Lögberg - 24.07.1952, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. JÚLÍ, 1952
LANGT f BURTU
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Ég lofaðist til að koma,“ sagði Frank. „Þú
vissir að ég mundi koma, eða er það ekki?“
„ Jú, ég hélt að þú mundir koma,“ sagði
hún þýðlega; „og Frank, það vill svo heppilega
til, að það er enginn heima hjá mér í kveld. Ég
hefi sent alla í burtu, svo að það veit enginn
að þú hefir komið og heimsótt mig. Liddy fór
að heimsækja afa sinn, og ég sagði henni að
hún mætti vera hjá þeim þangað til á morgun
— og þú verður farinn þegar að hún kemur
aftur.“
„Ágætt“, sagði Tray. „En, mín kæra, það er
betra fyrir mig að fara og sækja töskuna mína,
því að ilskórnir mínir, hárburstinn og greiðan
eru í henni; farðu heim á meðan að ég fer og
sæki hana og ég lofa að ég skal vera kominn í
dagstofuna til þín eftir tíu mínútur.“
„Já,“ sagði hún, sneri við og hélt upp hæð-
ina og heim.
Á meðan að á þessu samtali stóð sat Bold-
wood kyrr. Varirnar á honum titruðu lítið eitt,
en hann dró þær saman og það sló köldum
svita út um ennið á honum. Hann stóð upp
og gekk á móti Tray. Tray sneri sér að honum
og tók upp tösku sína.
„Á ég að segja henni, að ég hafi komið til
að gefa hana upp, og geti ekki gifst henni?“
spurði hermaðurinn háðslega.
„Nei, nei! Bíddu í mínútu. Ég þarf að tala
meira við þig — meira við þig!“ sagði Bold-
wood í hásum róm og hálfum hljóðum.
„Þú sérð í hvaða ógöngur ég er. Ég er máske
óþokki — fórnardýr minna eigin ástríðna, sem
látið hef leiðast út í að gjöra það, sem að ég
átti ekki að gjöra. En það liggur í augum uppi,
að ég get ekki gifst þeim báðum. Og það eru
tvær ástæður til þess, að ég kýs heldur Fanny.
I fyrsta lagi, þegar á allt er litið, þá fellur mér
hún betur, og í öðru lagi gerir þú það þess
virði fyrir mig.“
Rétt í því að Tray sleppti síðasta orðinu
rauk Boldwood á hann og greip um kverkarn-
ar á honum. Tray fann að hann herti smátt og
smátt á takinu, sem var með öllu óvænt.
„Eina mínútu," stundi Tray upp. „Þú ert
að særa hana, sem þú elskar.“
„Hvað meinarðu?“ spurði Boldwood.
„Lofaðu mér að ná andanum," sagði Tray.
Boldwood linaði á takinu og sagði: „Ham-
ingjan veit, að ég er ekki hálfa spönn frá að
drepa þig!“
„Og eyðileggja hana.“
„Bjarga henni.“
„Ó, hvernig er hægt að bjarga henni nú,
ef að ég giftist henni ekki?“ stundi Boldwood
upp, sleppi takinu á hermanninum, henti hon-
um niður við girðinguna og bætti við: „Þú
kvelur mig, mannfjandi!"
Tray hoppaði upp aftur, eins og hnöttur,
sen hent er, og var í þann veginn að ráðast á
Boldwood þegar hann sá sig um hönd og sagði
kæruleysislega:
Það er ekki þess virði fyrir mig að þreyta
fangbrögð við þig. Það eru ekki nema villi-
menn, sem jafna sakir sínar á þann hátt. Ég
fer bráðum úr hernum sökum þeirrar sannfær-
ingar minnar. Og nú þegar uppvíst er orðið
hvernig málin standa á milli okkar Bathshebu,
þá væri það yfirsjón að drepa mig.“
„Það væri yfirsjón að drepa þig,“ endur-
tók Boldwood eins og í leiðslu og með drjúpandi
höfði.
„Miklu betra að þú dræpir þig sjálfur.“
„Miklu betra.“
„Mér þykir vænt um, að þú sérð það.“
„Tray, gifstu henni og fástu ekki um samn-
ingana, sem að við gerðum áðan. Hinn kostur-
inn er hræðilegur, en taktu Bathshebu; ég af-
sala mér henni. Hún hlýtur að unna þér af al-
hug, til að selja þér sál sína og líkama, eins og
að hún hefir gert. Þú ert óhamingjusöm kona
— hverflynd kona, Bathsheba!“
„En hvað um Fanny?“
Bathsheba er vel efnuð kona,“ hélt Bold-
wood áfram í áhyggjufullum og óstyrkum róm;
„og Tray, hún verður þér góð kona og hún er
sannarlega þess verð að þú flýtir þér sem mest
að giftast henni.“
„En viljaafl hennar er mikið, að ég nú ekki
tali um skapið, og ég verð sem leiksoppur í
hendi hennar. Ég gæti ekki gert neitt fyrir
vesalings Fanny Robin.“
„Tray,“ sagði Boldwood í bænarrómi; „ég
skal gjöra allt sem að ég get fyrir þig, en þú
mátt ekki undir neinum kringumstæðum yfir-
gefa hana, Tray.“
„Hvora, vesalings Fanny?“
Nei, Bathshebu Everdene. Elskaðu hana
bezt! Elskaðu hana með viðkvæmni! Hvernig
á ég að fara að því að koma þér til að skilja hve
þýðingarmikið það er fyrir þig að tryggja þér
hana undir eins?“
„Ég kæri mig ekki um að tryggja mér hana
á neinn nýjan hátt.“
Hendin á Boldwood færðist við og við í
áttina til Tray. Hann stillti sig þó og draup
höfði, eins og særður maður.
Tray hélt áfram:
„Ég ætla bráðum að kaupa mig lausan úr
hernum og þá.........“
„En ég vil að þú flýtir giftingunni! Það er
betra fyrir ykkur bæði. Þið elskið hvort annað,
og þú verður að láta mig hjálpa þér til þess.“
„Hvernig?"
„Með því að ákveða Bathshebu fimm
hundruð pund í stað Fanny, svo að þú getir gift
þig undir eins. Nei, hún þiggur það víst ekki
frá mér. Ég skal borga þér það á giftingar-
daginn.“
Tray hikaði, undrandi með sjálfum sér yfir
ástarástríðu Boldwoods. Hann spurði kæru-
leysislega: „Ætlar þú að borga mér nokkuð
strax?“
„Já, ef þú vilt. En ég hefi ekki mikið af
peningum með mér umfram það, sem að ég
hefi nú þegar borgað þér, því að ég átti ekki
von á þessu, en það, sem að ég hef, er þér
velkomið." Boldwood, sem var líkari dáleiddum
manni en vakandi, dróg upp hjá sér stóran
strigapoka, sem að hann bar með sér í stað
peningabuddu og leit í hann. „Ég hefi tuttugu
og fimm pund með mér,“ sagði hann. „Tvær
nótur og eitt pund í gulli. En áður en að við
skiljum verð ég að fá kvitteringu undirskrifaða
af þér........“
„Láttu mig fá peningana, og við skulum
fara beint heim til hennar, og þar skal ég gjöra
og skrifa undir hvaða samninga, sem að þú
kýst að gjöra. En hún má ekki vita neitt um
það.“
„Ekkert, ekkert,“ sagði Baldwood. „Hérna
eru peningarnir og ef að þú kemur heim til
mín, þá getum við fullgert samningana og stað-
fest þá.“
„Við skulum tala við hana fyrst.“
„Því þá það? Komdu með mér í kveld og
farðu með mér á morgun og keyptu leyfis-
bréfið.“
„En við verðum að ráðfæra okkur við hana,
að minnsta kosti láta hana vita af því.“
„Nú jæja, farðu þá!“
Þeir fóru upp hæðina og heim að húsi því,
sem að Bathsheba átti heima í. Þegar að þeir
komu að dyrunum, sagði Tray: „Bíddu hér í
mínútu." Hann opnaði dyrnar og fór inn, en
skildi hurðina eftir opna. Tray kom fram gang-
inn í húsinu og hélt á kertakolu með kertaljósi.
Boldwood sá, að járnkeðja hafði verið strengd
þvers yfir ganginn.
„Hélztu að ég mundi brjótast inn?“ spurði
Boldwood með fyrirlitningu.
„Ó, nei; það er aðeins vani minn til frekari
tryggingar. — Viltu lesa þetta snöggvast. Ég
skal halda ljósinu.“ Tray rétti Boldwood saman
brotið fréttablað út um dyrnar, benti með fingr-
inum á málsgrein í blaðinu og hélt ljósinu svo
að Boldwood gæti lesið.
Þetta var það, sem að hann las:
„HJÓNAVIGSLA: — Þann 17. þessa mán-
aðar voru gefin saman í hjónaband af séra G.
Mincing, B.A., í St. Ambros kirkjunni í Bath,
þau Fancis Tray, einkasonur Edwards heit.
Tray, Esq. M.D. frá Weatherbury og Sergeant
í 11. Dragoon Guard herdeildinni og Bathsheba
Everdene einkadóttir Mr. John Everdene frá
Casterbridge."
„Það má segja, að þetta sé eins og þegar
jötunn og lítilmenni mætast, er ekki svo Bold-
wood?“ spurði Tray og hló kesknislega.
Blaðið datt úr höndunum á Boldwood, og
Tray hélt áfram:
„Fimmtíu pund handa Fanny — ágætt.
Tuttugu og eitt pund til þess að giftast ekki
Fanny heldur Bathshebu — gott. Niðurstaðan:
Allareiðu giftur Bathshebu. — Boldwood, af-
staða þín er hlægileg, eins og ávalt á sér stað,
þegar menn fara að setja sig upp á milli hjóna.
Og annað: Þó að ég sé eins vondur og ég er, þá
er ég ekki sá þorpari, að gjöra giftingu einnar
konu, eða ógæfu annarar, að verzlunarvöru.
Ég hefi leitað Fanny alls staðar, síðan að hún
yfirgaf mig. Eitt orð enn: Þú segist elska Bath-
shebu; en undir eins og þér gefast lítilmótlegar
líkur, þá ert þú samstundis reiðubúinn til að
trúa umtali, sem að skerðir heiður hennar. Ég
gef ekki túskilding með gati fyrir slíka ást.
Og nú eftir að þú hefir heyrt þessa lexíu, skaltu
taka við peningunum þínum aftur.“
„Ég gjöri það aldrei!“ hvæsti Boldwood.
„Mér stendur á sama um það,“ sagði Tray
fyrirlitlega. Hann vafði gullinu innan í nót-
urnar og bankaseðlana og henti hvorutveggja
út á götu.
Boldwood steytti hnefann að honum og
sagði: „Fjandans refur! Sálarlausi níðingur! Ég
skal ná til þín enn — svo sannarlega skal ég ná
til þín enn!“
Tray hló enn á ný og lokaði dyrunum.
Það hefði mátt sjá Boldwood á gangi um
holt og hæðir í Weatherbury alla nóttina, eins
og ófarsæl sál á hinum ömurlegu bökkum
Acheron árinnar.
XXXV. KAPÍTULI
Það var um sólaruppkomu daginn eftir.
Döggin glóði í grasinu. Hjáróma söngraddir
fuglanna hljömuðu í hressandi morgunloftinu,
og fölblámi himinsins var vafinn gegnsæjum
skýbólstrum, sem þó höfðu ekki nein áhrif á
birtu dagsins. Öll birtan í þessari sýn tók á
sig gulleitan lit, og skuggarnir fóru minnk-
andi. Vafningsviðurinn í kringum bóndaheim-
ilið aldraða draup með glitrandi daggardrop-
um, sem gerði útsýnið stærra og tilkomumeira.
Rétt áður en klukkan sló fimm, gengu þeir
Gabríel Oak og Coggan í gegnum þorpið á leið
sinni út á engjarnar. Þeir voru enn í augsýn
heimilis húsmóður sinnar, þegar Oak sýndist
gluggi á efri hæð þess vera opnaður. Þeir Gabrí-
el og Coggan voru að ganga í gegnum álmviðar-
belti og stönsuðu. Þeir sáu myndarlegan mann
líta kæruleysislega út um gluggann og skima
út og suður, eins og menn gjöra þegar þeir eru
að líta til veðurs. Maðurinn var Sergeant Tray.
Hann hafði lagt yfir sig rauðu treyjuna, en
ekki hneppt hana, og það sýndist ekki vera
neinn asi á honum.
Coggan horfði rólega á gluggann og sagði:
„Hún er gift honum!“
Gabríel hafði séð þetta áður og hann stóð
og sneri baki við Coggan og þagði.
„Ég býst við, að við fáum að vita eitthvað
um það í dag,“ hélt Coggan áfram. „Ég heyrði
vagn fara fram hjá húsdyrum mínum eftir að
dimmt var orðið í gærkveldi,“ sagði hann og
leit á Gabríel. „Hamingjan hjálpi okkur, Oak,
þú ert fölur í framan eins og nár!“
„Er ég?“ spurði Gabríel og brosti raunalega.
„Styddu þig við hliðið; ég skal bíða.“
„Ágætt , ágætt!“
Þeir stóðu við hliðið um stund. Gabríel var
eins og utan við sig og horfði niður fyrir sig.
Hann var að hugsa um framtíðina og sá í huga
sér óhamingju og eftirsjón, sem þessi fljótfærn-
is verknaður mundi hafa í för með sér. Hann
þóttist strax viss um að þau væru gift. Hvers
vegna hafði giftingin verið framkvæmd svona
leynilega? Það hafði fréttzt, að ferðin til Bath
hefði verið Bathshebu erfið sökum þess, að
hún hafði misreiknað vegalengdina, hryssan
orðið hölt, og það hafði tekið hana meira en
tvo daga að komast þangað. Bathsheba var ekki
vön að hrapa að hlutunum. Hún hafði auðvitað
sína galla, en hreinskilnin var ekki á meðal
þeirra. Var hugsanlegt, að hún hefði verið
tæld? Þessi gifting var honum ekki aðeins ó-
segjanlegt sorgarefni heldur og hið mesta
undrunarefni, þrátt fyrir grun hans síðustu
vikurnar um að slíkt gæti komið fyrir, ef að
Tray hitti hana einhvers staðar utan heimilis-
ins. Hin yfirlætislausa og blátt áfram heimkoma
hennar með Liddy dróg nokkuð úr þessum
ótta. Rétt eins og ósýnileg hreyfing, sem sýn-
ist hreyfingarlaus er eilíflega skilin frá kyrrð-
inni sjálfri, þannig hafði von hans, óaðskiljan-
leg frá örvæntingunni, verði ólík henni.
Eftir lítinn tíma sneru þeir heimleiðis
aftur. Sergeant Tray horfði enn út um glugg-
ann.
„Góðan daginn, félagar!“ kallaði Tray glað-
lega, þegar að þeir voru nógu nærri til að heyra
til hans.
Coggan tók undir ávarpið. — „Ætlar þú
ekki að taka undir við hann?“ spurði hann og
leit til Gabríels. „Ég mundi bjóða honum góðan
dag; þú þarft ekki að láta hug fylgja máli,
frekar en þú vilt, en það er betra að æsa ekki
upp í honum gikkinn.“
Gabríel komst að þeirri niðurstöðu, að
þegar að þetta allt væri um garð gengið, að þá
væri bezt að gjöra eins gott úr því og unnt
væri vegna hennar, sem að hann unni.
„Góðan daginn, Sergeant Tray,“ sagði hann
í málróm, sem var óþekkjanlegur.
„Þetta er ranghalalegt völundarhús,“ sagði
Tray og brosti.
„Það er ekki víst, að þau séu gift,“ sagði
Coggan; „og það er ekki víst að hún sé hér.“
Gabríel hristi höfuðið. Hermaðurinn sneri
sér dálítið til austurs þannig, að sólin skein á
rauðu treyjuna hans og gerði hana enn rauðari.
„En það er dálaglegt gamalt hús,“ sagði
Gabríel.
„Já, það er það líklega, en mér finnst, að
ég sé hér eins og nýtt vín í gömlum belg. Mín
meining er sú, að það ætti að setja nýja glugga
í allt þetta hús, og það ætti að mála þessar
gömlu veggþiljur eða taka þær alveg í burtu
og pappíra veggina."
„Það væri yfirsjón, held ég.“
„Ekki held ég það. Heimspekingur sagði
einu sinni svo að ég heyrði, að hinir gömlu
byggingameistarar, sem að lifðu og störfuðu
þegar listin var lifandi, hefðu sagt, að enginn
sómi skyldi sýndur byggingum fyrirrennara
þeirra, að þær skyldu vera -rifnar og þeim
breytt, eins og þeim sýndist. Og hví skyldum
við þá vera að hlífast við það? Frumsköpun
og vernd eiga ekki vel saman, sagði hann, og
miljónir af fornfræðingum geta ekki skapað
stíl. Og ég er alveg samþykkur því. Ég vil koma
nýtízku sniði á þetta hús, svo að við getum
verið glaðir á meðan við getum notið gleðinnar.“
Hermaðurinn sneri sér við til að horfa á her-
bergið að innan og sjá hvernig bezt væri að
framkvæma umbæturnar.
Gabríel og Coggan fóru leiðar sinnar.
,,Ó, Coggan!“ kallaði Tray, eins og að hann
hefði fengið eftirþanka; „veizt þú til þess, að
nokkur brjálsemi hafið verið í ætt hr. Bold-
woods?“
Jan hugsaði sig um dálitla stund: — „Ég
heyrði einu sinni að föðurbróðir hans hefði
verið eitthvað ruglaður í höfðinu, en ég veit
ekki hvort það er satt,“ sagði hann.
„Það gjörir ekkert til,“ sagði Tray glað-
lega. „Jæja, ég kem til ykkar út á akrana ein-
hverntíma seinna í vikunni; en ég hefi ýmsu
að gegna áður. Farið svo vel að sinni. Við höld-
um auðvitað sama kunningsskapnum og við
höfum gert. Ég er ekki stoltur maður, enginn
hefir nokkurn tíma getað sagt það um Sergeant
Tray. En það sem er, verður að vera, samt sem
áður, og hérna er hálf króna handa ykkur til
að drekka skál mína fyrir.“ Hann henti pening-
unum letilega yfir grasflötina fyrir framan
húsið, yfir girðinguna og út á götu, þangað sem
Gabríel stóð, er leit ekki við honum en roðnaði
út undir eyru. Coggan hafði augun á honum,
hljóp áfram og greip peninginn.
„Nú, jæja, þú skalt eiga hann, Coggan,"
sagði Gabríel stuttur í spuna. „Að því er mig
snertir þá kemst ég af án þess að þiggja gjafir
frá honum!“
„Sýndu það ekki svona bert,“ sagði Coggan
hugsandi. „Því að ef hann er giftur henni, þá
mátt þú trúa mér, að hann kaupir sig lausan
úr hernum og verður húsbóndi okkar hér. Þess
vegna er hyggilegt að segja ,VINUR‘ með vör-
unum, hvað sem að hjartað segir.“
„Jæja — máske að það sé bezt að þegja; en
lengra get ég ekki gengið. Ég get ekki smjaðrað
og ef að ég get ekki verið hér án þess að hylla
hann, þá verð ég að fara.“
Ríðandi maður, sem þeir höfðu séð koma
eftir veginum, var nú nærri kominn til þeirra.
„Það er hr. Boldwood,“ sagði Oak. „Hvað
skyldi Tray hafa meint með spurningunni?"
Coggan og Oak kinkuðu til hans kolli virðu-
lega og hægðu á sér til að vita hvort hann vildi
þeim nokkuð, en þegar þeir sáu að svo var ekki,
viku þeir úr vegi svo að hann gæti haldið áfram.
Einu merki hinnar þungu sorgar, sem að
Boldwood hafði gengið í gegnum um nóttina,
og hvíldi á honum nú, voru þau: að hann var
fölur í andliti, æðarnar voru óvenju þrútnar á
enni hans og hann þrýsti saman vörunum. —
Hesturinn bar hann áfram og hófatakið virtist
enduróma vonleysi mannsins, sem á baki hans
sat. Gabríel gleymdi sinni eigin örvæntingu í
svipinn við það að sjá Boldwood. Hann sá
þennan myndarlega mann sitja þráðbeinan á
baki hestsins og líta hvorki til hægri né vinstri
með olnbogana fast við síður sér og hattinn
hreyfingarlausan á höfðinu, unz að hann frem-
ur leið en hvarf úr augsýn yfir hæðina. Þeir,
sem þekktu manninn og sögu hans, sáu eitthvað
óendanlega átakanlegra í þessari þögn hans,
heldun én í algjörðu magnleysi. Áreksturinn á
milli skapgerðar og efnis var raunalega ljós og
hjartaskerandi og eins og hláturinn er miklu
ógeðslegri en tárin, þannig var Tireyfingarleysi
þessa staðfasta og angistarfulla manns órækur
vottur tilfinninga, sem sárari voru en tár.