Lögberg - 19.03.1953, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 19. MARZ, 1953
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
EDITOR LÖGBERG,
Utanáakrift ritstjðrana:
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG,
PHONE 74-3411
MAN.
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The ‘ Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Offioe Department, Ottawa
Einn harðstjórinn enn safnast
til feðra sinna
Síðastliðinn laugardag lézt í Prag Klement Gottwald,
einvaldsherra í Tjekkóslóvakíu, 56 ára að aldri, aldavinur
Stalins sáluga og erkióvinur hins lýðfrjálsa stjórnarfars í
heiminum; hann var nýkominn frá útför Stalins, er hann
veiktist af lungnabólgu, er reið honum að fullu.
Klement Gottwald var af austurrísku bergi brotinn,
fæddur 28. nóvember 1896 og átti í uppvexti sínum við
þröng kjör að búa; hann nam trésmíðaiðn í Vínarborg, en
kom árið 1922 auga á auglýsingu í kommúnistablaði þar
sem æskt var eftir undirtyllu við útbreiðslustörf, sótti hann
um stöðuna og varð hennar aðnjótandi; með því hófst í raun-
inni stjórnmálaferill hans, mótaður af sjálfselsku og harð-
ýðgi til daganna enda.
Klement Gottwald kom til valda í Tjekkóslóvakíu
1948 eftir lævíslegt samsæri gegn Benes lýðveldisforseta;
þóttu slík tíðindi svo sem vænta mátti næsta furðuleg og
mun fáa hafa órað fyrir því, að þess konar firn gæti hent í
landi þeirra Masaryks og Benes, er hafið höfðu tjekknesku
þjóðina til vegs og virðingar og voru hvor um sig í brjóst-
fylkingu hinna göfugustu stjórnmálamanna sinnar tíðar.
Eigi hafði Klement Gottwald fyr hrifsað völdin í sínar
hendur, en hann sneið alt stjórnmálakerfi sitt eftir rúss-
neskri fyrirmynd; flestum þeim mönnum, sem honum stóð
ótti af varð að ryðja úr vegi; því til sönnunar nægir að
benda á það, að hann hleypti af stokkum fölsuðum áróðri
gegn Rudolph Slansky fyrrum ráðherra og aðalritara
kommúnistaflokksins í landinu og lét hengja hann eftir
tvísýn réttarhöld ásamt tíu flokksbræðrum hans, er hann
auðsjáanlega leit svo á áð kynnu að verða sér ofurefli; í einu
og öllu varð að fara stranglega eftir katekismus Josephs
Stalin.
Klement Gottwald er sagður að hafa verið lítilsigldur
og lífhræddur maður, er naumast áræddi að ganga húsa á
milli án þess að hafa um sig sterkan leynilögregluvörð; en
þannig er það tíðum um þá menn, er til valda komast með
svikum við samferðasveit sína og lífið.
Tjekkneska þjóðin var í tíð þeirra Masaryks og Benes
á öru þróunarskeiði svo að segja á öllum sviðum andlegrar
og efnislegrar menningar; hún hefir sopið súrt seyði af
hermdarverkum þeirra Hitlers og Gottwalds, sem voru and-
legir fóstbræður, sýktir af sjálfsdýrð og blindaðir af valda-
græðgi; hinn dauði hefir sinn dóm með sér, og er að því
kemur, að Sökkvabekksdísin kveði upp sinn dóm, óhlut-
drægan og réttlátan dóm, verða slíkir eiturormar ekki
öfundsverðir af honum.
Ekki er enn vitað um það, hver eftirmaður Gottwalds
verði, en einkum fjórir hafa komið til mála, og er einn
þeirra tengdasonur hans, Alexei Cepicka, sem nú veitir
forustu hermálaráðuneytinu.
Vonandi er, að þess verði ekki ýkjalangt að bíða, að
tjekknesku þjóðinni verði léttara um andardrátt, eins og
raunar þeim þjóðum öðrum, er á þrælmannlegan hátt hafa
verið rændar frelsi sínu.
☆ ☆ ☆
Rauði Krossinn
Eins og vitað er stendur yfir hin almenna fjársöfnun í
sjóð Rauða kross-samtakanna í þessu landi; flestum er ljóst,
eða ætti að minsta kosti að vera ljóst, hve mikilvægt og í
rauninni alveg óhjákvæmilegt það er, að stofnun þessarar
tegundar, hafi úr sem allra mestu að spila vegna þess að
starfsemi hennar grípur djúpt inn í velferð mannkynsins,
hvar sem það er í sveit sett á hnettinum.
Vafalaust stendur íbúum þessa fylkis það enn í fersku
minni, hvernig Rauði Krossinn brást við, er áflæðin miklu
ógnuðu tilveru Winnipegborgar og gróðursælla bygðarlaga
í Suðurfylkinu 1950. Þá voru dísir mannúðarinnar svo að
segja á hverju götuhorni myrkranna á milli með framréttar
hendur hvers konar aðstoðar; það er heldur ekki langt um
liðið síðan fárviðri og flóð hjuggu strandhögg á Bretlandi,
Hollandi og í Belgíu; jafnskjótt og fregnir bárust hingað
af þeim ófarnaði voru fatnaðir, vistir og sjúkrabirgðir komn-
ar af stað flugleiðis til þeirra staða þar, sem þörfin var
mest aðkallandi, og það var Rauði Krossinn, sem forustu
hafði um slíkar aðgerðir.
í styrjöldum er Rauði Krossinn ávalt fyrstur á vett-
vang til hjúkrunar særðum og aðþrengdum, og þegar drep-
sóttir fara eldi um löndin, er Rauði Krossinn ávalt fyrstur
til taks; öllum er kunnugt um hina mikilvægu vökustarf-
semi Rauða Krossins varðandi blóðbankana og margt fleira
mætti telja til, sem skipulagsbundið þjóðfélag getur eigi án
verið; menn mega því ekki horfa í skildinginn, er erindrekar
Rauða Krossins knýja á hurð meðan á fjársöfnuninni
stendur; í þeim efnum verða allir að leggjast á eitt.
Jón Hannesson
F. 1. marz 1875 — D. 31. maí 1952
Jón Hannesson
•
Jón var fæddur á Syðralóni
á Langanesi í Norður-Þingeyjar-
sýslu 1. marz 1875. Foreldrar
hans voru þau Hannes Jónsson
og Ragnheiður Jónsdóttir frá
Hvammi í Þistilfirði. Þau fluttu
til Ameríku 1887, ásamt tveim
drengjum sínum, Jóhanni 12 ára
og Jóni 11 ára, en tvær stúlkur
höfðti þau mist tveim árum áður
úr barnaveikinni.
Fyrsta árið voru þau hjónin
hjá systrum Hannesar í Eyford-
bygð, en fluttu svo til Pembina
og þar áttu þau heima til dauða
dags. Lítið var um skólagöngu á
þeim árum, og munu þeir bræður
Jóhann óg Jón aðeins hafa notið
skólakennslu um þriggja mán-
aða skeið í Eyfordbygð.
Þegar Jón var 13 ára veiktist
hann og lá í þrjú ár. Þegar hann
varð frískur aftur fór hann að
reyna að vinna, því efnahagur-
inn var ekki góður og móðir hans
heilsuveil, og gat þess vegna
ekki orðið meira úr skólalær-
dómi. Hann notaði samt hverja
þá frístund, sem hann hafði til
að læra að lesa og skrifa ensku.
Þann 17. júlí 1899 kvæntist Jón
Björgu dóttur Guðmundar Finn-
bogasonar og Guðlaugar Everets-
dóttur í Akra-bygð. Jón var þá
búðarþjónn í Pembina og vann
þar 'í mörg ár. — Jón heitinn tók
mikinn þátt í félagsmálum. Hann
var virðingamaður um fjögra ára
skeið í bænum Pembina og for-
maður Bændalagsfélagsins i
mörg ár.
Strax og hann var nógu gamall
fór hann að kenna sunnudaga-
skóla og vinna að öðrum safnað-
armálum. Oft var vinnutíminn
langur í búðinni, frá kl. 7 á
morgna til kl. 10 á kveldin. Þeg-
ar lítið var að gjöra fékk hann
sig þó lausan á kvöldin og notaði
þá þann tíma til að vinna að
félagsmálum.
Jón var mjög hneigður fyrir
söng og voru þeir bræður mjög
hjálpsamir við að halda saman
söngflokknum í Pembina þó fá-
| mennur væri. Jón lék með hljóm
sveit Pembinabæjar í mörg ár
og ennfremur lék hann á fiðlu.
Árið 1916 fluttu þau hjónin,
Jón og Björg, til Svoldar-bygðar
3 míluf suðvestur af Svold; þar
gekk Jón í Péturs-söfnuð og
starfaði bæði að safnaðarmálum
og kendi sunnudagaskóla meðan
kraftar hans leyfðu og var hann
þá búinn að kenna sunnudaga-
skóla í 50 ár. Jón tók einnig
mikinn þátt í öðrum félagsskap;
virðingarmaður var hann í 4 ár
í sínu héraði og um margra ára
s"keið átti hann sæti í skólaráði.
Hann vgr einn af stofnendum
Farmers Union Oil Company í
Calvalier, og ennfremur einn af
stjórnendum Farmers Union
Elevators í Cavalier. Einnig var
hann einn af stofnendum
Farmers Union Local á Akra;
hann hafði yndi af að vera með
og hjálpa til í öllum félagsskap.
Árið 1945 varð Jón að bregða
búi heilsu sinnar vegna; seldi
hann Pálma syni sínum land sitt,
en flutti ásamt konu sinni til
Akra, þar sem þau höfðu keypt
sér lítið og snoturt heimili, og
þar á Björg kona hans heima.
Þeim hjónum varð 10 barna
HÆRRI BRJÁLSEMIN
(Eftir BRUCE HUTCHISON)
Dr. Bruce Hutchison, einn
hinna allra mikilhæfustu em-
bætttismanna canadisku stjórn-
arinnar, og nú sem stendur leið-
andi foringi þjóðbandalagsins,
flutti merkilega ræðu ekki alls
fyrir löngu, á bændafundi í
Canada. Sú ræða hefði skarað
fram úr öðrum ræðum á hvers
konar fundi sem verið hefði í
víðri veröld. Hún hefði átt að
hafa þau áhrif á þá, sem hana
heyrðu, að hryllingur gagntæki
þá alla. En það einkennilegasta
er, að ræðan virtist ekki hafa
haft ógnandi áhrif á einn ein-
asta mann, sem þar var staddur.
Af því má dæma það, hversu
dauðadrukkið og steinsofandi
mannkynið er nú á dögum.
Þessi maður, sem vissi og
skildi út í yztu æsar umræðu-
efnið, sem fyrir lá, talaði stilt
og rólega og skýrði frá því að
fjögur atriði hefðu skeð í heim-
inum til framfara á síðari
tímum:
1 fyrsta lagi: Ef vísindalegar
framfanr í heiminum upp að
síðustu öld, væru látnar tákna
einn þumlung, þá mundu fram-
farirnar frá þeim tíma nægja til
þess að þekja þrjú hundruð feta
blett. Ekki er nú hraði framfar-
anna meiri en þetta.
í öðru lagi: Á hverju einasta
ári fjölgar fólkinu í heiminum
í kringum tuttugu miljónir; eða
55.000 á hverjum degi. Og því
fjölgar altaf með meiri og meiri
hraða. — Vísindamaður, sem
Maltþus hét, hélt því fram, að
fólkinu á hnettinum fjölgaði svo
hratt, að ekki yrði mögulegt að
framleiða nægilega mikið því til
viðurværis. Sú kenning er löngu
dauð. En nú virðist hún aftur
orðin rétt.
Dregst aftur úr: ,
1 þriðja lagi sýndi Dr. Keen-
leyside fram á það að vitsmunir
mannsins og siðferði hans hafa
dregist langt aftur úr, þegar
miðað er við tækni hans og vís-
mdalega þekkingu. Hann getur
enn ekki stjórnað þeim dýrð-
lingi vísindanna, sem hann hefir
skapað.
Og í fjórða og síðasta lagi
hefir mannskepnan á síðastliðn-
um sex mánuðum búið til vopn,
sem getur gereytt allri hans sið-
menningu: getur t. d. brennt til
ösku fimtíu miljónir Norður-
Ameríkubúa á fáum klukku-
stundum. En eitt hefir skeð, sem
er þó ennþá athyglisverðara, og
verður að lokum áhrifameira en
alt annað. Það er þetta: Mann-
skepnan hefir í fyrsta skipti í
sögunni fengið vissu fyrir því,
að með nútíðar verkfærum og
tækni geta allir jarðarbúar lifað
sæmilegu lífi. Já, allir vita þetta
nú, hvar sem þeir eru staddir,
alla leið frá stórborgum Vestur-
landanna til villiskóganna i
auðið. Fjögur dóu í æsku, en
þessi lifa föður sinn:
Vilhjálmur Theodore, bóndi í
Forset River, N.D., kvæntur
Melba Woods; Hannes Ragnar,
bóndi í Akra-bygð, kvæntur
Önnu Ólafsson; Jón Björgvin,
smiður í Langdon, N.D., kvæntur
May Jennings; Pálmi Kristinn,
bóndi á föðurleyfð sinni, kvænt-
ur Kristínu Byron; Finnbogi
Franklin, smiður í Grants Pass,
Oregon, kvæntur Madeline
Goodman; Sigrún Ólafía Guð-
laug Johnson í Joplin Montana.
Ennfremur lifa hann 14 barna-
börn og 2 barnabarnabörn og
bróðir hans, Jóhann, í Davis,
California.
Útförin fór fram frá Péturs-
kirkju á fimtudaginn 5. júní að
viðstöddu fjölmenni Séra Egill
Fáfnis flutti kveðjumál. Jarðsett
var í Péturs grfreit.
Blessuð sé minning mís ágæta
manns.
Asíu. Og þeir eru allir ákveðnir
í því að öðlast sjálfir þetta sæmi-
lega líf.
Þetta hefir alt gerzt á vorum
tímum, það hefir aldrei átt sér
stað áður.
í allri mannkynssögunni frá
byrjun til vorra daga hafa alls-
leysi, drepsóttir og hörmungar
verið óhjákvæmilegar, og fólkið
hefir gert sér gott af því öllu’
sökum þess, að það átti einskis
amjars úrkostar.
Yfirstandandi heimsbylting
stafar af því, að mannkynið hef-
ír loksins gert sér grein fyrir
því, að það gæti alt átt sæmi-
legu lífi að fagna, ef skynsam-
lega væri stjórnað. Og öll stríð
og allar byltingar, hvar sem eru
á hnettinum, sem nú eiga sér
stað, eru ekkert annað en yfir-
borðsútbrot frá stórum og sterk-
um undiröldum, sem eiga sér
stað hér og þar um víða veröld.
Þetta eru hræðilegar staðhæf-
ingar; en þær eru sannleikur.
Og þannig getur farið að nú-
tíöar menningin verði dauða-
dæmd: að vér eða börn vor verði
sjónarvottar að því að síðasta
sprengingin gereyði öllu skipu-
lögðu (lífi á þessum sérstaka
hneíti.
Það einkennilegasta við þessa
ræðu Dr. Keenleyside var það,
að enginn lifandi maður, sem á
hann hlustaði, gaf henni nokk-
úrn alvarlegan gaum. Menn hafa
heyrt sams konar aðvaranir svo
oft áður, að þeir veita þeim nú
svo að segja enga athygli. Þetta
er orðið svo alment að því er svo
að segja enginn gaumur gefinn.
Hér í Canada, segir Dr. Keen-
leyside, á það sér stað, að stjórn
landsins borgar í ár til hjálpar
öðrum þjóðum í sambandi við
þjóðbandalagið jafn mikið fé
sem nemi verði eins herskips.
Og þetta á að vera til þess að
hjálpa fátæku þjóðunum, svo
þær megi lifa sæmilegu lífi og
halda þeim frá áhrifum komm-
únistanna, sem lofa öllu fögru.
Til hjálpar öllum líknarstörfum
— þar á meðal örlítilli skorpu
($25,000.000) til Columbio starfs-
ins, veitir Canada í ár sem
svarar verði eins vopnaðs her-
skips. Þetta er brjálæði á aíar
háu stigi. Það er í raun og sann-
leika ein af mörgum sönnunum
þess að nútíðar þjóðir Vestur-
landanna eru ekki þeirri skyn-
semi gæddar, að þær kunni að
lifa.
Á meðal annara einkenna
skýrir þetta hvernig á því
stendur, að í síðastliðin fimm ár
höfum vér verið að tapa hinu
svonefnda -„kalda stríði“, þrátt
fyrir vora yfirborðssigra á viss-
um stöðum; og ef vér höldum
áfram eins og nú gengur, þá er
það víst, að vér töpum þessu
stríði alveg um síðir, hvort sem
það skeður smátt og smátt og
nálega eftirtektarlaust, eða
ósigurinn skeður alt í einu, með
einni allsherjar sprengju, sem
drepur alt.
Stefna Vesturlanda þjóðanna,
t. d. Canada, er slík, að stjórn-
irnar geta ekki komizt undan
ábyrgð á henni. En í þessu, eins
og í öllu öðru, haga stjórnirnar
sér samkvæmt vilja fólksins:
Fólkið í Canada t. d. lætur sig
ekki miklu skipta þær hörm-
ungar, sem dynja yfir vesalings
þjóðirnar, sem að líkindum um-
kringja það sökum falskra lof-
orða kommúnistanna. Þjóðin
mundi ekki samþykkkja þá
stjórn, sem vildi láta minka
viðurværi hennar um 1% til
þess að bæta kjör hinna fátæk-
ari þjóða.
Of villausl lil þess að verða
varanlegl
Það eina, sem stjörnin getur
gert, er að banna þessum vesal-
ingum að selja hér sínar eigin
vörur, til þess að einhver vit-
leysa, sem kölluð er fjárhags-
legt kraftaverk, komi því ekki
til leiðar að fjárhagur vor yrði í
hættu staddur.
Menn, sem hugsa líkt og Dr.
Keenleyside, hljóta stundum,
þegar vitleysan skipar hæsta
sæti, að komast að þeirri niður-
stöðu, að vestrænu þjóðirnar séu
ekki einungis of heimskar
heildur einnig of eigingjarnar
til þess að þær geti átt langan
aldur fyrir höndum. En ástæðan
fyrir þessari heimsku og þessari
eigingirni er, ef til vill, einfald-
ari, en hefir dýpri rætur, en
sumir gera sér grein fyrir. —
Vestrænu þjóðirnar eru rugl-
aðar: Þær geta ekki gert sér
grein fyrir því, sem virðist liggja
í augum uppi, sökum þess, að
það er bæði of stórkostlegt og
of fljótt á ferðinni.
Sannleikurinn er sá, að mann-
veran hefir aldrei átt öðrum
eins ósköpum að mæta áður;
það yfirgnæfir alt, sem fyr hefir
skeð, bæði að stærð og eigin-
leikum. Fólkinu hefir verið
sagt það svo oft, að það geti
framið allsherjar sjálfsmorð á
einni nóttu, að það dregur
höfuðið undir skelina, eins og
skjaldbakan, til þess að vera við-
búið til varnar. — Eins og nokk-
ur skel standist „hydrogen“
sprengjuna!
Þegar horft var með athygli á
áheyrendur Dr. Keenleysides
(sem voru mjög skynsamir
bændur) leit svo út, að því
meira, sem hann sagði af sann-
leika, því skemmra þrengdist
það inn í heilann á þeim, því
þangað inn höfðu þeir af ásetn-
ingi lokað öllum göngum: —
Sá maður er tæplega til, sem
vilji hlusta á sannleikann.
Sig. JÚL Jóhannesson þýddi
Ottawa Evening Citizen
23/2—’53.
Sendið engin meðöl til Evrópu
þangað til þér hafiS fenglS vora nýju verðskrá.
Skrifið eftlr liinnl nyju 1953 vorðskrá, sein nú or á tnktclnuin.
Verð hjá oss er mlklu læern en nnnnrs stnðnr í Cnnndn.
RIMIFON — $2.10 fyrir 100 töflur
STREPTOMYCIN — 50c grammið
Sent frá Evrópn uin víðn veröltl. jnfnvel utistnn járntjnldslns. —
1‘óstKjnld innifallð.
STARKMAN CHEMISTS
403 BT.OOR ST. WEST TORONTO
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVIK