn
boðinn til kaups, honum er hró
að eins og vera ber. Uppboðshald
arinn nefnir fyrst hátt verð, en
lækkur verðið smátt og smátt ef
enginn vill kaupa. Þegar kaup-
anda líkar verðið, gefur hann
merki með fingrunum, sem upp-
boðshaldarinn er fljótur að taka
eftir. Á þessu fingramáli segir
kaupandinn til um það, hváð
mikið magn hann vill taka á því
verði, sem hann bauð. Það er
léttur og skemmtilegur blær yfir
árið 19448 tvö hundruð milljón
ensk pund að þyngd. Boston-tog-
ararnir veiða aðallega á lahd-
grunninu undan austurströnd-
inni á fiskimiðum, sem nefnast
„Suður-kanall“ og „Georgs-
banki“, eitt hundrað til þrjú
hundruð sjómílur frá landi
Stundum sækja þeir út að Sabel
Island, en þangað er löng leið
og óhægt um sjósókn þangað. Á
grunnmiðunmu voru áður mikl-
ar fiskigöngur, en nú er aflinn
oftast tregur. Venjulegur afli í
v e i ð if e r ð er frá 25 til 70
smálestir. Við Sabel Island er
aftur á móti oft góður afli. „At-
lantic Fishermen’s Union“ eða
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25 OKTÓBER, 1951
sjómannafélagið semur við út-
gerðarmenn um kaup og kjör
fiskimannanna. Þeir eru allir í
félaginu frá háseta til skipstjóra,
og hafa forgangsrétt til skiprúms
á togurum.
Félagssvæði sjómannafélags-
ins nær yfir alla útgerðarbæi á
norðanverðri austurströnd Band
aríkjanna. Félagið starfar í deild
um, með félagsdeild í hverjum
útgerðarbæ. Félagsmenn eru um
þrjú þúsund og átta hundruð.
Félagsgjaldið er þrjátíu dollarar
á ári. Starfsmenn félagsins eru
þrettán, í hinum ýmsu bæjum.
Samningar sjómannafélagsins
við útgerðarmenn eru mjög ýtar
legir. Vegna vöntunar á löggjöf
um ýmiss atriði varðandi öryggi
skips og skipshafnar hefur félag-
ið tekið þau upp í samningana.
Samkvæmt samþykkt sjómanna-
félagsins má veiðiferð ekki taka
lengri tíma en níu daga, þegar
veitt er á landgrunninu og tíu
daga þegar veitt er við Sabel Is-
land eða á öðrum fjarlægum mið
um. Á þennan hátt hefur sjó-
mannafélagið komið í veg fyrir,
að skipin komi með skemmdan
fisk að landi vegna of langra
veiðiferða. Þetta ættu íslenzkir
togaramenn og útgerðarmenn að
taka til fyrirmyndar og hætta að
flytja til útlanda mikið magn af
skemmdum fiski, vegna þess að
veiðiferðirnar eru dregnar á
langin og oftast að óþörfu. Á
„bómutogurunum“ er 17 manna
áhöfn: Skipstjóri, stýrimaður,
tveir vélstjórar, matsveinn og
tólf hásetar. Tólf stunda hvíld og
tólf stunda vinna er samnings-
bundin. Unnið er í sex stunda
vökum. Á litlum togurum, sem
hafa tólf skipverja og færri,
mega þó skipstjóri og stýrimaður
ákveða tólf stunda vinnu og sex
stunda hvíld. Tólf stunda hvíld í
sólarhring á togurunum fékk
sjómannafélagið inn í samninga
eftir sex og hálfs mánaðar verk-
fall. Verkfallið var háð í Boston.
Sjómennirnir af Boston-togurun-
um voru þó ekki alveg atvinnu-
lausir á meðan verkfallið stóð
yfir. Sjómenn í öðrum útgerðar-
bæjum í nágrenni Boston gengu
úr skiprúmi til skiptis og settu
Boston-mennina í sinn stað á
skipin. Þannig vannst verkfall-
ið með sameiginlegum átökum
allra fiskimanna á austurströnd-
inni. I hefndarskini vegna ósig-
ursins í verkfallinu seldu útgerð-
armenn tólf stærstu togarana til
Þýzkalands skömmu eftir að
verkfallinu lauk. Fiskimennirnir
á austurströnd Bandaríkjanna
virðast eftir framkomu sinni í
verkfallinu veru nærri því eins
stéttvísir og starfsbræður þeirra
á Akureyri og Norðfirði, sem
sigldu í fjóra og hálfan mánuð, á
meðan sunnlenzkir s j ó m e n n
háðu verkfall, til þess að bæta(
kjör sín, og koma tólf stunda
hvíldinni í framkvæmd.
