Lögberg


Lögberg - 13.01.1955, Qupperneq 2

Lögberg - 13.01.1955, Qupperneq 2
2 LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 13. JANÚAR 1955 GUNNAR DAL: Eldganga á Suður-lndlandi „Vaknaðu, Shab, vaknaðu.“ Ég stakk höfðinu undan gula mýflugnanetinu. Þetta var Mot- ley gamli. Hann stóð þarna við opinn gluggann og tróð upp í sig pantuggu. „Það fer að byrja,“ sa^ði hann. Hitinn var kæfandi og mig langaði til að halla mér aftur. „Hvað fer að byrja, babuji?“ spurði ég geyspandi. „Gangan, shab.“ „Gangan?“ „Shab,“ sagði Motley virðu- ^lega, „varst það ekki þú sem baðst mig að taka þig með næst þegar gengið yrði hér í Tamil?“ „Eldgangan?“ „Nema hvað,“ sagði Motley. Ég rauk á fætur. „Drottinn minn! Eldganga í þessum hita!“ „Nema hvað,“ sagði Motley aftur. „I dag er hátíð gyðjunnar Mariömmu." Tveim stundum síðar komum við til þorpsins. Það var ögn svalara nú en í hádegissólinni, þegar við lögðum af stað. Þorps- búar voru þegar komnir á stað- inn og sátu flestir með kross- lagða fætur í skugga musteris- ins. — Við Motley fengum okk- ur líka sæti. „Þarna á gangan að fara fram,“ sagði Motley. Hann benti á stóra eldgröf, sem tekin hafði verið fyrir framan kovil (must- eri) þorpsins. „Hún er fjörutíu feta löng, fimm feta breið og þriggja feta djúp.“ Þeldökkir hofþjónar voru að ljúka við að fylla gröfina af viði og kolum. Flautuleikari og trum- buslagari þorpsins voru byrjað- ir að leika. Hljómlistin var und- arleg og seiðþung. Skyndilega birtist prestur í dyrum hofsins. Hann hafði log- andi kyndil í hendi. Það fór klið- ur um mannfjöldann, sem breytt ist í þrumugný þegar presturinn bar logann að kestinum og kveikti í — Svo var þögn. Hljóm fall trumbunnar var hægt og þungt. „Þarna er hann — periya puj- ari“ hvíslaði Motley lágt. Gamall maður birtist á muster isþrepunum. Hann var alvarleg- ur og virðulegur á svip og þó meinlætalegur og sinaber. Hann bar líkneski gyðjUnnar á höfði sér. Þetta var höfuðpresturinn. Hann gekk hægt niður tröpp- urnar. — Eftir honum fór hópur ungra kvenna. Þessar meyar höfðu sérstaklega verið valdar til eldgöngunnar. Þessi hópur nam staðar við eldgröfina. Það var tekið að loga. Hofmeyarnar byrjuðu að búa sig, undir altaris- göngu sína inn að helgidóm gyðj unnar Mariömmu, sem bjó í eld- inum. Þær smurðu sig ilmsterkri olíu úr sandelviði. — Þannig segir „Kama Sutra“ að kona skuli búast áður en hún gengur á fund elskhuga síns. — Prest- urinn bar fagurrauðan lit (ver- milion) milli augna þeirra. Hann er tákn hreinleikans. Því næst var blómsveigur lagður um háls þeirra — tákn ástar og virðing- ar. — Að þessum undirbúningi loknum hóf þessi undarlegi flokkur dans í takt við seiðþungt hljómfall trumbunnar. Eldurinn var tekinn að skiðloga. „Það veður enginn þennan eld,“ sagði ég vantrúaður við Motley. Hann glotti stríðnislega. „Alveg rétt, Shab,“ sagði hann, „það fer enginn að ganga þenn- an eld — glóðin er ekki orðin líkt því nógu heit!! — Sérðu ekki að það er enn mikið af óbrunn- um viði!“ Það var að vísu satt, en nógu heitt virtist mér það samt. Periya pujari höfuðpresturinn með líkneski gyðjunnar á höfði sér dansar um stund við eldinn ásamt hofmeyunum. Nú dansa þau af stað niður götuna í áttina að þorpstjörninni. Ahorfendur standa upp og fylgjast með. Ekki er numið staðar hjá tjörninni heldur dansað út í vatnið og jafn vel þar heldur dansinn áfram, þó hann sé hér aðeins líkamssveigj- ur og armhreyfingar. Þessi dans í tjörninni er trúardans — bæn til Mariömmu. Hver hreyfing hefur ákveðna táknræna merk- ingu. Eftir þessa skírn í tjörn- inni dansa meyarnar upp úr vatninu. Blaut léreftsfötin falla þétt að hörundinu. Þær klæða sig í þurran sari utan yfir og smeygja sér síðan úr þeim blautu. Á þann hátt hafa ind- verskar konur oft fataskifti á al- mannafæri. Aftur byrja þessi seiðþungu slög trumbunnar og dansinn hefst að nýu. — Stefnt er að eld- inum við musterið. En nú verð- ur dansinn hraðari og villtari. Við hvert fótmál verður trum- buslátturinn þyngri og trylltari. Loks þegar að eldgröfinni við musterið er komið er þetta dans- andi fólk orðið líkara trylltum öndum en mennskum verum. Höfuðpresturinn og hofmeyarn- ar eru nú tilbúnar að hefja eld- gönguna. Tveir hofþjónar fjar- lægja alla ösku af glóðinni og nú sést þar aðeins rauðglóandi eim- yrjan. Periya pujari veður frarti að eldinum. Hann tekur ofan þetta kynlega höfuðfat sitt, líkneski gyðjunnar, lyftir öðrum fæti eins og hann ætli að stíga út í glóðina, en hikar við og hefur yfir bænir um stund. Síðan stíg- ur hann út á eldinn. Hann hrað- ar sér ekki neitt. 1 miðri eldgröf- inni nemur hann staðar um stund, beygir sig niður, fer hönd- um um glóðina og tekur upp glóandi eimyrjuna og hendir f loft upp. Um leið gefur hann frá sér hljóð, sem ekki virðist geta komið úr nokkrum mennskum barka. — Hann gengur síðan eldþróna á enda, snýr við aftur og kemur aftur sömu leið líkt og hann gengi á mjúku flosteppi. Hann hefur vígt eldinn. Nú get- ur hver, sem vill gengið til altar- is Mariömmu. Þessi gamli, sina- beri maður, er með öllu óskadd- aður eftir þessa eldraun. — Hann er aðeins móður og das- aður. Nú ganga hofmeyarnar ein af annari. Þær hálda á rís, tákni frjóseminnar, í hendi. Þær ganga allar yfir með rólegum en þó léttum og ákveðnum skrefum. Enga þelrra sakar neitt. Áhorfendum er einnig boðin þátttaka! — Ung móðir með kornbarn á armi stendur skyndi- lega upp og leggur barnið frá sér. Hún gengur eldinn. Fætur hennar eru með öllu óbrenndir. Skömmu síðar fer gamall maður yfir eldinn og sakar ekki. Maður er farinn að halda að þessi eldur brenni ekki! Hávaxinn maður með harðan og einbeittan svip stígur út á glóðina en hrökklast jafnskjótt út af henni aftur. Það blæðir úr fótum hans. Eins fer fyrir tveimur þeim næstu. Fleiri reyna ekki. Gyðjan Mariamma veitir ekki öllum blessun sína. „Hvernig er þ e 11 a gert?“ spurði ég Motley á heimleiðinni. „Það þarf að lyfta öðrum fætinum fram fyrir hinn,“ svar- aði hann spaklega. „Þetta geta allir. Jafnvel þeir á Norður-Ind- landi. Ég hef heyrt um mann þar, Swami Swanand hét hann, sem gat látið hvern sem var ganga eld. Ég á mynd af því heima hjá mér.“ „Hefur þú reynt?“ spurði ég. „Nei, þeir hálfsvelta sig vikum og mánuðum á undan eldgöng- unni og lifa meinlætalifnaði.“ „Ég skil,“ sagði ég. „Gangið þið eld á Islandi, shab?“ spurði Motley. „Nei,“ sagði ég. „Ekki einu sinni prestarnir?“ spurði Motley. „Nei, babuji, ekki einu sinni prestarnir," sagði ég. Motley hristi höfuðið. „Þið eruð heiðingjar," sagði hann, spýtti rauðu og fekk sér aðra pantuggu. — Undarleg þjóð Indverjar! Hverju eigum við að trúa? Geta menn í raun og veru geng- ið eld eða eru hér einhver brögð í tafli? Beinast liggur við að álíta að þetta fólk smyrji fætur sína með einhvreju efni, sem ver það fyrir eldinum. En við nán- ari athugun er þessi skýring heldur ólíkleg. Efnafræðiprófess orar á Vesturlöndum, sem langt eru komnir í vísindum sínum, þekkja enga slíka smurningu. — Og ætti þetta ólæsa og óskrif- andi fólk að vita meira en þeir? Á máli þess, Tamil og Kannada, er ekki einu sinni til orð yfir hugtakið „efni“ í þeirri merk- ingu, sem það er notað á Vestur- löndum! En Vesturlandamenn vildu lengi ekki trúa eldgöngum og vilja sumir ekki enn. Margir halda fram að hér sé um einhver svik að ræða. Til að fá úr þessu skorið var Indverpi nokkur, Khuda Bux að nafni, fenginn af enskum vísindamönnum til að vaða eld í Lundúnum. Við þetta kannast margir hér á landi. Harry Price forstöðumaður Rannsóknarstofu Lundúnahá- skóla lét sér detta í hug að Ind- verjar undirbyggju eldinn ein- hvern veginn á þann hátt að hann brenndi ekki! Þess vegna var eldurinn ekki undirbúinn eftir indverskri forskrift, heldur eins og honum sjálfum sýndist. Hann lét bera saman sjö tonn af eik, eitt tonn af brenni, bílhlass af kolum, fimmtíu eintök af The Times og loks lét hann hella yfir allt saman um 50 lítrum af olíu. Síðan var kveikt í. Eldurinn var reyndur. — Vísindamennirnir vissu að hörund brennur fyrr en unnin bómull. Þeir bjuggu til trémót og vöfðu baðmullarklút utan um hann. Síðan settu þeir hann á glóðina. Klúturinn sviðn- aði á augabragði og eftir tvær og hálfa sekúndu var komið gat á klútinn. Einn úr rannsóknarefndinni bauðst til að reyna eldinn á sjálf um sér. Hann gekk hiklaust út á glóðina — tvö skref, en stökk þá úr eldinum með brunna og blæðandi fætur. Khuda Bux fór nú úr sokkum og skóm. Hann hafði þegar verið rannsakaður af vísindamönnun- um og reyndist ósköp venjuleg- ur maður, líffærafræðilega séð. Khuda Bux óð eldinn og sakaði hvergi. Hann óð yfir aftur sömu leið til baka. Vísindamennirnir Myndarleg bygging, búin flest- um nýtízku tækjum, — tekur 25 sjúklinga. Með byggingu þessa sjúkra- húss hefur verið náð merk- um áfanga í sjúkrahúss- sögu Keflavíkur. Vísir hefir átt tal við Bjarna Sigurðsson yfirlækni sjúkra- hússins og fengið hjá honum nokkrar upplýsingar um hinn nýja spítala. Húsið, sem er reist eftir teikn- ingu prf. Guðjóns heitins Samú- elssonar húsameistara ríkisins, hefir verið all-lengi í smíðum, en herra Sveinn Björnsson, þáv. forseti íslands, lagði horn stein að því í september 1944. Þetta er hið vandaðasta hús, er rúmar 25 sjúklinga niðri, röntgenstofur, slysastofa og her- bergi yfirlæknis, en uppi eru skurðstofa og sjúkrastofur. Lyfta er í húsinu. Þá búa í hús- inu tvær hjúkrunarkonur, en sú þriðja býr skammt frá spítal- anum. Eins og fyrr segir, er sjúkra- húsið búið fullkomnum tækjum, svo sem ljóslækningatækjum, röntgen- og stuttbylgjutækjum frá Siemens-verksmiðjunum í Þýzkalandi, en Gísli Sigur- björnsson, forstjóri í Reykjavík, mun hafa haft milligöngu um útvegun þeirra frá Þýzkalandi, rannsökuðu og ljósmynduðu fæt ur hans. Þeir voru óskaddaðir með öllu. Síðan báðu þeir hann ganga enn einu sinni. „Ég hef misst trúna,“ sagði hann, „ef ég geng aftur mun ég brenna mig.“ Þar við var látið sitja. Vísinda- mennirnir höfðu ekki komizt að neinni „vísindalegri niðurstöðu“ en viðurkenndu að hér væri eitt- hvað á ferðinni sem þarfnaðist frekari skýringa. — Og við erum engu nær. Orð eins og sefjun, vilji og trú eru aðeins orð., en veita ekki skilning. Eldgangan er í andstöðu við vísindin. Sumir segja að hún sé því ekki til, aðrir að hún sé yfirnáttúrleg. — Óskynsamlegt er að halda að um nokkuð yfirnáttúrlegt geti verið að ræða. Allt á sér orsakir, sem byggjast á ákveðnum lögmálum. En þekkjum við allar orsakir þess sem er? Þekkjum við öll lögmál, sem tilverunni stjórna? Sumir halda að vísindin þekki allt, viti allt. Allt sem sé í and- stöðu við þau geti því ekki verið satt. Aðrir halda að vísindi mann anna séu aðeins sandkorn á strönd hins óþekkta hafs. — LESBÓK MBL. Kross með NEON-ljósi settur á kirkjuturn á Svalbarðsströnd Eins og Alþýðublaðið hefir áður skýrt frá, er nú starfandi hér í bæ fyrirtæki, er framleiðir ljósaskilti. Nefnist fyrirtæki þetta NEON og tók til starfa haustið 1952. Stendur ungur rafmagnsverkfræðingur, K a r 1 Karlsson, fyrir fyrirtækinu. Bjó Karl til sjálfur allflest tæki og áhöld, er þurfti að nota við framleiðsluna, en þau eru margbrotin og flókin í augum leikmanns. Eitt fyrsta viðfangs- efni Karls var Ijósaskilti Regn- hlífabúðarinnar, sem er regn- hlíf. Hefir það vakið mikla at- hygli vegfarenda. Eftirspurn eftir NEON-ljósa- skiltum hefir stöðugt farið vax- andi og panta æ fleiri fyrirtæki í Reykjavík skilti frá NEON. En nú nýlega er einnig farið að panta ljósaskilti út á land. Hafa nokkrar kirkjur pantað skilti og þegar verið settur upp kross með NEON-ljósi á kirkju á Svalbarðsströnd. en vélar í þvottahúsið frá Banda ríkjunum. Almenningur í Keflavík hefir sýnt hinn mesta áhuga um sjúkrahúsmálið, og fjölmargir lagt hönd á plóginn til þess að koma því upp og afla til þess áhalda og útbúnaðar. Verða ekki taldir allir þeir, sem hér koma við sögu, en geta má þess, að Kvenfélag Keflavíkur gaf 70 þús. til röntgentækja, Kvenfélag Njarðvíkur 23 þús. kr. til stutt- bylgju- og ljóslækningatækja, Kvenfélagið Freyja í Keflavík 12 þús. kr. til húsgagna, séra Eiríkur Brynjólfsson 5 þús. kr. til styrktar fátækum sjúklingum þar, en ýmsir einstaklingar lögðu fram 20—30 þús. kr. til fæðingarstofnunar í sjúkra- húsinu. Byggingameistari var Einar Norðfjörð í Keflavík. Við vígsluna í gær flutti séra Björn Jónsson sóknarprestur vígsluræðuna, en síðan var drukkið kaffi í Tjarnarlundi og tóku þar margir til máls, m. a. héraðslæknirinn, Karl Magnús- son, Karvel Ögmundsson út- gerðarmaður, bæjarstjórinn, Gísli Sigurbjörnsson a. fl. Auk yfirlæknis munu að ein- hverju leyti starfa við sjúkra- húsið aðrir læknar á Suður- nesjuin, þeir Karl Magnússon héraðslæknir, Björn Sigurðsson, læknir í Keflavík og Guðjón Klemenzson, læknir í Njarðvík. —Alþbl., 5. des. Sjúkrahús Keflavíkur tók til starfa 18. nóvember s.l. Fljótandi gististaður Árið 1888 var mikil deyfð í skipasmíðum í Bretlandi, svo að ýmsar skipasmíðastöðvar höfðu ekkert að gera. Meðal þeirra var Whitehaven Shipbuilding Co. Forstöðumenn hennar réðust þess vegna í, að smíða skip fyrir eigin reikning, til þess að smið- irnir misstu ekki atvinnu sína. Svo er að sjá sem smiðunum hafi ekki þótt mikið til þessarar hugulsemi koma, því að í óvirð- ingarskyni skírðu þeir skipið „Gustukafleytu“ og máluðu það hafn með stórum stöfum á kinn- ung byrðingsins og stóð það þar meðan skipið var í smíðum. En þrátt fyrir þetta vönduðu þeir smíði skipsins, svo að það þótti bera af öðrum skipum, enda reyndist það vel. Til dæmis um það, hvað skipið var sterkt, má geta þess, að því var ekki hleypt af stokkunum fyr en allur reiði hafði verið á það settur, og var slíkt eins dæmi í sögu skipasmið anna í Bretlandi. Skipið var smíðað úr járni, eins og þá var orðinn siður og talið 1400 smá- lestir. Skipafélagið R. Martin & Co. keypti skipið þegar það var full- gert, og nú fékk það nýtt nafn og var kallað „D u n b o y n e.“ Fyrstu ferð sína fór það fullhlað- ið stálbjálkum frá Whitéhaven til Portland í Oregon í Banda- ríkjunum. Skipið sigldi undir brezkum fána fram á árið 1909. Þá var það selt norska útgerðarmanninum Leif Gunderson og var haft til timburflutninga. Árið 1915 var það svo selt Transatlantic Ship- ping Co. í Gautaborg. Var það þá skírt a ðnýju og kallað „G. D. Kennedy.“ Var það nú um hríð skólaskip fyrir skipstjóraefni, því að Svíar litu svo á, að enginn gæti orðið g ó ð u r sjómaður, nema því aðeins að hann hefði aflað sér reynslu í sjómennsku á seglskipum. Reyndist skipið mjög heppilegt til þessa og sigldi það nú víða um heim og fór margar ferðir umhverfis hnött- inn. Árið 1923 var talið að það hefði siglt 200,000 mílur. Hafði það aðalega verið í ferðum til Suður-Afríku, Ameríku og Ástr- alíu. Hafði það á öllum þessum ferðum reynst hið ágætasta sjó- skip og hið mesta happaskip, því að það hafði aldrei hlotið nein stór áföll. Árið 1923 keypti sænska flota- málaráðuneytið skipið og lét end urbæta það að ýmsu leyti. Var því nú gefið nýtt nafn og kallað „Af Chapman." Og nú hófst glæsilegasta tímabil í sögu þess, því að nú var það gert að skóla- skipi fyrir sjóliðsforingjaefni. Voru þá á því 200 „kadetar“ auk yfirforingja og var það eitthvað annað heldur áður, er það sigldi með 20 manna áhöfn, meðan það var flutningaskip. En nú hætti það langferðum. Var það oftast suður í Miðjarðarhafi og norður- hluta Atlantshafs, og fór aðeins eina langferð til Vesturindía og Boston árið 1934. Ári síðar var hlutverki þess lokið og var því þá lagt í Karlskrona. Þarna lá það fram á árið 1937. Þá var flotamálaráðuneytið í vandræðum með að koma fyrir herskyldum sjóliðum. Kom mönnum þá það ráð í hug að þeir gæti fengið samastað í „Af Chapman." Voru þá leystar fest- ar skipsins og það flutt til Skeppsholmen í Stokkhólmi og lagt þar við bryggju. Og nú var það orðið að „sjóliðabragga". Þá var rifin upp úr því kjalfestan og kom þá í ljós að hún var mest- megnis fallbyssukúlur, — þessar gömlu, hnöttóttu járnkúlur, sem notaðar voru í elztu fallbyssur. Reiðinn var að mestu tekinn nið- ur og hin miklu segl voru rist niður í ábreiður. Neðan þilja voru þó gerðar mestar breyting- ar, því að bætt var við ótal mörgum vistarverum þar. Þegar stríðinu lauk 1945 þótt- ist sænski flotinn ekki þurfa á skipinu að halda lengur og aug- lýsti það til kaups. En nú var Stokkhólmsbúum farið að þykja svo vænt um skipið að þeir vildu ekki missa það. Fannst þeim sem það hefði sett sinn svip á borgina þessi árin, sem það hafði verið þar, og sjónarsviftir mundi að því verða ef það hyrfi. Hin stóru seglskip voru nú orðin fátíð og þetta var seinasta stóra seglskip- ið, sem Svíar höfðu átt. Fannst mörgum því sú tilhugsun óþol- andi, að skipið yrði höggvið upp. Bæjarstjórnin í Stokkhólmi á- kvað því að kaupa skipið og bjarga því frá glötun. Og bæjar- stjórninni hugkvæmdist það snjallræði að hafa skipið eigi að- eins til sýnis sem forngrip, held- ur og að nota það í þágu borgar- innar. Hún bauð því Ferðafélag- inu þar á staðnum umráð skips- ins og hafa það fyrir gististað handa ferðamönnum. Tók félag- ið því með þökkum, og nú var hafizt handa um að breyta skip- inu svo neðan þilja, að ferða- menn hefði þar sæmilega aðbúð. Sá félagið um breytingarnar, en bæjarstjórn studdi það allríflega með fjárframlögum. Nokkur fé- lögðu og skerf til þessa, til þess að hugmyndin kæmist í fram- kvæmd og skipið fengi að vera á sínum stað. Og þarna liggur nú hið fljót- andi hótel, hvítamálað og fagurt á að líta. en einkum þó glæsilegt í augum gamalla sjómanna, og minnir það á hina fornu frægð, seglskipanna. Allt er þar snyrti- legt innan borðs og þar eru svefn klefar fyrir 130 ferðamenn, karla og konur, unga og gamla. Þar stjórnar ungfrú Ruth Jó- hansson, en þjónustulið hennar er fólk, sem skilur og talar flest- ar tungur. Því að það eru fleiri en sænskir ferðamenn, sem fá þar inni. Þar hafa verið gestir úr öllum álfum heims. Hið eina, sem óbreytt er í akipinu cr káeta sklpherra og „skotfærageymslan." Þar er allt með þeim svip er áður var, svo að menn geti séð hvernig þar var umhorfs fyrrum og því nokkurs konar minjasafn. En uppi á þilj- um eru stólar og borð og þar geta gestir fengið hressingu. Þeir sem ganga þar um beina, eru í „matrósafötum.“ Það er regla að enginn fær að dveljast þarna lengur en fimm daga í senn. En þeir sem hafa dvalizt þar, eru svo hrifnir af veru sinni, að þeir vilja gjarna komast þangað aftur. Veldur þar um að vistarverur eru góðar, við mót „áhafnarinnar“ þægilegt og aðlaðandi og svo kostar gistingin ekki nema 1.50 á sólarhring í auð vitað í sænskum peningum). Gamlir sjómenn héldu því fram að skipin hefði sál. Og ef svo er þá má „Af Chapman“ gleðjast út af því að vera komin í hornið hjá Stokkhólmsbúum, láta dekra við sig á alla lund, og fá að eyða ellidögunum þarna í hinni fögru höfn. Það er bæar- stjórninni líka sómi að hafa varð veitt þetta gamla og glæsilega skip. Ef þú kemur til Stokkhólms, ættirðu að fara út á Stokkhólm- en og skoða það. — LESBÓK MBL. ^Toi UtU Tim Tomaio fyrir gluggakassa Pyrir potta, k a s s a eSa garí. V e x snemma. — Litli Tim er a 8 e i n s 8 þuml. á hæ8, dverg vaxinn og þéttur. — HlaSinn klös um af rauB- um ávöxtum 1 þuml. 1 þvermál. Litli Tim er smávaxinn, en gefur þér gémsæta ávexti á undan öSrum matjurtum og þegar aBfluttir tomatoes eru 1 háu verBi. Einnig litfagur og skrautlegur I pottum eBa 1 garBi. (20c pkt.) (75 %oz.) póstfrítt

x

Lögberg

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.