Lögberg - 27.01.1955, Blaðsíða 1

ANYTIME
— ANYWHERE
CALL
TRANSIT - SARGENT
SILVERLINE TAXI
5 Telephone Lines
20-4845
ANYTIME — ANYWHERE
CALL
TRANSIT - SARGENT
SILVERLINE TAXI
5 Telephone Lines
20-4845
€8. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 27. JANÚAR 1955
NÚMER 4
Finnur Johnson fró Melum lótinn
HEYRT OG SÉÐ
í Norður-Nýja-íslandi
Síðastliðið föstudagskvöld lézt
á Betel á Gimli, Finnur Johnson
frá Melum í Hrútafirði, fæddur
6. Marz 1868. Hann var skýr-
leiksmaður hinn mesti, stundaði
nám við Möðruvallaskóla, en
fluttist til Winnipeg árið 1893 og
kvæntist ári síðar Guðrúnu Ás-
geirsdóttur ættaðri úr Borgar-
firði hinum meiri, hæfileika-
konu, vel að sér til munns og
handa; þau eignuðust þrjú
mannvænleg börn, Ásgeir, er
féll í fyrri heimsstyrjöldinni,
frú Önnu Duncan, sem búsett
er í Antler í Saskatchewan-
fylkinu, og J. Ragnar Johnson
lögfræðing og ræðismann ís-
lands í Toronto. Konu sína misti
Finnur árið 1947, en þremur
árum áður var þeim haldið fjöl-
ment og virðulegt samsæti í til-
efni af hálfrar aldar hjónabands-
afmæli þeirra.
Klofinn
þingflokkur
Þessa dagana standa yfir um-
ræður í sambandsþingi í Ottawa
um aðild Canada að London-
París sáttmálanum, er fram á
það fer, að Vestur-Þýzkalandi
verði veitt fullkomið sjálfstæði
og réttur til hervæðingar innan
vébanda Norður-Atlantshafs-
bandalagsins; utanríkisráðherr-
ann, Mr. Pearson, fylgdi málinu
úr hlaði með íturhugsaðri ræðu
þar sem hann lagði áherzlu á
það með óyggjandi rökum, hve
óhjákvæmilegt það væri til að
verjast rússneskri ásælni, að
itreysta varnir Vestur-Evrópu
svo sem framast mætti verða, en
slíkt myndi eigi lánast án þátt-
töku Vestur-Þýzkalands. For-
ingjar Liberala, íhaldsmanna og
Social-Credit sinna mæltu ein-
róma með framgangi málsins og
slíkt hið sama gerði leiðtogi
C. C. F. flokksins, Mr. Coldwell;
en er til átaka kom, klofnaði
flokkur hans, og tók Mr. Stanley
Knowles að sér forustu þeirra
flokksbræðra sinna, er töldu
endurhervæðingu Vestur-Þýzka
lands harla varhugaverða eins
og ástatt væri, en hvað, sem um
það er, verður sáttmálinn sam-
þyktur með yfirgnæfandi meiri-
hluta.
Tveir nýir róðherrar
Forsætisráðherrann í Mani-
toba, Mr. D. L. Campbell, gerði
heyrinkunnugt á mánudaginn
var, að tveir nýir ráðherrar tæki
sæti í ráðuneytinu nú þegar, og
eru það þeir M. N. Hryhorczuk
þingmaður Ethelbertkjördæmis,
sem tekur við dómsmálaráð-
herraembætti af Mr. Schultz, og
Robert W. Bend frá Rockwood,
er veita skal heilbrigðismála-
ráðuneytinu forustu.
Mr. Hryhorczuk er lögfræð-
ingur að mentun 49 ára að aldri
og hefir setið á þingi síðan 1949.
Hann er af Úkraníu ættum og
átti faðir hans sæti á fylkisþingi
í fulla tvo tugi ára.
Mr. Bend hefir með höndum
skólastjóraembætti í Stonewall
og stendur rétt á fertugu.
Mr. Morton hefir vegna heilsu-
brests látið af ráðherraembætti
oþinberra mannvirkja, en verð-
ur framvegis í ráðuneytinu án
sérstakrar stjórnardeildar; við
embætti hans tekur Mr. Bell,
áður heilbrigðismálaráðherra.
Foreldrar Flnns voru þau Jón
Jónsson bóndi á hinu kunna
ættaróðali, Melum, og Sigurlaug
Jónsdóttir; höfðu þau um langan
aldur málaforustu með höndum
í bygðarlagi sínu, voru bæði vel
að sér ger og af gáfufólki komin;
tvö systkini Finns urðu þjóð-
kunn vegna ritstarfa sinna, þau
séra Jón í Stafafelli og frú
Ingunn á Kornsá í Vatnsdal.
Lengstan hluta starfsævi sinn-
ar í þessu landi starfaði Finnur
við grávörufirma í þessari borg,
en er hann lét af þeim starfa
gaf hann sig við bókasölu og
blaðamensku; hann var árlangt
aðalritstjóri Lögbergs og í mörg
ár meðritstjóri blaðsins; hann
var ritfær vel og skyldurækinn
um öll sín störf; iðjumaður var
hann mikill og þess vegna kom
hann tíðum meiru í verk en
þeir, sem sprettharðari voru.
Finnur var góður samverka-
maður og það engu síður þó
maður sæi ekki ávalt auga til
auga við hann um lífsskoðanir
og ýmis mannfélagsmál; hann
var vel heima í íslenzkum forn-
bókmentum og gat í sínum hóp
verið manna fyndnastur í til-
svörum; hann tók allverulegan
þátt í íslenzkum mannfélags-
málum, einkum þó í kirkjumál-
um, bæði sem féhirðir íslenzka
lúterska kirkjufélagsins og sem
skrifari Fyrsta lúterska safnað-
ar; slíkum málum unni hann af
heilum hug og helgaði þeim
óskipta krafta.
Finnur Johnson lifði lífi hinna
kyrlátu í landinu og að sama
skapi varð ævikvöld hans frið-
sælt og fagurt. Útförin var gerð
frá Fyrstu lútersku kirkju að
báðum börnum hans viðstöddum
og fjölmennum hópi vina. Dr.
Valdimar J. Eylands flutti
kveðjumál; Mrs. Lincoln John-
son söng einsöng, en við hljóð-
færið var Mrs. E. A. ísfeld.
Ánægjuleg
kvöldstund
Icelandic Canadian Club hefir
nú í allmörg ár haldið vandaða
samkomu síðla í janúar; hafa
þessi árlegu mót jafnan verið vel
sótt og skemmtileg, og hið síð-
asta, er haldið var á föstudags-
kveldið í Marlborough Hotel,
var ekki þeirra sízt. Þegar sezt
var að borðum flutti Dr. Valdi-
mar J. Eylands borðbæn, og
meðan snæddur var kveldverð-
ur var leikið á píanó. Forseti fé-
lagsins, W. J. Lindal, dómari,
stjórnaði samkomunni. Kynnti
hann George Sharpe borgar-
stjóra og Mrs. Sharpe fyrir
gestunum og ávarpaði borgar-
stjórinn þá nokkrum hlýjum
orðum.
Aðalræðumaður kveldsins var
séra Stefán Guttormsson frá
Cavalier, North Dakota. Flutti
hann mergjaða ræðu um andlega
arfleifð Vestur-Islendinga á svo
áhrifamikinn hátt, að hann hreif
hlustendur. Væntanlega birtist
þetta ágæta erindi í Icelandic
Canadian ritinu á næstunni.
Mrs. Guttormsson sat mótið
með honum. J. Th. Beck, vara-
forseti Icelandic Canadian Club,
þakkaði ræðumanni fyrir erind-
ið og þeim hjónum fyrir komuna.
Dr. Valdimar J. Eylands, for-
seti Þjóðræknisfélagsins og Art
Swainson, forseti Leifs Eiríks-
sonarfélagsins, fluttu kveðjur og
árnaðaróskir af hálfu félaga
sinna. Jón K. Laxdal, aðstoðar-
skólastjóri við Kennaraskólann,
hafði fengið þrjá nemendur
þaðan til að skemmta með píanó-
og fiðluleik, og var gerður góður
rómur að leik þeirra. Þá var
stiginn dans fram undir mið-
nætti, og skemmtu menn sér hið
bezta.