Skipverjar landa aflann sjálf-
ir, eða kaupa menn til þess. Þeir
mega ekki fara frá borði fyrr en
affermingunni er lokið, nema
þeir setji mann í sinn stað. Hafn-
arfrí skipverja er sólarhringur
eftir að affermingu er lokið.
Hver veiðiferð er gerð upp strax
að lokinni sölu aflans og fá skip-
verjar þá greidd laun sín að
fullu. Afrit af reikningum fyrir
hverja veiðiferð er sent til sjó-
mannafélagsins, sem getur fylgzt
með að kaup skipverjanna sé
rétt reiknað. Skip má aldrei
leggja af stað í veiðferð á helgi-
degi, og á virkum dögum aðeins
frá kl. tvö til kl. fimm síðdegis.
Skip, sem kemst ekki af stað
fyrir kl. fimm síðdegis verður að
fresta brottförinni til kl. tvö síð-
degis næsta virkan dag. Þegar
Boston-togararnir voru seldir úr
landi, varð atvinnuleysi meðal
togaramanna á staðnum.Þá sam-
þykkti sjómannafélagið að taka
upp vinnumiðlun, sem fram-
kvæmd er þannig, að allir togar-
menn háir og lágir, eru fjórðu
veiðiferðina í landi. Vinnumiðl-
unin lækkar árstekjur togara-
manna um fjórðung, ef gert er
ráð fyrir því, að þeir sigldu ann-
ars allt árið. Árslaun háseta 1950
voru fjögur til sex þús. dollarar,
en árslaun skipstjóra næstum
því þrefalt meiri. Kaupgreiðsl-
urnar eru hlutaskipti og hefur
hver skipverji einn hlut. Yfi-
mennirnir fá aukagreiðslur.
Skipverjar hafa kauptryggingu,
undirmenn fimm dollara á dag,
en yfirmenn sex dollara á dag í
tíu daga, miðað við veiðiferð.
Aflamagn Tegund
10,000 ýsa
79,900 þyrsl. stór
4,000 þyrsl. stór
4,000 “stór þorskur
.1,800 stór þorskur
9,400 þorskur
800 þorskur
5,500 smá þorskur
2,000 ufsi
8,500 sandkoli
300 þykkvalúra
1,300 steinbítur
110 lúða
127,610 ensk pund
Frádráttur af óskiptu:
$
Banka- og sölukostnaður 58,84
Vigtargjald 7,00
Bryggjugjald 50,80
Varðstaða 35,00
Leiga á dýptarmælir 15,00
Þóknun til yfirvélstjóra 25,00
Þóknun til undirvélstj. 15,00
Þóknun til stýrimanns 20,00
Frá óskiptu dregst 226,46
Til skipta 9,581,16
Var af hlutur skipshafnar 60%
Þar af hlutur skipsins 40%
Frá hlut skipshafnar dregst
áður en skipt er:
Kol og brenni mats- $
eldar og upphitunar 23,90
Fæði skipshafnar 587,04
ís (yfir sumarið greiðir
skipið ísinn) 162,00
Vinna við ís 32,00
Brennslu-olía 7076 gal. 842,04
Smurolía 39,85
Vatn 6,00
Þóknun til matsveins 15,00
Greiðsla til aðstoðarm.
við uppskipun 90,00
Frá hlut skipshafnar dregst
áður en skipt er: $
1.797,83
Skipt í 17 staði 3.950,87
Hlutur hvers skipverja 232,40
Skipstjórinn hefir auk hlutar-
ins 10% af skipshlutanum. I
þessari ferð varð kaup skip-
stjórans því 615,71
Kaup stýrimanns 252,40
Kaup yfirvélstjóra 257,40
Kaup undirvélstjóra 247,20
Kaup matsveins 247,20
Kaup háseta 232,40
Veiðiferðin með affermingu
og undirbúningi undir næstu
ferð tók tólf daga. Þetta mun
vera góð meðal veiðiferð að
sumarlagi. Á veturnar er veiðin
meiri og verðið á fiskinum oftast
hærra.
