Lögberg - 27.11.1952, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 27. N^ÓVEMBER, 1952
Hver á sök á vígbúnaðaræðinu?
Philip Noel-Baker, hinn
þekkti brezki jafnaðarmað-
ur, sem varið hefir mestum
hluta ævi sinnar og starfs-
orku í baráttu fyrir trygg-
ingu heimsfriðar með af-
vopnun, gerir í eftirfarndi
grein vígbúnaðarkapphlaup-
ið milli austurs og vesturs
að umtalsefni og rekur or-
sakir þess. Greinin er þýdd
úr Lundúnablaðinu „Dailey
Herald“, aðalblaði brezka
alþýðuflokksins.
TVEIMUR brennandi spurning-
um verður að svara: Hver hóf í
fyrstu það tryllta vígbúnaðar-
kapphlaup, sem nú stendur sem
hæst? — og: Hver hefir í frammi
viðleitni nú til þess að stöðva
það, og hvernig?
Það var í apríl seinasta ár síð-
ari heimsstyrjaldarinnar, að
Negrin, forsætisráðherra lýð-
veldisins Spánar á sínum tíma,
mælti við mig eftirfarandi varn-
aðarorð, sem þá hljómuðu þó
svo kynlega:
„Vinnið að því, að hvorki
ríkisstjórn yðar né Bandaríkja-
menn afvopnist að stríðinu
loknu. Ef þér óskið friðar, ef
þér viljið tryggja framtíð hinna
sameinuðu þjóða, þá verðið þér
að hafa yfir að ráða sterkum
her, miklu sterkari en þér hafið
haft hingað til. Ef þér gerið
þetta, þá og því aðeins verður
hægt að fá húsráðendurna í
Kreml til þess að fallast á alls-
herjarafvopnun. Ef ekki, þá
verður ekki hægt að komast hjá
öngþveiti í alþjóðamálum og
stríðshættan verður sífellt yfir-
vofandi."
Og Negrin mátti trútt um tala.
Hann var sem kunnugt er sá,
sem stjórnaði á tímabili hetju-
legri vörn spánska lýðveldisins
gegn trylltum herskörum Hitlers
og Mussolinis í borgarastyrjöld-
inni, og hann þekkti Rússa betur
en nokkur annar stjórnmálaleið-
togi á Vesturlöndum á þeim
tímum.
Svo sem skylda mín b'auð,
kom ég viðvörun Negrins á
framfæri við Ernest Bevin, þá-
verandi utanríkisráðherra Eng-
lands, en ég leyni því ekki að
mig óaði við þeirri hugsun, sem
í henni fólst.
Rás atburðanna leiddi í Ijós,
að Negrin hafði á réttu að
standa.
Að stríðinu loknu afvopnuðust
Bandaríkjamenn svo hressilega,
að þegar árið 1947 var fastaher
þeirra orðinn svo lítill, að þeir
höfðu ekki lengur yfir að ráða
neinum þjálfuðum herdeildum
til þess að senda úr landi, þótt á
hefði þurft að halda.
Þeir lögðu fyrir sameinuðu
þjóðirnar göfugmannlega áætl-
un um ráðstafanir til þess að af-
nema hættuna af kjarnorku-
stríði, og sú áætlun var slík, að
sannir sósíalistar um heim allan
hefðu átt að geta verið henni
fylgjandi.
Þeir lögðu fram gífurlegar
upphæðir til endurreisnarinnar
(UNRA) og meginhluti þeirra
gekk til Austur-Evrópuland-
anna, Póllands, Júgóslavíu og
Ungverjalands, — að ógleymdu
sjálfu Rússlandi, sem fékk bróð-
urpartinn af því framlagi í sinn
hluta.
Bandaríkin vísuðu veginn
í stjórnarstefnu UNRRA gætti
engra andkommúnistískra til-
hneiginga. Um það er ég fylli-
lega dómbær sem fulltrúi Bevins
þar. Sjö tíundu hlutar þess fjár-
magns, sem fór til hjálparstarfs-
ins, komu frá Bandaríkjunum.
Því verður heldur ekki í móti
mælt, að eftir styrjöldina sýndi
Bandaríkjastjórn í einu og öllu,
að hún óskaði einskis annars en
friðar og vinsamlegrar sam-
vinnu við allar þjóðir heims, þar
á meðal við Rússa.
Stjórn Stóra-Bretlands fetaði
í þessi fótspor. Afvopnun lands-
ins miðaði drjúgum áfram í sam-
ræmi við áætlanir þar um, sem
gerðar voru þegar á stríðsárun-
um.
Attlee lagði til við Rússland
og Bandaríkin, að hinar sam-
einuðu þjóðir tækju fyrir og
leiddu til lykta vandamálin í
sambandi við kjarnorkuvopnin.
Ríkisstjórn hans lagði stórfé af
mörkum til hjálparstarfs á veg-
um UNRRA. Reynt var af
fremsta megni undir forustu
Bevins að ná samkomulagi innan
sameinuðu þjóðanna um alls
herjar afvopnun og jafnframt
um sameiginlegar varnir þeirra
gegn hugsanlegri árás, hvort-
tveggja í samræmi við stofnskrá
þeirra.
Meðan þessu öllu fór fram,
bólaði ekkert á afvopnun í Rúss-
landi. Það fór eins og Negrin
hafði spáð: Herir Sovét-Rúss-
lands héldu áfram að verða
stöðugt voldugra afl í heiminum.
Stjórn Sovét-Rússlands fékk
þýzka hernaðarsérfræðinga í
þjónustu sína, og meðan Vestur-
veldin voru að jafna vígirðing-
arnar við jörðu í Ruhrdalnum
í Vestur-Þýzkalandi hófu Rúss-
ar stórfellda hergagnafram-
leiðslu í austurhluta landsins,
hinu megin við járntjaldið. Og
hún hófst handa um að byggja
stærri flota hernaðarflugvéla en
nokkur dæmi voru til fyrir á
þeim tíma í sögunni.
Úíþensla og áleitni
Og ekki var látið þar við sitja.
Þrátt fyrir ákvæði Atlantshafs-
sáttmálans um fullkomin sjálfs-
ákvörðunarrétt smáþjóðanna
lagði stjórn Sovét-Rússlands
undir veldi sitt hvert þjóðríkið
á fætur öðru, því sem næst 650
þúsund ferkílómetra að flatar-
máli.
Hún skirrðist ekki við að þver-
brjóta skuldbindingar sínar frá
Yaltarávstefnunni, heldur svipti
hverja þjóðina á fætur annarri
frelsi sínu og sjálfstæði. í Pól-
landi, Tékkóslóvakíu, Rúmeníu,
Ungverjalandi var smátt og
smátt komið á stjórnarfari
kommúnista með hreinu ofbeldi
og yfirgangi þvert gegn vilja
meirihluta íbúanna í þessum
löndum og fleiri.
Hún reyndi í lengstu lög að
þrjózkast við að halda her sín-
STRIVE FOR KNOWLEDGE
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your BusinesM
Traininy Immediately!
For Scholarships Consult
THE COLEMBIA PRESS LIMITED
PHONE 74-3411 695 SARGENT AVE., WINNIPEG
um í Persíu og lét hann ekki
víkja þaðan fyrr en hún var
neydd til.
Hún æsti þjóðir Austur-Asíu
til ofbeldisverka gegn hinum
vestrænu þjóðum. Þar til má
nefna Indonesíu, Malaya, Indó-
Kína og fleiri. Og í Evrópu
reyndi hún að leika þann hinn
sama leik í þeim löndum, sem
áhrif Vesturveldanna voru of
sterk til þess að hún þyrði að
ganga í berhögg við þau, svo
sem í Grikklandi.
Samtímis því sem sovétstjórn-
in fordæmdi heimsvaldastefnu
„nýlenduríkjanna", sem hún
nefndi svo, notaði hún hvert
tækifæri, sem bauðst, til þess að
þröngva stjórnarfari sínu upp á
friðsamar þjóðir og innlima þær
í heimsveldi sitt, jafnframt því,
sem hún beitti harðvítugu tauga
stríði gegn þeim þjóðum, sem
hún ekki komst yfir að gleypa.
Ástandið varð stöðugt verra
og verra. Þeim mun meir, sem
vesturveldin og þá sérstaklega
Bretar og Bandaríkjamenn af-
vopnuðust, þeim mun óbilgjarn-
ari og áleitnari stjórnarstefnu
fylgdu Sovétríkin í heimsmál-
unum.
Dollaravandamálið
Árið 1947 hófst dollaraskortur-
inn í efnahagslífi Englands.
Enski þingmaðurinn Richard
Crossman gerðist forsvarsmaður
nokkurra þingmanna í verka
mannaflokknum brezka, sem
lýstu þeirri skoðun sinni, að
„leggja yrði meiri áherzlu á að
koma hermálum landsins á það
stig, sem ætlað hefði verið á
friðartíma, heldur en gert hefði
verið að undanförnu.“
Sjónarmið Crossmans og skoð
anabræðra hans varð ráðandi.
Hinn 7. maí árið 1947 lýsti
brezka stjórnin því yfir, að
því skyni að koma fótunum und-
ir landið efnahagslega“ myndi
herskyldutíminn styttur niður í
12 mánuði. Og hinn 7. ágúst
sama ár tilkynnti hún, að fækk-
unin í hernum myndi verða 80
þúsund manns meiri en áður
hafði verið ráðgert, og að 133
þúsund hermenn myndu verða
kallaðir heim frá hinum ýmsu
herstöðvum utan heimalandsins.
Hinn 19. febrúar árið 1948 til-
kynnti stjórnin enn, að fækkað
myndi enn í brezka hernum um
224 þúsund hermenn; kostnað-
urinn við flugherinn yrði lækk-
aður um 41 miljón sterlings
punda, en samtals yrði kostnað
urinn við hermálin stórlækk'
aður.
En hvað hafðisl Rússland að
Hvernig litu þessi mál út í
Rússlandi.
í lok júnímánaðar árið 1947
neitaði Sovétstjórnin að taka
þátt í Marshallsamstarfinu, og
Molotov harðbannaði Póllandi
og Tékkóslóvakíu að gerast að-
ilar að því. Rússar hvöttu komm
únistana á Malakkaskaga til
uppreisnar. Þeir veittu uppþots-
mönnum í Indó-Kína stórfellda
aðstoð gegn Frökkum; stofnuðu
til kommúnistauppþota í Burma
gegn stjórn landsins; veittu
grískum byltingamönnum fjár-
hagslega og hernaðarlega aðstoð.
I marzmánuði árið 1948 veittu
þeir lýðveldisstjórnarfarinu í
Tékkóslóvakíu banasárið, því
ríki veraldar, sem veitti þegnum
sínum einna blómlegust lífskjör
og þar sem framfarir og áhrif
sósíalista á þjóðlífið höfðu borið
blessunarríkari ávöxt en víðast
hvar annars staðar, þar sem
þeirra hafði gætt.
í aprílmánuði árið 1948 reyndu
þeir að svelta íbúa Vestur-
Berlínar til að játast undir
kúgunarvald sovétstjórnarinnar.
Þeir stóðu að ólöglegum alls-
herjarverkföllum í Frakklandi
og ítalíu. Þegar sendinefndir frá
hinum ýmsu þjóðum heimsins
komu saman á allsherjarþing
sameinuðu þjóðanna í París það
ár, voru götuvirki á strætum og
torgum, eins og borgin væri í
umsátursástandi.
Það var þessi stöðuga áreitni,
sem að lokum neyddi brezku
verkamannastjórnina til gagn-
ráðstafana. Stofnað var til sam-
taka Atlantshafsþjóðanna árið
1948 og varnarsáttmáli þeirra í
milli var undirritaður árið eftir.
Framlög til hernaðarútgjalda
jukust talsvert á fjárhagsárinu
1949—1950, í fyrsta skipti um
mörg ár.
Og svo hófst harmleikurinn í
Kóreu. Gegn mótmælum þings
Suður-Kóreumanna samþykkti
Bandaríkjastjórn að draga her-
lið sitt þaðan. í júní árið 1949
lögðu seinustu bandarísku her-
mennirnir úr landi. Réttu ári
síðar hófu kommúnistarnir vopn
aða árás á Suður-Kóreu.
Einu sinni enn sönnuðu Rúss-
ar, að hvar sem slakað var til
og þeim gefið olnbogarými,
gengu þeir á það lag, þvert ofan
í gerða samninga.
Óhjákvæmileg afleiðing hinn-
ar vopnuðu árásar Rússa á Suð-
ur-Kóreu gat ekki leitt til nema
eins: Endurvígbúnaðurinn með
Vesturveldunum hófst, og nú er
svo komið, að útgjöld Breta til
hernaðarþarfa eru meira en tvö-
falt meiri en þau voru fyrir
þremur árum.
Slaðreyndirnar lala
Það eru þessar óhrekjandi
staðreyndir og margar fleiri, sem
tala nægilega skýru máli til þess
að hægt sé að mynda sér rök-
studdar skoðanir til svars við
þeirri spurningu, hver hafi
byrjað vígbúnaðarkaupphlaupið.
1 stuttu máli:
Þrátt fyrir stöðuga áreitni af
hálfu Rússa stóðumst við ögrun
þeirra í fjögur ár, frá 1945 til
1949, og afvopnuðumst stöðugt
á því tímabili. Endurvígbúnað-
urinn var ekki hafinn af hálfu
Vesturveldanna fyrr en augljóst
var hverjum hugsandi manni,
að einungis hernaðarlegur mátt-
ur þeirra gæti komið í veg fyrir
fyrirætlanir valdahafanna í
Kreml um að leggja undir sig
heiminn —AB
Kvikmynda íslenzka afvinnuvegi
Merkilegt starf sænskra hjóna
á vegum Efnahagssamvinnu-
stofnunarinnar
Undanfarnar sjö vikur hafa
dvalizt hér á landi hjónin Ariane
og Kurt Wahlgren frá Svíþjóð.
Hafa þau bæði starfað að kvik-
myndagerð á vegum hinnar
gagnkvæmu efnahagssamvinnu-
stofnunar (MSA), og á myndin
einkum að fjalla um atvinnu-
háttu íslenzku þjóðarinnar. —
— Við höfum verið hér á landi
of stuttan tíma til þess að geta
kynnzt bæði landi og þjóð, eins
og við hefðum helzt kosið, sagði
frúin við blaðamann Mbl., er
hann hitti þau hjónin að máli í
fyrradag, en við vonumst ein-
dregið eftir því að geta sótt land
ykkar heim aftur, áður en langt
um líður, bætti hún við.
Verkinu flýíl eflir mætti
— Hvernig stendur á komu
ykkar hingað?
— Svo er mál með vexti, að
við eigum kvikmyndafélag í
Stokkhólmi, sem heitir Svecia-
Film, og er hlutverk þess eink-
um að taka fræðslu- og heimila-
kvikmyndir. Má geta þess því
viðvíkjandi, að félag okkar tekur
næstum allar heimildakvik-
myndir fyrir sænska ríkið. Eru
þær um hin ýmsu efni, s. s. 1-and-
varnir, skóla s. s. frv. — En við
höfum einnig samvinnu við
norskt kvikmyndafélag, er starf-
ar í Osló, Norsk-Dokumentar-
Film að nafni og til þessa félags
sneru forsvarsmenn efnahags-
samvinnustofnunarinnar sér í
sumar og báðu það að annast
töku íslandskvikmyndar, sem
stofnunin hefði í hyggju að láta
gera. En þar eð félagið kom því
ekki við að senda kvikmynda-
tökumenn hingað strax, bað það
okkur að annast töku myndar-
innar. — Að vísu reyndum við
að fá för okkar frestað, þangað
til næsta vor, en við það var ekki
komandi, þar eð töku myndar-
innar á að flýta eins og unnt er.
Veðrið hefir tafið fyrir
— Það hefir auðvitað komið
sér illa vegna þess, hversu ó-
stöðug íslenzka haustveðráttan
er?
— Já, veðráttan hefir seinkað
okkur mjög. Einkum var það ó-
hagstætt er við vorum í Kefla-
vík, og gerði það okkur mjög
erfitt um vik við alla mynda-
töku, en þó rættist samt úr að
lokum. Annars er íslenzka veðr-
áttan ákaflega óstöðug og kom
það oft fyrir, að sól skein í heiði,
þar sem við ætluðum að kvik-
mynda, er við lögðum af stað
þangað, en hellirigning skollin
á, þegar við loksins vorum til-
búin til að hefja starfið nokkurri
stundu síðar.
— Hver borgar kostnaðinn við
þessa kvikmyndatöku?
— Efnahagssamvinnustofnun
in sér um allan kostnað, sem
kvikmyndatökunni er samfara.
Er enn óvíst, hversu hann verð-
ur mikill, en án efa skiptir hann
hundruðum þúsunda íslenzkra
króna.
4
Ein af kynningarmyndum
MSA-landanna
Efnahagssamvinnustofnunin
hefir í hyggju að láta gera kvik-
myndir um atvinnuvegi og lífs-
baráttu allra þeirra hjóða, sem
að stofnuninni standa. Á síðan
að sýna þær víða um heim, en
þó einkum í aðildarríkjum efna
hagssamvinnustofnunarinnar, —
undir nafninu: — Þekklu banda-
menn þína. Er þetta fyrsta kvik-
myndin í þessum kvikmynda-
flokki, og er gert ráð fyrir því,
að það taki um 20 mínútur að
sýna hana.
— Hvernig er starfi ykkar
háttað?
— Starf okkar er einungis
fólgið í því að annast töku mynd-
arinnar, en síðan eru það aðrir,
sem vinna úr filmunum, búta
þær sundur, stytta þær og setja
þær síðan saman aftur, svo að
úr verði ein samfelld heild. Nú
þegar höfum við efni 1 2% klst.
mynd, svo að af því má nokkuð
ráða, hversu mikil vinna er í því
fólgin að vinna úr það, sem not-
hæft er.
Um samningu textans við
þessa íslandskvikmynd sér efna
hafssamvinnustofnunin í sam-
ráði við íslenzka sendiráðið í
París. Auðvitað veltur á miklu,
að textinn sé bæði réttur og
skilmerkilegur og verður reynt
eftir föngum að sjá um að svo
verði. Þegar frumtextinn hefir
verið saminn, verður honum
snarað á tungumál þjóða þeirra,
er myndina fá til sýningar, og
er það út af fyrir sig ærin vinna.
Hafa víða farlð
— Þið hafið auðvitað ferðazt
víða um landið?
— Já, við höfum hér víða ver-
ið. Má þar einkum til nefna
Akureyri, Keflavík, Hveragerði
og Reykjavík og umhverfi. —
Einnig höfum við alltaf tekið
myndir á leiðinni til þeirra
staða, sem við höfum farið til,
og yrði of langt að telja þá alla
upp hér. — Höfum við tekið
myndir af öllum helztu atvinnu
vegum þjóðarinnar, verksmiðj-
um, skólum, sjúkrahúsum o. s.
frv. Einnig höfum við tekið kvik
myndir úr Þjóðleikhúsinu, Þjóð-
minjasafninu og Landsbóka-
safninu (gömlum íslenzkum bók-
um), svo að eitthvað sé nefnt.
Hins vegar getum við því miður
engar myndir tekið úr Listasafni
ríkisins, þar sem kvikmyndin
verður ekki í litum.
— Hafið þið ekki einnig tekið
landlagsmyndir?
— Jú, að vísu. En þær verða
aðeins notaðar til uppfyllingar.
— Við höfum t. d. bæði verið að
Gullfossi, Geysi, á Þingvöllum
og víðar og hvarvetna tekið
myndir. Einnig höfum við verið
á ýmsum sveitabæjum, gömlum
og nýjum, og kvikmyndað bæði
fólkið .sjálft og atvinnuhætti
þess.
Nýju skólarnir najög
fullkomnir
—Hvað hefir nú vakið einna
mesta athygli ykkar á ferðum
ykkar um landið?
— Ja, því er nú kannske ekki
eins fljótsvarað og virðist í
snöggu bragði, því að á íslandi
er svo ótal margt, sem vekur
eftirtekt útlendings, er hingað
kemur í fyrsta sinni. En þó erum
við mjög hrifin áf því hve ís-
lenzki landbúnaðurinn er orðinn
nýtízkulegur, vélar allar full-
komnar og vinnubrögð góð.
Einnig hafa nýju skólarnir vakið
óskipta athygli okkar, enda er
ekki of djúpt tekið í árinni með
því að segja, að þeir skáki flest-
um skólum hinna Norðurland-
anna. — Að lokum mætti svo
nefna hina ægifögru og sérkenni
legu náttúru landsins og hversu
víða andstæður nútíðar og for-
tíðar koma í ljós, bæði í þjóð-
menningu ykkar og landshátt-
um öllum. En þó fer ekki hjá
því, að útlendingum virðist sem
tæknin sigli of hraðan byr inn
í landið og valdi það e. t. v.
nokkurri ringulreið og jafn-
vægisleysi.
Við þökkum svo hjónunum
upplýsingar allar um hið merka
og mikilvæga starf þeirra, og
vonum, að það megi verða fram-
andi mönnum góð kynning á
landi okkar og þjóðlíif. M.
—Mbl., 24. okt.
Ekta innflutt
HOLLENZK SÍLD
veidd í
Norðursjónum
Hollenzk síld er svo ljúffeng
aS hún á engan sinn lika . . .
krydduS og söltuS á sjónum
svo aS hún heldur öllum
sinum bætiefnum.
AuStilbúin fyrir heitan rétt — á-
vaxtamauk — og fyrir gesti aS
grtpa f. KaupiS hana í viSeigandi
hylkjum eSa f þar til btinum
krukkum.
Fáið ókeypis bækling hjá matvörukaup-
manninum, I kjötbúSum eSa hjá fisk-
salanum — svo getiS þér skrifaS
HOLLAND HERRING FISHERIES ASSOCIATION
ROOM 711, TERMINAL BUILDING, TORONTO, ONTARIO