—I. J.
17YRIR nokkrum dögum datt
mér í hug að heilsa upp á
Snæbjörn Snorrason Jónsson í
Framnesi og spjalla við hann
um liðna tíð. Eins og kunnugt er
var Snæbjörn oddviti í byggð-
inni Bifröst um 10 ára skeið.
Hann er sonur hjónanna Snorra
Jónssonar og Kristjönu Sigurð-
ardóttur, sem bjuggu í ísafoldar-
byggð. Snæbjörn var eins árs
að aldri þegar hann fluttist með
foreldrum sínum til þessa lands.
Hann fæddist á Fjöllum í Keldu-
hverfi í Norður-Þingeyjarsýslu
árið 1882.
Þar sem Snæbjörn ólst að
nokkru leyti upp hét í þá daga
Isafoldarbyggð, en er nú ekki
lengur til, og af því að Snæbjörn
er einn af þeim fáu mönnum
lifandi, sem tók þátt í þróun
þessarar byggðar, unz hún eyði-
lagðist af flóði árið 1903—1904,
datt mér í hug að spyrja hann
dálítið um þessa sveit.
—. Hvar var þessi byggð og af
hverju fékk hún nafnið ísafold?
— Byggðin var á Township
24, Range 4 East, 2 mílur á norð-
urbrautinni við Riverton, og
byggðin var ekki nefnd fyrr en
pósthúsið var reist undir hand-
leiðslu Péturs Bjarnasonar.
Hann var frumkvöðull að nafn-
inu og var í sveitarráðinu,
mælskur maður mjög og greind-
ur. Sveitin fékk eiginlega nafnið
sitt vegna þess að vatnið úr
Winnipegvatni flæddi upp yfir
landið næst fjörunni og þar
fraus það þegar það haustaði að.
— En hvenær settust fyrstu
búendur að í þessari sveit?
— Það var árið 1885; það voru
tveir menn, sem hétu Jón Jónas-
son, sem kallaði jörðina sína
Reykhóla, og Stefán Jónsson, er
nefndi sinn bæ Reynistað. —
Næsta ár kom pabbi minn,
Snorri Jónsson, og skírði jörð
sína Hólm. Ári seinna fluttist
Ingimundur Guðmundsson í
byggðina og kallaði landið sitt
Skarð, því kona hans, Solveig,
var frá Skarði við Breiðafjörð.
Þá komu Gestur Sigurður og
Guðmundur Finnsson, og jörð
Guðmundar hét Borgarnes. Rafn
Jónsson, Breiðfirðingur, kom
árið 1887 og jörð hans hét Vatns-
nes. Sigfús Jónsson frá Starmýri
við Álftafjörð nefndi land sitt
Starmýri. Næsti bær hét Blómst-
urvellir og þar var tvíbýli.
Bergur Jónsson, Skaftfellingur,
og Jón Hornfjörð, einnig Skaft-
fellingur, bjuggu þar. Og hér
mætti ég bæta við, sagði Snæ-
björn, að fyrsta skólahúsið okk-
ar var á Blómsturvöllum og
kennarinn hét Guðrún Jó-
hannsdóttir, sem giftist Ingvari
Búasyni hinum greinda frá Sel-
kirk. Þá var Bjarnastaðahlíð og
þar bjó Björn Björnsson, Skag-
firðingur. Þá næst Sigríðar-
staðir, sem var tvíbýli, sem Jó-
hann Jóhannsson og Páll Guð-
mundsson áttu. Á Flugustöðum
bjó Eiríkur Hrafnkelsson frá
Hornafirði. Á Óslandi bjó Vig-
fús Bjarnason, og þar fyrir
norðan Agúst Magnússon og
bróðir hans Guðmundur, sem
komu frá Brandon í Manitoba,
og kölluðu bæinn sinn Brandon.
Jón Jónsson kallaði jörðina sína
Framnes, og vestan við hann
bjó Þórarinn Stefánsson (faðir
Páls og Stefáns í Árborg) á Hey-
tanga.