Við hittum Óskar skipstjóra
við höfnina eins og um hafði
samist milli okkar. Hann fylgd-
ist með okkur fram undir há-
degið, en fór svo að tína saman
skipshöfnina, eins og hann orð-
aði það, því hann ætlaði að sigla
kl. tvö um daginn.
Þegar við erum búnir að skoða
o^kur um eftir föngum v'*
höfnina og fræðast um allt, sem
okkur fýsir að vita, skoðum við
fiskiðnaðinn. Við göngum í gegn
um stórt hraðfrystihús. Þar sé
ég ekkert athyglisvert annað en
ræstiklefa starfsfólksins. Þar er
haganlega komið fyrir hrein-
lætistækjum, og rúmgóður fata-
skápur er til afnota fyrir hvern
verkamann, en þeir eru þó nær
tvö hundruð. Vélakostur er mik-
ill og umbúðirnar um fiskinn
mjög glæsilegar. En ég er ekk-
ert sérstaklega hrifinn af hrein-
lætinu. í öðrum þeim verk-
smiðjum, sem ég hef séð í Banda
ríkjunum, hefir hreinlæti og
snyrtimennska verið sérstaklega
mikil, en það er ekki hér. Fisk-
lyktin hangir í loftinu og gólfin
Tryggingin er greidd ef veiðiferð
misheppnast vegna ásiglingar
eða bilana á skipinu eða vélum
þess.
Hér eru reikningar yfir veiði-
ferð togarans “Calm,” sem hann
fór í maí síðastliðnum. Veiði-
ferðin stóð yfir í níu daga. Skipið
kom í höfn á föstudagsmorgni, en
komst ekki út á laugardaginn fyr
ir kl. fimm s. d. og varð því að
fresta burtförinni þar til á mánu-
daginn kl. tvö síðdegis.
Verð cent pr. pund $
9 900,00
. 7,45 * 5952,55
5,50 220,00
10 400,00
6 108,00
8,5 799,00
5,5- 44,00
7,25 398,75
7 140,00
8 680,00
15 45,00
8 104,00
15 16,50
Brúttó verð aflans 9,807,80
eru ekki vel þrifin. Hér vinna
nær eingöngu karlmenn, þeir
eru ekki vel launaðir á amerísk-
an mælikvarða. Við göngum í
gegnum skrifstofu útgerðar og
fisksölu fyrirtækja. Þar vinna
á milli fjörutíu og fimmtíu
manns, flest konur. Athyglis-
vert er, að hér vinna engir
negrar, en þeir .vinna mikið við
skrifstofustörf í Bandaríkjunum
Ég held að togaraútgerðin í
Boston sé á fallanda fæti, en
fiskverzlunin sé í vexti.
Að lokum fór Pat með okkur
í skrifstofur sjómannafélagsins,
og þar er okkur vel tekið af
starfsfólkinu. Okkur dvelst þar
um hríð, en síðan borðum við á-
gætan mat á viðkunnanlegum
matsölustað, og drögum okkur
svo í hlé úr hitanum, sem er ná-
lægt 90 stigum á Farenheit, og
meltum matinn, og það, sem við
höfum séð um stundarsakir. Þá
förum við út í bæinn og skoðum
hann til kvölds. Á morgun för-
um við til Gloucester í fylgd
með Pat og fleiri góðum mönn-
um og skoðum bæinn, sem „Sjó-
mannalíf“ Kiplings gerist í að
svo miyklu leyti. Við Hálfdán
förum seint í háttinn, það er
sumar í lofti, og hið írska blóð
rennur ört í æðum íbúa hinnar
frægu borgar á austurströnd
hins mikla lands. — S. Ólafsson
VinBmií1 kveðja
Sumarið er á förum. Harðleikn
ir haustvindar fara með harð-
fengi um greinar trjánna: þær
stynja fyrir áhrifum hins ósýni-
lega máttar. Laufblöðin sem
glöddu hug og hjarta um liðna
sumartíð láta fallast til jarðar
eins og þéttar haglskúrir. Djúp
sakanaðar tilfinning gagntekur
hugann. Hin listsamlega skart-
semi náttúrunnar kemur óvíða
ljósar fram en í laufskrúði trjá-
anna; litprýði þeirra og lögun
skapar hjartanu ómælilega gleði;
hvergi er sæluríkara en í skugga-
lundum trjáanna, alskipuð af
þéttum röðum grænna og glitr-
andi laufblaða; þau verja mann
fyrir hitamagni sólargeislana og
hrynjanda afli stormsins.
Það var gleðirík sjón á liðnu
vori þegar hinir litlu frjóknapp-
ar trjánna urðu að grænum og
glitrandi laufblöðum; þau sköp-
uðu hjartanlegan feginleik í
hvert sinn sem á þau var litið;
þau áorkuðu fögnuð sjúkum og
heilbrygðum. Það varð naumast
á þau litið án þess að finna til
fróunar og gleði. Þannig leið
æskutíð þeirra alt of fljótt.
Nú æðir stormur um greinar
trjánna og slítur niðir laufin föl
og bleik og dreyfir þeim í flekkj-
um umhvefis. Það er eins og
horft sé á eftir liðnum ástvinum
til hins h i n z t a hvíldarstaðar
þeirra.
Það er eftirtektarvert að blöð-
in sem hæst eru sett falla fyrst,
en þau sem lægra eru sett halda
enn blómskrauti sínum að mestu
Alt þetta jafnar sig að lokym
þegar til grafar er gengið. Það er
eins og náttúran sé að draga upp
mynd af lífi okkar mannanna.
Við höfum átt blíða vordrauma,
leiksystkini og samferðamenn;
margir þeirra eru horfnir og við
förum á eftir, þó munar all-
miklu:
„En brátt þú, vorið fagra,
flýðir braut. Og framar aldrei
vermir hjartans inni! Á hverju
vori í lundi lifnar skraut. En
lífsins blóm ei nema einu sinni“.
S. S. C.
Kaupið Lögberg
“R. F. McWilliams”
Lieutenant-Governor.
CANADA
PROVINCE O F MANITOBA
GEORGE THE SIXTH, by the Grace of God,
of Great Britain, Ireland, and the
British Dominions beyond the Seas,
King, Defender of the Faith.
“C. Rhodes Smith”
Attomey-General.
A PROCLAMATION
To all to whom these presents shall come—GREETING:
WHEREAS section 3 (1) of The Coarse Grain Marketing
Referendum Act provides as follows:
“3.(1) The Lieutenant-Governor-in-Council shall, subject
to and in accordance with this Act, submit to a vote of
persons entitled to vote as hereinafter provided, on a
ballot in the following form, the question set out in that
ballot:
BALLOT
Do you wish to continue Yes
to sell your oats and
barley as at present? No
AND WHEREAS sections 4 and 5 of The Coarse Grain
Marketing Referendum Act provides as follows:
“4. Subject to subsection (2), the Lieutenant-Governor
may, by a proclamation issued pursuant to an order-in-
council, fix the date on which the voting on the refer-
endum shall take place; and the proclamation shall be
published in at least three successive issues of The
Manitoba Gazette and in such newspapers, published in
Manitoba, as is specified in the order-in-council.
5. The Vote, except as hereni otherwise provided, shall
be taken in accordance with The Manitoba Election Act.”;
NOW KNOW YE that by and with the advice and con-
sent of our Executive Council of Our Province of Manitoba,
by virtue of the provisions of the said Act above referred to,
and of all other power and authority whatsoever in Us vested
in that behalf, we have ordered and declared and do hereby
proclaim that the 24th day of November, A.D. 1951, is fixed
as the day on which the voting on the referendum shall take
place under The Coarse Grain Marketing Referendum Act.
IN TESTIMONY WHEREOF We have caused these Our
Letters to be made patent, and the Great Seal of our
Province of Manitoba to be hereunto affixed;
WITNESS, His Honour Roland Fairbairn McWilliams,
Esquire, one of our counsel learned in the Law,
Lieutenant - Governor of Our said Province of
Manitoba.
AT OUR GOVERNMENT HOUSE, at Our City of Win-
nipeg, in the Province of Manitoba, this tenth day
of October, in the year of Our Lord one thousand
nine hundred and fifty-one and in thp fifteenth year
of our Reign.
BY COMMAND,
“Chas. E. Greenlay”
Provincial Secretary.