Lögberg - 04.02.1954, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 4. FEBRÚAR 1954

ww
/ÍHlJG/iHAL
IWENNA
.JORG JONSSON
FYRIRLÍTIÐ EKKI HEIMILISSTÖRFIN
Húsmóðirin var á hnjánum
við að þvo eldhúsgólfið, þá kom
sjö ára dóttir hennar þar að og
spurði: „Þykir þér gaman að
þvo eldhúsgólfið, mamma? —
„Víst þykir mér það,“ svaraði
mamma hennar, „það er gaman
að sjá gólfið verða aftur hreint
og gljáandi; auk þess er þetta
mitt verk.“ — „Aldrei skal ég
þvo gólf,“ sagði telpan, „vinnu-
konur eiga að gera það; það er
líka sóðalegt verk. Vonda drottn-
ingin lét Mjallhvít þvo gólfin,
en ég er viss um, að hún þurfti
aldrei að gera það eftir að hún
giftist prinsinum; ég skal ekki
gera það heldur þegar ég er
orðin stór!“
Það má nú segja að þetta sé
eins og hvert annað barnahjal,
en þó er það svo, að litla telpan
lét í ljósi aðstöðu til heimilis-
verka, sem nú virðist orðin allt
of almenn. Ekki þarf annað en
að fletta tímaritum nútímans;
þar finnast fjöldi greina og smá-
sagna, er lýsa hinum nauðsyn-
legu heimilisverkum sem væru
þau drep-leiðinleg, andlega
kyrkjandi, þreytandi óendan-
legt strit. Þetta er vitanlega hin
niesta firra, því með öllum upp-
finningum og tækjum nútím-
☆
ans, sem tekin hafa verið í þjón-
ustu heimilisins, eru störfin orð-
in létt og skemmtileg og hverj-
um meðalkvenmanni engin
vorkun að afkasta þeim á stutt-
um tíma.
Eitt er það starf húsmóðurinn-
ar, sem vélarnar geta ekki létt
af henni, en það er uppeldi barna
hennar — mikilvægasta starf
konunnar. Jafnvel þessa skyldu,
móðurskylduna, sem heilbrigð-
um konum ætti að vera eðlileg
og ljúft að leysa af hendi, vilja
nú; margar ungar mæður um-
flýja með öllu móti. Þær vilja
fremur öllu öðru taka að sér
utanheimilisstöður; ef ömmurn-
ar eða aðrar konur fást ekki til
að líta eftir börnunum, þá finnst
þeim að vöggustofur og upp-
eldisheimili ættu að vera við
hendina til þess að taka við
börnunum, meðan þær starfa
utanheimilisins.
Hvers vegna hafa margar ung-
ar konur meiri ánægju af að
standa á bak við búðarborð eða
hamra á ritvél allan daginn
heldur en að sinna heimilis- og
uppeldisstörfum? Þetta er ráð-
gáta, sem ekki er auðvelt að
leysa.
Alþýðuskáldið
í janúarmánuði árið 1920 dó
MAGNÚS TEITSSON
☆ ☆
LIFRAPYLSA
Mörgum þykir góð lifrapylsa,
sérstaklega þeim, sem vöndust
þessum góða og heilnæma mat
a yngri árum. Þá var sláturgerð
á haustin meiriháttar verkefni;
notað var allt matarkyns innan
úr kind, kálfi eða stórgrip, og
soðið í einu; búnir voru til marg-
ir keppir af blóðmör, lifrapylsu
og svo ýmislegt fleira. Var þetta
síðan súrsað eða geymt á annan
hátt og entist lengi. Allt fólkið
hlakkaði til að fá nýtt slátur.
Þótt mörgum þyki lifrapylsa
góð, er undarlegt hve fáar konur
reyna að búa hana til; stafar
það ef til vill af því, að þær
minnast alls umstangsins við
sláturgerðina í gamla daga. —
Það er ofur einfalt að búa til
lítið í einu af lifrapylsu, og getur
þannig hver sem þess óskar gætt
sér á nýrri lifrapylsu vikulega.
Ein af okkar beztu íslenzku mat-
reiðslukonum í borginni lét mér
í té þessa lifrapylsu uppskrift;
hefi ég margreynt hana og er
hún góð. I stað þess að sjóða
lifrapylsuna í pokum, er hún
hökuð í Casserole; þannig er
miklu fljótlegra og þrifalegra að
húa hana til:
1 pund lifur
V2 pund mör
1 bolli haframél
% bolli heilhveiti
IV2 bolli mjólk
2 teskeiðar salt
1 kúfuð teskeið púðursykur.
Vegna þess hve lítið er búið
til í einu, getur hver sem vill
hreytt ofurlítið til um uppskrift-
ina án þess að mikið sé í húfi —
gert tilraunir þar til hún fær
lifrapylsu algerlega eftir eigin
smekk. En þessi uppskrift er þó
góð.
Sumar konur vilja helzt kinda
lifur, aðrar vilja kálfslifur. Ég
nota oftast „baby beef“ lifur og
þykir hún góð. Lifrin er söxuð
1 hetvélinni eins smátt og hægt
er; mjólkinni hrært út í hana;
saltinu og sykrinum bætt út í,
°g síðan haframélinu og heil-
hveitinu hrært saman við. Ég
nota heldur minna af mör en
álft pund, en það fer eftir
smekk hvers eins. Hann er skor-
jnn fremur smátt. 1 stað heil-
veitis má nota Graham-mél. Þá
ma líka gera tilraunir með rúg-
mel hafa fleiri en tvær teg-
undir méls.
Þetta er nú látið í Casserole
með þéttu loki á, og hann settur
í pönnu með heitu vatni í bök-
unarofninn. Er lifrapylsan bök-
uð þannig við hægan hita í 'IV2
tíma.
3 Stokkseyri aldraður maður,
Magnús Teitsson að nafni. Hann
var ættaður af Eyrum og mun
hafa átt þar heima alla sína ævi.
Aðalatvinna hans framan af ævi
voru sjóróðrar á vetrum og
kaupavinna á sumrum. Stundum
var hann líka háseti á þilskipum
við Faxaflóa, er sá útvegur tók
að færast í aukana. Magnús heit-
inn var vel verki farinn og hinn
hagasti, að hvaða verki sem hann
gekk. Kunnastur er hann samt
íyrir hinar smellnu vísur, er
hann hafði jafnan á hraðbergi,
því að hann var prýðilega hag-
mæltur og oft ótrúlega fljótur
að koma saman vísu.
Eitt sinn kom Magnús, ásamt
fleirum inn í „Ingólfsbúð“ í
miklum harðindum veturinn
1917—18, ásamt Hannesi á Sæ-
bóli. Komu þá plötur úr bakarí-
inu inn í búðina með vínar-
brauðum á, sem voru ekki nema
þunn hismi. Hannes spyr, hví
vínarbrauðin séu svona, Magnús
svarar:
Gerið skemmdi gaddurinn,
glerharðindi vóru.
Ilörmung var það, Hannes minn,
■hvernig brauðin fóru.
Stundum sagði Magnús líka
fréttir í vísum, svo sem lát ná-
granna sinna. Vísur þessar urðu
þá jafnframt nokkurs konar
eftirmæli eftir hinn látna, og þá
ekki alltaf sem virðulegust.
Hér eru nokkur sýnishorn:
Elín á Mýrum, austarlega í
Flóa, var efnuð merkiskona á
sinni tíð. Eitt sinn, er Magnús
var spurður frétta, sagði hann
lát hennar á þessa leið:
Ella á Mýrum er nú dauð,
önd og fjöri rúin.
Heimurinn gleypir hennar auð,
hún var efnum búin.
☆ ☆ ☆
ÚR BRÉFl FRÁ NORÐUR NÝJA ÍSLANDI
starf. Er Mrs. Rockett ein
Nú er komið vetrarveður fyrir
alvöru. Síðustu þrjár vikur hafa
verið mjög kaldar og mikill
snjór er kominn. Vegir eru því
slæmir, nema aðalvegir þar sem
notaðir hafa verið snjóplógar.
Frosthörkur hafa verið óvana-
lega stöðugari En veturinn getur
ekki orðið mjög langur, því það
var bezta veðrátta fram að ný-
ári, og mjög lítill snjór, svo að
ekki er yfir neinu að kvarta.
☆
Nú er nýi presturinn okkar,
séra Robert Jack, tekinn við
starfi fyrir nokkru. Þau hjónin
og börnin eru hvers manns hug-
ljúfi. Messur hafa verið sóttar
með afbrigðum vel, og þó að
vegir séu lítt færir, hafa kirkjur
verið nærri fullskipaðar. Fólk
er mjög hrifið af íslenzku kunn-
áttu séra Roberts Jack, og eldra
fólkið hlakkar mjög til þegar
haldnar eru messur á íslenzku.
Það hlýtur að vera töluvert
erfitt að venjast siðum og lifn-
aðarháttum í nýju landi, en við
óskum og vonum, að séra Robert
Jack og fjölskyldu hans megi
líða sem bezt í þessu stóra
prestakalli. SöfnuSirnir tóku á
móti þeim hjónum með virðu-
legu samsæti og voru þau sæmd
mörgum gjöfum. Stærsta gjöfin
var nýr bíll, sem mun koma í
góðar þarfir.
☆
Kvenfélagið „Djörfung“
Riverton, Man., hélt ársfund
sinn 7. janúar 1954. Má geta þess,
að þetta er framhald af fyrsta
félagsskap meðal íslenzkra
kvenna hér, og var í fyrstu
stúlknafélag, en síðar breytt í
kvenfélag með ofangreindu
nafni.
Á þessum fundi sagði forseti,
Mrs. JónínaRockett, af sér em-
bætti eftir 18 ára samfleytt starf,
sökum lasleika. — Var Mrs.
Rockett gerð að heiðursforseta
og þakkað vel unnið og langt
af
stofnendum félagsins og hefir
altaf verið meðlimur þess.
Stjórnarnefnd félagsins fyrir
árið 1954 er þannig skipuð:
Mrs. Jónína Rockett,
heiðursforseti
Mrs. Margrét Thorsteinson,
forseti
Mrs. Guðrún Sigurdson,
vara-forseti
Mrs. Kristín S. Benedictson,
skrifari
Mrs. Lína Thorsteinson,
vara-skrifari
Mrs. Björg Vigfússon,
féhirðir
Mrs. Fjóla Eyjólfson,
vara-féhirðir
Yfirskounarkonur:
Mrs. G. Sigurdson
Mrs. K. S. Benedictson.
☆ ■">
VEIZTU
— að salt reynist mjög vel til
að hreinsa með steikgrpönnuna,
meðan hún er enn heit og einnig
neðan af strokjárninu,
— að það er auðveldara að
strauja eftir á, ef þér látið ofur-
lítið af salti í línsterkjuna
(stívelsið),
— að volgt saltvatn er ágætt
til að baða úr þreytta og sára
fætur — einnig þreytt og svíð-
andi augu. Ennfremur til að þvo
úr ullarflíkur og svampa,
— að gott er að skola úr nýj-
1 um sokkum úr köldu saltvatni,
— að diskaþurrkur og borð-
klúta er ágætt að sjóða í salt-
vatni.
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið
Sumarið 1916 dó gömul kona á
bænum Skipum austan Stokks-
eyrar. Daginn sem hún var jörð-
uð, voru Stokkseyringar að skipa
upp salti; var það tekið úr bátum
og látið upp í stóra vagna, er
gengu á járnbrautarteinum eftir
bryggjunni. Sex menn drógu
hvern vagn. Einn vagninn drógu,
ásamt fleirum, þeir Magnús
Teitsson og hringjarinn við
Stokkseyrarkirkju, er Gamalíel
liét. Hann var valmenni, en lang-
ur og hlykkjóttur í vexti. Allt í
einu kemur forsöngvarinn hlaup-
andi ofan bryggjusporðinn, og
kallar: „Gamalíel! Komdu að
hringja við jarðarförina!“ —
Gamalíel hljóp þá frá vagninum
og Magnús kveður samstundis á
eftir honum:
Einum færra í okkar hóp,
ekki er lengi að muna,
Gamalíel hokinn hljóp
að hringja á kerlinguna.
Þetta voru einu eftirmælin,
sem þessi blessuð gamla kona
fékk, að því er bezt er vitað.
Að Gerðum á Stokkseyri
bjuggu fyrrum efnuð hjón, er
Páll og Þorbjörg hétu. Þau voru
vönduð í viðskiptum, en æði
forn í skapi, vörðu sitt og létu
lítt troða sér um tær, til dæmis
leyfðu þau ekki börnum ná-
granna sinna að leika sér nálægt
bæ sínum. Það varð til þess, að
börn voru hálfhrædd við þessi
hjón og báru kala til þeirra.
Strákar gerðu þeim stundum
glettur. Meðal þeirra var Karl,
sonur Magnúsar, sem nú er dá-
inn fyrir fáum árum, kominn á
efri ár. Karl heitinn var vitur
maður og góður og dugandi sjó-
maður, en nokkuð ófyrirleitinn
og fyrirtektarsamur í æsku. Frá
því sagði hann á efri árum, að
þegar hann var strákur, hefði
hann, og annar strákur til, laum-
ast -heim að Gerðum á einu
dimmu vetrarkvöldi á vökunni.
Þeir gengu að baðstofugluggan-
um og horfðu inn, en vöruðust
að láta sjá sig. Borð stóð út við
gluggann, og við það sat hús-
ráðandi og var að lesa húslestur
við olíulampa, er hékk innarlega
í baðstofunni, en heimafólk sat
þegjandi á rúmum sínum og
hlýddi á lesturinn. Gat var á
gluggapóstinum, til þess að
hleypa hreinu lofti inn. Strák-
arnir voru nýbúnir að eignast
vatnsbyssu, og nú stungu þeir
stútnum á henni inn um póst-
gatið og sendu vatnsgusu mikla
inn í baðstofuna. Þeir ætluðu
að hitta húsráðanda við hús-
lesturinn, en til allrar ógæfu
hittu þeir lampaglasið, sem auð-
vitað sprakk og ljósið drapst
samstundis og fólkið sat eftir í
myrkrinu, og var húslestrinum
þar með lokið. í einni ávipan var
Páll gamli kominn út og elti nú
sökudólgana, en þeir flýðu í
dauðans ofboði upp í heygarð,
steyptu sér ofan í eina geilina og
létu þar fyrirberast unz leitinni
var hætt. Hálfgaman hafði
Magnús af þessu, og öðrum til-
tektum sonar síns, ekki sízt ef
hann var dálítið hýr, sem oft
kom fyrir.
Þorbjörg í Gerðum lifði mann
sinn. Þegar hún dó, sagði Magnús
lát hennar á þessa leið:
Tobba í Gerðum tók sér ferð á
hendur
upp í háan himnarann
að hitta Pál, sinn eiginmann.
Sigurður Sigmundsson og
Gyða, kona hans, voru Skaftfell-
ingar að ætt. Þegar þau voru í
tilhugalífinu fyrir 70—80 árum,
fór Gyða eitt sumar austur í átt-
haga sína að finna ættingja og
vini. Til þeirrar farar fékk hún
lánaða ágæta, jarpa reiðhryssu,
er Magnús átti. Hryssan meiddist
svo mikið í ferðinni, að það varð
að slátra henni um haustið.
Magnúsi þótti vænt um Jörp
sína og vildi ekki slátra henni
sjálfur, en lét Ólaf nokkurn í
Móakoti gera það og fá af henni
kjötið. Þá kvað Magnús:
Mig vill stanga mœðan skörp,
mér finnst langur skaðinn,
Ólafur svangur étur Jörp,
ég má ganga í staðinn.
Þau Sigurður og Gyða bjuggu
á jörðinni Grímsfjósum í nokkur
ár. Sigurði þótti vænt um býlið
og kallaði það í gamni Landið og
sjálfan sig Landshöfðingja. Þau
Gyða eignuðust fjóra sonu og
þrjár dætur. Eitt sumar, þegar
börnin voru orðin stálpuð, tók
Sigurður sér hádegisblund á
heitum sólskinsdegi, en dreng-
írnir voru að leika sér á bökkum
Löngudælar. Var þá einum
þeirra, Jóni, fleygt í dælina,
viljandi eða óviljandi, en hann
náðist aftur lifandi. Um það kvað
Magnús:
Landshöfðinginn lá og svaf,
lítið vissi um hrekki.
Drengurinn fór á dauðans kaf,
en Drottinn vildi hann ekki.
Yngsti sonur Sigurðar og
Gyðu heitir Kristinn. Hann kom
oft á heimili Magnúsar, þegar
hann var barn og unglingur.
Karítas, kona Magnúsar, tók
drengnum vel og var honum
góð, en Magnúsi var ekki um
komur hans gefið, kallaði hann
Landshöfðingjagotið og kvað
um hann vísur, svo sem þessa,
er hann orti um Kristinn þegar
hann var milli fermingar og
tvítugs og fór að róa til fiskjar,
eins og aðrir ungir menn í ver-
stöðvum íslands:
Baróninn sér brá á flot,
burði hefur nóga.
Landshöfðingja látið got
líka fór að róa.
Baróninn í vísu Magnúsar var
Einar í Garðshúsum á Stokks-
eyri, kominn á efri ár, er Krist-
inn var ungur. Einar var dug-
andi formaður og barngóður og
tpk jafnan drengi nágranna
sinna á skip sitt, er þeir höfðu
aldur og þroska til, þar á meðal
Kristinn. Einar var glaðlyndur,
viðræðugóður og dálítið upp
með sér. Þess vegna fékk
hann viðurnefnið Baróninn hjá
Magnúsi.
Haustið 1915 flutti járnsmiður
einn frá Reykjavík til Stokks-
eyrar, settist þar að og átti þar
heima í tíu ár. Magnúsi þótti
gaman að sjá hann vinna og var
hjá honum öllum stundum þessi
fimm ár, sem þeir áttu eftir að
vera nágrannar. Lét hann þá vís-
urnar óspart fjúka, því að hann
orti um allt og alla og fann alls
staðar yrkisefni. — Járnsmiður
þessi hafði Kristinn Sigurðsson
oft í vinnu og fann þá brátt, að
hann var í litlu áliti hjá Magn-
úsi og sveitungum sínum yfir
höfuð, en járnsmiðnum reyndist
hann hinn bezti, bæði sem hjálp-
armaður og vinur. Eitt kvöld
voru þeir að reka járn af kappi
miklu og hoppaði þá Kristinn
upp í lampann. Magnús kvað:
Lampinn hefur lítið þol,
líklega það sérðu,
hafðu engin handaskol,
haltu kjafti og berðu.
Einu sinni var Kristinn líka að
bora járn í borvél. Kemur hann
þá með stykki úr vélinni, sýnir
smiðnum, ~og segir um leið og
hann bendir á nagla í vélinni:
„Þetta datt úr, af því að þessí
nagli er of linur“. Smiðurinn sér
að vélin er brotin og hefir orð
á því. Um það kvað Magnús:
Kristinn vildi gera göt,
Guðs og manna vinur.
Náttúran var nógu hvöt,
en naglinn var of linur.
Þetta, sem hér hefir verið rit-
að, er aðeins örlítið sýnishorn
af hinum fjölmörgu vísum
Magnúsar. — Eitthvað af þeim
mun hann hafa skrifað og það
fundizt eftir hann látinn, en
langflestar vísur hans eru dæg-
urflugur, ortar við alls konar
tækifæri í önnum dagsins. Þær
hafa hvergi verið ritaðar eru því
gleymdar og týndar. Eins og
áður er sagt, var Magnús heit-
inn síyrkjandi og fann alls
staðar yrkisefni, en þó einkum
í hinum fjölbreyttu viðburðum
hversdagslífsins, til dæmis, þeg-
ar hann reri hjá Snorra á Hær-
ingsstöðum eitt vor og þeir
höfðu veitt mikið af háfi, sem
þeir voru að þurrka á trönum
til eldsneytis. Einn dag, er þeir
komu úr róðri og sáu til lands,
sjá þeir hrafna sitja á trönunum
og vera að gæða sér á háfnum,
sem þeim þykir mjög góður. —
Snorri fjasar mikið um það, að
háfurinn hefði betur verið ó-
fenginn, heldur en fara í and-
skotans hrafninn. — Þá kvað
Mangi Teits:
Orðin hvetur ófeiminn,
og þess getur harmþrunginn:
„Hrafninn étur háfinn minn,
hann var betur ófenginn“.
Eða þegar Grímur, sonur
Ólafs í Móakoti, var að stýra
vélbáti við saltuppskipun í góðu
veðri á sumardegi milli skips og
lands. Grímur var búsýslumað-
ur mikill, vildi helzt vinna hjá
öðrum og láta verkið ganga
hægt, svö að hann hefði marga
tíma. Það vissi Magnús og sagði
því: „Grætur vart þó gangi ei
hart“. — Þennan dag sat Grímur
á kvartili við stjórnina, og lét
sér líða vel í góða veðrinu. Um
fjöruna stóð báturinn á skeri á
Stokkseyrarfjörum, en Grímur
sat rólegur á kvartilinu og beið
þess að félli undir bátinn aftur
og hann flyti upp af skerinu,
sem hann stóð á. — Þá kvað
Mangi:
Yfir bjartan bárupart
berst með hjarta ólinu,
grætur vart þó gangi ei hart,
Grímur á kvartilinu.
Magnúsi er svo lýst, að hann
hafi verið tæplega meðalmaður
að hæð, en þrekinn og svarað
sér vel, og beinvaxinn var hann
fram á elliár. Hann var kringlu-
leitur, réttnefjaður, fullur að
vöngum og nokkuð kinnbeina-
hár. Hann var ekki ennismikill
né höfuðstór. Það sem einkenndi
hann sérstaklega frá öðrum,
voru augun, þau voru fremur
lítil, dökkmóleit, eldsnör og
gáfuleg. Hann var dökkur á hár
og skegg, alskeggjaður, og yfir-
skeggið úfið. Hann tók í nefið,
og vildi þá neftóbak hnoðast í
hið úfna yfirskegg og loka nös-
unum. Þess vegna hóf hann oft
mál sitt með því að blása snöggt
út um nefið. — Vín þótti honum
mjög gott.
Magnús unni mjög fögrum
ljóðum og þreyttist aldrei á að
tala um þau. Hann las mikið, var
fróður og sagði vel frá. Séra Jón
á Bægisá var uppáhaldsskáld
hans, enda virðist Magnús hafa
verið honum líkur að hugsun og
skapgerð.
Gaman þótti Magnúsi að hitta
aðra hagyrðinga og fá þá til að
gera vísu. Tækist honum það,
svaraði hann samstundis með
annari vísu, og þá oft þannig,
að varla var annað unnt sóma
síns vegna en að halda áfram.
Úr þessu gat stundum orðið full-
komið haðyrðingaeinvígi. í þess
háttar viðskiptum bar Magnús
jafnan fullan sigur af hólmi.
P. J.
—Lesb. Mbl., 6. des 1953
THE FIRST LUTIIERAN
CHURCH
75th Anniversary
Book
Price $1.25
K. W. JOHANNSON
841 Goulding St.
Winnipeg Manitoba
Phone 72-1135