Lögberg - 22.01.1953, Qupperneq 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 22. JANÚAR, 1953
7
Stormar Kyrrahafsins
Þótt við íslendingar hefðum
við marga erfiðleika að etja á
stríðsárunum, þar eð við misst-
um bæði menn og skip, þá var
það samt lítið í samanburði við
hinar stríðandi þjóðir. Ég hef
lauslega þýtt hér frásögn af því,
er bandarísk flotadeild lenti í
ofsaveðri á Kyrrahafinu 1944.
Slík fárviðri koma, sem betur fer,
aldrei fyrir hér við land.
Það var hátíðlegt augnablik,
þegar hinn sterki, þriðji floti
Bandaríkjanna, undir stjórn Wil-
liam F. Hasey aðmíráls, dró sig
út úr orustunni við Luson, eftir
svo til unninn sigur. Engum gat
dottið í hug, að einhitt þá sigldu
þeir á móti langtum sterkari ó-
vini, og í orustunni við þann óvin
myndu þeir hljóta hræðilegt tap,
bæði á skipum og mönnum,
þyngra tap en þeir höfðu áður
hlotið í hinum mörgu, skæðu or-
ustum á Kyrrahafinu.
Það var í miðjum desember
1944. Nokkrum vikum áður
höfðu hin japönsku hernaðar-
yfirvöld orðið fyrir stórkostlegu
tapi. Sjóorustan í Leytebugtinni
við Filipseyjarnar tilheyrði þeg-
ar liðna tímanum. Hinn 10. des-
ember hófst landgangan á hina
herteknu japönsku ey, Mindor.
Fólkið um borð í þriðja flota
Bandaríkjanna var þreytt eftir
stöðuga skothríð á stöðvar Jap-
ana á eyjunni Luson.
Þegar flotinn dró sig til baka
úr orustunni, til að fylla neyzlu-
hylki sín af olíu, var þegar séð
hvernig fara myndi. Hinn 16.
desember gaf Hasey aðmíráll,
frá orustuskipinu New Jersey,
skipun um að setja stefnu að stað
um 900 kílómetra austur af
Luson. Skipunin hvein í gegnum
himinhvolfið til allra 38 skipa
þriðja flotans, orustuskipa, beiti-
skipa, flugvélamóðurskipa, torpe
dobáta og tankskipa, en nóttina
þann 17. fór að hvessa og sjór-
inn að aukast, og það var einhver
þungi í loftinu, sem benti á að
stormur væri í aðsigi.
Er dagaði sunnudaginn 17. des-
ember, var sjór úfinn og veðrið
ískyggilegt, krappur sjór og
vindur af ýmsum áttum, og
skipin ultu mikið. Áfram héldu
skipin í sömu átt, þótt dreifð
væru. Hérna var á ferðinni sá
floti, sem hafði unnið sigur á
Japönum, yfir 20 flugvélamóður-
skip, 8 stór orustuskip (bryn-
drekar), mörg beitiskip og
torpedobátar.
Flotinn fékk nú samband við
hin 24 stóru olíuflutningaskip,
sem voru í fylgd með mörgum
beitiskipum. Orustuskipin byrj-
uðu þegar að fylla hin tómu olíu-
hylki sín frá tankskipunum,
þrátt fyrir mikinn sjógang.
Vegna þess hve létt beitiskipin
voru, reyndist þeim erfitt að at-
hafna sig við töku olíunnar. Að-
eins fáum heppnaðist að ná í
nokkur þúsund lítra. Allar leið-
ingar og trossur springa, mann-
skapurinn bölvar hátt og í hljóði,
en hvað þýðir það. Skipin eru
undirlögð og við ekkert er ráðið.
Loftvogin fellur, vindurinn hvín
1 rá og reiða.
Mánudagurinn 16. desember.
Nóttin verður reynslunótt. Menn
reyna að binda sig fasta í kojurn-
ar, til að njóta einhvers svefns.
Sjórinn eykst með hverri stundu.
Skipunum veitist æ erfiðara að
halda sig á sínum stað í röðinni.
Allt er reynt til þess að fá það
staðfest í hvaða átt fárviðrið
(Tyfon) heldur. Fyrst í birtingu
um morguninn er fengin vissa
fyrir því, að flotinn er einmitt í
vegi þessa hræðilega storms.
Þetta er ekki neinn vanalegur
„orkan“, nei, þetta er einn af
þeim hræðilegustu hvirfilstorm-
um, sem blása á Kyrrahafinu.
Stefnu flotans er breytt í 180”
beint í suður, en það er of seint,
orkaninn er þegar skollinn á.
Með hverjum tíma eykst sjór og
vindhraði. Skipin sjá ekki hvert
til annars, en í radarnum sjást
skipin, hvítir blettir, sem ýmist
fjarlægjast eða nálgast hvert
annað. Öll stjórn á flotanum
virðist þegar úr sögunni. Hin
þunglestuðu tankskip og hin
stóru orustu- og flugvélamóður-
skip höggva þungt í hina fjall-
háu sjóa. Þau eru ekki í beinni
hættu ennþá. Aftur á móti eru
hin smærri flugvélamóðurskip,
um 10.000 tonn, og beitiskipin, í
bráðri hættu. Þau berjast upp á
líf og dauða. Sum af skipum flot-
ans drífa beint að miðpunkti
stormsins og sum eru rétt við
miðpunktinn, þar sem hvirfil-
stormurinn djöflast og hinar fjall
háu bylgjur skella saman með
ógurlegum krafti. Skip eftir skip
lætur ekki að stjórn. Við ekkert
er ráðið. Á einu af minni flug-
vélamóðurskipunum, ,Cowpens‘,
losnaði ein af flugvélunum, er
skipið hallaðist ,45 gráður, og
hentist með miklum krafti út í
aðra hliðina. Um leið kviknaði í
vélinni, svo eldtungurnar sleiktu
alt miðþilfarið. En það er ekki
ein báran stök. Meðan mann-
skapurinn barðist við eldinn,
kom sjór, sem reif upp síðu
skipsins undir flugvélaþilfSrinu.
Einnig losnaði stór fallbyssa á
framþiljum. Bómur dönsuðu
lausar um allt þilfarið. Síðan reið
stórsjór yfir skipið, sem tók með
sér allt lauslegt og slökkti eldinn
um leið. Svona leit út um borð í
„Cowpens“, en það var sannar-
lega ekki betra um borð í hinum
skipum flotans. Vindáttin breyt-
ir sér fljótt í hinum ofsafengna
orkan, ýmist er vindurinn frá
norðri, suðri vestri eða austri,
áttavitinn í hring, eins og alltaf
í hvirfilstormi. Hann vex upp í
vindhraða 17, langt yfir allan
vanalegan mælistokk sjómanns-
ins.
Mörg af hinum minni beiti-
skipum eru þegar hjálparlaus,
drífa stjórnlaus fyrir sjó og
vindi, hvorki skrúfa né stýri geta
komið þeim á réta stefnu. Þau
eru ekkert annað en reköld á
hafinu.
Úr d a g b ó k beitiskipsins
„Dewey“:
10.30. Stýrisvélin bilar, stýrt
aftur á.
11.30. Aðalvélin stöðvast. Sjór
komst á skiptitöfluna, skamm-
hlaup, öll ljós slokkna. Fleiri
tonn af sjó renna niður um höfuð
STRIVE FOR KNOWLEDGE
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Busines%
Training Immediately!
For Scholarships Consult
the colembia press limited
PHONE 74-3411 695 SARGENT AVE., 'WTNNIPEG
ventlana. Öllum er skipað upp
til Bb. skipið veltur voðalega.
Hallamælirinn sýnir 73 gráðu
halla til stjórnborða. „Dewey“ er
þó þrátt fyrir allt á floti um
kvöldið.
Á stjórnpalli hins 15.000 tonna
orustuskips, „Managhan“, eru 12
stjórnur. í svo mörgum sjóorust-
um hefir það verið, en nú er það
í sinni síðustu. Það veltur voða-
lega. 30, 40, 60, 70 gráður, það
þolir ekki meir. Það sígur hægt
í djúpið og með því 256 menn.
En orkaninn finnur ekki til
meðaumkunar. — Orustuskipið
„Spence“ er þarna rétt hjá. Það
veltur einnig voðalega. Öll ljós
eru slokknuð. Síðast er hallinn
orðinn 73 gráður á bakborða.
Það þolir ekki meir. Hið 21.000
tonna stórskip með 60.000 hest-
afla vél sígur hægt í djúpið með
alla sína skipshöfn innanborðs.
Flest af skipum flotans eru nú
dreifð um allan sjó. Beitiskipið
„Hull“ er þarna á sömu slóðum.
Vindhraðinn er nú orðinn um
110 hnútar. Kraftur vindsins
þvingar skipið til stjórnborðs og
heldur því niðri, þar til það fyll-
ist og sekkur. Beitiskipið ,Dewey‘
bjargast merkilega vel, þótt það
velti voðalega. Fjallháar bylgjur
brjóta yfir skipið, þegar það velt-
ur 80 gráður til stjórnborða, en
það reisir sig aftur, máske ein-
asta skipið í veraldarsögunni,
sem kemst á réttan kjöl eftir
slíkan halla. Kl. 13.00 hefir loft-
vogin náð sínum lægsta punkti,
en nú er líka orkaninn í rénun.
Kl. 14.30 stígur loftvogin lítils-
háttar. Kl. 14.39 lygnir það mik-
ið, að vindhraðinn er um 80
hnútar. Stormurinn heldur á-
fram að blása út yfir hina miklu
víðáttur Kyrrahafsins. Það sem
eftir er þriðjudagsins er sjórinn
enn mikill, en hinn mikli storm-
ur er liðinn hjá.
Hinn hræðilegi hvirfilstormur
kostaði 790 mannslíf, og yfir 80
menn slösuðust meira og minna.
146 flugvélar fóru í hafið. Úr
hinni fyrirhuguðu árás á eyjuna
Luzon varð ekkert. Það, sem eft-
ir var af hinum stælta flota, lagð-
ist illa á sig kominn undir Kór-
eyjuna Ulithis.
Chester W. Nimits, yfirmaður
Kyrrahafsflotans, sagði, að þriðji
flotinn hefði fengið verri útreið
í þessu voðaveðri en þótt hann
hefði lent í stórorustu, og yfir-
maðurinn yfir lestarskipaflota
Kyrrahafsins lét sér þessi orð
um munn fara: „Ég er viss um
að þetta fárviðri og afleiðingar
þess sýna okkur ljóslega, að það
er ekkert það skip til nú, sem
ekki getur hvolft.“
Lausl. þýtt.
GuðmuncLur Gíslason
—VÍKINGUR
Jólaraddir
Eftir RICHARD BECK
Hrynur hljómadögg,
hugans lifna blóm;
jóla kluklcna kall
kœrleiksmildum róm
lyftir sál í söng, —
sólrödd heiminblíð, —
yfir dagsins önn,
æði heims og stríð.
Feigðarbleikri fold
fegri boðar dag,
lífsins lausnarorð,
Ijúfra klukkna slag;
ómar yndisþýtt
yfir vetrarsnæ
himneskt hjartansmál
hans, er kyrrði sœ.
Rödd hans eilíf-ung
æðstu gleði ber
hverri hrelldri sál,
hvar, sem þjáður fer;
gegnum vígagný
guðlegt friðmál hans
vísar veröld heim
veg til gœfulands.
Eiríkur Árnason Anderson
Minningororð
Eiríkur Árnason Anderson lézt
7. sept. s.l., að heimili dóttur
sinnar, Mrs. Thedóru Cruick-
shank,Blaine, Wash. Jarðarförin
fór fram 10. s. m., jarðsett var í
grafreit Point Roberts. Séra A.
E. Kristjánsson flutti kveðjuorð
í kirkju íslendinga þar. Margir
Point Roberts-búar og fólk ann-
ars staðar að, fylgdu hinum látna
til hinstu hvíldar. Mikið af
blómum var sent frá vinum og
velunnurum hins látna.
Eiríkur var fæddur 28. júní
1866 að Sigríðarstöðum í Vestur-
hópi í Þverárhrepp í Húnavatns-
sýslu. Foreldrar hans voru Árni
Arason frá Neðri-Þverá og
Maribel Jónsdóttir af Vatnsnesi.
Eiríkur misti föður sinn þegar
hann var 14 ára gamall og flutt-
ist hann þá til systur sinnar
Guðrúnar og manns hennar Sig-
fúsar Guðmundssonar í Kotadal
og dvaldi hjá þeim í þrjú ár, það-
an fór hann að Böðvarshólum og
var þar í 7 ár.
Til Vesturheims flutti hann
árið 1890 og dvaldi um fjögra
ára skeið í Canada (í Winnipeg
og Victoria, B.C.). Næst flutti
hann til Bandaríkjanna og sett-
ist að á Point Roberts. Þar
kynntist hann konu sinni, Guð-
ríði Jónsdóttur, ættaðri úr Mið-
dölum í Dalasýslu og misti hana
fyrir 5 árum síðan. Þeim varð
fjögra barna auðið, tvö dóu í
æsku, en tvær dætur lifa sem
eru Theodóra Cruickshank, sem
er búsett 9 mílur frá Blaine, og
Sophía Gudmundson, búsett í
Bellingham. Þar að auki lifa
hann þrjú barnabörn og tvö
systkini heima á íslandi og
margt af frændfólki.
Þegar þau hjón, Eiríkur og
Guðrún, byrjuðu búskap á Point
Roberts voru löndin þar í blind-
skógi og þar af leiðandi ekki
árennilegt að setjast þar að til
jarðyrkju, og þar með gátu
bændur ekki fengið eignarrétt á
löndunum frá stjórninni, en
samt byrjuðu þeir að hreinsa
löndin í von um að geta fengið
þau til eignar, sem varð eftir
nokkur ár.
Eiríkur fékk eignarrétt á 40
ekrum af landi og er tímar liðu
hafði hann snoturt bú, en ekki
var það tekið með sitjandi sæl-
unni að ryðja skóginum af land-
inu; en Eiríkur var ágætur
starfsmaður, laginn til allrar
vinnu; hann fór mjög vel með
búpening sinn og hafði ávalt alt
vel um gengið á bújörð sinni.
Eiríkur var maður vel greind-
ur, bókhneigður og ljóðelskur og
kunni vel að meta það, sem vel
var sagt, bæði í bundnu og ó-
bundnu máli. Hann hafði unun
af því að tala um æskustöðvarn-
ar og fylgdist vel með öllu sem
fram fór á ættjörðinni.
Því hugurinn oft til heimalands,
hljóp í einum spretti.
Eiríkur var einn af hinum
gömlu heiðarlegu íslendingum,
sem vildi ekki vamm sitt vita í
neinu; hann var hjálpfús og vildi
öllum gott gera, sem að garði
bar; hann var trygglyndur og
ágætur heimilisfaðir.
Ég kveð þig, kæri vin, og
þakka þér af alhug fyrir hinar
fjölmörgu alúðlegu og ánægju-
legíi samverustundir.
Ég mun aldrei gleyma að hafa
notið aðstoðar þinnar og góðrar
samfylgdar á liðinni tíð.
Andstaðan gegn óstjórn
kommúnista-stjórnar Póllands eykst
Álitið er, að Pólland sé að
verða það leppríki Sovétríkj-
anna, sem þeim tekst einna
verst að hafa hemil á. Hafa
pólsku blöðin oft játað þessa
staðreynd upp á síðkastið, og er
ekki laust við, að mönnum þyki
þetta allundarlegt, þar sem
segja má, að Rokossovskí, mars-
kálkur, sé þar alls ráðandi. Hann
var rússneskur borgari, þangað
til 1949, er ráðstjórnin gerði
hann að landvarnaráðherra og
yfirmanni pólska hersins!
Hatrið gegn Rússum hefur
aukizt geysilega upp á síðkastið
og undanfarnar vikur hafa gos-
ið upp blóðugar uppreisnir víða
um landið og er gert ráð fyrir,
að þær eigi m. a. rætur að rekja
til óánægju almennings yfir því,
að í ráði er, að hinn rússneski
marskálkur (sem skyndilegra
var dubbaður upp í pólskan rík-
isborgara 1949) verði einnig gerð
ur að varaforsætisráðherra land
sins. En hér er aðeins um að
ræða skipulagðar fyrirætlanir
Stalíns þess efnis, að láta rúss-
neska kommúnista taka við
völdum í hinum kommúnisku
leppríkjum og þurrka á þann
hátt algerlega út með tímanum
alla föðurlandsást og þjóðern-
istilfinningar í þessum löndum.
I Warsjárblöðunum og fjöl-
mörgum málgögnum kommún-
istanna út um allt landið er þess
getið, að andstaðan gegn komm-
únistastjórn landsins komi eink-
um fram með fernum hætti:
I fyrsta lagi segja blöðin, að
skæruliðar leynist nú bæði í
skóglendum landsins og fjalla-
héruðum. Hafa kommúnistar
sent ofurefli liðs gegn þessum
skæruliðum og ráðizt harkalega
á þá í málgögnum sínum, en
blöðin barma sér illilega yfir
því, að svo virðist sem „þjóðin
hafi glapizt til fylgis við þá.“
Þá segja blöðin, að „pólskir
ofstækismenn sitji um rússn-
eska hermenn, sem drepið hafi
pólska óeirðarseggi“ — þ. e. a. s.
