Lögberg - 27.01.1955, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 27 JANÚAR 1955
3
HAAKON STENGERUP, dr. phil.:
Ferðasaga um skóldskap,
nóttúrufegurð og lifandi sögu
Maríin A. Hansen: FerSabók
um ísland. Geíin út á íorlagi
Carii Andersen
Að þessu hlaut að koma. Ein-
kennilegt er að þetta hafi ekki
gerzt fyrr að Martin A. Hansen
heimsækti ísland. Látum önnur
skáld snúa sér til suðlægari
landa og njóta suðrænnar sólar.
En norrænir vegir eru hans veg-
ir og ekki sízt aðalstöðvarnar hér
Danmörk, Noregur og ísland.
Áður hafði hann skrifað bækur
um Danmörk og Noreg og nú
hefur hann heimsótt Island. Lýs-
ir hann ferð sinni í nýrri bók er
hann nefnir „Ferðalag um ísland
sem Carit Andersen hefur gefið
út, á viðfelldin hátt, með upp-
dráttum eftir Sven Havsteen-
Mikkelsen.
Fyrir hugskotssjónum Martins
A. Hansens er ísland hið nor-
ræna kjarnaland. Það hefur
hann lært í heimsókn sinni til
Islands fyrir tveim árum enda
kom það honum ekki á óvart,
því að hann hefur lært það af
íslenzkum fornsögum.
Martin A. Hansen ferðaðist
þar eins og hann er vanur, gaf
bæjarmenningunni sem minnst-
an gaum en sökkti sér þeim mun
betur í tíma og rúm, kom aðeins
sem snöggvast til Reykjavíkur
til að svipast um í dægurmálum
þjóðarinnar og komst að þeirri
niðurstöðu með sínu glögg-
skyggna auga, að þar er einnig
svo ástatt, þróunin svo ör, að
menn geta búist við áður en var-
ir, séu hús í heilum götum -rifin
niður og ný komin upp stærri og
betri en hin fyrri áður en menn
hafa áttað sig.
Hann hefur líka orðið var við
tilveruvandamálin á Islandi.
Hvernig hægt er að varðveita
klassiska menningu, s a m f a r a
hinum öru breytingum á bænda-
þjóð til borgarmenningar, sem
lifir undir miklum áhrifum Eng-
il-Saxa.
Að mestu leyti fór hann þar
eftir fornum slóðum. Hann ber
fornsögurnar saman við upp-
runa þeirra, og skilur þær eins
og aðrir er hafa þar sömu
reynslu og hann. Að láta þær
njóta sín þegar sögusviðið sjálft
er athugað og því kynnst um það
leyti sem útlitsbreytingar verða
í lífi þjóðarinnar. Þá renna sögu-
persónurnar upp fyrir augum
hans í íslenzkum sveitum og ís-
lenzkri veðráttu. Hann kærir sig
ekki um sögu, sem sneydd er
skáldlegu lífi og telur þær eins-
kis virði, séu þær ekki táknræn-
ar fyrir lifandi líf þjóðarinnar.
Þess vegna mótmælir hann með
öllu þeim bókmenntasögulega
skilningi, að likja fornsögunum
við rómana. Hann skoðar sig
ekki sem bókmenntalegan
skemmtiferðamann. Ferð hans
er söguleg og skáldleg pílagríms-
ferð.
☆
Þessi pílagrímsför er í svipuðu
formi og bækur Martins A. Han-
sens er áður hafa komið út.
Hann vill lýsa fornöldinni og á
það leggur aðaláherzlu. í lýsingu
sinni á Þorgeir Ljósvetninga-
goða, mannin sem ákvað að Is-
lendingar skyldu taka kristna
trú kemur höfundur inn á
fyrri slóðir í ferðalaginu um Is-
land um kristnitökuna á Norður-
löndum, er hann áður lýsti í
„Orm og Tý“ við höfuðból, hans,
Ljósavatn. Þar sem hof Þorgeirs
goða var krýpur Martin A. Han-
sen andlega séð á kné, en af öll-
um Norðurlandavergum og álf-
um og tröllum velur hann sér
hið íslenzka huldufólk, er hann
dáir mest. Því þrátt fyrir brott-
resktur þeirra úr mannfélaginu
er huldufólkið eins konar kristn-
ar vofur. Hann kinkar kolli til
þeirra í morgunsárinu. Aðeins
þröngsýnir raunsæismenn telja
að sýnir hans séu vingjarnlegar
kveðjur milli skáldsins og ís-
lenzka fólksins. Raunsæismaður
er Martin A. Hansen vissulega
ekki, og því er bók hans mikið
meira en staða- og náttúrulýsing
ar. Hún er sögulegar athuganir
og bókmenntal'eg fagurfræði.
Hér er um að ræða „existentsi-
eila“ frásögn, þar sem íslenzk
náttúra og íslenzkur skáldskap-
ur er lifandi veruleiki, er hefur
haft veruleg áhrif á anda vorn
og innsta eðli. Allt'það í fortíð-
inni sem ekki hefur varðveitzt í
undirvitund okkar á heima í
forngripasafni.
I sambandi við söguna fær nú-
tímamaðurinn skilning og útsýn.
Þannig litur Martin A. Hansen á.
Þess vegna leggur hann svo
mikla áherzlu á að eyða þröng-
sýni og tilbúnum skilrúmum
milli nútíðar og fortíðar og því
dregur hann í þessari bók sinni
ísland inn í hugarheim danskrar
nútímaalþýðu.
Hann styðst við Johannes V.
Jensen og Torkild Gravlund.
Hann hefur lært af þeim báðum.
Yfir söguskilning hans hvelfist
hinn skáldlegi hugur hans, er
hann talar um sóknina og ríkið,
þá nær það yfir Sjáland og enn
lengra yfir spennuna milli Jóta,
Sjálendinga og Fjónbúa, milli
Atlantshafsþjóðanna og Eystra-
saltslanda. Þar sem Johannes V.
Jensen nefnir náttúruna kinkar
Martin A. Hansen kolli til sam-
þykkis, en bætir guði við. Þar
sem Gravlund talar um Dan-
mörku, segir Martin A. Hansen
að ekki megi gleyma Norður-
löndum. Þess vegna skrifaði
hann Noregsbók sína og bókina
um Orm og Tý og bókina Ferða-
lag um ísland.
☆
Látum oss ekki gleyma hinni
sögulegu yfirsýn í bókinni og til-
gangi hennar og hvernig hann
lýsir hinum hversdagslega nú-
tíma. Þar er fyrst og fremst lýst
íslenzkum náttúruundrum með
hinum alþýðlega „jeppa“ sem
nú er orðinn staðgengill hest-
anna, ferðast Martin A. Hansen
um endilangt Island í margskon-
ar veðráttu, safnar myndum sín-
um og tilfinningum og kemur
þeim fyrir í tilkomumiklum nátt
úrulýsingum á svo ljósan og
greinilegan hátt að menn sjá fyr
ir sér viðátturnar, hraunin,
fossana, fjöllin, fljótin og túnin
svo lesandinn verður jöfnum
höndum í Danmörku og á Is-
landi. Að seinustu lýsir hann
hinum mikla tengilið milli land-
anna, hafinu.
I bókinni er lýst ögrandi nátt-
úru, er krefst svars og stílista
sem svarar ögruninni. Svo bók-
in minnir á Toynbee og lætur
leiðast til meiri afreka í máli og
lýsingum en menn áður gátu
vænst. Fágætar eru náttúrulýs-
ingar hans af dýrunum svo sem
hestum, kindum og fuglum, með
svo sterkum og karlmannlegum
stíl ritar enginn núlifandi dansk-
ur rithöfundur.
Þótt Martin A. Hansen forðist
að koma nálægt stjórnmálum og
deilumálum dagsins, getur hann
ekki komist hjá því að taka af-
stöðu til viðkvæmra deilumála
á milli Danmerkur og Islands.
Hann álítur að danskir og ís-
lenzkir humanistar og fræði-
menn gætu leyst handritamálið,
en þess er að gæta að þrætugjarn
ari og ósáttfúsari menn eru ekki
til en einmitt lærðir humanistar.
Sennilega verða menn að treysta
betur stjórnmálamönnunum.
Þeir gátu ekki leyst málið við
fyrstu tilraun. En þar með er
ekki víst að þeim takist það ekki
síðar. Þeir eru að því leyti betur
staddir en lærðir fræðimenn,
sem Martin A. Hansen hrósar
mjög, að þeir loka sig ekki inni
í fyrrum tekinni afstöðu, en eru
háðir þróunarlögmálinu.
Martin A. Hansen gerir það að
tillögu sinni að saga Danmerkur
verði athuguð betur, en áður
hefur verið gert frá þeim tíma
þegar Danmörk, Noregur og Is-
land lutu sama konungi. Og
þannig verði nákvæmar athugað
bæði hin neikvæðu og jákvæðu
atriði í hinni dönsku ríkisstjórn.
Honum er það mjög ljóst að við
Danir höfum framið rangindi,
ekki sízt á íslendingum, en hon-
um er það ekki í huga að hið
fyrra ríkjasamband verði alger-
lega dregið upp í svörtum lit.
Hann segir að vafi leiki á, hvort
samband milli Islands og t.d.
Englands, sem eitt gæti komið til
greina, við hliðina á Danmörku,
hefði leitt til sömu niðurstöðu:
Varðveizlu á tungu og menningu
Islendinga og friðsamlegum
skilnaði á milli þessarra tveggja
þjóða. Er þetta sjónarmið kunn-
ugt meðal áhrifamanna á íslandi.
Gunnar Gunnarsson skáld lét
þess getið í sumar er leið við
þann er þetta ritar, ..Það var
hamingja fyrir Island, að það
voru Danir er við áttum að
semja um skilnað við, er við
óskuðum eftir að verða sjálfstað
þjóð.“
Martin A. Hansens „Ferðalag
um Island“ er bók sem kemur
víða við. Hún markar merk tíma
mót í ritmennsku hans. Bókin er
ágæt lýsing á íslenzkri náttúru
og hún styður að því, að brúa
bilið á milli þjóðanna, á þann
hátt að hinn merki höfundur hef
ur eftirtektarverð sannindi að
segja báðum þjóðum, þar sem
hann m.a. segir að vissulega séu
bjálkar í auga bróðursins en
einnig sé ástæða til að þreifa í
eigin barm. Hér er góð bók á
ferðinni og merkilegt afrek.
— Mbl. 16. des.
Ljósleiðis um jólaleytið
Niðurlag
Svo tóku blessuð jólin við sjálf
í kirkjunni. Það voru Guðsþjón-
ustur í þrjá daga í röð, í íslenzku
lútersku kirkjunni, í Vancouver.
Fyrst á aðfangadagskveld, á ís-
lenzku máli, sem söfnuðurinn
virtist hafa séarstaklega mikla
ánægju af. Svo á jóladaginn á
ensku sem einnig var falleg og
viðeigandi Guðsþjónusta. Þ á
söng einsöng sú vel þekta söng-
kona Mrs. Margrét Sigmar Dav-
íðsson. Svo sem kunnugt er, bar
annan í jólum upp á sunnudag
núna. Þá var stutt en sérlega
falleg, prestleg guðsþjónusta og
svo var barnasamkoman. Allt
fyrir fullu húsi. Börnin sungu
og sögðu fram, töluvert mörg
jólaljóð og greinar þar á meðal
sungu þau eitt vers á íslenzkri
tungu. Heims um ból. Einn
drengur, um tólf ára aldur, John
Hinrickson, enskur í móðurætt,
söng einsöng. Hann hefir bæði
fallega og töluvert mikla rödd.
Það var mjög ánægjulegt að
heyra hann. Svo stigu þeir tveir
í stólinn, Llewellyn Hunter og
John Hinrickson. Llewellyn er
íslenzkur í móðurætt. Þeir gerðu
upplestur í stólnum og fórst báð-
um vel.
Það var ánægjulegt að sjá og
heyra börnin afhenda sín hlut-
verk í því sem um ræddi. Reyna
í sinni barnslegu einlægni, að
stíga þessi jólaspor Guði til dýrð
ar og sjálfum sér til þroska, og
það svo snemma á æfinni.
Eftir alla athöfnina í kirkjunni
framreiddi Kvennfélag Safnaðar
ins ágætar kaffiveitingar í sam-
komusal kirkjunnar, sem menn
nutu með ánægju.
Jólaspjaldið og jólabjöllurnar
Einn af þeim sérkennilegu
geislum, sem skinu á okkur
þessu jól, var jólakort, sem
minnti menn á mörg framhjá
farin jól og umhverfið, er við all
mörg höfum dvalið á, megin þátt
æfinnar. Á spjaldinu er vetrar-
mynd. Vetrarklæddur maður
ekur hlöðnum sleða með tveim
hestum fyrir, heimleiðis, í kaf-
andi snjó undir alstirndum
himni. Svo glögg er myndin, að
andstrokan úr nösum hestanna
myndar héluskúf. Frændkona
Sigurðar sendi okkur myndina,
upp í gamlar jólaminningar. Sér-
staklega var hljóðið frá bjöllun-
um á aktygjum hestanna, henni
til minningar, sem og okkur öll-
um, varð að nokkurskonar jóla
hringingu, á þeim tíma og alltaf
til fagnaðar þegar við heyrðum
í þeim, því þá vissum við, að hús-
bóndinn var að koma heim. En
frændkonunni, sem sendi mynd-
ina, farast orð á þessa leið.
„Kortið var svo ljóst tákn liðna
tímans, tímans sem við lifðum á
í æsku. Heimboðin um hátíðarn-
ar, frá einu húsi til annars, pabbi
að aka með okkur á skólann að
vetrinum og aðrar vetraferðir
hans í bæinn, þegar við horfðum
í gegnum þumlungs stóra holu,
sem við höfðum þýtt í gegnum
þumlungs þykkan snjó, á eldhús-
glugganum, eftir honum heim
Og rétt fyrir jólin, þá ók hann
upp að gamla „granaríinu'* og
tók þar úr sleðanum feikna bögg
ul frá Eaton’s, sem við vissum
að innihélt margar dýrmætar
jólagjafir. Við vorum ánægð
Og jafnvel nokkrum dögum
seinna, og við áttum að vera
komin í rúmið og pabbi kom
með böggulinn inn í eldhúsið, og
við stálumst upp að lokuðum
dyrunum til að hlusta, þó ekki
væri nema eftir skrjáfinu í um-
búða pappírnum, þegar tekið
var utan af bögglunum. Tilhlökk
un og forvitni var mikil, en samt
sem áður kom okkur aldrei til
hugar, að gægjast eftir bögglun-
um. Það var bezt að geyma þetta
allt þar til jólin kæmu. Alla
þessa dýrð.
En þegar við heyðum í hesta-
bjöllunum hjá Sigga frænda,
sem við vissum að myndi færa
okkur eitthvað líka fyrir jólinn,
þá ætluð við alveg að springa!
En líka þá var bezt að halda sér
í skefjum og bíða” . . .
Hesi ab j öllur nar
Þessar bjöllur, sem hér um
ræðir, eru úr kopar. Sigurður
Sigbjörnsson keypti þær á upp-
boði, stuttu eftir að við komum
út á landið. Þær hringdu hreim-
fallegu hljóði og glöddu mann
oft, sem áður er sagt, og í jóla-
tíðinni, skammdeginu og fann-
huldu landi, varð hljómur þeirra
enn fegurri.
Hvað er svo hið sláandi hjarta
allrar gleðinnar?
Sem gagntekur menn, eldri og
yngri, í öllum stéttum og stöðum
frá þeim sem minnst geta alla
leið til þeirra sem mestu orka,
svo að þeir kveikja ljós á týru í
torfbæ og halda áfram allt upp í
alljósum skreyttar hallir, kirkj-
ur, borgir, þeir sem byggja hallir
hafskip, lestir og loftför, leggja
talþráð um sjávarbotn, yfir slétt-
ur, fjöll og fyrnindi, þeir sem
sækja sér lífsbjörg í sjó, land og
iður jarðar, á móti hvers kyns
erfiði og hættum? Já, allir sem
hafa heyrt um gleðitíðindin, um
jólin?
Hið sláandi hjarta þessara
gleðitíðinda er þetta.
I dag er yður frelsari fæddur.
Rannveig K. G. Sigbjörnsson
JUMBO PUMKIN
Risajurt, sem unnitS hefir mörg
verölaun á sýninsum, getur orC-
i8 um 100 hundraö pund á
þyngd. EndingargóC, ágæt til
gripafóCurs og eins í skorpu-
steik. (Pakkinn 15c) (únza 30o)
póstfrítt.
Alvcg einstakt fæðujurtasafn.
Jumbo Pumkin, Jumbo Cab-
bage, Ground Cherry, Garden
Huckleberry, Ground Almonds,
Japanese Giant Radish, China
Long Cucumber, Yard Long
Bean, Guinea Butter Vine, Vine
Peach, allar þessar 10 tegundir
auCgrónar og nytsamar. Verð-
gildi $1.60 fyrir $1.00 póstfrítt.
Plione 74-1855
ESTIMATES
FREE
J. M. Ingimundson
Re-Roofing — Asphalt Shingles
Insul-Bric Siding
Vents Installed to Help Eliminate
Condensation
832 Simcoe St.
VVInnipeg, Man.
Dr. ROBERT BLACK
SérfræÖingur I augna, eyrna, nef
og hálssjökdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusími 92-3851
Heimasími 40-3794
Dunwoody Saul Smith
& Company
Chartered Accountants
Phone 92-2468
100 Prlncess St. Winnipeg, Man.
And offices at:
FORT WILLIAM - KENORA
FORT FRANCES - ATIKOKAN
HofiS
Höfn
í huga
Heimili sólsetursbarnanna,
Icelandic Old Folks’ Home Soe
3498 Osler St., Vancouver, B.C.
ARLINGTON PHARMACY
Prescription Specialist
Cor. Arlington and Sargent
Phone 3-5550
We collect light, water and
phone bills.
Post Office
Muir's Drug Store Lid.
J. CLUBB
FAMILY DRUGGIST
SERVING THE WEST END FOR
27 YEARS
Phone 74-4422
Elllce & Home
Thorarinson & Appleby
Barristers and Solicitors
S. A. Thorarinson, B.Sc., L.L.B.
W. R. Appleby, B.A., L.L.M.
701 Somerset Bldg.
Winnipeg, Man. Ph. 93-8391
Phone 92-7025
H. J. H. PALMASON
Chartered. Acccuntant
505 Confederation Life Buildlng
WINNIPEG MANITOBA
Parker, Parker and
Kristjansson
Barristers - Solicitors
Ben C. Parker, Q.C.
B. Stuart Parker, A. F. Krlstjanason
540 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnlpeg, Man. Phone 92-3561
G. F. Jonasson, Pres. 8c Man. Dlr.
Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
60 Louise Street
Slmi 92-6227
EGGERTSON
FUNERAL HOME
Dauphin. Manitoba
Eigandl ARNI EGGERTSON Jr.
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary's and Vaughan, Winnipeg
PHONE 92-6441
J. J. Swanson & Co.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEU
Pasteignasalar. Leigja hús. Öt-
vega peningal&n og eldsábyrgð,
hifreiCaábyrgð o. s. frv.
Phone 92-7538
SARGENT TAXI
PHONE 20-4845
For ck, Reliable Service
DR. E. JOHNSON
304 Eveline Street
SELKIRK, MANITOBA
Phones: Office 26 — Residence 230
Office Hours: 2.30 - 6.0L p.m.
Thorvaldson, Eqgertson,
Bastin & Stringer
Barristers and Solicitors
209 BANK OF NOVA SCOTIA Bldg.
Portage og Garry St.
PHONE 32-8291
CANADIAN FISH
PRODUCERS LTD.
J. H. PAGE, Managing Director
Wholesale Distributors of Fresh and
Frozen Fish
311 CHAMBERS STREET
Offlce: 74-7451 Re«.: 72-3917
Offlce Phone
92-4762
Res. Phone
72-6115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BUILDING
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment.
A. S. BARDAL LTD.
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Selur itkkistur og annast um út-
farir. Allur fltbönaBur sá beiti.
StofnaC 1894
StMI 74-7474
Minnisl-
BETEL
í erfðaskróm yðar.
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smifh St. Winaipeg
PHONE 92-Ó424
Creators oj
Distinctive Printing
Columbia Press Ltd.
695 Sargenl Ave. Winnipeg
PHONE 74-3411
SELKIRK METAL PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
vi8, heldur hita frá aö rjöka flt
meB reyknum.—SkrlfiC, slmlC til
KELLY 8VEINBSON
(25 WmJI 8t Wlnnipeg
Just North of Portage Ave.
Slmar 3-3744 — 3-4431
Van's Electric Ltd.
636 Sargenl Ave.
Authorized Home Appliance
Dealers
GENERAL ELECTRIC — ADMIRAL
McCLARY ELECTRIC — MOFFAT
Phone 3-4890
J. Wilfrid Swanson & Co.
Insurance ln all lts branches
Real Estate • Mortgages • Rentals
210 POWER BUTLDING
Telephone 93-7181 Res. 48-3480
LET US SERVE YOU