— Já, en hvað var landið stórt
hjá hverjum?
— Hver bóndi fékk 160 ekrur,
en enginn bætti við jörð sína
sökum óhagstæðra kringum-
stæðna.
— Hvað áttu við?
— Ég á við það, að skógur var
svo mikill og lapdið blautt, að
mönnum fannst það ekki borga
sig að leggja meira land undir
sig-
— Og hvernig komust menn af
í ísafoldarbyggðinni?
— Býsna vel. Allir bjuggu að
sínu og höfðu nóg að bíta ág
brenna.
— Höfðu bændur nokkrar
skepnur að ráði?
— Já, þegar þess er gætt, að
þeir komu til þessa lands með
tvær hendur tómar, var það talið
gott í þá daga hjá okkur, að á
hverjum bæ voru frá 6—8 kýr,
dálítið af hænsnum og 10—15
kindur. Auk þess átti hver bóndi
bát og fiskurinn var meiri þá en
nú í vatninu.
— Var ekki fiskurinn saltaður
eins og heima á Islandi?
— Jú, við söltuðum og reykt-
um fiskinn, en á veturna var
hann sjálffrosinn úti og notaður
eftir þörfum.
— En með hverju keyptuð þið
vörur til heimilisþarfa?
— Við seldum kjöt og fisk til
Riverton.
— Var nokkur kornrækt hjá
ykkur?
— Jú, á tveim stöðum, á Reyni
stöðum og Reykhólum.
— En segðu mér Snæbjörn,
hvaða aðferð notuðuð þið til að
veiða fiskinn?
— Við höfðum auðvitað net,
sem við riðuðum sjálfir úr
sterkum tvinna og einnig öngla
á línu. Á hverjum stokk voru
50 önglar, og einu sinni sem
oftar beitti ég með froskum, sem
var bezta beitan, og í þetta
skipti fékk ég fisk á hvern öngul.
Línufiskirí var á vorin, en á
vetrum notuðum við netin.
Bláfuglinn
Eftir ARTHUR S. BONNE
Þú Bláfugl, ó Bláfugl,
hvert ber þig og hvetur?
Hér ennþá er snjór,
og enn er hér vetur.
ÍÉg fljúgandi leita
— og finna mun senn —
þann friðsæla bústað,
sem dauðlegir menn
sér allflestir kjósa,
og eins erum við:
Við elskum þann bústað;
já, rétt eins og þið.
Að bústað ég leita,
sem byggður er tveimur:
Hann blessar og tignar
hinn mannlegi heimur.
Því flýg ég og hvorki
ég hvílist né sezt
unz hitti ég þann,
sem geðjast mér bezt.
En Bláfugl, ó Bláfugl,
hví blístrar þú glaður,
er blóm — jafnvel þistla —
hér sér enginn maður?
En smáviðir gulna,
og lækur er laus:
Ég langbezta staðinn
á jörðinni kaus.
Ég ástvinar leita —
sú gleði! — það gaman!
er gæfunnar megum
við njóta þar saman.
Sig. Júl. 'Jóhannesson,
þýddi.
— Og hvernig voru húsakynni
hjá ykkur í þá daga?
— Bæði íbúðarhús og útihús
voru byggð úr vi§ í bjálkakofa-
stíl. íbúðarhúsin voru frá 15
fetum á lengd og 15 fet á breidd
allt upp í 24 fet á lengd og 24
fet á breidd. Kalk-sements-
blanda var látin milli stauranna
í veggjunum til að koma í veg
fyrir trekk.
— Og hvernig var vatn til
neyzlu?
— Það var tekið úr brunnum
18—20 feta djúpum; var það gott
vatn og tært og ekkert kalk í því.
— Geturðu sagt mér nokkuð
um trúarlíf Isafoldarbúa á þess-
um árum? Var nokkur prestur
hjá ykkur?
— Við höfðum engan prest og
það var ekki messað oftar en
einu sinni á ári. Fyrst var það
séra Oddur Gíslason, sem annað-
ist guðsþjónustur og seinna
séra Rúnólfur Marteinsson, sem
þá var ungur maður og búsettur
í Winnipeg.
— En var ekki lesinn kveld-
lestur, eins og tíðkaðist heima á
íslandi?
— Jú, það var gert sums stað-
ar. Ágúst Magnússon og bróðir
hans í Brandon lásu stundum
fyrir fólkið í skólahúsinu og þeir
góðu menn stofnuðu einnig
sunnudagaskóla, sem haldinn
var á sumrin, er starfaði í 2 ár
eða svo.
Var nokkuð skemmtanalíf í
ísafoldarbyggð?
— Það var lítið um það. Stund-
um var komið saman og kvæði
lesin upp, og einu sinni á ári,
þegar skólanum var sagt upp,
var dálítil skemmtun í sambandi
við það; annars var ekkert nema
vinnan.
— Var mikið af villtum dýr-
um í byggðinni í þá daga?
— Já, kanínurnar voru geysi-
lega margar, sömuleiðis rjúpur,
gæsir og endur. Þetta var allt
björg í bú, sem menn notuð sér
óspart og dýrin voru skotin með
haglabyssu — þeirri einu, — sem
til var í þá daga.
— Geturðu ekki sagt mér eina
skemmtilega sögu frá byggð-
inni?
— Ja, það skeði ekki mikið, en
ég man að einu sinni kom mjög
stórt bjarndýr með hvolpa sína
úr skóginum og nam staðar við
pósthúsið. Fólkið í húsinu sá
dýrin í gegnum gluggana og
varð þess vart, að móðirin byrj-
aði að þefa í kringum húsið.
Hún hafði fundið lykt af brædd-
um tólg, sem lá úti og var hún
ekki lengi að finna hann. Hús-
bóndinn, Pétur Bjarnason, var
þá ekki lengi að taka til sinna
ráða. Hann gekk út með hlaðna
Framháld á hls. 8
Kvæði eftir dr. Beck
í amerísku
Ijóðasafni
Kvæði dr. Richards Beck,
“Lincoln in Marble,” sem áður
hefir verið víða prentað, er tekið
upp í árbók skáldafélagsins “The
American Poetry League” fyrir
síðastliðið ár; félagið hefir bæki-
stöðvar sínar í Philadelphiu.
I janúarhefti hins víðlesna
tímarits “Sons of Norway,” sem
er málgagn samnefnds félags-
skapar Norðmanna í Banda-
ríkjunum og Canada og að þessu
sinni helgað 60 ára afmæli fé-
lagsskaparins, er birtur allítar-
legur útdráttur úr fyrirlestri
þeim um norrænan landnáms-
hug og framsóknaranda, sem dr.
Beck flutti nýlega á ríkisháskól-
anum í Norður-Dakota. Er út-
dráttur erindisins endurprentað-
ur annars staðar hér í blaðinu.
KVEÐJUMÁL
Guðmundar Jóhannessonar
FRA ÁRBORG
Ég þekkti allan hópinn hans;
þess heiðarlega og góða manns.
Það ljúfa og hreina hugarfar;
hvergi betur ríkti en þar.
Margt var örðugt á hans leið,
og undan stormum margoft sveið.
Því gegnum lífsins gönguför,
hann glímdi oft við mótstæð kjör.
Konan var hans hjálparhönd.
Hríðin hvarf, en sólarlönd
lýstu upp þeirra hugarheim,
og hamingjuna veitti þeim.
Börnin þeirra, bú og alt
blessaði Drottinn hundrað falt,
og gaf þeim sannan andans auð,
ást og trú og daglegt brauð.
En sjálfur var hann ör á alt;
og orð hans hvinu hátt og snjalt.
Skinu um margan skemtifund,
hin skjótu svör, hin hreina lund.
\
Það var gleði í þeirra rann;
og þar fór alltaf vel um mann.
Samfund ef ég sat með þeim,
sæll fór ég og betri heim.
-------0-------
Hnípinn sé ég hópinn þinn,
sem harmar góða vininn sinn;
og þegar tárin falla á fold
þau frjóvga þessa gróðurmold.
Þó er bjart um þessa stund,
því þú hefur aðeins tekið blund;
og vinum þínum lýsir leið
um langa tíð, þó endi skeið.
G. O. EINARSSON