Lögberg - 15.11.1951, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. NÓVEMBER, 1951
Kommúnismi Títós.
Hin nýju iðnaðarlög Títós eiga að sanna að hann sé meiri
kommúnisti en Stálín
TÍTÓ MARSKÁLKUR hefir nýlega haldið eina af hinum miklu
ræðum sínum og deilt harðlega á valdhafana í Kreml. Hann
hélt því fram, að þeir hefðu svikið kommúnismann og tekið upp
yfirgangssama einræðis- og kúgunarstefnu, er ekkert ætti skylt við
sannan sósíalisma. Jafnframt deildi hann harðlega á yfirdrottnun
Rússa í lepprikjunum í Austur-Evrópu og skoraði á almenning þar
að rísa gegn núverandi valdhöfum, er væru ekki annað en peð
Rússa.
Það er víst, að valdhöfum
Rússa er illa við þennan boðskap
Títós og telja sér stafan hættu af
honum. Hvað eftir anað hafa
helztu valdamenn Rússa lýst yfir
því að undanförnu, að fall Títós
sé skammt undan. Heima fyrir
vfrðist Tító þó heldur styrkjast í
sessi, svo að Rússar hljóta að eiga
við eitthvað annað en að hann
verði felldur af löndum sínum,
þegar þeir eru að boða pólitísk
endalok hans.
Sennilegast er, að valdhafar
Rússa ætli með þessum hótunum
að vara stjórnendur leppríkjanna
við því, að fylgja fordæmi Títós.
En endalaust geta þeir ekl<i látið
sér hótanir nægja, ef þær eiga
ekki að verða marklausar.
Svik við kommúnismann
Ástæðan til þess, að Rússar
óttast Tító, er ekki aðeins sú, að
honum hefir tekizt að rísa gegn
fyrirmælum þeirra og þannig gef
ið stjórnendum hinna leppríkj-
anna hættulegt fordæmi. Sú á-
stæðan er engu veigaminni, að
Tító telur sig fylgja hinum rétta
kommúnisma, en telur stjórn-
endur Sovétríkjanna hafa svikið
hann. Samkvæmt kenningum
Marx og Lenins hafi einræðis-
skipulagið aðeins átt að vera til
bráðabirgða, eða á meðan verið
væri að búa alþýðuna undir það,
að taka völdin í sínar hendur.
Þróunin í Sovétríkjunum hafi
hins vegar orðið gagnstæð því
sem Marx og Lenin kenndu. Ein-
ræðið hafi eflzt þar stöðugt og
styrkzt. Öll völd í landinu séu í
höndum fámennrar klíku, en al-
þýðan sé raunverulega áhrifa-
lausari en nokru sinni fyrr. Vald-
hafarnir hafi alveg lagt hinn
rétta kommúnisma til hliðar, en
einbeiti sér hins vegar að því, að
framfylgja hinni gömlu land-
/inningastefnu keisaranna o(
geri það af enn meira skef jaleysi
og ofriki en keisarnir hafi
nokkru sinni gert. Þess vegna
heimti þeir algera undirgefni af
öðrum kommúnistaríkjum, en
unni þeim ekki neinna áhrifa í
samstarfinu. ‘
Iðnaðarlöggjöf Títós
Jafnframt heldur Tító því
fram, að það sé hann, er sé full-
trúi hins sanna komúnisma. í
Júgóslavíu sé það komið lengra
á veg en nokkurs staðar annars
staðar að framkvæma kommún-
ismann, eins og Marx og Lenin
hafi hugsað sér hann. í samræmi
við þetta hefir stjórn Títós ný-
lega lagt fram frumvarp að nýrri
iðnaðaríöggjöf, sem á að ganga í
gildi um áramótin. Meginatriði
þessara nýju iðnaðarlaga eru
þessi:
Yfirráðin yfir verksmiðjunum
er áður voru í höndum ríkis-
stjórnarinar, verða lögð að mestu
leyti í hendur verkamannaráða
í hinum einstökum verksmiðj-
um. Verkefni ríkisstjórnarínnar
verður aðallega fólgið í því að
semja heildar áætlun og tryggja
hæfilegt stofn fé til þess, að hún
fáist staðizt. Innan þess ramma
verða völdin svo raunverulega í
höndum verkamannaráðanna.