Pólverjar koma þeim Rússum
fyrir Jcattanef, sem gerzt hafa
sekir um að hafa líflátið pólska
ættjarðarvini.
í þriðja lagi segja blöðin, að
pólskir bændur hafi hvað eftir
annað sýnt stjórn landsins hina
mestu óhlýðni með því að af-
henda henni ekki þann hluta
framleiðslu sinnar, sem þeim
beri, heldur selji þeir afurðir
sínar á svörtum markaði. Einnig
hafa þeir látið skæruliðum í té
matvæli og annað, sem þeim
getur að gagni komið.
Og loks segja blöðin, að fjöl-
margir Pólverjar reyni að út-
breiða,, bandarískan áróður“ um
allt landið. — Segja þau, að það
sé stærsti glæpur, sem Pólverji
geti orðið sekur um.
Pólverjar h a f a sannarlega
ekki gefið þjóðernisbaráttu sína
upp á bátinn, enda þótt Rússar
vinni öllum árum að því að út-
rýma menningu þeirra og þjóð-
ararfi. En Pólverjar hafa þurft
að berjast gegn þessum ófyrir-
leitna, en járngráa nágranna sín
um áður, — og borið af þeim
sigurorð. — MBL.
VEIZTU ÞETTA
Árið 1856 byrjaði Pasteur á
því að gerilsneiða mjólk.
☆
Úr einu pundi af írskum hör
fæst 1432 mílna langur þráður.
☆
Árið 1773 uppgötvaði enskur
prestur, dr. Stephen Hales. blóð-
þrýstinginn og tókst að mæla
hann.
☆
Úr mjólk er nú unnið plast,
vefnaðarvara, penicillin og
sprengiefni.
☆
Beztu kúakynin í Bandaríkj-
unum hafa verið flutt þangað
frá Evrópu, brúnu kýrnar frá
Sviss árið 1869, Holsteinkynið
frá Hollandi 1857 og Jersey-kyn-
ið frá Englandi 1815.
☆
Sumir fuglar nota munnvatn
sitt til þess að líma saman hreið-
ur sín, sem gerð eru úr leir, strá-
um, hárum og fjöðrum. 1 Eddu
segir að fjöturinn Gleipnir hafi
m. a. verið gerður úr fuglshráka.
☆
Kunnugt er að Indíánar í
Ameríku tala 55 tungumál og
auk þess margar mállýzkur.
☆
Fyrsta stóorusta, sem sögur
fara af var háð árið 665 fr. Kr.
og var milli Korintumanna og
Korsikumanna.
☆
Um 1900 ár eru síðan að menn
komust upp á að búa til flöskur
úr gleri og munu Rómverjar
hafa fundjð það upp.
☆
íþróttamenn Forn - Grikkja
gættu mjög hófs í mat og drykk.
eir borðuðu aldrei kjöt, en lifðu
aðallega á nýjum osti, fíkjum og
soðnum kornmat.
BiOjiO um ein-
tak af þessum
bœklingi, .. þar
sem skitrt er
frá bú bótaldn-
um.
Þ ARNA stóð það í bún-
aðarblaðinu—um búbótalán til rafur-
magnsnotkunar. Ég stóð á öndinni, er
ég kom á fund forstjóra Royal bank-
ans. Hann skelti upp yfir sig um
leið og hann kvað það næsta auðvelt
að ganga frá láni handa mér. Hann
útskýrði jafnframt hve þægilegt það
væri að endurgreiða lánið. Nú er
býlið raflýst, minna erfiði og betri
lífskjör okkur öllum til handa!”
BÚBÓTALÁN
má einnig nota vegna
• Nýrra verkfæra, véla og annars
ötbúnaCar.
• Nýrrar undirstöCu og U1 kynböta
búpenings.
• Kaflýaingar býla.
• Girðlnga, framræalu og annara umbóta.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Þér getið borið fult traust til “Royál”
— Sameiningin des. 1952
—J. J. M.
RB-5I-7