Lögberg - 27.11.1952, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 27. N(ÓVEMBER, 1952
Lögberg
Gefið út hvern fimtudag a£
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrlft ritatjórana:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia Preae Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorlzed as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Tölur, sem mæla máli sínu
Manni liggur við að sundla, er það kemur upp úr
kafinu, að canadíska þjóðin, tiltölulega fámenn eins og
hún enn er, skyldi verja í fyrra nálega biljón dollara
til kaupa á tóbaki og ýmissum tegundum áfengra
drykkja, því sennilega hefði þó eitthvað þarfara við
slíka feikna fjárhæð mátt gera; en hér er um stað-
reyndir að ræða, sem ekki verða undir neinum kringum-
stæðum hraktarj'því sem næst hálfri biljón var varið
til ýmissa annara hluta, sem hvorki verða taldir til holl-
ustu né lífsnauðsynja; tölur þær, sem hér fara á eftir
er að finna í rannsóknarskýrslu efri málstofu þjóð-
þingsins frá í fyrra:
Áíengir drykkir ýmissa iegunda $851,000,000
Tóbak af öllum iegundum ........................... $422,000,000
Fé, sem varið var iil veðreiða $ 55.000,000
Leik- og skemlislaðir reknir í hagsmunaskyni $158,000,000
Gosdrykkir með öllum hugsanlegum nöfnum $160,000,000
Af þessum fimm eyðsluliðum fær sambandsstjórn
og stjórnir hinna einstöku fylkja vitaskuld álitlegan
skilding í aðra hönd, en á hinn bóginn er ekki ólíklegt
þótt mörgum manninum verði á að spyrja, hvort stjórn-
arvöldin gæti ekki á annan og skynsamlegri hátt aflað
sér nauðsynlegra tekna svo sem með því, að stuðla að
aukinni framleiðslu þarfra hluta og auknum viðskiptum
útávið.
Þjóð, sem varið getur slíkum óhemju fjárhæðum
til ónauðsynlegra eða lítt nauðsynlegra þarfa, er vissu-
lega ekki fátæk þjóð, og hún ætti þess vegna síður en
svo að láta örbirgð og atvinnuleysi viðgangast í landi
sínu, og þótt slíkt sé ekki beinlínis tilfinnanlegt eins og
nú hagar til, verður þó hvorstveggja vart, jafnvel í
slíku góðæri, sem með nokkrum undantekningum ríkir
í landinu.
Sé með fullri sanngirni litið á málin, munu fáar
þjóðir búa við betri kjör, en þjóðin, sem þetta ágæta
land byggir; og þó skattar séu allháir vegna óumflýjan-
legra útgjalda til öryggisvarna, er með öllu ástæðu-
laust og jafnvel óverjandi, að kvarta undan slíku.
Þjóð, sem keypt getur brennivín og tóbak á ári
fyrir svo að segja hálfa-aðra biljón dollara, ætti að vera
þess umkomin, að búa svo um hnúta, að aldraöa fólkið
og þeir umkomuleysingjar, sem hún ber ábyrgð á, fari
ekki á mis við nauðsynlegustu lífsþægindi.
Það er ekki fullnægjandi þótt stjórnarvöldin rakni
úr rotinu rétt fyrir kosningar og lofi þá gulli og grænum
skógum, en falli svo í fastasvefn daginn eftir; þau krefj-
ast athafna af hálfu þegnanna og þegnarnir geta með
fullum rétti krafist hliðstæðra athafna af þeirra hálfu.
☆ ☆ ☆
Vaxandi stjórnmálamaður
Sá stjórnmálamaðurinn, er einna mesta athygli
hefir á sér vakið um þessar munlir, er Lester B. Pear-
son utanríkisráðherra Canadastjórnar og forseti árs-
þings sameinuðu þjóðanna, sem nú er háð í New York;
er hann nú ærið alment talinn til stóru spámannanna
og mun slíkt naumast of mælt; hann er aðeins fimmtíu
og fimm ára að aldri, en á þegar svo merkan stjórn-
málaferil að baki, að til undantekninga má telja; það
var hann, sem í rauninni átti frumkvæði að stofnun
Norður-Atlantshafsbandalagsins og leiddi að því gild
rök, að án slíks viðnáms af hálfu lýðfrelsisþjóðanna yrði
það ekki á allra meðfæri að stemma stigu fyrir land-
ránsaðgerðum rússneskra kommúnista í Vestur-
Evrópu því of seint væri að byrgja brunninn eftir að
barnið væri dottið ofan í hann.
Mr. Pearson var einn af stofnendum líknar- og við-
reisnarsamtaka sameinuðu þjóðanna meðan á síðari
heimsstyrjöldinni stóð; hann vann að frumdrætti San
Franciscosáttmálans, sem starfsemi sameinuðu þjóð-
anna nú hvílir á, og hann var sá maðurinn, sem mestan
og beztan þátt átti í því, að greiða úr Palestínuflækj-
unni og koma til vegar endurreisn ísraelsríkis, auk þess
sem hann var aðilji fyrir Canada hönd að mörgum og
mikilvægum alþjóðasamningum, sem gerðir voru í
London, Washington og París.
Mr. Pearson er fæddur í Toronto, en þar var faðir
hans prestur við Meþodistakirkju; hann lauk miðskóla-
námi í Hamilton og innritaðist skömmu síðar við
Torontoháskólann, en hvarf frá námi vegna herþjón-
ustu; jafnskjótt og þess var kostur að loknu stríði, hóf
Mr. Pearson nám aftur við áminstan háskóla og lauk
þar prófi í sagnfræði; hlaut hann þá námsstyrk og
dvaldi við Oxfordháskóla og gegndi þar síðar kenslu-
störfum í sögu um hríð; er heim kom tók hann sér fyrir
hendur að semja bók um United Empire Loyalists, sem
er ólokið enn því lítinn tíma hefir hann haft aflögu eftir
að hann tók til starfa á vettvangi utanríkisþjónust-
unnar.
Mr. Pearson er kunnur að lægni við samnings-
gerðir, en ófáanlegur til afsláttar sé um mál grund-
vallarlegs eðlis að ræða.
Mannfórnir á sjó
Ólrúlegir en sannir atburðir, skráðir efiir öruggum heimildum
Hinn 13. marz 1841 um morg-
uninn, leysti rásiglaskipið Wil-
liam Brown festar í höfninni
Liverpool og skreið hægt og
varlega gegnum mistrið, niður
eftir Mersey-fljótinu í áttina til
hafs, á leið sinni til Philadelphiu,
— þangað, sem skipið átti þó
aldrei að komast.
*
Slíkur harmleikur var ekki ó-
venjulegur 1 þá daga, en það,
sem var óvenjulegt við þetta,
voru atburðir, er gerðust eftir
skipstapann, og komu af saka-
máli, sem sennilega er alveg
einstætt í réttarsögu Bandaríkj-
anna.
Auk farmsins flutti William
Brown 65 írska og skozka út-
flytjendur í lestarrúmi, en skip-
verjar voru alls 14. Allt frá upp-
hafi ferðarinnar elti ólánið skip-
ið. Skipstjóranum, Georg L.
Harris, fyrsta stýrimanni,
Francis Rhodes og öðrum stýri-
manni, Walter Parker, kom
saman um að aldrei áður hefðu
þeir átt við jafn endalausa
storma og þokur að stríða. í þrjú
skipti reif óveðrið hverja segl-
pjötlu í tætlur. í heilan mánuð,
að undanteknum einum eða
tveimur dögum, varð skipið að
andæfa með sáralítilli ferð.
Um nóttina 19. apríl eða um
5 vikum eftir að skipið fór frá
Liverpool, var það umlukt
svartaþoku, en napur kuldi lofts-
ins, sem sjómenn, er sigla um
norðurleiðir, kannast við, var
viss vottur þess að ísjakar væru
á næstu grösum. Tveir verðir
voru settir til skyggnis í stað
eins, sem venja var, en þrátt
fyrir allar varúðarráðstafanir
skriðu fjallháir ísjakar út úr
þokunni um miðnætti og rákust
á tréskipið með óskaplegum
hávaða.
Harris skipstjóri kallaði alla
skipverja á þiljur til þess að
fækka enn fleiri seglum og vinna
að dælunum. Einn skipverja kom
þjótandi upp og tilkynnti, að á
bóg skipsins væri komin rifa,
sem væri að minnsta kosti 6 fet
á lengd og 3 fet á breidd. Athug-
un fullvissaði Harris um að
skaðinn væri óbætanlegur og
skipið dæmt. Er hann kom aftur
á þiljur leit hann hinn ótta-
slegna hóp karla, kvenna og
barna. Allir farþegarnir höfðu
verið í fastasvefni, er árekstur-
inn varð. Karlmennirnir allir, að
undanskildum einum eða tveim-
ur, voru klæddir buxunum
einum saman. Konurnar voru í
náttkjólunum, og höfðu kastað
yfir sig sjali, skjálfandi í kuldan-
um. Veinin og skrækirnir í far-
þegunum og hrópin í skipverj-
unum juku aðeins á ringulreið-
ina, ásamt braki og ískri í blökk-
unum, soghljóði í dælunum og
seglaslættinum, er skipið snerist
stjórnlaust upp í vindinn.
Stýrimennirnir og einn eða
tveir hinna stilltari háseta, tóku
nú að losa um hina tvo báta
skipsins. Rhodes, fyrsti stýri-
maður, hafði í fjarveru skip-
stjóra skipað að losa þá og ýta
út fyrir borðstokkinn, en Harris
skipstjóri tók nú við stjórn. Með
aðstoð stýrimanna sinna tókst
honum að koma stórbátunum
út, en hvorki hann eða aðrir
skipverjar gátu ráðið við farþeg-
ana, sem ruddust æðisgengnir
í bátinn, er hann var kominn
niður.
Eftir skipun skipstjóra tók
Rhodes við stórbátnum, en
Parker, annar stýrimaður, tók
að stjórna útsetningu skips-
jullunnar, sem hékk á skutnum.
Harris skipaði síðan Parker að
festa línu úr jullunni í stórbát-
inn, svo að báðum yrði komið
samtímis frá skipinu og komið
í veg fyrir að þeir soguðust nið-
ur, er skipið sykki.
Aðeins sex eða sjö fóru í jull-
una, sem fáir höfðu veitt at-
hygli í æðinu við að komast í
stórbátinn. En 31 farþega tókst
í hvorugan bátinn að komast, og
urðu að vera eftir í William
Brown. Þeir hrópuðu nú á
Harns, gripu í hann og klufsuðu,
grátbiðjandi um að hann bjarg-
aði þeim. Jullan var nú komin
í sjó, með Parker, sem hrópaði
til skipstjóra um að koma strax,
fyrir guðs sakir, þar eð skipið
gæti sokkið á hverju augnabliki,
en hann gæti hvorki gert sjálf-
um sér eða öðrum neitt gagn
með því að dvelja lengur um
borð í hinu dæmda skipi.
Harris hikaði, en Parker hélt
áfram fortölum sínum. Snögg-
lega hratt Harris fólkinu frá
sér, hljóp aftur eftir skipinu,
sveiflaði sér út fyrir skutinn og
las sig niður eftir kaðli báts-
davíðunnar ofan í bátinn, sem
beið hans. Parker kastaði lausu
og hinir samanbundnu bátar
ráku þegar frá skipinu, sem virt-
ist sökkva ört.
Hásetarnir tóku nú í árarnar
til þess að komast eins langt og
mögulegt var frá William
Brown, en í aðeins nokkurra feta
fjarlægð gátu þeir rétt greint
skipið óljóslega, sem þegar var
sokkið að framan, og daufa birtu
siglingarljósanna, sem enn lifðu
í reiðanum. Hin æðisgengnu
hróp þeirra, sem eftir voru
skildir, heitingar, bænir og um-
tölur til þeirra, sem í bátunum
voru, um að yfirgefa sig ekki,
fylgdu hinum litlu bátskeljum í
hræðilega langan hálftíma. —
Síðan varð snögglega hljótt, er
skipið reis upp á endann, valt
eins og drukkinn maður og sökk
með hina yfirgefnu farþega, 31
að tölu.
Hinir 35 eða 40 manns, sem
höfðu ruðzt í stórbátinn, hnipr-
uðu sig saman, hálfnaktir og
skjálfandi. I myrkrinu og þok-
unni var erfitt að greina einn
frá öðrum. í sex klukkutíma,
þar til klukkan 5 um morgun-
inn, ráku b^tarnir stefnulaust
um hafið. Um sólarupprás, er
þokunni fór að létta, kallaði
Harris skipstjóri til Rhodes, að
hann ætlaði að leysa bátana í
sundur og reyna að komast til
Nýfundnalands. Hann ráðlagði
Rhodes, sem var við stjórn í
stórbátnum, að reyna hið sama.
Stýrimaðurinn svaraði þessu
engu, en sagði:
— Skipstjóri, við erum hræði-
lega ofhlaðnir. Geturðu ekki
tekið eitthvað af fólki frá okkur?
— Nei, svaraði Harris. — Við
yrðum ofhlaðnir.
Stýrimaðurinn hélt áfram:
— Við höfum engin segl. Stöð-
ugur leki og báturinn svo lágur
á sjónum, að hann verður ekki
hreyfður. Ég er hræddur um að
við verðum að gera eitthvað við
því . . . þú skilur?
— Já, svaraði skipstjórinn.
— Þá það.
Nú varð löng þögn, síðan kall-
aði Harris seinlega:
— Aðeins .... sem .... sem
örþrifaráð, Rhodes.
— Já, sir, var svarið.
Skipstjórinn kallaði nú til há-
setanna í stórbátnum:
— Menn, ég skil nú Rhodes
eftir við stjórn. Ég vil að þið
hlýðið honum skilyrðislaust.
Gefið mér loforð fyrir því.
Hásetarnir samþykktu þetta
og jullan með skipstjóranum við
stýrið varð laus og þessi tvö skip
skildu. Bæði smáskeljar, velt-
andi á Norður-Atlantshafinu,
250 sjómílur frá næsta landi.
Brátt urðu allir gegndrepa af
ísköldu regninu, sem nú var far-
ið að falla, og jókst þá enn van-
líðan fólksins í stórbátnum.
Hættan á að hinir ferðmiklu ís-
jakar hvolfdu bátnum, var á-
valt yfirvofandi. — Sumir í
hópnum sátu á þóftunum, með
fæturna niðri í ísköldu vatninu,
vegna stöðugra ágjafa, og aðrir
lágu í hnipri milli þóftanna. Sjór
rann óaflátlega inn um marga
lekastaði, svo að stöðugur aust-
ur varð nauðsynlegur. Dags-
birtan færði litla von. Þokan
lagðist nú aftur yfir, eins og
þykkt ullarteppi. Brátt fór vind-
ur að aukast og öldurnar að
hækka. Sjórinn í bátnum hækk-
aði, hinu óttaslegna fólki til enn
meiri hrellingar.
Rhodes kallaði Alexander
William Holmes, einn háset-
anna, til sín og hvíslaði ein-
hverju i eyra honum. Holmes
var ungur og sterkur myndar-
maður, sérstaklega duglegur og
skynsamur. Hann hafði sterkan
persónuleika og hæfileika til að
taka hlutina réttum tökum
hvaða vanda sem að höndum
bar. Hann hafði raunverulega,
þó án frekju, smátt og smátt
tekið stjórn bátsins í sínar hend-
ur og gaf skipanir um austur og
útdeilingu hins litla matarforða
og um aðrar nauðsynlegar að-
gerðir til öryggis og betra fyrir-
komulags, auðsjáanlega með
þegjandi samþykki Rhodes. Hinn
síðarnefndi virtist algjörlega
yfirbugaður, vegna hinnar miklu
ábyrgðar, er lögð hafði verið
honum á herðar.
Farþegarnir horfðu kvíðafull-
ir á þessa menn ræðast við. Þeir
höfðu þegar getið sér til um á-
kvörðun þá, sem Harris' og
Rhodes höfðu komið sér saman
um. Þeir vissu, að hún þýddi að
einhverju af þessum lifandi
farmi myndi ef til vill kastað
útbyrðis.
Holmes kinkaði kolli sam-
þykkjandi, við orðum stýri-
mannsins. Hann kallaði til sín
James Murray, blökkumann,
sem einnig var háseti og óvenju-
lega sterkur maður, og hvíslaði
einhverju að honum. Síðan
heyrðu farþegarnir Holmes
segja:
— Áfram. Þetta verður að
gerast.
Sjómennirnir tveir nálguðust
Owen Riley, einn farþeganna,
sem lá fram í stefni bátsins. —
Holmes benti honum að standa
upp. Riley skildi. Hann hörfaði
undan og greip í áttina að einni
þóftunni.
— Hjálpaðu mér, ísabella,
hrópaði hann til frú Edgar,
annars farþega. — Fyrir guðs
.sakir segðu þeim að hlífa mér.
Konan svaraði engu. Hinn
frávita maður sneri sér þá í átt-
ina til hinna, en enginn svaraði.
Holmes og Murray gripu nú
Riley, losuðu hendur hans frá
þóftunni og reistu hann upp.
Stimpingar hinna þriggja manna
höfðu næstum hvolft yfirhlöðn-
um bátnum. En Riley hlaut að
bíða lægra hlut fyrir þessum
tveimur sjómönnum. Að lokum
lyfti Holmes honum, hélt um
handleggina og kastaði honum
fyrir borð. Það var öskur og síð-
an skellur, en hinir farþegarnir
í bátnum æptu upp yfir sig. —
Riley var horfinn.
Næst kom röðin að George
Duffee. Hinir tveir sjómenn
gripu hann.
— Ég á konu og þrjú börn,
hlífið mér vegna þeirra, bað
hann.
En Holmes var harður og sagði
hægt:
— Þetta þýðir ekkert, Duffee.
Þú verður einnig að fara.
Aftur urðu stimpingar' —
neyðaróp. Grátur og vein kven-
fólksins í bátnum. Síðan hljótt.
Næsta fórnarlambið, James
McAvoy, gerði enga tilraun til
að biðja um lífgjöf. Hann sagði
stillilega:
— Gefið mér aðeins fimm
mínútna frest til að biðjast fyr-
ir. Er hann lyfti höfði sínu aftur,
sagði hann: — Ég er reiðubúinn.
Og Holmes hóf hann á loft og
fleygði honum fyrir borð.
Á meðan þessu fór fram, sat
Rhodes, hinn skipaði stjórnandi
bátsins, í skutnum og. horfði
beint fram fyrir sig þegjandi. Nú
leit Holmes til hans spyrjandi,
eins og hann biði frekari fyrir-
skipana. Er hann fékk engar,
greip hann James Black, enn
einn farþegann, en þá kallaði
Rhodes til hans:
— Láttu hann vera, þú mátt
ekki aðskilja mann og konu.
Holmes sleppti Black og greip
um handlegginn á Frank Askins,
sem ásamt tveimur systrum
sínum, Mary og Ellen, hnipraði
sig í miðjum bátnum. — Stúlk-
urnar reyndu að verja bróður
sinn og grátbændu fyrir lífi
hans. Báðar sóru, að ef honum
yrði kastað út, myndu þær einn-
ig fara. Holmes reif Frank laus-
an og varpaði honum útbyrðis.
Augnabliki síðar hlupu báðar
systurnar á eftir honum.
Þennan dag var John Welch,
Robert Hunter, Thomas Nugent,
James Todd, John Welson,
James Smith, Martin McAvoy
og Charles Conlin drekkt að
yfirlögðu ráði, og næsta dag
fylgdu Hugh Keegan og tveir
aðrir farþegar á eftir. Þessu hélt
áfram, þar til 16 manns hafði
horfið í djúpið, til þess að létta
bátinn, sem nú var algjörlega á
valdi Holmes. Þessi fjöldamorð
höfðu komið að tilætluðu gagni.
Báturinn lyftist nú auðveldlega
á öldunum og ágjafirnar urðu
minni, þótt stöðugur austur
væri nauðsynlegur.
Aðeins farþegum, en ekki ein-
um einasta háseta hafði verið
offrað. Hinir, sem eftir lifðu,
voru svo aðframkomnir af
hungri, kulda og skelfingu, að
þeir lágu sinnulausir á botni
bátsins. -
Holmes fór nú að reyna til að
koma upp mastri, og notaði til
þess eina árina, og sem segl not-
aði hann sjöl og kápur. Hann
vissi þó fullvel, að það voru afar
litlar líkur til þess að þau næðu
nokkurn tíma til Cape Race á
Nýfundnalandi, sem var næsta
land, og enn minni líkur voru
til þess að þeim yrði bjargað af
öðru skipi.
En á þriðja degi eftir skip-
brotið, er hinir örvæntingrafullu
bátverjar höfðu gefið upp alla
von, sáu hin skörpu augu Holmes
skip í fjarlægð. Hann hrifsaði
sjal af herðum einnar konunnar
og veifaði því óðslega til og frá
um leið og hann skipaði bátverj-
um að róa í áttina til skipsins,
með hótunum að kasta þeim að
öðrum kosti fyrir borð. Hinir
hálffrosnu hásetar gerðu aumkv-
unarverða og veika tilraun til
þess að snúa bátnum í rétta átt,
og þeim hafði einmitt tekizt að
snúa stefninu til skonnortunnar,
þegar smá-ísjaki rak hægt fyrir
stefnið, en svo komu þeir aftur
auga á björgunina og Holmes
stóð fram í stefni og veifaði sjal-
inu fram og aftur. Allt í einu
hrópaði hann:
— Þeir koma hingað, þeir
koma hingað. Þeir hafa séð
okkur.
Þetta var rétt. Smátt og smátt
nálgaðist skipið og kom í kall-
færi. Þetta var skonnortan
Crecent á leið frá New York til
Havre í Frakklandi. Hið skip-
reika fólk var tekið um borð og
að lokum sett á land í Havre.
Allir þeir, sem eftir lifðu í
stórbátnum, að Rhodes meðtöld-
um, fóru brátt til Bandaríkjanna.
Þar fréttu þeir að jullan, undir
stjórn Harris, hefði verið tekin
upp af annarri skonnortu, La
Mére de Famille, eftir 6 daga
hrakninga.
Yfirmennirnir á Crecent voru
þeir fyrstu, sem fengu vitneskju
um fjölda-aftökurnar, sem höfðu
átt sér stað að skipun Rhodes,
og brátt flaug sagan um öll
Bandaríki Norður-Ameríku. Al-
menningur varð skelfingu lost-
inn. Blöðin eyddu heilsíðum í
frásögn af harmleiknum, og í
ritstjórnargreinum var heimtað
að hið opinbera léti málið til sín
taka gagnvart yfirmönnunum,
sem og Holmes og Murray,
vegna „ómennskulegrar grimmd
ar“ þeirra að leggja á ráð og
framkvæma það, sem eitt blaðið
kallaði „fjöldamorð“ á saklausu
fólki, sem yfirmönnum og háset-
um bar skylda til að vernda.
Aðalskrifstofa hins opinbera
ákæranda ríkisvaldsins neyddist
til að gera eitthvað í málinu, og
fól það í hendur William Mere-
dith, saksóknara Philadelphiu-
fylkis, sem var heimahöfn skips-
ins.
Framhald aí bls. 5