Áður runnu mestallar tekjur
verksmiðpanna í ríkissjóð, en
eftirleiðis fær ríkið ekki nema lít
inn hluta af þeim. Verkamanna
ráðin fá ráðstöfunarrétt yfir
mestum hluta teknanna.
Ríkið ákveður yfirleitt ekki
verð, nema á hraefnum og hálf
unnum vörum. Að öðru leyti
verður framboði og eftirspurn
ekki breyti nema sérstakar á-
stæður geri íhlutun ríkisins nauð
synlega. Tító og fylgismenn hans
segja, að óhjákvæmilegt sé að
láta eftirspurn og framboð ráða
meiru um framleiðsluna en und-
anfarið hafi verið gert. Iðulega
hafi verið haldið áfram að fram-
leiða vörur éftir að markaðurinn
var orðinn yfirfullur, en aftur
hafi legið niðri framleiðsla á
öðrum nauðsynjavörum og skort
ur á þeim valdið almenningi
þungum búsifjum. Verkamanna-
ráðin verði að finna það sjálf á
hverjum tíma, hvar hin eðilegu
mörkliggi.
Völdin í hendur verkamanna
Kjarninn í þessari iðnaðarlög-
gjöf Títós er sá, að verksmiðj-
urnar eru látnar í hendur verka-
manna sjálfra. Þeim er falið að
stjórna þeim. Þeir eiga að fylgj-
ast með því, að reksturinn bygg
ist á hagkvæmum og heilbrigð-
um grundvelli og það er tap
þeirra sjálfra, ef illa gengur, en
gróðinn er líka þeirra, ef rekstur-
inn er í lagi. Aukin ábyrgð og
hagnaðarvon á að hvetja þá til
meiri afkasta og áhuga fyrir
starfinu. Hæfileg samkeppni á að
vera þeim hvatning til þess að
vanda framleiðsluna og halda
verðlaginu niðri.
Með því að taka upp þetta fyr-
irkomulag telur Tító sig vera að
framkvæma hinn sanna komm-
únisma, er sé fólginn í því að
leggja völdin í hendur verka-
manna. Hitt sé falskommúnismi,
er Stalín sé að framkvæma, að
gera ríkisvaldið almáttugt á öll-
um sviðum og.byggja þannig uþp
skrifstofubákn, er eyðileggi nauð
synlegt framtak og geri verka-
lýðinn að áhrifalausum vinnu-
vélum.
Bændurnir erfiðir
Líklegt er talið, að þessi iðn-
aðarlöggjöf Títós mælist vel fyr-
ir meðal verkamanna. Hins veg-
ar gengur honum verr með að
koma kommúnismannum á í
sveitunum. B æ n d u m geðjast
mjög illa að ríkisbúskapnum, er
komið var á meðan Tító tók Stal-
ín sér til fyrirmyndar. Tító hefir
því orðið að draga úr fram-
kvæmdum á því sviði, en samt
halda bændurnir áfram að vera
honum erfiðir. Þeir vilja reka
sjálfstæðan búskap. Tító er hér í
vanda staddur, því að hann þolir
ekki mikla mótspyrnu bænda-
stéttarinnar meðan hann á í
deilunni við Stalín. Bændastéttin
er langstærasta stétt landsins.
Líklegt er talið, að Tító reyni hér
að fara bil beggja, — láti bændur
halda sjálfstæði sínu að miklu
leyti, en hvetji þá til að auka
samhjálp og samvinnu innbyrðis.
Búskaparhættirnir yrðu þá eins-
konar sambland einkaframtaks
og samvinnu.
— TÍMINN 27. sept.
Hræðumst ekki breytingar
Eftir RAYMOND B. FOSDICK,
fyrrv. forseia Rockefeller-siofnunarinnar
MINNINGARORÐ:
María Sveinsdóttir Benson
Fáir eru eftir af frumherjum
nýlendulífsins í hópi Vestur-
íslendinga. Við fráfall Maríu
Sveinsdóttur Benson, 5. júlí
síðastl., í Bellingham, Washing-
ton, er á bak að sjá einni af hin-
um dugmestu konum frumbýl-
ingsáranna, sem í tveimur ný-
bygðum átti sinn skerf í að
byggja upp frá rótum líf og lífs-
skilyrði. Hún var 96 ára er hún
lézt.
