Lögberg - 27.05.1954, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 27. MAI 1954
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Geíið ðt hvern íkntudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
s:<5 SAKGKNT AVENITE, WHÍNII'EG, MANITOBA
J. T. HECK, Manager
Utanáskrlft ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG, C95 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN
PHONE 743-411
Verð $5.0u um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is prínted and published by The Columbia Presa Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Departnient, Ottawa
Nýr orðalykill
Slíkt er heiti stuttrar, en gagnfróðlegrar ritgerðar eftir
Snæbjörn Jónsson bókaútgefanda og rithöfund, sem birt
er í nýkomnu Kirkjuriti. Lesendum Lögbergs er að nokkru
kunnugt um hina snildarlegu útgáfu Passíusálmana, er
Snæbjörn kostaði 1950 með orðalykli eftir Björn prófessor
Magnússon; var útgáfa þessi kostnaðarmanni og höfundi
orðalykilsins til mikillar sæmdar og íslenzku þjóðinni til
ómetanlegs gagns; rekur Snæbjörn af mikilli nákvæmni
sögu orðalyklanna, gildi þeirra, aldur og útbreiðslu; hér er
um svo merkilegt menningarmál að ræða, að Lögberg telur
víst, að lesendum þyki í því nokkur fengur að kynnast
greininni í heilu lagi og af þeirri ástæðu er hún endurbirt,
en hún hljóðar á þessa leið:
Fyrsti orðalykiLl að íslenzku riti, var lykill sá, er þýzki
lærdómsmaðurinn Hugo Gering gerði að Sæmundar-Eddu,
en hann kom vitanlega út á Þýzkalandi, hefir aldrei komizt
í margra hendur hér, og er löngu ófáanlegur. Fyrsti orða-
lykill hér á landi er sá, er Björn prófessor Magnússon gerði
að Passíusálmunum og út kom 1950. Enginn viðvanings-
bragur er á því verki, svo að aldrei mun þar verða mikið um
bætt. Arið eftir kom orðalykill hans að Nýja testamentinu.
Sú bók er vitaskuld í höndum allra presta og væntanlega
einnig margra leikmanna. En þá er líka, því miður, upþ-
talið það, er við eigum í þessari grein handbóka. Á þessu
sviði eru Englendingar (eða enskumælandi þjóðir) miklu
auðugastir allra þjóða í heimi; t. d. eiga þeir orðalykil að
ritum flestra höfuðskálda sinna, jafnvel marga að ritum
Shakespeares.
Fyrst voru vitanlega gerðir orðalyklar að Biblíunni,
hinn fyrsti fyrir miðja þrettándu öld, og var að hinni
latnesku þýðingu, er Vulgata (hin almenna) nefnist, en
lykill að gríska textanum (Septuaginta) kom ekki fyrr en í
lok þeirrar aldar. Lykill að gamla testamentinu á hebresku
kom laust fyrir miðja fimmtándu öld, en allir hafa þessir
verið margfaldlega endurbættir síðan og aðrir alveg nýir
verið gerðir. Fyrsti umtalsverði orðalykillinn að Nýja testa-
mentinu á ensku kom út 1535 og að allri Biblíunni 1550, en
allir hinir fyrri lyklar hurfu út í skuggann, þegar sá eftir
Alexander Cruden kom út 1737. Síðan er sú bók stöðuglega
endurprentuð allt fram á þenna dag og er hin mesta ger-
semi. Hún fellur ekki úr gildi, meðan ensk tunga er töluð,
því að alla tíð verður Biblíuþýðingin frá 1611 hyrningar-
steinn tungunnar, líkt og Passíusálmarnir eru það hjá okkur,
og þó ennþá meir, sökum stærðarmunar þessara bóka. Þó
hafa síðan verið gerðir ýmsir orðalyklar að ensku Biblíunni,
með ýmislegu sniði, og er þar frægust og ágætust bók
Youngs, Analylical Concordance (1884), sem heita má, að
sérhverjum guðfræðingi sé ómissandi handbók. Um hana
er rétt að geta þess hér, að enda þótt hún yrði, sökum
pappírseklu, ófáanleg á stríðsárunum, er hún nú aftur á
bókamarkaðinum. Loks er nú einnig kominn orðalykill að
hinni frægu Biblíuþýðingu Moffats. Hann hefi ég ekki séð.
Allt er þetta raunar þarflítill formáli, því að ekki var
það áformið að fara að segja frá þessum bókum. Nokkurt
oflæti kann það að þykja, að leikmaður, og hann lítið kirkju-
legur, taki sér fyrir hendur að benda prestastéttinni á hand-
bók. Þó geta legið að því atvik, að þetta sé réttlætanlegt.
Á miðju ári 1952 las ég ritdóm um nýjan orðalykil að
Biblíunni, byggðan á allt öðrum grundvelli en allir hinir
fyrri. Þótti mér frásögnin svo merkileg, að ég brá strax við
og lét útvega mér bókina. Alla tíð síðan, um þriggja missera
skeið, hefi ég haft hana um hönd og haft af henni gagn og
ánægju. Sömu ánægju og sama gagns vildi ég að sem flestir
gætu notið. Því er það, að ég dirfist að benda á hana.
Bókin er 25 ára verk amerísks guðfræðings, er nefnist
Charles R. Joy, en titill hennar er A Concordance of
Subjecis. Segir hann svo ljóst til um fyrirkomulag hennar,
að engra skýringa er þörf. Fyrirsagnir í henni eru 2150 að
tölu, og undir hverri þeirra er flokkað það, er Biblían segir
um það tiltekna efni, og er þá í lok hvers kafla upptalning
annarra greina, er fjalla um skyld efni, og hún getur orðið
svo löng, að skráðar séu nær tuttugu fyrirsagnir. Má það
öllum vera ljóst, hve geysilegt hagræði er að slíkri bók
fyrir alla prédikara — og raunar fyrir rithöfunda og blaða-
menn líka, þar sem andleg menning er á svo háu stigi, að
slíkiiMnenn hafi Biblíuna um hönd í starfi sínu.
Bók sú, er hér var frá sagt, er hátt á fimmta hundrað
stórar og þéttprentaðar síður. Forleggjararnir eru A. & C.
Black Ltd. í London, og verð hennar er 25s, svo að hér
kostar hún 75 kr., og vitanlega útvega hana allir bóksalar.
Sumir þeirra hafa hana efalaust til, því að þeim hefir verið
á hana bent. Þeir fáu prestar hér, sem eiga Analyiical Con-
cordance Youngs, geta fremur komizt af án þessarar bókar,
en þó munu jafnvel þeir komast að raun um, að engin er
henni lík til stuðnings við ræðusmíð.
Bókmenntir okkar eru skaðlega fátækar að handbók-
um í öllum greinum, og við kunnum allra þjóða sízt að
notfæra okkur slík hjálpargögn, svo að þessi vankunnátta
er menntun landsmanna til tjóns. Að vísu er nú að verða á
þessu nokkur breyting, en hana þarf að örva. Engin tunga
er svo auðug að handbókum við allra hæfi sem enskan, og í
henni er nú svo mikið kennt, að þorri yngra fólks ætti að
geta haft sæmileg not enskra bóka. Á hverju heimili ætti
að vera til einhver alfræðibók (encyklopædia), og af þeim
er til óþrotleg gnægð á ensku — stórum og smáum.
Enda þótt orðalykill sá, er hér hefir verið á bent, sé
með algerlega nýju sniði, þá vita þó prestar vel, að áður
er til bók, sem fer í sömu átt, eða öllu heldur kafli í bók.
Sextíu ár eru liðin síðan Þórhallur Bjarnason benti á al-
kunna handbók, Helps lo ihe Siudy of Bible (Oxford Uni-
verssity Press) og í henni er Index of Suöjecls, þ. e. sama
eðlis og fyrirsagnirnar einar í þessari bók. Sn. J.
—KIRKJURITIÐ
Bandalcg Breta og Frakka
Fimmiíu ára afmælis þess var
hátíðlega minnzl í báðum
löndunum 8. apríl
Þann 8. f. m. voru liðin 50 ár
síðan undirritaður var vináttu-
sáttmáli milli Breta og Frakka,
sem batt enda á margra alda
deilur og styrjaldir milli þessara
þjóða og hefir síðan haft megin
þýðingu fyrir öll stjórnmál
Evrópu. Afmælis þessa var há-
tíðlega minnzt af ríkisstjórnum
beggja þjóðanna og skiptust þær
á heillaskeytum í tilefni af því.
í brezkum og frönskum blöðum
birtust ýtarlegar greinar um
samning þennan og hinn mikil-
væga árangur hans.
Allt fram á síðari hluta 19.
aldar hafði verið grunnt á því
góða milli Frakka og Breta, en
nokkuð hafði þó dregið úr deil-
um milli þeirra vegna þess, að
Frakkar voru ekki lengur sama
stórveldi og áður og Bretum stóð
því minni stuggur af þeim, en
um langt skeið áður höfðu þeir
verið það stórveldið á megin-
landinu, er Bretar töldu sér
hættulegast. Þess vegna höfðu
þeir haft meiri og minni sam-
vinnu við andstæðinga Frakka
á meginlandinu. Frakkar töldu
sér stafa hættu af Bretum af
þessum ástæðum. Til viðbótar
komu svo átök út af ýmsum ný-
lendum.
Styrjöld Frakka og Þjóðverja
1871, leiddi það í ljós, að Frakkar
voru ekki lengur mesta stórveldi
meginlandsins. Eftir Berlínar-
fundinn 1878 reis upp nýtt stór-
veldabandalag Evrópu, þar sem
voru Þýzkaland, Austurríki og
ítalía. Bæði Frökkum og Rússum
stóð stuggur af þessu og því
komst á bandalag milli þeirra
1892. Bretar stóðu utan allra
bandalaga og treystu á hinn
mikla flota sinn.
Einangrun Bretlands
Um aldamótin 1900 voru
brezkir stjórnmálamenn farnir
að gera sér ljóst, að einangrunar-
stefnan gæti reynzt Bretum
hættuleg. Búastyrjöldin var
þeim m. a. áminning um þetta.
Rétt fyrir aldamótin hafði
Joseph Chamberlain, sem þá var
nýlendumálaráðherra, reynt að
koma á samvinnu við Þýzkaland,
en Bulow, utanríkisráðherra
Þýzkalands, hafði hafnað því,
þar sem Þjóðverja dreymdi þá
um að gerast bæði flota- og ný-
lenduveldh Árið 1902 gerðu
Bretar bandalagssamning við
Japan, hið nýja stórveldi Asíu.
Hins vegar vantaði þá banda-
mann í Evrópu. Hann virtist
hins vegar hvergi að finna eftir
að Þjóðverjar höfðu hafnað sam-
vinnu. Rússar voru Bretum
reiðir yfir stuðningi þeirra við
Japani og í Frakklandi ríkti
hefðbundin andúð gegn Bretum,
auk þess, sem hagsmunir Breta
og Frakka rákust á víða í ný-
lendunum. Andúðin gegn Bret-
um var meira að segja svo sterk
í Frakklandi, að Hanotaux utan-
ríkisráðherra vann að því um
skeið að koma á bandalagi við
Þjóðverja, er beindist gegn
Bretum.
Delcaccé kemur til sögu
Árið 1898 settist nýr maður í
sæti utanríkisráðherra Frakk-
lands, Theophile Delcaccé. Hann
hafði áður verið nýlendumála-
ráðherra og hafði sýnt mikinn
áhuga fyrir því að auka ný-
lenduveldi Frakka. Skoðanir
höfðu verið skiptar um það,
hvort hann hefði verið réttur
maður til að fara með utanríkis-
málin, en reynslan átti eftir að
afsanna þær efasemdir. Hann
var utanríkisráðherra í sjö ár
samfleytt, þrátt fyrir ýmis
stjórnarskipti á þeim tíma. Und-
ir forustu hans varð meginbreyt-
ing á utanríkisstefnu Frakka.
Skoðun Delaccé var sú, að
Þýzkaland væri eina stórveldið,
sem Frakkar þyrftu að óttast.
Þess vegna bæri Frökkum að
styrkja bandalagið við Rússa og
ná samvinnu við Breta. Þetta
síðarnefnda virtist þó lítt fram-
kæmanlegt. Árið 1903 kom
Delcaccé því til leiðar, að franski
forsetinn fór í heimsókn til Lon-
don og ári síðar kom Játvarður
Bretakonungur í heimsókn til
Frakklands, en hann var ein-
dregið fylgjandi samvinnu Breta
og Frakka. 1 sambandi við þessar
heimsóknir þjóðhöfðingjanna,
áttu sér stað miklar viðræður
stjórnmálamanna og kom Del-
caccé það einna mest á óvart,
þegar Chamberlain hvatti hann
til að reyna að bæta sambúð
Breta og Rússa.
Sállmálinn frá 9. apríl 1904
Árangur þessara viðræðna
varð sá, að árið 1903 var undir-
ritaður brezk-franskur gerðar-
dómssáttmáli. Ári seinna, 8.
apríl 1904, var svo undirritaður
vináttusáttmálinn, er lagði
grundvöllinn að þeirri samvinnu
Breta og Frakka, sem haldizt
hefir jafnan síðan og sett hefir
svip á alþjóðamálin allan þann
tíma.
Með samningi þessum náðist
m. a. samkomulag um skiptingu
nýlendna milli Breta og Frakka.
M. a. viðurkenndu Bretar yfir-
ráð Frakka yfir Madagaskar, en
Frakkar yfirráð Breta yfir Ný-
fundnalandi. Enn mikilvægara
var þó samkomulagið um
Egyptaland og Morokkó. Frakk-
ar lofuðu því, að láta hér eftir
afskiptalaust, hvernig Bretar
höguðu stjórn sinni í Egypta-
landi, en Bretar lofuðu því að
skipta sér ekki af framferði
Frakka í Morokkó, en Frakkar
höfðu þá mjög í huga að ná yfir-
ráðum þar.
í samningi þessum voru ekki
nein ákvæði um gagnkvæma
hernaðarlega aðstoð. Slíkt þótti
ekki þurfa, því að það ipyndi
koma af sjálfu sér, ef góð sam-
vinna héldist milli landanna.
Cambon, sendiherra Frakka í
London, sagði líka, að báðir að-
ilar vildu koma af stað sem
minnstum gauragangi í sam-
bandi við samninginn.
Marokkodeilan
Þrátt fyrir þetta, gat ekki hjá
því farið, að þessi samningur
vekti mikla athygli. Franski
stjórnmálamaðurinn T a r d i e u
sagði, „að aldrei hefði nein sætt
komið meira óvænt“.
Fyrst í stað létu Þjóðverjar
eins og ekkert hefði gerzt, enda
munu fæstir hafa gert sér þá
þegar ljóst, hve þýðingarmikill
þessi samningur var. En þetta
breyttist fljótlega. Árið 1905
lögðu Frakkar fyrir soldáninn í
Morokkó ýmsar kröfur um fram-
farir og breytingar, er skyldi
komið á með franskri aðstoð.
Heririn skyldi endurskipulagður
undir franskri stjórn, ríkis-
banka komið upp með frönsku
fjármagni, vegir lagðir og járn-
brautir, skólum komið upp o. s.
frv. Þjóðverjar svöruðu þessu
með því, að Vilhjálmur keisari
kom til Tanger 31. marz og
ræddi þar við frænda soldáns-
ins. í viðtali við hann sagði
keisarinn, að Þjóðverjar hefðu
mikinn áhuga fyrir því, að Mo-
rokkó héldi óskertu sjálfstæði
sínu og væri opið friðsamlegri
samkeppni allra þjóða. Raun-
verulega var þetta hvatning til
soldánsins um að hafna öllum
kröfum Frakka, enda gerði sol-
dáinn það óbeint nokkru seinna,
er hann bauð öllum viðkomandi
ríkjum til ráðstefnu, þar sem
rætt yrði viðskiptamálefni Ma-
rokkó. Delcaccé og fylgismenn
vildu láta hart mæta hörðu og
neyða soldáninn til samkomu-
lags. Frakkar gætu treyst á
stuðning Breta á þessu máli og
staðfesti brezka stjórnin það.
Franska stjórnin hætti þó við
að láta til skarar skríða, heldur
féllst á að taka þátt í ráðstefnu
soldánsins. Delcaccé lét af ráð-
herrastörfum, en hélt þó áfram
að hafa mikil áhrif á utanríkis-
mál Frakka. Hann varð aftur
utanríkismálaráðherra, er heims-
styrjöldin brauzt út 1914, en dró
Sig í hlé eftir skamma stund.
Niðurstaðan á Morokkóráðstefn-
unni varð sú, að verzlun við
Marokko skyldi vera frjáls öll-
um þjóðum, en Frakkar skyldu
hafa vissan rétt til íhlutunar í
héruðunum við landamæri
Algier og Tunis. Um ýms atriði
önnur náðist ekki samkomulag.
Nú er viinað í Delcaccé
Marokkódeilan sýndi, að
bandalag Breta og Frakka var
traustara en við hafði verið
búizt. Þetta kom enn betur í
ljós á næstu árum. Árið 1907
styrktist það við það, að Bretar
og Frakkar náðu samkomulagi
um Persíu, sem áður hafði verið
mikið þrætuepli. Eftir þetta
batnaði stórum vinátta Breta og
Rússa. Evrópa skiptist næstu ár
í tvö öflug bandalög, þar sem
Bretar, Rússar og Frakkar voru
annars vegar, en Þjóðverjar,
Austurríkismenn og ítalir hins
vegar. Jafnframt fór sambúðin
versnandi, svo að sýnt var, að
koma myndi til styrjaldar fyrr
eða síðar, því að þá stóð mönn-
um minni ógn af styrjöldum en
nú. Þá voru ekki til neinar kjarn
orkusprengjur, er öftruðu frá
því að styrjöld yrði hafin. Árið
1914 brauzt styrjöldin út.
Eftir að Delcaccé lét af störf-
um utanríkismálaráðherra í síð-
ara skiptið (1915). lét hann lítið
á sér bera. Um nokkurt skeið
var hann þó sendiherra í Péturs-
borg. Seinustu ár ævinnar lét
hann nær aldrei sjá sig opinber-
lega. Einkabréfum sínum
brenndi hann. 1 febrúarmánuði
1924 fannst hann látinn í garði
sínum og hafði hjartaslag orðið
honum að bana. Jarðarför hans
fór fram í kyrrþey og nafni hans
hefir verið lítt haldið á lofti í
seinni tíð. Nú allra seinustu
mánuðina hefir nafn hans hins
vegar aftur komizt nokkuð á
dagskrá, því að kommúnistar og
fleiri andstæðingar Evrópuhers-
ins telja nú bandalagshugmynd
Delcaccé frá 1904 hina réttu
lausn, þ. e. bandalag Breta,
Frakka og Rússa. Andstæðingar
þeirra benda hins vegar á, að
Evrópa 1954 sé gerólík Evrópu
1904 og það sem Frakkar þurfi
nú sé nýr Delcaccé ,er þori að
marka nýja stefnu í samræmi
við breytt viðhorf og taka upp
samvinnu við hefðbundinn
keppinaut Frakka seinustu ára-
tugina, þ. e. Þýzkaland, eins og
Delcaccé beitti sér fyrir því að
taka upp samvinnu við hefð-
bundinn andstæðing Frakka á
sínum tíma, þ. e. Bretland.
—TÍMINN, 13. apríl
Frá íslendinga-
dagsnefndinni
íslendingadagsnefndin hefir
ráðgert, að stuðla að því, að
æfður sé íslenzkur söngflokkur
fyrir Islendingadaginn 2. ágúst
næstkomandi. Mrs. Björg ísfeld
hefir góðfúslega tekið að sér
æfingar og stjórn þessa söng-
flokks. Hann samanstendur af
af fólki úr söngflokkum beggja
íslenzku kirknanna hér í borg.
Margt annað velþekkt söngfólk,
bæði konur og menn, hafa þegar
lofast til að syngja í kórnum.
Ugglaust er margt annað söng-
fólk hér í borginni og annars-
staðar, sem gæti með þátttöku
sinni lagt þessu máli lið, og er
það hér með beðið að gefa sig
fram með því að hafa samband
við Mrs. ísfeld sem fyrst. Síma-
númer hennar er 40-7456. Gert er
ráð fyrir, að æfingar verði á
mánudagskvöldum, og verður
hin fyrsta haldin í Fyrstu lút-
ersku kirkju á Victor St. mánu-
dagskveldið 31. maí, kl. 8.
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson hefir
góðfúsl'ega lofast til að semja
ljóð í minningu landnemanna,
sem sungið verður við minnis-
varðan.
Vinnum öll í einingu að
framgangi þessa máls, þannig að
það megi verða íslendingum til
heiðurs og sóma.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Það er borið fram FEIS-EL
í þessu felast aukin þægindi,
því þessir pappírs-klútar eru
kunnir að mýkt og fara vel
með nefið.
TILKYNNING
Þeir lögfræðingarnir LAMONT og BURIAK, 510 Childs
Building hér í borg, hafa ákveðið að setja á fót lögmanns-
skrifstofu í Árborg, Man., snemma í júnímánuði næstk.
Mr. Arthur Kristján Swainson, L.L.B., sem er meðlimur
áminsts lögfræðingafélags, mun veita þessari nýju skrif-
stofu forstöðu, eða ef svo ber undir, annar starfsmaður
félagsins. Lögfræðinginn verður að hitta vikulega í Arborg
á föstudögum og laugardögum og ef þörf gerist aðra daga
vikunnar.
Contest Extended
The Playwriting Contest, sponsored by the Jon Sigurd-
son Chapter I.O.D.E., is being extended for one year. An
award of $50.00 will be given for the best play if, in the
opinion of the judges, the play is of sufficient merit.
The Rules Governing the Coníesl Are as Follows:
1. The play must be in English, in three acts, with a time
limit of two hours.
2. The play must be based on Icelandic pioneer life in North
America. .
3. The contest is open to anyone except members of the Jon
Sigurdson Chapter I.O.D.E.
4. The name of the author and postal address should be
placed in a sealed envelope and attached to the entry.
5. The plays will be judged by a committee of three quali-
fied judges appointed by the Jon Sigurdson Chapter
I.O.D.E.
6. The Jon Sigurdson Chapter I.O.D.E. reserves the right to
first performances of the winning entry.
7. Entries should be submitted on or before December lst,
1954, to the chairman of the play award committee.
MRS. E. A. ISFELD,
575 Montrose St., River Heights,
Winnipeg, Manitoba.