Lögberg - 08.07.1954, Side 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 8. JÚLÍ 1954
KVENNARÁÐ
Ketilríður var með bezta móti þennan vetur. Það dugði ekki
annað en fara varlega. Helzt var það Siggi, sem hún átti bágt með
að lynda við, og Finnur gamli, þó að hann gerði ekkert af sér og
allir væru góðir við hann, af því að hann var svo mikið gamal-
menni, og svo hafði húsbóndinn svo mikið eftirlæti á honum.
Ketilríður gat aldrei þolað það, hvernig hann talaði um Dísu, sagði
að hún væri lúmsk, sú litla, og að hún væri dóttir hans f.öður síns.
„Ætli það sé nokkuð undarlegt, gamli hérvillingur“, sagði hún
þá venjulega. „Það eru víst flestir synir og dætur hans föður síns
nema þú“.
„Þá hló karlinn og sagði: „Grísir gjalda, en gömul svín valda,
og svoleiðis verður það með Dísu“.
„Það skilja víst fáir svona tal, sem ekki er von. Það er meiri
heimskan, sem getur rúmazt í hausnum á þessum fausk“, sagði
Ketilríður sárreið. Eftir það fór hún að tala um það við Önnu, að
ekkert skildi hún í þeim smekk í manni hennar, að láta karlinn
sitja við borðið hjá sér og drengnum, eins og hann væri ógeðslegur.
„Það er nú svona rétt að ég get komið niður matnum stundum,
þegar hann er að missa grautinn niður á vestisboðungana og
borðið. Ég hef líka heyrt gesti taka til þess, að hann skuli ekki vera
látinn borða annars staðar. Hann gæti víst alveg eins borðað inni
í búrinu“.
„Hann hefur alltaf setið þarna á sama stað við borðið síðan
ég kom hingað, og það þætti líklega skrítið, ef einhver færi að
tala um, að hann borðaði annars staðar. Ég gæti hugsað mér, að
Borghildi líkaði það ekki“, sagði Anna.
„Ójá, alltaf er það Borghildur, sem ræður, alltaf að fara eftir
því, sem henni þóknast. Aldrei er talað um, hvað þér sýnist.
Það er meira ráðríkið óg lítilsvirðingin, sem þér er sýnd, auming-
inn. Líklega hefði hún Lísibet fóstra þín ekki verið að hugsa um
það, hvað vinnukonan hefði sagt um eitt eða annað, sem hún
ætlaði sér að framkvæma. Það getur líka átt sér stað, að það sé
ekki alls kostar hollt, að láta hann sitja rétt hjá drengnum, þar
sem hann er alltaf að káfa í hundunum. Þeir eru nú bara eitraðir,
segja þeir lærðu, trúi ég“.
Daginn eftir spurði Anna Finn gamla að því, hvort hann þyrfti
ekki að þvo sér um hendurnar, áður en hann færi að borða.
„Tæplega býst ég við því“, sagði hann hugsunarlaust, eins og
hans var siður, og settist í sætið sitt.
Ketilríður leit til hans hornauga og hló meinfýsin. „Hann
hefur líklega látið hundana þvo sér eins og vant er“.
Enginn anzaði henni. Það leit út fyrir, að enginn hefði heyrt
til hennar.
Þetta kvöld reið Jón út á Strönd. Þar átti að halda uppboð og
taka út tvær jarðir. Hann yrði sjálfsagt þrjá daga í burtu. Ketil-
ríður bað Önnu blessaða að setja nú á sig rögg og koma karl-
garminum frá borðinu, láta nú einu sinni sjá ,að hún væri hús-
móðir á sínu heimili.
Anna hafði sífellt verið að hugsa um, hvort það gæti átt sér
stað, að Jakobi stafaði hætta af að sitja við hlið gamla mannsins,
og oft ætlað að bera það undir mann sinn, en af því varð þó aldrei.
Hún svaraði Ketilríði því einu, að það yrði víst bara til að koma af
stað óánægju á heimilinu.
„Þá er ekki heilsa einkabarnsins mikils metin, ef svo lítið
yrði tekið illa upp. En það er eins og fólkið hérna í dalnum segir.
Þú hefur tekið við af Jakobi heitnum, allt er markleysa, sem þér
dettur í hug, ef manni þínum sýnist annað. Svoleiðis var það með
hann, allt varð að bera undir Lísibetu; ef henni fannst eitthvað
annað, þá var ekki minnzt á það framar, sem honum hafði dottið í
hug. En hryllilegt væri það, ef blessuð börnin, og reyndar fleiri,
hefðu það af borðhaldinu með karlinum, að þau fengju sullaveikis-
meinsemd“.
N
„Er það voðaleg veiki?“ spurði Anna hugsandi.
„Biddu fyrir þér. Ég hef nú séð svo mikið af henni, að ég ætla
ekki að útmála það fyrir þér“, svaraði Ketilríður alvarleg á svip.
Morguninn eftir tók Anna diskinn og hnífapörin hans Finns
gamla af borðinu og lét þau inn á búrborðið.
„Þarna ætla ég að láta karlangann borða. Þú lætur matinn
hans inn fyrir, Borghildur“, sagði hún og gerði sig dálítið merki-
lega á svipinn.
Borghildur var farin að venjast þessum svip og vissi hvernig
á honum stóð. „Hvað á það að þýða?“ spurði hún. „Má ekki vesal-
ings gamli maðurinn sitja í sætinu sínu þennan stutta tíma, sem
eftir er fyrir honum? Ég gæti búizt við, að Jón yrði ekki sam-
þykkur þessari nýbreytni“.
Ketilríður varð fyrir svörum. „Það er nú svo sem ekki eins og
það sé verið að reka hann út úr bænum, þó að hann eigi að borða
þarna við búrborðið. Það er hálf óviðkunnanlegt að heyra gesti,
sem hafa setið hérna við borðið, taka til þess, að karlinn er þarna
rétt hjá drengnum, þar sem hann er alltaf krafsandi á hundunum.
Þig langar þó líklega ekki til þess, að Jakob fái sullaveikina, sem
sagt er að stafi af hundunum?“
„Mér þykir ótrúlegt, að nokkur maður hafi talað um þetta“,
sagði Borgðhildur stygglega.
„Maturinn þinn er inni í búri, Finnur“, sagði Anna, þegar
gamli maðurinn ætlaði að læðast í vana sætið sitt.
„Á ég að vera þar?“ spurði hann og horfði skilningssljór í
kringum sig.
„Já, það á nú að fara að hafa mikið við þig og láta þig borða
inni í búri“, sagði Borghildur háðslega.
„Hvers vegna má ég ekki vera hérna, sem ég er vanur að
sitja. Hún sagði, að ég ætti að sitja hérna, blessuð húsmóðirin“.
Finnur gamli leit til Borghildar ósköp munaðarleysislega.
„Komdu, Finnur minn“, sagði hún hlýlega. „Ég skal sjá um,
að þú fáir nóg að borða, þótt þú sitjir inni í búri“.
Ketilríður gaf því hornauga, sem Borghildur lét á diskinn af
keti og kartöflum handa karlbjálfanum, og hristi höfuðið framan
í Önnu.
Það var fátt talað við borðið. Vinnufólkið sá það á Borghildi,
að eitthvað hafði kastazt í kekki milli kvennanna. Jakob spurði,
hvort hann mætti ekki borða inni í búrinu eins og Finni, því að
þar væri svo mikið sólskin.
„Þú situr þar sem þú ert vanur, elskan mín“, svaraði móðir
hans.
Finnur gamli spurði Borghildi að því í hvert skipti, sem setzt
var að borðum, hvort að hann ætti að fara inn í búrið. Hún bjóst
við, að svo væri til ætlazt. Anna var ekki vel ánægð með sjálfri
sér. Henni fannst Finni svo raunalegur í augunum, þegar hann
leit á hana allt öðruvísi en hann var vanur. En hún þorði ekki að
afturkalla skipun sína vegna Ketilríðar, og svo hryllti hana við
þessari sullaveikishættu, sem gæti stafað af honum. En allra
þyngst var þó það á metunum, hvað maður hennar myndi segja
um þetta. Líklega segði hann, að það væri sjálfsagt, að hann sæti
ekki hjá Jakobi, þegar hún væri búin að tala við hann um það,
hversu hættulegur hann gæti verið.
Svo var það þriðja morguninn, sem Finnur læddist inn í nýja
sætið, og Borghildur var nýsetzt niður með þennan kalda svip,
sem hún setti upp í hvert sinn, sem hún setti matinn inn fyrir, að
gengið var hvatlega inn göngin, en úti á hlaðinu heyrðist hringla í
beizli. Húsbóndinn var kominn heim. Anna sat við fremri borðs-
endann, rétt við búrdyrnar. Hún stóð upp í einhverju fáti og
hallaði aftur búrhurðinni.
„Sæl verið þið öll. Ekki sæki ég illa að“, sagði Jón og heilsaði
konu sinni með kossi. „En hvar er Finni minn? Er hann lasinn?“
„Hann borðar inni í búri“, sagði Jakob litli og brosti að þessari
nýbreytni, sem komin var síðan faðir hans fór að heiman.
Anna setti upp.sama svipinn og aðrir, en hann fór henni samt
ekki vel.
„Hann situr inni í búri. Það er þröngt hérna við borðið. Ég
kann ekki við hann hérna við borðið, og býst líka við, að ég megi
ráða svo litlu sem því“, sagði hún.
Jón lagði svipuna og vettlingana í stigann, sem lá upp á
loftið, inn í eldhúsinu. Jakob hoppaði upp í fangið á honum og
kyssti hann, hljóp síðan til sætis síns aftur. Borghildur náði í disk
og hnífapör handa húsbóndanum, en hann gekk beina leið að búr-
hurðinni og hratt henni harkalega upp. Finnur gamli var ákaflega
lítill og vesaldarlegur í sæti sínu. Það hýrnaði yfir honum, þegar
hann sá Jón.
„Sæll vertu, Finni minn! Hvað hefur þú gert af þér, vinurinn?
Hefurðu brotið fallegasta bollann á heimilinu, fyrst þú ert kominn
í skammakrókinn?“ spurði hann og klappaði vingjarnlega á öxl
gamla mannsins.
„Ég veit ekki til, að ég hafi gert neitt“, svaraði hann daufur í
bragði. „En ég má ekki sitja 1 gamla sætinu mínu. Hún hefði ekki
gert þetta, hún mamma þín blessunin“.
„Það er ótrúlegt, að hún hefði látið sér detta slíkt í hug“, sagði
Jón óþarflega hátt. „Það var ekki siður hennar, að hafa þá minnstu
út undan“.
„Allt var gott, sem hún gerði, sú mikla kona“, tautaði Ketil-
ríður í hálfum hljóðum við hliðina á Önnu. „Hann er ekki upp úr
því vaxinn, karlrolan, að ganga um klagandi. Það er þá líklega
hlustað á hann“, bætti hún við.
„Þetta gerir ekkert til, Finni minn. Ég fer ekki að breyta því,
að sitja við hliðina á þér. Mér er sama hvar ég borða. Það verður
þá nógu rúmt um kvenfólkið fyrir framan“, sagði Jón og tók
hnífapörin í aðra hendina en stólinn í hina og stikaði inn í búrið.
Önnu fannst leggja kulda um sig alla frá honum.
„Hvers vegna læturðu svona, maður? Hann er ekkert út
undan. Það er sami matur, sem hann borðar og við“, sagði hún
og hélt ennþá sínum virðulega svip, þótt kjarkurinn væri að láta
undan síga.
„Já, nóg er á borðinu“, sagði Finnur gamli hressari, þegar hann
sá Jón kominn til sín. „Borghildur sá um það“.
„Ekki spyr ég að Borghildi“, sagði Jón.
Þegar Jakob sá, hvað faðir hans gerði, greip hann diskinn
sinn og hnífapörin og hljóp inn í búrið.
„Jakob minn“, sagði móðir hans, „hvers vegna læturðu svona,
elskan. Borðaðu hérna fyrir framan hjá mér, eins og þú ert vonur“.
„Nei, ég borða hjá pabba og Finni“. Borghildur fór með stólinn
hans á eftir honum.
Dísu fannst sjálfsagt að haga sér eins og hún sá Jakob gera, því
að allt hermdi hún eftir honum. Hún renndi sér niður af stólnum
með diskinn sinn í fanginu. Ketilríður tók óþyrmilega í öxlina
á henni:
„Hvað svo sem ætlarðu að flebbast, asninn þinn?“ sagði hún
óblíð í máli. „Ekki nema það þó! Eru allir að verða vitlausir eða
hvað? Reyndu að skammast í sömu skorður aftur, og slettu í þig
matnum“.
„Ég ætla að borða í búrinu hjá Jakobi“, vældi Dísa.
„Svona, haltu þér bara saman. Þú kemst varla upp með það,
eins og hann, að virða það að engu, sem hún móðir þín segir. Það er
eins og annað fyrir henni, blessaðri manneskjunni, allt lært á
sömu bókina“.
Dísa snökti, en þorði ekki annað en gegna, því að Ketilríður
var reiðileg, og ekki bætti það skapið, þegar háværar samræður
heyrðust innan úr bú;rinu“.
„Eiga þær von á einhverjum gestum?“ spurði Finnur.
„Það er líklega von á Páli Þórðarsyni“, svaraði Jón.
„Hvað segirðu? Er hann nú væntanlegur? Það má segja, að
alltaf fjölgi fingurgullin. Á hann þá líka að setjast að hér á þessu
heimili?“
„Ætli það ekki? Mér þykir líklegt, að konan hans taki á móti
honum eftir allan þennan tíma“.
Þá byrjuðu vandræðin fyrir framan hjá vinnufólkinu. Siggi
steig svo fast ofan á tærnar á Línu, að hún rak upp skræk, og þá
fóru allir að hlæja, nema Anna og Ketilríður. Hún réð sér tæplega
fyrir reiði. Hún hrakti Dísu á undan sér inn í baðstofu og snupraði
hana þangað til hún var farin að háskæla. Anna fór inn í húsið
sitt, læsti því og lét ekki sjá sig það sem eftir var dagsins. Ef Jón
kæmi og bankaði á hurðina, ætlaði hún ekki að opna. En hann
kom ekki. Hún sá hann ganga suður túnið, og Finnur gamli elti
hann eins og tryggur rakki. Nokkru seinna sá hún hann suður og
uppi í fjalli eitthvað að snúast við lambféð. En Finnur sat uppi á
fjárhúsinu og lék sér við hvolpinn. Það var leiðinlegur siður þetta,
að leika sér við hundana. En hann hafði gert þetta alla tíð, og
enginn hafði veikzt af sullaveiki, ekki einu sinni hann sjálfur.
Hví skyldi þá Jakob endilega þurfa að taka þessa veiki. Og ekki
hafði fóstra hennar talað um það, þessi myndar- og þrifa-kona.
Líklega var það kjánaskapur, að vera að þessu, hugsaði Anna, og
fór fram til Borghildar og sagði henni að láta Finn borða þar sem
hann væri vanur að borða.
„Ætlarðu ekki að láta hann borða í búrinu?“ spurði Borg-
hildur.
„Nei, ég vona, að það fari enginn að veikjast af sullaveikinni,
þó að hann borði með okkur. Ég sá, að Jóni mislíkaði það“, sagði
Anna og var nú með sinn vana svip.
„Þú máttir nú vita það, að hann yrði ekki ánægður með það.
Og hvað hinu viðvíkur, kemur það sjaldan fyrir nema þar, sem
því meiri ógætni er höfð við hundana. Þetta er bara eins og aðrar
spillingar úr Ketilríði. Þú ættir ekki að taka mark á því sem hún
segir“, sagði Borghildur ánægjuleg á svipinn. Nú var hún að vinna,
en Ketilríður að tapa.
Anna lét ekki sjá sig við borðið. En Finnur gamli varð hýr á
svipinn, þegar hann sá, að hann átti að sitja í sínu venjulega sæti
og spurði Sigga, hvort sá virðulegi gestur, sem væntanlegur hefði
verið í morgun, hefði hætt við að koma.
Siggi svaraði því hlæjandi: „Hann kemur víst ekki í kvöld,
enda er það ekki tilfinnanlegur skaði þó að hann sæist aldrei“.
Ketilríður var úfin í skapi og talaði ekki orð meðan borðað var.
Morguninn eftir, þegar Anna kom á fætur, sagði Borghildur
henni, að Finnur væri veikur.
„Kann^ke hefur honum orðið kalt þarna frammi?“ sagði Anna.
Það var siður, að karlmennirnir sváfu frammi í skála vor- og
sumarmánuðina, því að þá voru stúlkurnar fleiri og þrengra í bað-
stofunni. Venjulega hafði þó Finnur sofið inni, en nú hafði hann
viljað sofa frammi.
„Það verður að bera hann inn, þegar piltarnir koma heim“,
sagði Borghildur. „Þeir eru að aðgæta kindurnar frammi í fjalli“-
„Það er líklega hægt að halda á karlskriflinu inn göngin“,
sagði Ketilríður, sem alltaf hafði ánægju af að sýna sinn mikla
dugnað.
En gamli maðurinn sagði bara, að það kæmi ekki til mála, að
neinn hreyfði við sér annar en Jón. „Hans hendur eru svo mjúkar,
eins og hendurnar sem hún móðir hans snerti á fólki með. En
þessar hendur myndu kremja mig og klípa, og slíkt þoli ég ekki,
því að nú ætla ég að fara að deyja“, sagði gamli maðurinn.
„Það er þá líklega bezt, að lofa honum að lognast þarna út af,
karlinum“, sagði Ketilríður og geystist út á tún til hinna stúlkn-
anna. Það var byrjað að hreinsa.
„Það verður varla af því, að ég sofi inni 1 baðstofunni, ef þessi
pestarskrokkur verður fluttur inn“, sagði hún og tók rösklega til
við hreinsunina.
„Hvað ertu að tala um?“ spurði Lína. „Ég skil þig ekki“.
„Hvað skyldi það vera, sem þú skilur, aulinn þinn? Reyndu
bara að vera ekki fyrir mér, annars lendirðu í afrakinu“.
Lína hörfaði til hliðar og spurði ekki aftur. Hún sá, að Ketil-
ríður var í sínum versta ham.
Anna hljóp suður túnið, þegar hún sá Jón koma framan úr
fjallinu. Þau mættust við túngarðinn. Hún stóð innan við girð-
inguna, en hann fyrir utan hana. Þau höfðu ekki talazt við síðan
hann kom heim, daginn áður. Hún lét sem hún væri sofandi,
þegar hann háttaði. Á morgnana var hann búinn að vera lengi á
fótum þegar hún vaknaði. Hún bauð honum „góðan dag“.
„Góðan daginn“, sagði hann. „Mér þykir frúin vera snemma á
fótum, og farin að hlaupa um túnið“.
Það var svo sem auðheyrt, að hann var ekki orðinn ánægður
ennþá. Það var þessi frúartitill, sem aldrei heyrðist, nema þegar
hann var ekki vel sáttur við hana.
„Það kemur ekki til af góðu“, sagði hún dauflega. „Finnur er
veikur. Heldurðu að það sé ekki voðalegt, ef hann skyldi deyja?“
„Ekki finnst mér það svo sem neitt voðalegt. Hann hefur víst
einskis að sakna úr veröldinni. Hún hefur ekki hossað honum,
aumingjanum“.
Hún stóð vandræðaleg og horfði niður fyrir sig. Ef þessi hái
garður hefði ekki verið á milli þeirra, hefði hún kannske boðið
honum góðan daginn með kossi. Það hefði máske blíðkað hann
eitthvað.
„Er hann mikið veikur?“ spurði hann.
„Já, hann þekkir engan, og hann vildi ekki, að Ketilríður bæri
sig inn í baðstofuna. Þú átt að gera það, enginn annar“.
Hún sneri heimleiðis, en gekk hægt. Hún vissi, að hann kæmi
á eftir sér, legði handiegginn utan um sig, kyssti sig á vangann og
spyrði, hvort hún væri með fýlu.
„Mér finnst það hryllilegt, ef kistan hans yrði borin út úr
bænum bráðlega“, sagði hún, „þá bætist sú þriðja við, áður en árið
er liðið. Það sagði Sigga, og það varð líka, þegar pabbi, mamma og
litla stúlkan okkar dóu“.
Hún heyrði, að hann stökk ofan af túngarðinum og kom á
eftir henni. En í stað þess, sem hún hafði vænzt, stikaði hann
framhjá henni og sagði kuldalega:
„Þá rýmkast kannske við matborðið hjá þér?“
Hann var þá svona gramur við hana. Það var ekki í fyrsta
sinn, sem svona lagað kom fyrir, þegar hún fór eftir því, sem
Ketilríður ráðlagði henni. Helzt ætti hún aldrei að fara eftir því,
sem hún segði.
Hún snerist úti við dálitla stund. Þegar hún kom inn var
Finnur kominn inn í gamla rúmið sitt, og Siggi var að fara fram i
Selbreiðar eftir hestum; það átti að sækja lækni. Borghildur sagði
henni, að hann þekkti Jón.
„Hvernig getur staðið á því, að hann þekkir hann, en ekki
okkur?“ spurði hún.
Hún reyndi með öllu móti að hlynna að gamla manninum, þvi
að samvizkan minnti hana sífellt á, að hún hefði hrakið hann fra
borðinu síðustu dagana, sem hann var á fótum. En það var líka
það eina, sem hún hafði gert honum rangt til í lífinu.
Einu sinni, þegar hann var með rænu, spurði hún hann, hvort
hann gæti fyrirgefið sér hvað hún hefði verið vond við hann.
Hann horfði á hana dágóða stund áður en hann svaráði, en
það var lágt svar:
„Þú hefur aldrei verið vond við neinn hingað til, Anna litla.
En hún leggur fáum gott til, þessi sterka kona, og ekki langar mig
til þess að hún snerti á mér. En þínar hendur eru mjúkar eins og
silki. Nú skaltu kalla á hann Jón, ef hann er nálægur“.
Eftir stutta stund var Jón setztur við rúmið hjá gamla
mannirfum.
„Ég er að hugsa um þetta litla, sem ég á“, sagði sjúklingurinn-
„Hún á að fá það, blessuð konan þín, hún hefur alltaf verið mer
svo góð. En Sigga ætla ég hrossin mín“.
„Anna er enginn fátæklingur, góði minn; hún á allt með mer •
„Ég veit það vel, en hún þarf að senda drengnum peninga-
þegar þú snýst á móti honum“, sagði Finnur. „Einu sinni ætlaði
hún að gefa mér það, sem hún bjóst við að hún hefði erft eftir
foreldra sína, en það var bara ekkert, svo að hún gat ekki gefið
það. Nú fær hún þetta litla, sem ég læt eftir mig, nema hrossin-
Þú sérð um þetta fyrir mig, Jón minn“.