Lögberg - 20.01.1955, Page 7

Lögberg - 20.01.1955, Page 7
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 20. JANÚAR 1955 Trúarhreyfingar . .. Framhald af bls. 2 spásagnamenn Rwala-hirðingj- anna, hlýtur ósjálfrátt að minn- ast orða Mika spámanns um falsspámennina, þá, „er boða hamingju meðan þeir hafa nokk- uð tanna milli, en segja þeim stríð á hendur, er ekki stinga neinu upp í þá.“ (Mika 3, 5.). Spásagnamenn Rwala-hirð- ingjanna — „Þjóð leyndardóm- anna“, eins og þeir kalla sig, minna að mörgu leyti á spá- menn ísraels á frumstigi spá- mannsþroskans. Aðaláherzlan er lögð á, að spásagnamaðurinn gefi goðsvar. Hann sækist eftir hrifningarástandinu til þess að öðlast vitneskju frá æðra heimi, þar sem alla þek'kingu og allan fróðleik er að finna. Dervischar Múhammeðstrúin er lögmáls- og helgisiðatrú. Innileiki og hrifnæmi er henni eiginlega mjög fjarlæg hugtök. Hún krefst þess, að ákveðnum fyrir- mælum sé hlýtt, en talar lítt til tilfinninganna. Sé farið eftir hinum ytri fyrirmælum, er öllu óhætt og um hugarfarið eða hug- hrif er sjaldan spurt. Þó hafa komið fram ýmsar hreyfingar og stefnur meðal Múhammeðstrúarmanna, sem ganga í aðrar áttir. Þrám hjart- ans skal engu síður svalað en spurningum heilans. — Múham- meðstrúarmenn eru snillingar að svara trúfræðilegum spurning- um og er það heil vísindagrein hjá þeim, hin svokölluðu „fiqh“- vísindi. Fiqh þýðir fræði, og síð- an svar við trúfræði- og lög- fræði-spurningum. — Hin þekkt- asta af þessum stefnum er hreyf- ing dervischanna, sem náð hefur mikilli útbreiðslu hvarvetna löndum Múhammeðstrúarmana, í heimi Araba. Orðið dervich er persneskt og þýðir: fátækur. Dervischarnir mynda með sér félög, ekki óáþekk klaustur- reglum Vesturlanda. Flestir búa saman í eins konar klaustrum, °g nefnast þau „tekije“ á arab- ísku. Aðrir eru kvæntir og búa með fjölskyldum sínum. En allir koma þeir iðulega saman til helgihalds og guðsþjónustu- iðkana. — Þeir hafa um hönd ýmsar siðvenjur og iðka margs konar æfingar. Tilgangurinn með þessu er þó sá fyrst og fremst að komast í hrifningar- ástand. Þá hrópa þeir og kalla, gera líkamsæfingar, syngja og dansa. Á stöku stað er hljóð- færasláttur, og fyrir kemur það einnig, að æsandi lyf eru notuð, eða þátttakendurnir særa sig með beittum hnífum eða gló- andi járnteinum. — Hitt er og algengt að meinlæti eru um hönd höfð: Fasta eða þjálfun í því að halda niðri í sér andanum. Fyrir hverju klaustri eða dervisch-hreyfingu er foringi, „sheik“. Hann stjórnar æfingun- um og hann kennir meðlim- unum, hversu þeim megi auðnast að ná sælu hrifningarástandsins, og er öðrum fróðari í öllu, sem lýtur að leyndardómi þess. Hann er þess vegna fær um að inna af hendi ýmis konar máttarverk, sem öðrum eru um megn. Hann getur læknað, séð sýnir, horft inn í framtíðina, haft áhrif í órafjarlægð. — Sál hans getur yfirgefið líkamann og farið um ríki og álfur. Hann getur upp- hafið þyngdarlögmálið og svifið í lausu lofti. Meðal dervisch- anna eru slöngutemjarar al- gengir, sverðagleypar og þeir, sem neytt geta elds án þess þá saki. — Hver dervich reynir að líkjast foringja sínum og öðlast sama mátt sem hann. Þegar dervischinn er í hrifn- ingarástandi flytur hann iðulega goðsvör og þá eru ýms vanda- *nál borin undir hann og hann Jeysir úr þeim. Hafa sumir „sheikanna“ orðið allvoldugir sfjórnmálaleiðtogar og gjarna verið ráðamenn í herferðum eða Þegar önnur stórmál kröfðust úrlausnar. Það má þekkja dervischana á klæðaburði þeirra. Hver der- visch-regla hefur sinn sérstaka búning. Sumir dervischar klæð- ast skinnfeldi, aðrir ekki, en allir hafa þeir eitthvað, sem greinir þá frá öðrum mönnum, hvort sem það nú er höfuðbún- aðurinn, möttlarnir, mittisborð- arnir eða eitthvað annað. Ýmislegt í fari, framkomu og skipulagi dervischanna og reglna þeirra bendir greinilega í átt til spámannsstefnanna. Þrennt er þó skýrast: Samlífið í klaustur- húsunum ,foringinn, sem ræður starfi og stefnu manna sinna og síðast en ekki sízt hinn sérkenni- legi klæðaburður og tilhneiging- in til að skera sig úr að því leyti. — En að hinu leytinu er augljós munur á þessu tvennu, spámannahreyfingunum annars vegar og dervischa-reglunni hins vegar. Æfingarnar, sem dervischarnir hafa um hönd og hrifningarástandið, sem þeir leitast við að komast í, er ekki fyrst og fremst eftirsóknarvert til þess að öðlast þekkingu og reynslu, sem komi öðrum og samfélaginu að haldi, heldur er tilgangurinn sá að njóta dýpstu sælu og unaðar í algleymi hrifn- ingarinnar. Boðskapur eða kenning og fræðsla skipar ekki sama rúm hjá dervischunum og hjá spá- mönnunum, heldur er þráin að njóta og hverfa á vit guðdómsins komin í þess stað. Mun hér gæta persneskra eða indverskra á- hrifa. Dervischahreyfingin hefur orðið fyrir áhrifum víða að og gætir þess að sjálfsögðu. Hitt er jafnljóst, að forn hugsunar- háttur semitískur og gamlar venjur eru þar varðveittar og geymdar. Horfins tíma gætir í hugsun og siðum. —Alþbl., 14. des. Forspá Jónasar Grjótgarðs Jónas bjó á Grjótgarði í Glæsi- bæjarhreppi í Eyjafjarðarsýslu. Auknefni þetta var af því komið, að hann var meistari að hlaða grjóti og fást við það. Fékkst hann víða við garðhleðslu og vatnsbólagröft. S t e r k u r var hann mjög og heilsuhraustur, greindur að eðli, sérlundaður nokkuð, ölkær mjög og þótti stundum blendinn í lund. Nú var það sumarið 1877 að hann var að grjóthleðslu norður í Laxárdal í Þingeyarsýslu og Hermann Jónasson (síðar bú- fræðingur) með honum. Var á kalt veður og unnu þeir naumast sér til hita. Þótti Hermanni sem Jónas væri eitthvað fályndur og annarlegur þenna deg. Segir Her 1 mann við hann, er þeir voru sestir að snæðingi: — Það er mikill kuldi um þennan tíma árs, að maður skuli ekki geta unnið sér til hita. Það er skárri veðráttan á þessu land! — Já, segir Jónas, þú segir það áður en lýkur. Það fer nú að byrja hið vonda, svo að á þessari öld hefur eigi annað eins komið. Fólk mun flýa unnvörpum til Ameríku, skortur og harðæri vofir yfir og jafnvel deyr fólk úr harðrétti. Hermann segir: — Þetta getur ekki orðið, þar sem góðæri eru og menn standa sig nú vel. — Jæja, svona verður það nú samt, sagði Jónas. Allt mun ama að, aflaleysi sum ár, gróðurleysis og óþurrka sumur og þar af leið- andi fjárfellir, hafísár hin mestu, afar frostharðir vetur, ill verzlun og skuldabasl. Og sótt kemur upp svo manndauði verð- ur. —Hve lengi mun þetta standa? spurði Hermann. — Tíu ár. Þá batnar að fullu og þá rennur upp blómaöld Is- lands, og þarf þá eigi að kvíða um sinn. Þá eykst menntun og framfarir, menn verða gætnari í búskap sínum, því óárin og skað- inn hafa gert menn hyggna. Ætli ég lifi það? spurði Her- mann. — Að líkindum, en ég ekki, sagði Jónas. — Þetta er nú vitleysa úr þér, sagði Hermann, þú ert hraustari en ég, þótt yngri sé, og er allt þetta næsta ótrúlegt. Þá svaraði Jónas: — Hafðu það þá til marks um að þetta mun fram koma, að inn- an skamms muntu frétta lát mitt og mun þá fleira eftir fara. Skildu þeir svo talið. Að 12 dögum liðnum frétti Hermann lát Jónasar. Hann hafði riðið í Húsavíkurkaupstað, drukkið sig fullan, er oft bar við, datt af baki á heimleiðinni og lenti með höfuðið á steini, svo að það varð hans bani. ☆ Sögu þessa ritaði Jón Borgfirð ingur eftir Hermanni og árið 1888 bætir hann þessu við: — Þykir nú allt þetta fram komið. Frostaveturinn mikli var 1880-81. Hafísár voru og fram á sumar, gróðurleysi einnig og ill nýting 1882 og 1886. Dílasóttinn var sumarið 1882 og jafnvel deyði fólk úr harðrétti, 2 eða 3 menn í Fljótum og Aðalvíkur- sókn, 2 á Akranesi sökum bjarg- arleysis; undir Jökli og á Nesjum suður alls um 8 manns. Eftir vonda sumarmálakastið og einkum uppstigningardags- kastið 1887, skifti um ársæld til lands og sjávar. Seirini hluti vor- sins var góður, sumarið einhver mesti grasvöxtur (síðan 1877), sumarið afar gott til heyverkun- ar. — Aflabrögð heldur góð. Veturinn 1887-88 meðalvetur og góður sums staðar, en vorið þá kalt. Sumarið eitthvert hið bezta á öldinni, heyin ágæt og nýting þeirra, en þó voru þau í ir minna lagi. Veðráttan (um haust ið) sem á vordag, oft 5-8 st. (nema nokkra daga um réttirn- ar). Mokfiski uppi í landsteinum á Suðurlandi og Vestfjörðum. Heilbrigði almenn og góð höld á skepnum. (I.B. 520, 4to—Sj,á ennfremur Þjóðsögur Ólafs Davíðssonar II, bls. 198-199). Dvergarnir, sem lifa flökkulífi í frumskógum Afríku Þykir sjálfsagl að eiga hálfa lylft eiginkvenna, sem keyptar eru fyrir vægt verð, en krefjast hárra skaðabóta, ef einhver konan strýkur heim Grein þessi fjallar um líf og hætti hins dvergvaxna negra- ættbálks, Pygmeanna, er hafast við í frumskóginum meðfram Ituri-fljótinu í miðri Afríku. Greinin er rituð fyrir Tímann af sænska blaðamanninum Axel Eriksson, sem er mjög víðförull og hefir ritað fjölda ferðagreina fyrir mörg blöð í heimalandi sínu og víðar. I iðrum, frumskógarins við Ituri-fljótið nyrzt í Belgiska Kongó búa nokkrir ættbálkar Pygmea. Á landssvæði þessu, sem er að mestu óþekkt hvítum mönnum, er þögnin tíðum rofin af ópum Pygmeanna og fjölda- söng apanna, og stundum, þegar fyrstu geislar sólarinnar eru að reyna að brjótast inn í dimman skóginn ,yfirgnæfa öskur hlé- barðanna og ljónanna öll önnur hljóð skógarins. Þetta drungalega umhverfi, sem liggur langan veg frá höf- uðstað hinnar víðlendu nýlendu, er að mestu órannsakað, og lands, svæði hvíta mannsins eru víðs fjarri. Jafnvel trúboðarnir hafa ekki sýnt neinn sérstakan áhuga fyrir Pygmeunum, en þrátt fyrir það hendir það einstöku sinnum að ferðalangar fái nokkur kynni af þessum frelsiselskandi, frum- stæða þjóðflokki. hinum frumstæðu bogum sínum að vopni, lagt að velli ótrúlega stór dýr. Enda verður hverjum sönnum Pygmea ekki skotaskuld úr því að hæfa fugl á flugi með boga og ör. Fiskimenn eru þeir einnig góð- ir. Net sín gera þeir úr sterkum og seigum viðartágum, leggja þau síðan hlið við hlið í árnar og verður yfirleitt gott til fiskjar, án nánari fyrirfram rannsóknar á því, hvár veiða sé helzt að vænta. „Heilagur trjábútur" á flakkinu meðferðis Kaupið Lögberg VIÐLESNESTA ÍSLENZKA BLAÐIÐ Á stöðugu ferðalagi Pygmearnir kalla sig „batwa“, sem þýðir á máli þeirra „lítill maður.“ Enda eru þeir lágvaxn- verða sjaldan hærri en 1 metri og 42. sentimetrar, en lík- amir þeirra eru fagurskapaðir. Lífsbarátta þeirra gerir það að verkum, að þeir eru vöðvastælt- ir. Eins og flestir aðrir negra- ættbálkar, hafa þeir sterkar og skjall hvítar tennur. Og stóru, svörtu augun þeirra endurspegla að jafnaði góðvild og lífsgleði. Pygmearnir líta á þá negra, sem hafa fasta bústaði og reglu- legt samneyti við hvíta menn, sem sér æðri. Samt taka þeir flökkulífið og frelsið fram yfir annað, enda þótt lífsbaráttan í frumskóginum sé æði hörð. Þeir lifa af veiðum, og staldra sjaldan lengi við á sama stað. Þeir eru leiknir veiðimenn, og geta með Á flakki sínu hafa Pygmearnir ávallt meðferðis hinn „heilaga trjábút.“ Það eru helzt konurnar, sem fá að snerta þennan dýrgrip, sem er notaður til að dansa kring um í tunglskininu, þegar skíra skal börnin, eða þegar eldri með- limir fjölskyldunnar koma í heimsókn. Fjölkvæni er alsiða meðal Pygmeanna. Sjálfsagt þykir að eiga „hálfa tylft“ eiginkvenna, sem yfirleitt eru keyptar frá nágrannaættunum. Verðið, sem greitt er fyrir unga stúlku', er venjulega tvær geitur, eða tíu húðir. Brúðkaupið er hátíðlegt haldið að næturlagi með dansi og trumbuslætti. Stundum kemur það fyrir, að eiginkona h 1 e y p u r burt frá manni sínum og leitar skjóls hjá foreldrunum. Þegar slíkt skeður safnast ættin saman kringum „trjábútinn heilaga,“ og eru þá notaðir þrír bananar til að ganga úr skugga um, hvað gera skuli í málinu. Þeir eru grafnir í jörð á einhverjum þeim stað. Þar sem vitað er að rottur hafast við. Eftir fyrirfram ákveðinn tíma eru þeir svo grafnir upp aftur, og eftir því hve mikið hefir ver- ið nagað af ávöxtunum er tekin ákvörðun um, hvort heimta skuli konuna aftur, eða skaðabætur í hennar stað. Ef nágrannaættin neitar að skila konunni eða greiða skaðabætur, er venjulega gerður út leiðangur til hefnda. Floknar venjur I viðskiptum Pygmeaættbálk- anna í Belgiska Kongó ríkja all- flóknar venjur. Áður en boðberi er sendur til nágrannaættbálk- sins, er ófrávikjanleg regla að senda mann til að boða komu hans. Þessi venja á að tákna að það, sem boðberinn hefir að flytja, sé friðsamlegs eðlis. Ef fyrri sendimaðurinn fær innileg- ar móttökur og er leystur út með gjöfum, er fengin full vissa fyrir því, að þeir, sem á eftir koma eru velkomnir, en komi hann aftur með tómar hendur, er það merki þess að nágrannaættbálk- urinn æskir ekki- neinna heim- sókna. Eftir það leiðir af sjálfu sér að um frekara samneyti er ekki að ræða milli ættbálkanna, þótt ekki sé stofnað til ófriðar fyrir þessar sakir. Verða ungu menn- irnir þá að leita sér kvenna hjá öðrum ættbálkum, sem ekki eru óvinveittir. Þ e g a r Pygmeahöfðingi sér fugl setjast á „trjábútinn helga,“ er það tákn þess að ættbálkur- inn semji frið við alla granna sína. Þeirri reglu fylgir höfðing- inn skilyrðislaust. Áætlað £r, að tala Pygme- anna, sem búa við Ituri-fljótið, sé um það bil 30 þúsund. En þeim fer stöðugt fækkandi, og með þeim hverfa einnig mögu- leikar hvíta mannsins til að rann saka nánar þennan hluta af Kongó. — TIMINN, 24. des. Þegar lífsmagnið þverrar Miðaldrl verSa samfara ýmis vandamál varðandi heilsu og lífsmagn. Og þá kemur til greina Wam- pole’s þorskalýsi. ÞaS er ekki einungis hressilyf, heldur, verulegur heilsugjafi þrung- inn auðugum bætiefnum svo semD, járni og öðrum málmefnum, er koma í veg fyrir óþæg- indi, sem frá fæðu stafa, en, endurvekja áhuga og starfsþrótt. Kaupið flösku— yður fellur hið ljúfa bragð í geð. EXTRACT 0F COD LIVER fXTRBCT COD LtVER T".; © .... 5 ON U ‘I?5 H KW-I Meðal hlunninda í viðskiptum við bankaútibú . . . Nœsti hanki yöar er nauösynlegur hlekkur milli bygöarlags yöar og aUra bankaviöskipta i heiminum Eftr því sem bygöarlog þróast, fœrir bankaþjónustan út kvíar til aö fullnœia vaxandi þörfum f^afskektum bygöum njóta Canadabúar hinnar fullkomnustu bankaþjónustu og sama öryggis Bankaviðskiptum í Canada er þannig háttað, að forstjóri hins næsta útibús veitir yður aðgang að öllum fríðindum, þekkingu og reynslu, sem bankinn í heild sinni táknar. Hann hefir útibú alt yfir Canada, er hafa sambönd um allan heim. Hlunnindin, sem útibúin veita til að fullnægja viðskiptaþróun Canada, koma daglega í ljós vegna hinnar ágætu þjónustu, er útibúið veitirvyður. Bankarnir, sem þjóna bygðarlagi yðar

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.