Lögberg - 20.01.1955, Qupperneq 6

6
- l
GUÐRÚN FRÁ LUNDI:
DALALÍF
~w. r
Að hún skyldi nokkurn tíma hafa látið sér detta þetta í hug
um hann, sem hafði gefið henni þetta allt saman. Stundum datt
henni í hug, að segja Borghildi frá þessari yfirsjón sinni. Það gat
verið, að það friðaði samvizku hennar eitthvað. En samt varð
aldrei af því. En hún var fjarska góð við mann sinn þennan tíma.
Hún lét sjóða það, sem honum þótti bezt. Baunir og kjöt var hans
uppáhaldsmatur, og heitar lummur bakaði hún oft sjálf handa
honum. Þær voru beztar, þegar hún bakaði þær, sagði hann. Hún
gekk aldrei svo um baðstofuna, að hún kæmi ekki til hans í vef-
stólinn og stryki yfir hárið á honum og kyssti hann aftan á
hálsinn, því að hann mátti tæplega vera að því að kyssa hana á
venjulegan hátt. Og svo talaði hún alltaf um það, hvað hann hlyti
að vera þreyttur á að vinna svona mikið. Samt þótti henni vænt
um það, hvað vefnaðurinn gekk vel-, þeim mun fyrr tæki þessi
hávaði enda. En þá var þófið eftir, og ekki var hávaðinn minnstur
þá. Smellirnir og hvdllirnir ætluðu alveg að æra hana. Nú gat
Ketilríður ekki „stigið bótina“, eins og hún hafði kallað það, þegar
hún bauðst til að þæfa, ef Þórður átti óhægt méð það. Og það
gekk ekki síður en annað, sem hún gerði. Þá daga lá líka vel á
henni, eins og alltaf, þegar tekið var eftir dugnaði hennar. En
minningin um Ketilríði vakti Önnu til umhugsunar. Hvað skyldi
Þóra hugsa um hana eftir þetta allt saman? Hún mátti til með að
tala við hana. Hún sendi Jakob út eftir og bauð henni að vera við
jarðarförina, en hún treysti sér ekki vegna kuldans. Og seinna
gerði hún henni boð með Sigga, um að sig langaði til að sjá hana;
þá var tíðin farin að batna. En Þóra átti annríkt og gat aldrei
komið, þó var hún búin að fá stúlku. Loks ákvað Anna að fara
sjálf út að Hvammi.
Svo var það einn hlýjan sólskinsdag, þegar Þóra sat inni með
litla soninn og nærði hann á móðurmjólkinni, að Björn kom inn
með þær fréttir, að Anna á Nautaflötum væri að koma sunnan
túnið.
„Guð komi til“, sagði móðir hans, honum til mikillar undrunar.
„Þú fylgir henni inn, góði minn“, sagði hún svo við drenginn.
Hún hafði vonað, að það drægist svo lengi að fundum þeirra
bæri saman, að Anna yrði búin að gleyma þessu vandræða vafstri,
sem hún og Ketilríður höfðu staðið í, og öllum þeim óþægindum,
sem það hafði haft í för með sér. Hún var fyrir löngu búin að
staðráða það, að taka gullvægasta ráðið — að þegja. Þetta var allt
búið. Hún vonaði, að Lína sæi að sér, því að hún hafði litið út
eins og iðrandi syndari, þegar hún fór. En ef Anna fengi að heyra
sannleikann, var ekki gott að vita, hvað af því hlytist. Einna
leiðinlegast fannst henni, að láta Jón skáka í því skjólinu, að hún
segði ekki eftir honum. Hún mundi vel, hvaða svar Lísibet hús-
freyja hafði gefið henni forðum, þegar hún hafði spurt hana, hvort
góð systir mætti leyna systur sína nokkru. „Góð systir hugsar um
það eitt, að litla systir sé ánægð og gætir hennar fyrir öllu, sem
er að einhverju leyti hættulegt fyrir hana“. Þetta hafði hún sagt,
sú gáfaða kona, og Þóra ætlaði líka að hlífa Önnu við því rothöggi,
sem þetta yrði henni.
„Góðan daginn, Þóra mín!“ kallaði Anna í baðstofudyrunum,
göngumóð og brosandi. „Heldurðu að ég sé ekki svolítið dugleg
núna. Komin alla leið út að Hvammi. Þú kemur aldrei til mín, sem
ekki er heldur nein von, að þurfa að hugsa um öll þessi blessuð
börn“. Hún kyssti Þóru og settist svo við hliðina á henni og horfði á
barnið aðdáunaraugum.
„Drottinn minn! En hvað drengurinn þinn er stór og hraust-
legur. Það má segja, að þú nýtur náðar Guðs og hylli, að eiga
svona mörg börn, sem öll lifa hjá þér. Hugsaðu þér, hvað börnin
okkar hefðu verið orðin stór og falleg, ef þau hefðu fengið að lifa,
og hvað við hefðum verið sæl, ef við hefðum átt þrjú börn. Jón
langar til að hafa hálffullan bæinn af krökkum, alveg eins og
mömmu. Þú manst eftir því, hvað margir krakkar voru stundum í
kringum hana?“
„Þið ættuð að taka fósturbörn“, sagði Þóra, en iðraðist strax
eftir að hafa sagt það.
„Já, hann vill það. En hvar er hægt að fá fósturbarn. Líklega
tímdir þú ekki að láta okkur fá þennan dreng, frekar en Boga
litla. Svo er með alla foreldra, sem hafa nóg efni. En þessi fátækra
börn eru svo leiðinleg, og oftast illa gefin. Hún er nú svo sem ekki
skemmtileg, aumingja stelpan hún Dísa. Það lítur helzt út fyrir
það, að hún-geti aldrei lært að lesa, hvernig sem reynt er að segja
henni til. Hún verður hjá okkur þangað til hún fermist. Ketilríður
bað mig þess, og ég saknaði hennar, þegar hún fór í haust. Jakobi
leiddist fyrstu dagana sem hann var einn, og honum þótti svo
vænt um, þegar hún kom aftur“.
„Hún er nú líka komin af langleiðinlegustu og ómerkilegustu
foreldrunum, sem hér hafa verið í dalnum, krakka greyið“, sagði
Þóra.
„Já, en samt var Ketilríður heitin ekki illa gefin. Mér fannst
hún oft bara skynsöm kona“.
„Karlinn var auli, og öllum krökkunum gengur svona óskap-
lega illa að læra. En fyrst ég fór að minnast á Ketilríði, þá byrja
ég á erindinu. Það voru þessi leiðinlegu skilaboð, sem hún kom með
frá mér til þín, sem mig er búið að iðra svo mikið, að ég skyldi
senda. Ég kom til að biðja þig að minnast ekki á það við nokkurn
mann, og vona, að það sé ekki of seint ennþá. Þetta hefur alltaf
verið mín veika hlið, eins og þú þekkir, og Ketilríður taldi mér
trú um, að Lína væri hættuleg. En svo iðraðist hún og játaði það
fyrir mér, áður en hún dó, að hún hefði ekki haft neina vissu
fyrir því, heldur var hún svona tortryggin og svartsýn. Hún hélt,
að allir væru svona vondir og breyskir. Það hefur víst stafað af
því, hvað allir voru vondir við hana, þegar hún var barn og
unglingur. Hún bað mig að biðja fyrir sér, aumingja manneskjan,
og ég hef líka reynt að biðja svo heitt, sem ég hef getað“.
„Þú mátt vera viss um það, að ég minnist ekki á það við
nokkurn mann“.
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 20. JANÚAR 1955
„En heldurðu að Línu hafi grunað, hvað var á seyði fyrir
Ketilríði?“
Henni var illa við Ketilríði og lét hana sjaldan sjá sig. Enda
var hún víst fáum hugþekk, sú kona“, sagði Þóra, og sniðgekk
þannig sannleikann með því að svara ekki spurningu Önnu.
„Ég var nefnilega að hugsa um að skrifa Línu og reyna að fá
hana aftur. Okkur vantar vinnukonu, og ég sá eftir henni af
heimilinu, því að hún er ágæt stúlka og prýðilega verki farin“.
„Hún er það. Mér féll ákaflega vel við hana. En mér finnst það
ekki skynsamlegt af þér, að taka hana aftur. Þér gæti dottið þetta
í hug í annað sinn, Anna mín. Ég get bent þér á góða stúlku utan
úr kaupstað, sem mér bauðst nýlega, en ég gat ekki átt við það
vegna þess, að hún hafði krakka í eftirdragi, en af þeim er nóg
hérna. Þú manst eftir henni Gróu, ekkjunni hans Péturs“.
„Hvort ég man eftir henni Gróu, leiksystur minni frá æsku-
árunum, þegar ég var á Ósnum. Er það hún, sem þú hefur á
boðstólum?“
„Já, mér bauðst hún fyrir skömmu. Hún er dugleg stúlka og
þrifin, og drengurinn hennar er myndarlegt barn. Þar fáið þið
fósturson“.
„Mér féll alltaf vel við Gróu. Hún talaði náttúrlega alltaf helzt
til mikið, en hún var svo góð við mig. Ef við gætum fengið hana,
værum við nokkuð góð. Möngu langar til að vera kyrr. Hún er
nú óttalegur „barri“ við öll verk, en Jón heldur að hún sé dugleg
við útivinnuna, og hún er góð að spóla síðan vefstóllinn var settur
upp. Hvað er drengurinn gamall. Ætli hann hafi ekki ljótt orð-
bragð, fyrst hann er alinn upp í kaupstað?“
„Hann er á fimmta ári“, sagði Þóra. „Mér sýndist hann
stillilegur“.
„Hann er þá jafngamall litla drengnum okkar. Hann hefði
verið á fimmta ári, ef hann hefðilifað hjá okkur. Við sjáum nú til,
hvað Borghildur segir. Hún var því mótfallin, að ég skrifaði Línu,
eins og hún var þó dugleg“.
Þóra var ekkert hissa á því. Hún Borghildur var ekki fædd í
gær. Það þurfti ekki að segja henni allt, sem gerðist á heimilinu.
Hún hafði sjálfsagt veitt því etirtekt, að eitthvert leynimakk var
milli Ketilríðar og Önnu; og svo voru allar ferðirnar, sem Ketil-
ríður fór á milli bæjanna með gjafir. Slíkt var óvanalegt. Hvað
sem hefði verið komið í huga hennar áður. Það fór ekkert fram
hjá þeirri konu.
Þóra fylgdi vinkonu sinni úr garði eftir að hún hafði tafið
lengi. Hún bað hana fyrir eldspýtustokk, vafinn innan í bréf.
Jón hafði gleymt honum, seinast þegar hann kom að Hvammi.
„Hvað ertu að senda þetta, manneskja“, sagði Anna og hló.
„Hvað heldurðu að hann muni um einn eldspýtustokk?“
„Hann er hálffullur af smápeningum“, sagði Þóra.
„Góða, láttu krakkana leika sér að þeim“.
„Nei, svoleiðis förum við ekki með peninga hér í Hvammi.
Hann verður að fá hann. Það er undir nokkur sendibréf“, sagði
Þóra og stakk stokknum í vasa hennar.
Þegar þær voru komnar fram undir merki, sáu þær Jón hlaupa
út túnið á Nautaflötum.
„Nei, sérðu bara, Þóra. Þarna kemur hann á tómri milli-
skyrtunni úr vefstólnum að vitja um mig. Svona er hann um-
hyggjusamur. Það er ekki að furða, þó að mér sé sárt um þennan
mann. Það væri voðalegt, ef aðrar konur nytu hans. En ég má
bara skammast mín að hugsa svona“, sagði Anna.
„Þá fer ég ekki lengra“, sagði Þóra. „Þú ferð ekki að detta
þennan stutta spöl. Ég má ekki fara lengra“, bætti hún við, þegar
Anna bað hann að fylgja sér þangað til hann væri kominn til
þeirra. „Við förum þá að rabba saman, og það dregur tímann.
Maður má aldrei líta af þessum krökkum“.
„Finnst þér ekkí, að þau séu heldur mörg?“ spurði þá Anna.
„Nei, nei; þau eru ekki of mörg. Að minnsta kosti vildi ég
ekki sjá af neinu þeirra“.
Svo fóru þær að kevðjast. Það gekk lengri tími í það en Þóra
hefði kosið. Anna fór að tala við hana aftur, og svo komu nýjar
kveðjur. Svona gekk það alltaf fyrir Önnu.
Jón var komin svo nálægt, að hann kallaði til Þóru, þegar hún
var að snúa heim á leið.
„Sæl og blessuð, Þóra! Kærar þakkir fyrir síðast. Ætlarðu
ekki að gefa þér tíma til að tala svolítið við mig?“
Þóra sneri sér við til hálfs og veifaði til hans. Hún sá um leið,
að Anna hljóp í útbreiddan faðm hans eins og smáborn.
„Hún segist ekki mega vera að því; hún þarf alltaf að líta eftir
krökkunum, og þó finnast henni þau ekki vera of mörg“, sagði
kona hans.
„Nei, auðvitað verða börnin aldrei of mörg“, sagði hann.
„En mér finnast þau vera of mörg, af því að hún hefur ekki
tvær duglegar vinnukonur“.
„Henni Þóru verður ekki mikið fyrir því að hugsa um þau,
þessum dugnaðarforki“.
„Nei, láttu það alveg vera, að fara að setja upp þennan að-
dáunarsvip, þó að þú heyrir minnzt á Þóru og krakkana hennar.
Það er ekki til þess að líta upp til hennar fyrir það að vera ólétt
annað hvort ár. Ef hún heldur svona áfram, verður hún brátt í
vextinum eins og Helga á Hóli“, sagði Anna með uppgerðar
fýlusvip.
„Ónei, hún reynir sjálfsagt að vinna svo mikið, að það safnist
ekki utan á hana annað eins spik og á Helgu á Hóli, sem aldrei
kemst að nokkru verki. Hún er hreinasta plága fyrir Ella, enda
þykir honum ekkert í hana varið. Nei, Þóra verður aldrei lík henni,
hversu oft sem hún gildnar, það máttu vera viss um“, sagði Jón.
„Og nú er Bogi litli búinn að fá rauðleitt hár eins og hinir
krakkarnir. Það er nokkuð skrítið, að þau skuli öll þurfa að
líkjast honum Sigurði, eins og hann er leiðinlegur. Aumingja
Þóra. Ég var samt svo hyggin, að tala ekki um það við hana“, hélt
Anna áfram. „Já, og svo er ég með eldspýtustokk frá Þóru til þín.
Hún sagði, að þú hefðir gleymt honum seinast þegar þú komst að
Hvammi", bætti hún við og rétti honum stokkinn.
Hann tók hikandi við stokknum, eins og hann væri heitt járn.
„Hvenær skyldi það hafa verið? Ég er ekki tíður gestur í
Hvammi“.
„Hún talaði ^kki um það. Sagði bara, að það væru smápeningar
í honum. Ég sagði henni að láta krakkana leika sér að þeim; en
hún sagði, að svoleiðis væri ekki farið með peninga á sínu heimili“.
„Það segir hún líklega satt. Sigurður yrði sjálfsagt skrítinn
á svipinn, ef hann sæi litlu rauðkollana sína leika sér að silfri“,
sagði hann og dundaði við að rekja bréfin utan af eldspýtu-
stokknum og aðgætti vandlega, hvort nokkurs staðar væri skrifað
orð á pappírinn, en svo var ekki.
„Alveg er hún Þóra dæmalaus með heiðarleikann, að fara að
senda svona lítilfjörlegt“, sagði hann og hló ánægjulega.
Þóra gekk hægar en hún var vön heimleiðis og forðaðist að
líta til baka. Þó að það væri óþolandi, að vera flækt í þessu svika-
neti, hefði hún aldrei getað fyrirgefið sjálfri sér, ef hún hefði
orðið til þess að skyggja á hamingju þessarar góðu konu. Vonandi
ætti hún ekki eftir að komast að því, hvað þessu hlýju faðmlög
voru tvískipt. Það mundi særa hana því sári, sem hún gæti ekki
þolað. Þannig hugsaði hún, meðan hún þurrkaði burtu áleitin tár,
sem fylltu augun hvað eftir annað. Hún var þó ekkert kjökur-
kvendi; og ekki minntist hún þess, að hafa fellt tár, síðan Lísibet
húsfreyja var jarðsungin. Þetta hlaut að stafa af snjónum og
birtunni.
VISTASKIPTI
Firfim dögum seinna reið hreppstjórinn í kaupstaðinn til að
finna Gróu Péturs. Borghildur var því samþykk, að reynt yrði að
fá hana fyrir vinnukonu næsta ár. Auðvitað væri hún nokkuð
málgefin, en það varð ekki á allt kosið; eitthvað yrði að reyna. Það
var alltaf vandi, að velja vinnufólk.
Gróa Péturs var sjómannsekkja.
Bærinn hennar stóð fast við ána. Þangað fór Jón hreppstjóri.
Hann hafði komið þar fyrr. Þegar Gróa missti mann sinn í sjóinn,
hafði hann gengizt fyrir samskotum handa henni, svo að hún þurfti
ekki að selja þennan litla bæ, heldur bjó í honum ásamt móður
sinni og barni. En nú var gamla konan nýdáin, svo að Gróa ætlaði í
vist með drenginn. Hún varð hissa, þegar hún sá Jón hreppstjóra.
„Nú ber eitthvað nýrra við, að þú kemur til mín“, sagði
hún brosleit.
Hún var kona rúmlega þrítug, grönn og snotur á fæti og hvik í
hreyfingum, sítalandi og hlæjandi.
Jón bar upp erindið strax og hann hafði fengið sér sæti.
„Hamingjan góða“, sagði Gróa. „Ég var einmitt að útgera um
vistráðin í gær, hérna hjá læknisfrúnni, en barninu ætlaði ég að
koma í sveit, ef ég gæti. En þú getur nærri, hvort ég hefði ekki
heldur kosið að fara til þín, á annað eins heimili, og hafa drenginn
hjá mér“.
„En heldurðu, að þú hefðir tekið mér, ef frúin hefði ekki
orðið á undan?“ spurði hann.
„Mikil ósköp; það hefði ég gert á augabragði. Ég er þegar orðin
alveg skítóánægð yfir því, að ég skyldi vera svona fljótráð. En
þetta er nú ágætis hús, eins og þú þekkir, og það er vandi að
neita góðri vist“, sagði hún.
„Ég ætla að reyna að tala við frúna. Þetta er svoddan gæða-
kona, og getur valið um stúlkur. Það er ótækt fyrir þig að geta
ekki haft drenginn hjá þér“, sagði hann.
„Já, en þú mátt ekki styggja blessaða frúna“, sagði Gróa.
„Þú mátt vera viss um, að ég fer varlega að henni“, sagði
hann brosandi. „En við vorum farin að hlakka til að fá drenginn;
og ég er óvanur því, að fara erindisleysu, einkanlega þegar kven-
fólk er annars vegar; þess vegna býst ég við, að þetta gangi
fyrir sig“.
„O, þú ert nú alltaf svo spaugsamur“, sagði Gróa hlæjandi.
Eftir dálitla stund kom hann aftur og læknisfrúin með honum.
Hún sagðist ætla að gefa eftir vistráðin, vegna þess að Jón væri
kunningi sinn. Sér legðist áreiðanlega eitthvað til. Og þar með var
málið útkljáð. ,
Hreppstjórinn reið heim, eftir að hafa drukkið kaffi hjá Gróu.
Hann færði Þórði bréf frá Línu.
„Endilega þurfti hann að koma með það“, hugsaði Þórður.
Hann flýtti sér með það ofan í hús og las það þar. Það var ákaflega
ástúðlegt bréf. En samt vissi hann, að hún hefði verið óánægð
þegar hún skrifaði bréfið. Hún sagði, að sér hefði þótt leiðinlegt,
að geta ekki kvatt hann almennilega, áður en hún hefði farið frá
Hvammi. Hún hefði ætlað að skrifa honum; en á þVí heimili sæist
hvorki blek eða pappír. Hún sagðist ennþá vera óráðin, en samt
byðust sér dágóðar vistir. En sér fyndist hún hvergi geta hugsað
til að vera, nema í blessuðum dalnum, nálægt honum. Þórður gat
sér þess til, að hún hefði grátið yfir bréfinu, því að skriftin var
klesst af einhverri bleytu, sem hafði svo verið strokin burtu. Það
er sárt fyrir karlmann að hugsa til þess, að stúlkan hans gráti af
þrá eftir nærveru hans, og geta þó ekkert gert til þess að hún
verði ánægð. Þetta næsta ár yrði voðalega lengi að líða, en svo
yrðu þau alltaf saman úr því — allt lífið í gegn. Það ætlaði hann
að skrifa henni í næsta bréfi. Hann las bréfið á garðabandinu í
ærhúsinu á hverjum morgni, þangáð til það var farið að verða
óhreint, þá læsti hann það niður í koffort hjá hinu bréfinu. ----
„Ekki eru nú öll vandræðin búin, hvað vinnufólkinu við
kemur, þó að Gróa Péturs sé væntanleg á heimilið með vordögun-
um“, sagði Jón hreppstjóri einn morguninn, þegar allir sátu við
matborðið. „Einhvern vinnumann þurfti víst að fá sér, úr því að
Sigga hefði dottið það í hug að fara að vista sig hjá „karlinum“:
Svo var Kristján kaupmaður almennt kallaður.
„Já“, sagði Siggi. „Það var meiri skollans vitleysan í mér, að
gera það; þó að skemmtilegt sé við sjóinn, þá er ég farinn að iðrast
eftir því fyrir löngu. En ég get ekki verið að gera graut í því
héðan af. Líklega kem ég hingað aftur næsta vor“.
„Það þætti mér líklegt að þú gerðir“, sagði Borghildur. „Það
er leiðinlegt, af þú þarft að eyðileggja allar skepnurnar þínar
fyrir þetta flakk í þér“.
Þá var það Manga, sem tók til máls: „Ef ég fæ að fara út að
Þangstöðum um páskana, skal ég reyna að útvega vinnumann“.
„Það er nú líklega sjálfsagt, að þú fáir að fara, og það ríðandi",
sagði Jón.
Og svo fór Manga ríðandi á reiðhesti húsmóðurinnar út að
Þangstöðum á skírdagsmorgun, sem þá bar upp á fyrsta sumardag,
og var því tvöfaldur hátíðisdagur, enda var hún ánægjuleg á svip,
þegar hún reið úr hlaði. Á annan páskadag kom hún heim aftur,
alveg heil á húfi, þó að Siggi hefði fullvissað önnu um það, að
Stjarni henti henni af baki og mélmölvaði í henni hvert bein, eða
kæfði hana í einhverri keldunni úti á Ströndinni. Því auðvitað
kynni hún ekki að sitja á hesti frekar en aðrir þar útfrá.