Þessi mæta kona var Aust-
firðingur að ætt, fædd 22. sept-
ember 1854,. að Bæjarstæði í
Seyðisfirði. Foreldrar hennar
voru Sveinn Sæbjarnarson og
kona hans Helga Sigurðardóttir.
Hún hlaut uppeldi eins og 'þá
tíðkaðist í sveitum á íslandi.
Heimiliskensla var aðal grund-
völlurinn. Ef dæma skal af á-
vöxtum, var þetta uppeldi mjög
haldgott, vakti fróðleiksfýsn og
lestrarþrá, ásamt sjálfstæði og
ábyrgðartilfinningu. Kristin-
dómsfræðsla var einnig að
mestu hlutverk heimilanna, að
viðbættu eftirliti sóknarprests
og fermingarundirbúningi er
hann veitti. Þau áhrif er þannig
voru gróðursett, reyndust merki-
lega varanleg og haldgóð.
Greinilegt er að bæði menning-
arlegt og kristilegt uppeldi það
er María Sveinsdóttir hlaut í
æsku, reyndist henni heilbrigður
grundvöllur í lífinu. Hún var
mjög bókelsk og fróðleiksfús, en
líka mjög eindregin í fylgi við
kristna lífsskoðun.
Árið 1874 giftist hún Þórði
Benediktssyni frá Dalhúsum í
Eiðaþinghá í Suður-Múlasýslu.
Þar munu þau hafa dvalið þar
til 1883, að þau fluttu til Ame-
ríku. Námu þau land í bygðinni
fyrir sunnan Akra 1 Norður
Dakota. Þar dvöldu þau þar til
1893. Héldu þá til Mouse River
bygðarinnar, sem þá var að
myndast. Þar bjuggu þau þar til
Þórður dó, árið 1904. Hélt hún
við búinu um hríð með börnum
sínum, en átti síðan heimilisfang,
í bygðinni og bænum Upham
þar til fyrir nokkrum árum að
hún fluttist til dætra sinna í
Bellingham, Washington, og
dvaldi þar til dauðadags.
Þau Þórður og itáaría eignuð-
ust 12 mannvænleg börn. Þrjú
af þeim dóu á undan móður
sinni, Sveinbjörn, Sigríður og
Sveinn. Sveinbjörn (Barney)
var merkur bóndi og heimilis-
faðir í nánd við Upham. Sigríður
var gift Jónasi Goodman, og
áttu þau myndarheimili í sömu
bygð. Sveinn náði ekki fullorð-
ins aldri. Níu eru á lífi: Helga,
gift Sveini Westford, og Lukka,
kona Björns Ásmundssonar, eru
báI5ar til heimilis í Bellingham.
Hjá þeim dvaldi María síðustu
árin. Þar er einnig búsett Lilja,
gift Walter Árnason. Björg,
ekkja Ingimundar Fredrickson,
er í Mervin, Saskatchewan.
Aðalbjörg, gift Maurice Boul-
ange, í Kenewick, Washington,,
og Margrét, kona Valdimars
Goodman, í Bantry, N. Dak.
Synirnir eru þrír: Kristinn (C.
S. Benson) í þjónustu Banda-
ríkjastjórnar við rafútbreiðslu í
Bozeman, Montana. Svo þeir
lögfræðingarnir Óskar og Ás-
mundur í Bottineau, N. Dak
Barnabörnin eru 43, og barna-
barnabörnin einnig mörg.
María var greind kona og at-
kvæðamikil. Er það merkilegt
fyrirbrigði hve margar íslenzk-
ar konur af eldri kynslóðinni, er
í fátækt höfðu stóran barnahóp
til umönnunar, þó héldu því við
að vera víðlesnar. Það átti við
umMaríu.(Hún var sílesandi, og
bar gott skyn á það sem hún
las. Hún var ákveðin og ein-
dregin í skoðunum og fjarri öll-
um hálfleik. Gaf því óskipt fylgi
er, hún aðhyltist. Kristindóms-
málin voru henni hjartfólgin, og
lét hún ekki hjá líða að veita
þeim stuðning. Trygg í lund og
einlæg í afstöðu, var hún sannur
vinur vina, sinna og í hvívetna
raungóð.
Útfararathöfn var í Belling-
ham áður en líkið var flutt til
Upham til greftrunar. Séra G. P.
Johnson stýrði þeirri athöfn, að-
stoðaður af öðrum lúterskum
presti, Hanson að nafni. í kirkj-
unni í Upham var fjölmenn at-
höfn þann 11. júlí, er séra K. K.
Ólafsson annaðist. Margar mipn-
ingargjafir voru þar lagðar fram
til elliheimilisins „Borg“ að
Mountain. Jarðsett var í íslenzka
grafreitnum í bygðinni.
K/ K. Ó.
Þegar síðasta jökulaldan hvarf
af túninu mínu, skildi hún eftir
stóreflis grjóthnullunga. í fimm-
tán ár hefi ég verið áhorfandi
að því,. hvernig einn þessara
hnullunga, fleiri tonn á þyngd,
hefir smám saman verið að bíða
ósigur fyrir elmtré einu. Tréð
er augsjáanlega sprottið upp af
fræi, sem hefir dulizt í einni af
sprungunum í steininum. Þegar
ég tók fyrst eftir því, var það
harðgjörð, lítil hrísla, sem hafði
sprengt smárifu fyrir rætur sín-
ar í yfirborð steinsins. í dag
hefir hægur, en öruggur vöxtur
þess sprengt harðan steininn í
smámola.
Þetta er lögmál lífsins. í fram-
tíðinni mun ekki hið óbreytan-
lega og stöðuga bera sigur af
hólmi, heldur gróskan og vöxt-
urinn, hvort sem hann er að
finna hjá elmtré eða lýðræðis-
stjórnarfarinu. Það er undarlegt
að sannindi sem'þessi skuli ekki
vera öllum svo augljós í dag, að
óþarfi væri að drepa á þau, en
við lifum á öld óvissunnar og
óttans, og óttinn hefir oft í för
með sér andlega blindu. Vissu-
lega er það rétt, að kynslóð okk-
ar hefir gildar ástæður fyrir ótt-
anum sem skaðlegt fyrirbrigð^ í
sjálfu sér og hver áhrif hann
hefir á mannlegar tilfinningar
og hugarfarslega svörum við
aðstæðunum.
í fyrsta lagi er óttinn í eðli
sínu andstæður við alla fram-
vindu. Hún hefir óhjákvæmi-
lega breytingar í för með sér,
og á hættustundum er mönnum
tamt að halda í allt, sem nútíð-
inni tilheyrir og þeir þekkja af
eigin raun eða þá leita sér hug-
hreystingar í unnum frægðar-
verkum, — Sortíðinni. En iðu-
fall sögunnar hrífur okkur með
sér í fang framtíðarinnar, og sú
glapsýn, að öryggið sé fólgið í
því að viðhalda ríkjandi ástandi
er éf til vill hættulegasta kredd-
an, sem menn ala með sér.
Ekkert er óháð breytingum í
heimi þessum, allra sízt hug-
myndir okkar. Verðmæti lífsins
breytast á rás aldanna, og lífs-
hyggja einnar kynslóðar er
sjaldnast tekin breytingalaus í
arf af þeirri næstu. Jafnvel hug-
myndir þær, sem við gerum
okkur um frelsið og lýðræðið eru
breytingum undirorpnar. í dag
er hugmynd okkar um frelsið
þýðingarmeiri en nokkru sinni
áður. Við höfum aldrei gefið
frekar gaum að því, hver ógnun
við mannfrelsi, örbyrgð og ör-
yggisleysi í stjórnmálalegum og
efnahagslegum efnum er.
í mörgum löndum er þessi nýi
skilningur á frelsishugtakinu
sem óðast að ryðja sér til rúms,
og óhjákværhilegar breytingar á
eldri lífsskoðunum eiga sér stað
fyrir augum okkar.
