Lögberg - 28.04.1955, Side 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. APRÍL 1955
VIGDÍS KRISTJANSDÓTTIR:
Fróðleg för um Litlu-Asíu
Sérkennileg borg, sem holuð er í hæðir og hóla. — Sofið
undir berum himni. — Tyrkneski bónorð. — Óvenjuleg
klæðaburðarskoðun.
Frú Vigdís Kristjánsdóttir
hefir dvalið á annað ár í
„Norsk Kunst og Industri-
skole“ í Osló, og lagt stund á
myndvefnað, en frúin er
brautryðjandi hérlendis í
þeirri listgrein. Síðastliðið
vor fékk hún ágætiseink-
unnir í myndvefnaði, teikn-
un og spuna. Vigdís hefir
löngum lagt mikla áherzlu á
að leita alls þess fegursta,
sem finnanlegt er í íslenzkri
ull og íslenzkum litum og í
fyrra óf hún fiðrildi úr ís-
lenzku sauðalitabandi og
sagði Kare Mikkelsen, einn
af kunnustu listagagnrýn-
endum Norðmanna, að sú
þjóð væri ekki illa á vegi
stödd, sem ætti þá listakonu,
er slíkt afreksverk gæti unn-
ið, en fiðrildið væri hlut-
gengt á hvaða listaþingi, sem
vera skyldi. Um sömu mund-
ir gerði Vigdís nálaflos-
ábreiðu úr íslenzku togi og
er það fyrsta tilraunin, sem
gerð hefir verið til þess að
útbúa nýtízku ábreiðu með
myndvefnaði úr nálaflosi.
Vigdís telur mjög áríðandi
að varðveita gamla, íslenzka
fjárstofninn sökum ullarinn-
ar og eins að vanda meðferð
íslenzku ullarinnar. Frúin
kveður ullina yfirleitt vera
þvegna úr of heitu vatni og
of mikið af sápu og sóda sett
í blönduna.
I leyfi sínu í sumar tók Vigdís
þátt í mjög óvenjulegu ferðalagi,
en það var ferð, sem farin var á
vegum Konunglega listaháskól-
ans í Kaupmannahöfn í tilefni
af 200 ára afmæli hans. Farið
var frá Kaupmannahöfn um
Þýzkaland og Alpafjöll til Róm-
ar, þaðan til Grikklands og síðan
Litlu-Asíu. Þar eð Vigdís er
gamall nemandi á Listaháskól-
anum var henni boðið að taka
þátt í förinni, en önnur íslenzk
kona, Elín Bjarnason frá Akur-
eyri, fór með til Grikklands en
sneri þar við.
Fer hér á eftir frásögn Vig-
dísar af förinni:
„Sólfagran júnímorgun rétt
fyrir klukkan 9 hittust ferða-
langar þeir, sem ætluðu að
taka þátt í Grikklands- og Tyrk-
landsför á aðaljárnbrautarstöð-
inni í Kaupmannahöfn. Flestir
voru klyfjaðir bakpokum, sem
þöktu mestallan aftari hluta lík-
amans og voru pokar þessir út-
troðnir með mat og öðrum út-
búnaði því löng var leið fyrir
höndum en auraráð flestra af
skornum skammti. Ég hafði m. a.
frónskan harðfisk í nesti, en sá
matur er flestum öðrum réttum
betri á ferðalagi. Þegar vinir og
vandamenn höfðu verið kvaddir
á stöðinni og ferðalangarnir
fengið sér sæti í járnbrautar-
klefum brunaði lestin af stað.
Brátt þutum við gegnum akur-
lendi Sjálands, þar sem hver
blettur er ræktaður. Þegar við
ókum gegnum Sórey flaug mér
í hug, að ekki væri að undra
þótt listaskáldið góða hefði oft
hrifizt af hugblæ þeim sem
brosandi blíð náttúra skapar, en
hann dvaldi um hríð á þessum
unaðsfagra stað, þar sem skógar,
vötn og akurlendi skiptast á.
Á leiðinni yfir Stóra-Belti not-
uðum við tækifærið til þess að
njóta hressandi kaffisopa og
hinna frægu vínarbrauða, sem
Göring sálaði dáði svo mjög að
hann fékk þau send frá Dan-
mörku til Berlínar a. m. k. þang-
að til heimsstyrjöldin hófst.
Landnám í tómum klefa
Við Elín höfðum ekki verið
harðar af okkur í kapphlaupinu
um fráteknu klefana þegar inn
í lestina kom, en þegar öll sæti
virtust vera skipuð í þeim klef-
um, sem okkur voru ætlaðir,
sáum við að einn klefi í sömu
lest var tómur og námum við
þar land og sátum meira að
segja við glugga alla leið til
Hamborgar. Mér fannst lands-
lagið á þessari leið sérstaklega
fallegt, ekki sízt á Luneborgar-
heiði, þar sem Magnús góði
barðist af mikilli hreysti forðum
daga. Þegar ferðast er daglangt
með járnbrautarlestum getur
tíminn orðið nokkuð langur ef
útsýni er ekki því fegurra og
eru máltíðir því jafnan vel þegin
tilbreyting. Flestir höfðu eitt-
hvað lostæti með, ég fyrir mitt
leyti taldi harðfiskinn mesta
sælgætið en ekki voru dönsku
ferðafélagarnir allir á sama máli
og var ekki trútt um að sumir
tækju um nefið og fussuðu þegar
harðfiskilmurinn barst að vit-
um þeirra. Mér fannst þetta
hálfgerð móðgun við fiskinn
okkar og varð því næsta fegin,
þegar tveggja metra hár danskur
listmálari kom til mín og spurði
hvort ég ætti harðfisk, en það
kvað hann vera sinn uppáhalds-
mat. Ég gaf vitanlega manninum
þykkildi. Daginn eftir að við
fórum frá Kaupmannahöfn kom-
um við til Rómar, borgarinnar
eilífu. Mikið hafði ég heyrt og
lesið um þessa borg og ef til vill
hefir eftirvænting mín verið of
mikil, a. m. k. varð ég ekki eins
ástfangin af henni við fyrstu
sýn eins og París, þegar ég kom
þangað í fyrsta sinn.
Kaffisopinn var ekki inndæll
Eins og flestir landar hefir
mér löngum þótt kaffisopinn
góður og hafði ég hlakkað mjög
til þess að fá mér reglulega gott
Rómarkaffi. Við Elín létum það
því verða okkar fyrsta verk að
fara á veitingastað og panta
okkur kaffi. Kaffið kom en það
var sýnd veiði en ekki gefin, því
þetta reyndist vera smásopi
neðan í litlum bolla og svo
þykkur, seyddur og sviðinn, að
lyktin ein var meiri en nóg til
þess, að ég lagði ekki í að neyta
þess. Til allrar hamingju var
vatnsglas borið með þessum
sora og drakk ég úr því með
að á Italíu ættu menn ekki að
nota vatn nema til þvotta, en
drekka í þess stað vín.
Ekki var gert ráð fyrir að
dvelja nema tvær nætur og einn
dag í Róm en sá dagur var sunnu
dagur. Við Elín fórum snemma
á fætur og skoðuðum fyrst
Colosseum. Þegar því var lokið
var ég meira en lítið þyrst, en
ekki vildi ég eiga neitt undir
kaffi hinnar frægu borgar frek-
ar og fór því að svipast eftir
vatnsbóli og fann það brátt, var
það múraður vatnsbrunnur og
rann vatnið út úr munni engils
eins. Þetta voru fyrstu persónu-
leg kynni mín af gagnlegum
englum og drakk ég margan
hressandi vatnssopa úr honum
þenna dag, því blessaður engill-
inn var ekki nema þriggja mín-
útna gang frá gistihúsinu, sem
við bjuggum í. Við skoðuðum
háskólahverfið og nokkra fallega
garða en mestum tíma eyddum
við að sjálfsögðu í Péturskirkj-
unni, sem minnir í raun og veru
ekki síður á heljarmikið lista-
safn en kirkju. Stappaði nærri
að mér þætti kirkjan of hlaðin
dýrlegum listaverkum og væri
eiginlega kristilegra að dreifa
þeim meira og láta fleiri njóta
góðs af stórkostlegri fegurð
þeirra. En þótt tíminn væri
naumur í kirkju Péturs postula
-var mér ljóst að veran var eitt
af hinum mestu augnablikum
ævinnar.
Kórea — Kórea!
Á mánudagsmorgun lögðum
við af stað frá Róm til Brindisi.
Var leiðin fögur ekki sízt úti við
fagurblátt Miðjarðarhafið, þar
eru húsin hvít og rauð og taka
sig vel út með djúpbláan himinn
bak við. Þegar hér var komið var
liðið orðið léttklætt. Drengirnir
okkar komnir í stuttbuxurnar
sínar og veika kynið berfætt og
með bera handleggi en allir
höfðu barðastóra hatta, sem áttu
að verja okkur norrænar kulda-
hetjur ofhita og ofbirtu suðlæg-
ari landa. Drengirnir voru marg-
ir með alskegg en það er oft
samfara nútíma list. Þegar þessi
sérkennilega hersing ruddist
gegnum pálmaprýdda borgina
seint um kvöld varð mörgum
friðsömum borgara á að brosa
góðri lyst þótt ég hefði heyrt?'0? á einum ,stað heyrðum við
LÍTIÐ Á HIN ÓDYRU
LUXURY T.V.
NÝ
STÆRRI
21" ÁFERÐ
gefur stærsta mynd sinnar tegundar
1 Canada.
NÝR
FÍNGERÐARI
KABINETT STÍLL
með sýningarsviði svo fullkomnu að
vel sést hvar sem verið er í húsinu.
NÝ
BJARTARI
ALUM-LÝSANDI MYND
Tvöfaldar skýrleik myndarinnar og
gerir hana raunverulegri.
WESTINGHOUSE hefir framleitt virkari T.V.
Chassis. Það er áreiðanlegra, vinnur betur, en er
samt ódýrara að búa til. Þér verðið aðnjótandi þessa
sparnaðar og getið fyrir hann eignast fullkomið
T.V. áhald. Sjáið þetta nýja T.V. áhald nú hjá
W estinghouse-verzlunum.
MODEL 2VIT, með full-
komnum samhljómanda, með
upphækkuðum C o n c e r t
Speaker að framan. Þér
getið valið úr þremur náttúr-
legum gerðum eða þremur
fögrum litum.
Westinghouse 21” TV.
fólk kalla: Kórea, Kórea!
Á leiðinni yfir Adríahafið bar
ekki neitt sérstakt til tíðinda,
nema hvað ein konan skrapp í
land í Korfu, sem talin er ein
hver fegursti staður Evrópu, og
keypti sér asnaeyrnahatt, en
slíkir hattar munu óþekktir á
Norðurlöndum. Nafn sitt hafa
þeir hlotið af því göt eru fyrir
eyrun. í sjálfu sér er þetta skyn-
samlegt en við sem hugsuðum
meira um óvenjulega stór eyru
konunnar en notagildi hattsins,
minnumst alltaf Korfu í sam-
bandi við barðastóran asna-
eyrnahatt. (Asnarnir eru raun-
verulega látnir hafa hatt í mestu
hitum).
Á þessum stað var hinn blái
litbrigðaauður hafsins mikið
undrunarefni, jafnvel okkur Is-
lendingunum, sem þó komum úr
landi litanna. Við fjörur og
grynningar var hafið tyrknesk
blátt, nokkru utar ljósblátt,
milliblátt og á djúpunum ein-
kennilegur litur, sem nálgaðist
þann fjólubláa. Oft hefir mér
flogið í hug hvort ekki muni
vera mikið af marmaramöl og
sandi á hafsbotni á þessum slóð-
um, sem geri hafið svona djúp-
blátt. Þarna eru kvöldin og
næturnar tærastar og hreinastar.
Þá tindra milljónir stjarna og
um sólarlag sjást línur fjalla og
stranda, eyja og annesja bezt, en
á daginn er oftast móða svo
landið sést í hyllingum.
Komið lil Grikklands
Næsta morgun siglum við
gegnum Korintuskurðinn, var þá
uppi fótur og fit á skipinu því
allir vildu sjá þessa merkilegu
sjón. Sökum þrengsla í skurðin-
um mynduðust þarna undarleg-
ustu öldur, sem ég hef séð en
þverhníptir hamrar skurðarins
spegluðust í bláum og bugðótt-
um öldum. Straumurinn og
þrýstinguriim mynduðu í félagi
úr öldunum þarna mynztur,
sem minntu á austurlenzk teppi
og jafnvel japönsk listaverk.
Sums staðar voru klettavegg-
irnir með gullnum litbrigðum og
spegluðust þá líparítklettarnir
eins og ævintýraborgir í hafinu.
Þann 16. júní komum við til
Pireus. Vorum við 80 saman en
120 voru farin á undan okkur og
mættum við þeim hópi í Pireus,
Þar var m. a. fararstjórinn, Olav
Brunstein listmálari, og hús-
freyja hans. Var hann búinn að
fara með þá 120 til Grikklands
og Tyrklands og skilaði þeim nú
af sér en tók við okkur. Við
höfðum meðferðis skjal eitt
glæsilegt frá Listaháskólanum í
Kaupmannahöfn og undirritað
af rektof skólans. Skjal þetta
opnaði okkur allar dyr þar sem
list var inni fyrir. Auk þess
höfðu Danirnir sérstök kort með
myndum af sér. Voru kort þessi
gefin út í Damörku en í samráði
við grískt ráðuneyti. Þeir sem
höfðu kortin fengu 25—50 pró-
sent afslátt í gistihúsum. Við
Elín höfðum ekki þessa kjörgripi
því þeir verða að vera gefnir út
í heimalandi ferðamannsins. Vil
ég ráðleggja þeim, sem til Grikk
lands kunna að fara að fá slík
kort í utanríkisráðuneytinu ís-
lenzka áður en haldið er af stað.
Hællulega mikil valnsneyzla
í Pireus yfirgáfum við skipið
góða, sem hafði flutt okkur frá
ítalíu og gengum um borð í
annað skip mun lélegra. Var nú
siglt áleiðis til eyjarinnar
Samos, en á þeirri leið gerðust
þau válegu tíðindi, að sem svar-
aði 20,000 krónum dönskum var
stolið af fararstjóranum. Fyrstu
óþægindin, sem við urðum fyrir
í sambandi við peningastuldinn
voru, að við vorum öll skoðuð
mjög nákvæmlega næsta morg-
un þegar komið var til Samos.
Fyrst var venjulegum farþeg-
um hleypt á land að undangeng-
inni skoðun, síðan komu geitur
og hæns og loks við. Ekki vorum
við samt alveg á flæðiskeri
stödd, því landsstjórinn tók
sjálfur á móti okkur og útveg-
aði okkur verustað í skóla og
þeir sem vildu gátu fengið her-
bergi í gistihúsi og tókum við
Elín þann kost að dveljast þar.
Drykkjarvatn í gistihúsi þessu
var geymt í vatnskassa og í kass-
ann látnir ísmolar sem smá-
bráðnuðu, var því vatnið vel
kalt. Ég var þyrst eins og fyrri
daginn og drakk svo mikið að
Elínu fór ekki að standa á sama,
hélt að við yrðum eftir vill rekn-
ar úr gistihúsinu fyrir af mikla
vatnsneyzlu.
Eyjarskeggjar voru afarelsku-
legt fólk, sem vildi allt fyrir
okkur gera. Gaf borgarstjórinn
gott fordæmi með því að bjóða
okkur til veizlu, fór hún líkt
fram og gerist í veizlum borgar-
stjóra norðar 1 álfunni. Viku-
tíma dvöldum við á Samos, en
vissum ekki fyrr en að þeim
tíma liðnum að við höfðum
verið eins konar fangar meðan
verið var að rannsaka peninga-
stuldinn, en sú rannsókn bar al-
drei neinn árangur. