Lögberg - 13.12.1951, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. DESEMBER, 1951
3
Ræða flutt á ársfundi Fróns
3. desember 1951
Business and Professional Cards
PHONE 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITE 6—652 HOME ST.
Viðtalstimi 3—5 eftir hádegi
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Ct.
vega peningalán og eldsábyrgð,
bifreiðaábyrgð o. s. frv.
Phone 927 538
SARGENT TAXI
PHONE 204 845
PHONE 722 401
FOR QUICK, RELIABLE
SERVICE
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office Hours 2.30 - 6 p.m.
Phones: Office 26 — Res. 230
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfrœðfngar
209 BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Phone 928 291
C A N A D i A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE. Managing Mrectör
Wholesale Distributors of Fresh and
Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
Office Phone
924 762
Res. Phone
726115
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smiíh St. . Winnipeg
PHONE 924 624
Phone 21101
ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDSON
Asphalt Roofs and Insulated
Siding — Repairs
Country Orders Atteuded To
632 Simcoe St.
Wlnnlpeg, Man.
GIMLI FUNERAL HOME
51 First Avenue
Ný útfararstofa með þeim full-
komnasta útbúnaði, sem völ er
á, annast virðulega um útfarir,
selur líkkistur, minnisvarða og
legsteina.
Alan Couch. Funeral Director
Phone—Business 32
Residence 59
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
50^ SOMERSET BUILDING
Telephone 97 932
Home Telephonpe 202 398
DR. ROBERT BLACK
Sérfrœðingur í augna, eyrna, nef
og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrflstofusimi 923 815
Heimasími 403 794
447 Portage Ave.
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Nettino
58 VTCTORIA ST. WINNIPEG
Phone 928 211
Manager T. R. THORVALDSON
Your patronage will be appreciated
Minnist
Branch
Store at
123
TENTH ST.
8RAND0N
Ph. 926 885
Eftir BJÖRN JÓNSSON lækni
í Baldur
Kæru landar:
Ég hafði ætlað mér að kynna
ykkur nokkur hinna yngri ís-
lenzku skálda, og hinn merkasta
núlifandi ljóðaþýðanda heima,
Magnús Ásgeirsson.
En bókaskortur, stuttur fyrir-
vari og óvenjlegar annir, vörn-
uðu mér þess í bili, enda þótt
seinna megi verða.
Ég tók því þann kostinn, þótt
ykkur kunni illur að þykja, að
halda áfram mínu þreytandi
japli um íslenzk menningarmál.
í kjölfar endurheimts sjálf-
stæðis íslands, hefir farið aðsig
og ris nýrrar vakningaröldu í
íslenzkum menningarefnum.
Svo hefir og jafnan orðið áður
fyrr, er nokkuð var slakað á
frelsishöftunum. — Og aldrei
hefir verið jafnbjart yfir menn-
ingarlífi okkar eins og meðan
við nutum óskoraðs frelsis til
forna.
Áhrif þessarar síðustu ólgu í
menningarþróun okkar hafa
verið mjög sterk. Þeirra hefir
gætt bæði heima, hér vestra og
víðar.
Og mörgum góðum feng hefir
þessi alda þegar skolað á land.
— Að heiman má nefna sem
dæmi:
Aukning skálda- og lista-
mannastyrkja menntamálaráðs,
og þar af leiðandi fjölgun skálda,
rithöfunda og listamanna.
Aukning almennra * og sér-
stakra námsstyrkja.
Stækkun og efling háskólans,
og þó einkum Norrænudeildar
hans. Sú deild hefir á að skipa,
og útskrifar árlega, fjölda efni-
legra fræðimanna, og starfar af
eldmóði að fjölþættum rann-
sóknum íslenzkra fræða.
Nú er í undirbúningi hin lang-
þráða, fullkomna íslenzk-
íslenzka orðabók, og andheita
og samheita orðabók er einnig
'4 döfinni, ásamt fjölda annarra
verkefna.
Eins má nefna hina mjög
auknu almennu bókaútgáfu
heima, þ. á m. þrjár nýjar út-
gáfur íslendinga sagna.
Bygging þjóðminjasafns. —
Starfræksla þjóðleikhúss, og
stofnun sympóníu-hljómsveitar
í Reykjavík.
Enn stendur yfir stöðug bar-
átta til endurheimtar íslenzkra
handrita frá Dönum.
Og síðast en ekki sízt ber að
nefna tillöguna um stofnun
Akademíu íslands til verndunar
og viðhalds íslenzkri tungu.
Þessu síðastnefnda, stórmerka
menningarfyrirbrigði hafa verið
góð skil gerð í íslenzku blöðun-
um hér, og mun ég því ekki
minnast á það frekar, en óska
Akademíunni alls árnaðar.
Hér vestra^ er náttúrlega
stofnun kennarastóls í íslenzk-
um fræðum hið stórfrækilegasta
og byltingarkenndasta menn-
ingarspor sem Vestur-íslending-
ar hafa nokkru sinni stigið. Og
hafa þeir sýnt með því fram-
sýni, arfrækni og samheldni,
sem seint verður tiljafnað.
Vestur-íslendingar hafa einn-
ig borið gæfu til að ráða hæfan
forustumann til þessa v^rks. Og
þeir hafa, yfirleitt, í öllum
áætlunum og framkvæmdum
stólinn varðandi, giftusamlega
fylgt hinu forna heilræði: að í
upphafi skuli endirinn skoða.
Vil ég nota tækifærið til að
bjóða hinn unga ármann ís-
lenzkra mennta í Vesturheimi —
Finnboga Guðmundsson, inni-
lega velkominn. Megi erfðir
hans, sigurvissa og gengi góðra
manna verða honum það ás-
megin að hann fái lyft því
Grettistaki, sem örlögin hafa
lagt í götu hans.
Samfara stólsmálinu hefir
skapast talsverður áhugi meðal
íslendinga og annarra og for-
vitni um íslenzkt mál.
Þá er stofnunin Icelandic
Canadian Club og blað þess
félags, þýðingarmikið og tákn-
rænt fyrirbrigði í vestur-
íslenzku menningarlífi.
Eitt helzta ummerki vaxandi
áhuga fyrir íslenzkum mennt-
um í öðrum löndum, er hin stór-
huga áætlun um nýja, afarvand-
aða, íslenzk-enska útgáfu ís-
lendingasagna, Thomas Nelson
& Sons í Edinborg.
Vona ég að Vestur-íslending-
ar fylgist vel með framgangi
þeirrar útgáfu, og taki strax að
senda áskriftir sínar, til uppörf-
unar og fulltingis foráðamönn-
um þess verks.
Þ e g a r þróunarsaga síðustu
ára er athuguð verður því ljóst
að Vestur-Islendingum hefir nú
runnið blóðið til skyldunnar,
þeir hafa fundið köllun sína og
hervæðst henni til gengis. —
Það má þó ekki skilja svo, að
þar með sé allt í lagi, í bili. Það
sem hingað til hefir kerzt er að-
eins einn þáttur I undirbúningi
hinnar miklu sóknar, sem er í
þann mund að hefjast, en aldrei
má linna: það er verndun og
kynning menningararfleifða okk
ar — arfs íslendinga.
Og hér kem ég loks að því
sem er meginkjarni máls míns
í kvöld.
Við vitum öll — og margir
erlendir fræðimenn og áhrifa-
menn hafa stutt þá skoðun opin-
berlega — að í bókmenntum Is-
lendinga, einkum hinum fornu,
er að finna frábær, sígild lista-
verk, — sem eiga erindi til allra
lesenda allra þjóða.
Það er ekki einasta að þar gefi
að líta fullkomnun frásagnar-
listar á öllum tímum, heldur eru
þar í einnig frábærum flutningi
öll önnur einkenni sígildra bók-
mennta, svo sem sannar og
snjallar persónulýsingar, þar
sem persónurnar kynna sig að
mestu sjálfar — raunhæf,' hröð
og spennandi atburðarás, æsann-
ar myndir úr lífi og viðfangs-
efnum einstaklinga og þjóð-
félaga — í stuttu máli: einlæg,
listræn túlkun hins sanna gleði-
og harmleiks mannlífsins sjálfs
— sögð af hispurslausri snilld
hins fyllsta listþroska. Öll þessi
einkenni og önnur ónéfnd, eru
aðalsmerki sígildra bókmennta,
og sögur okkar eiga þau öll í
ríkum mæli.
•
En fornsögurnar hafa enn
annað aðalsmerki háþroskaðrar
lífsskoðunar og listastefnu, sem
setur þær á bekk ofar öllum
ö ð r u m sambærilegum bók-
mennta-afrekum: Það er hinn
mikli siðferðisþroski sem . að
baki þeim býr, og andar úr
hverri athöfn er þær lýsa, for-
dæmir illræði og flályndi, en
vegsamar drenglyndi og göfug-
mennsku.
Þessi siðskoðun fornsagnanna
er framsett af þvílíkum drama-
tískum þunga, að hún rennur í
merg og blóð hverjum sem lesa
þessi verk og verður þeim
ógleymanleg.
Þó að siðferðishugsjón sagn-
anna sé e. t. v. að mestu heiðin
að uppruna, er hún þó svo krist-
in í eðli að sjaldan brýtur hún
í bága við grundvallarboðorð
kristindómsins. öllu h e 1 d u r
virðist hún efla hann að sann-
færingakrafti og raungildi.
Það er ekkert vafamál að sá
siðferðisstyrkur, sem íslending-
ar hafa á öllum tímum þegið
frá fornsögum sínum og öðrum
bókmenntum, er, í bókstafleg-
um skilningi, það afl, sá máttur,
sem bjargað hefir þjóðinni frá
glötun, mörgum sinnum, í henn-
ar háskalegu hrakningum. Það
er því augljóst, að með því að
útbreiða þessar bókmenntir,
þennan arf íslendinga, meðal
annarra þjóða, erum við ekki
eingöngu að halda uppi arfþegn-
um sóma okkar og heiðri, held-
Ur og að veita væntanlegum
lesendum þeirra þann siðferðis-
iStyrk og uppbyggingu, sem þær
hafa veitt okkur sjálfum, ásamt
bætandi á h r i f u m fegurðar
þeirra og listbragðs.
Það virðist liggja í hlutarins
eðli, að það er söguleg skylda og
k ö 11 u n Vestur-íslendinga að
þýða þessar bókmenntir á ensku
og breiða þær út meðal lesenda
þessarar álfu. Til þess þarf
þrennt: góða þ'yðendur, vel
skipulagða kynningu og les-
endur.
Góður þýðandi er listamaður
í eðli sínu og verður að vera
fræðimaður að auki. — Það er
kannske ekki hægt að skapa
listamenn, en það er hægt að
laða þá fram og hlúa að þeim
þegar þeir eru fundnir.
En með vel skipulagðri út-
breiðslustarfsemi og áróðri, er
hægt að skapa vettvang til þess
að koma þessum verkum fyrir
sjónir lesenda .
Mér skilst, og G. J. Oleson í
Glenboro hefir tekið í sama
streng, að bezt væri að stofna
deild innan hinna þriggja aðal-
menningarsamtaka •'íslendinga
hér, sem ætti að hafa yfirum-
sjón og fyrirgreiðslu þessa starfs
með hendi. Deild þessa mætti
kalla f „Menningarrót Vestur-
íslendinga“ eða “Icelandic
Cultural League”.
Væri eðlilegast að stofna
kjarna þessa ráðs, sem brot af
Þjóðræknisfélaginu, Fróni og
Icelandic Canadian Club.
Yrði auðvitað að velja ein-
ungis þá menn og konur sem
hæfust teldust og bezt að sér í
bókmenntum yfirleitt, þótt önn-
ur sjónarmið kæmu einnig til
greina. Þessi kjarni menningar-
ráðsins gæti svo valið sér til
stuðnings hverja þá menn, ís-
lenzka eða ekki, hvern sem er,
sem þeir teldu sérstaklega hæfa
og áhuga hefðu fyrir þessu
starfi.
Helztu hlutverk þessarar aka-
demíu yrðu því:
Efla áhuga efnilegra manna
til að þýða íslenzkar úrvalsbók-
menntir á ensku. Til þess eru
margir vegir, og flestir seinfær-
ir í byrjun, þar til áhuga-alda og
kapp hefir komizt af stað.
Örfa og styrkja þá þýðendur,
sem þegar hafa sýnt hæfileika.
með styrkveitingum, ef hægt er,
og birtingu þýðinga þeirra í
víðlesnum blöðum og tímaritum.
Styrkja og auka tímarit The
Icelandic Canadian Club, í þeim
tilgangi að efna til samkepnni
meðal lesenda þess til þýðinga,
og birta þar þýðingar þær, sem
verðugar þættu og sýndu góða
viðleitni.
Reyna síðar að koma af stað
eigin tímariti, sennilega með til-
styrk íslenzkudeildar háskólans
hér og heima, og hverjum öðr-
um stuðningi sem fengist. Gera
tímarit þetta aðgengilegt ensku-
mælandi lesendum.
Fá íslenzku blöðin hér til að
birta, í stað þýddra framhalds-
sagna, íslenzkar skáldsögur og
smásögur, bæði til að vekja á-
huga lesenda þeirra, sem gæti
svo smitast til yngri kynslóðar-
innar og einnig til að gefa les-
endum yfirlit yfir nútíma ís-
lenzkar bókmenntir.
Viðhald íslenzkunnar sjálffar,
sem lifandi máls vestan hafs, er
vonlaus barátta með öllu. ís-
lenzkan hefir hér ekki lengur
annað en akademiska þýðingu.
Hins vegar er ekki of seint að
bjarga ýmsum þeim fjársjóðum
sem hún hefir að geyma, til
varðveizlu og kynningar kom-
andi kynslóðum á ensku, ef sú
sókn er undirbúin strax og
henni vel framfylgt.
Fjórða hlutverk menningar-
sjóðsins væri að leita samvinnu
við ritstjóra helztu fræðslu- og
skemmtirita vestan hafs
(Atlantic Monthly H a r p e r,
Maclean’s, Colliers o. s. frv.)
um birtingu velþýddra úrvals-
sagna.
Vekja áhuga útgáfufyrirtækja
um útgáfu velþýddra fornsagna
og annarra úrvalsrita.
Ég gæti skotið því hér inn, að
þegar hafa birzt frábærar þýð-
ingar enskra manna, og beri
auðvitað að leita til þeirra strax
í byrjun og fá útgáfur fyrir
þýðingum þeirra. Myndu Vestur
íslendingar naumast sitja lengi
undir því kinnroðalaust að ó-
íslenzkir menn taki fram fyrir
hendur þeim um rækt þeirra
eigin köllunar. Fá ætti mynda-
söguteiknara til að nota forn-
sögurnar í framhaldsmynda-
sögur í helztu dagblöðum álf-
unnar.
Þetta síðastnefnda gæti ef til
vill verið eitt þýðingarmesta
byrjunarsporið og líklega eitt af
því auðveldasta.
Fornsögurnar eru svo spenn-
andi, ef þær eru teknar sem
reyfaralestur, að fátt kemst þar
jafnfætis. Atburðahraði, spenn-
ingur og tilþrif, raunsæi og frá-
bært ímyndunarafl er svo snilld-
arlega samtvinnað, að lítið fer
f y r i r Cowboy-sögum o. sl. í
samanburði við þær. Vegna lífs-
gildis síns, hvort sem um skop-
leik eða harmleik er að ræða, og
sérstaklega v e g n a siðferðis-
skoðunar þeirra, sem enn á svo
mikil ítök í þjóðum af engilsax-
nesku kyni, er ekki nokkur vafi
að fornsagna Comic Strip myndi
falla í frjóan jarðveg hjá börn-
um jafnt sem fullorðnum hér
vestra, og þar með væri kynn-
ingin hafin, áhuginn skapaður
og markaðurinn reiðubúinn fyr-
ir meiri verk. Ég spái því, að
þær myndu næstum útrýma
þessum langvelktu, upptuggðu,
líflausu og forheimskandi
„Western“ og öðrum, sem ungir
og gamlir lesa enn, þótt væminn
þyki. Mórall kúasmalans er t. d.
talsvert svipuð siðskoðun sagn-
ana, nema óþroskaðra og at-
burðir og bygging þessara reyf-
ara öll ólífræn, yfirborðsleg.
Haldið þið ekki að Gunnar á
Hlíðarenda myndi standazt sam-
anburð við Hopalong Cassidy
eða Roy Rogers. Eða Þór og
Grettir og ævintýri þeirra jafn-
ast við Alley Oop. þótt góður sé!
Þessutan er reyfarasjúk amerísk
og canadísk æska hungruð í
nýjar og betri hetjur.
Hvað teiknaranum sjálfum
viðkemur, yrði miklu auðveld-
ara fyrir hann að taka sögurnar
upp, heldur en að sitja sjálfur
með sveittan skallann við að
reyna að hnoða saman spennandi
bulli, sem verður innan árs að
steingerfðum endurtekningum,
eins og raun hefir orðið á um
öll amerísk „comic-strips“. Auk
þess er af svo miklum atburða-
auði að taka í sögunum, að end-
ast myndi árum saman.
Þetta atriði í menningarsókn
vorri ætti að athuga sérstaklega
vel.
The Cultural League — menn-
ingarráðið — ætti einnig að hafa
samvinnu við helztu skóla lands
ins og forvígismenn þeirra, um
kynningaráróður og val efni-
legra þýðenda, ög alls konar
hollar leiðbeiningar og sambönd.
I öllu þessu starfi yrði auðvitað
íslenzkudeildin hér ómetanleg
með öllu.
Og það grunar mig að um
hennar dyr muni ganga margir
dugandi drengir á þessu sviði
í náinni framtíð.
☆
Ég hefi slegið þessari hug-
mynd hér fram í lauslegu formi,
til umhugsunar og yfirvegunar.
Væri æskilegast, til þess að
framkvæmd hennar yrði gaum-
gæfilega rædd og athuguð, að
kjósa nefnd manna frá félögun-
um þremur, til að ræða nánar
um málið, hvort það sé lífvæn-
legt og hvernig hægt væri að
búa það í haginn. Vil ég skora
á Frón að taka mál þetta til at-
hugunar á þessum grundvelli,
og hvern þann, sem áhuga hefir
fyrir því, að ljá því sinn stuðn-
ing með gagnrýni og tillögum.
Þetta er mikilsvert mál og
verður að vera hafið yfir allan
ríg eða klíkuskap.
Líklega vinnst ekki tími til
frekari umræðna í kvöld, og
vildi ég því biðja Frón að taka
það til umræðu á næsta fundi,
þá hefir mönnum og gefist tími
til að velta því betur fyrir sér.
Að lokum bið ég afsökunar á
svo löngu mál* og þakka gott
hljóð.
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m. - 6 p.m.
and by appointment.
A. S. BARDAL LTD.
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Selur líkkistur og ann«ost um út-
farir. Allur útbúnaíiur sá bezti.
Stofnað 1894 Sími -27 324
Phone 23 996 700 Notre Dame Ave.
Opposite Matemity Pavillion,
General Hospital.
Nell’s Flower Shop
Wedding Bouquets, Cut Flowers,
Funeral Designs, Corsages,
Bedding Plants
Nell Johnson Res. Phone 27 482
Office 933 587 Res. 444 389
THORARINSON &
APPLEBY
BARRISTERS and SOLICITORS
4th Floor — Crown Trust Bldg.
364 Main Street
WINNIPEG CANADA
SELKIRK METAL PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
vitS, heldur hita frá aS rjúka út
meö reyknum.—SkrifiÖ, slmiö til
KELLY SVEINSSON
625 Wall Street Winnipeg
Just North of Portage Ave.
Sírnar: 33 744 — 34 431
DR. H. W. TWEED
Tannlœknir
508 TORONTO GENERAL TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
Phone 926 952 WINNIPEG
CETCL
í Jóla- og nýársgjöfum yðar.
GLEÐILEG JÓL!
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary's and Vaughan. Winnipeg
PHONE 926 441
PHONE 927 025
H. J. H. Palmason, C.A.
H. J. PALMASON & CO.
Chartered Accountants
505 Confederation Life Bldg.
WINNIPEG MANITOBA
PARKER, PARKER &
KRISTJANSSON
Barrisiers - Solicitors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Conunercc
Chambers
Winnipeg, Man. Phone 923 5«
Rovaizos Flower Shop
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG MANITOBA
Bus. Phone 27 989—Res- Phone 36 151
Our Specialties:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESIGNS
Mlss t. Christie, Proprletress
Formerly with Robinson & Co.
G F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
404 SCOTT BLK, Simí 925 227
______________________________ i