Á sama hátt hlýtur merkingin,
sem lögð er í lýðræðishugtakið
að breytast frá einni kynslóð til
annarrar. Stjórnmálaheimspeki
18. aldarinnar skýrgreindi það
hugtak ekki til neinnar fulln-
ustu. Það er sívaxandi og tekur
stögugum breytingum, ávallt
leitandi leiðina milli frjálsræðis
og réttlætisins, millum ein-
staklingsfrelsisins og aðhalds
þjóðfélagsins. Leitin í jafnvæg-
inu 1 þessum sökum tekur al-
drei enda heldur verður eitt af
þeim vandamálum, sem mann-
kynið mun verða að leysa æ of-
an í æ.
Þessu velþekktu atriði, sem ég
hefi hér drepið á, þarfnast end-
urtekningar við nú í dag sökum
þess, að ótti okkar við kommún-
ismann getur valdið því, að við
förum að líta á breytingar, sem
óæskilegt fyrirbrigði og að allir
þeir, ^em bera fram umbyltandi
hugmyndir séu að öllum líkind-
um aftaníossar, sem varlegra
væri að hafa auga með.
Ef þú befir róttækar skoðanir
í verkalýðsmálum eða lætur í
ljósi aðdáun þína á kommúnis-
tiskum rithöfundum, áttu jafn-
vel á hættu að vera stimplaður
kommúnisti eða að minnsta kosti
nytsamur sakleysingi. í Ame-
ríku er varla til nokkuð það
framfarafélag, sem ekki hefir að
minnsta kosti einu sinni fengið
nafnis „kommúnistiskt“ á und-
anförnum árum. í mörgum ti|-
fellum hafa kennarar og kenni-
menn einmitt látið þögnina
geyma ýmis málefni af sömu á-
stæðum. Það sorglega við allt
þetta er, að einmitt þessi af-
staða, sem lýðræðisþjóðum hvar-
vetna hættir nú allmjög til, er
kommúnigtum hvað hagstæðust
til framdráttar stefnu þeirra. 1
slíkum tilfellum verður Rúss-
land sammerkingur við fram-
þróunina.
Það eru margvíslegar rök-
semdir, sem mæla gegn komm-
únismanum. Hann er faguryrði
á miskunnarlausri einræðis-
stjórn. Hann er stórkostleg svik,
þar sem milljónir af hungruðu,
og illa upplýstp fólki er blekkt
með góðu og illu til þess að láta
af höndum einstaklingsfrelsið
fyrir utópisk loforð. En að
nefna þrá mannsins eftir betra
lífi kommúnisma, og að álíta
samhjálp þá og jöfnuð, sem verð-
ur æ nátengdari lýðræðisstjórn-
arfarinu eitthvað í ætt við sömu
stjórnmálastefnu jafngildir því
að fá kommúnistum sjálfum bitr-
ustu vopnin í hendur og gera
spott að lífshyggju þeirri, er við
aðhyllumst.
Ég vanmet ekki nauðsynina á
því að varna kommúnistum á-
hrifa á stjórn landsins og að upp-
ræta undirróðursstarfsemi þeirra
hvar, sem hún kemur fram.
Þjóðhollusta, sem tekur á sig
undarlegustu myndir eftir því í
hvern strenginn er kippt frá
Moskvu, er engu hættulegri. Við
verðum að gera okkur ljósa
grein fyrir hverjir óvinir okkar
eru. En ef tilraunir okkar til
þess að uppræta hið illa ganga
jafnframt út yfir hið góða, þá
verður skaðinn, sem af því
hlýzt, óbætanlegur. Þannig má
andstaða gegn kommúnisman-
um aldrei leiða til fasisma, svo
sem dæmin hafa sýnt. Við meg-
um ekki hegða okkur eins og
að orðið kommúnismi feli í sér
alla drauma mannanna um að
gera þessa veröld að stað til að
lifa friðsömu og góðu lífi, í stað
þess að berjast, svelta og krókna
þar til dauða.
Á því leikur enginn efi, að það
er hluti af baráttuáætlun komm-
únismans að hræða okkur til
þess að taka þá afstöðu, sem
myndi láta1 lýðræðisstjórnarfar
okkar líkjast mest þjóðfélags-
fyrirkomulagi fyrri alda.
Hræðsla okkar við þau laun-
ráð, er kommúnistar brugga lýð
ræðinu hefir látið okkur sjást
yfir þá hættu, sem því getur
stafað af okkur sjálfum, ef ótt-
inn er annars vegar. Þegar menn
standa andspænís einræðis-
stefnu, mæta þeir því með sams
konar stjórnarformi, þjóðfélags-
legum kreddukenningum og á-
róðursbrögðum verður aðeins
mætt með sömu vopnum; mað-
urinn líkist ávallt því, sem hann
á í höggi við. Að láta hart mæta
hörðu er munntamt, en vara-
samt slagorð, sem mörgum hef-
ir reynzt hentugt skálkaskjól á
liðnum öldum. Slík eru áhrif
óttans á mennina. Ef bardaga-
tækni Sovétríkjanna kemur okk-
ur til þess að útiloka skoðana-
mismun og meta þjóðhollustu
manna eftir undirgefni þeirra
og jáyrðum, þá hafa þau fengið
okkur til þess að leggja á flótta
áður en orustan er hafin.
Lýðræðið heldur yfirburðum
sínum í heiminum sökum þess,
að það á tilveru sína undir skoð-
anamismuni manna. Aldrei hef-
ir verið um að ræða nokkra sér-
staka, eina, stjórnmálakenningu,
sem þegnar lýðræðisþjóðanna
hafa verið nauðbeygðir til að
aðhyllast, þar hefir aldrei verið
að finna neina Síberíu fyrir
mennta og andans menn heillar
þjóðar, er erfiðast háfa átt með
að beygja sig. Vax,tarbroddur
lýðræðisstjórnarfarsins er fólg-
inn í þeinni staðreynd, að allir
þeir, sem á öndverðum meiði
eru í þjóðmálum, hafa verið
hvattir til þess að gagnrýna og
endurskoða ríkjandi þjóðskipu-
lag á stjórnmálalegum og efna-
hagslegum grundvelli og þeim
gefið fullt frjálsræði til þess.
Enginn embættismaður, stór eða
smár, getur gefið út fyrir skipun
um, hv«ð teljast skuli rétt í
stjórnmálum og trúarbrögðum
eða neytt borgarana til þess að
viðurkenna það í orði eða verki.
Það er þessi lífshyggja fram-
þróunar og grósku, sem má verða
okkur hughreysting í núverandi
örugleikum. — Kommúnisminn
kveður upp dauðadóminn yfir
sjálfum sér með því að draga
sig í dróma óbreytanlegs kenn-
ingakerfis. Kommúnistar ásaka
fylgjendur lýðræðisstjórnarfars-
ins um, að þeir séu styðjendur
úrelts stjórnarfars og vilji af
öllum mætti viðhalda siatus quo,
en það eru raunar þeir, sem líta
ávallt til fortíðarinnar, það eru
þeir, sem vinna að því öllum ár-
um að koma á gegndarlausara
íhalds- og einræðisskipulagi en
heimurinn hefir nokkru sinni
þekkt.
Stalín gortar af hinu „nýja
þjóðfélagi“ sínu. Lýðræðisríkin
byggja hið nýja þjóðfélag sitt á
hæfni hverrar kynslóðar til þess
að framkalla það, sem Abraham
Lincoln nefndi „endurnýjun
frelsisins“. Þróunarsaga lýðræð-
isins hér í heimi er ekki löng.
Það eru aðeins frjálsir menn, sem
þora að hugsa. Og það er aðeins
í frjálsri hugsun og tjáningu,
sem sál fólksins lifir. —G.G.S.
— íslendingur, 19. sept.
NÝ SfMASKRÁ
FYRIR FYLKIÐ
Til faks 15. nóvember
Fæst á næstu símastöðvum.
Sendið eftir eintaki nú þegar! v ^
MANITOBA TELEPHONE SYSTEM
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVÍK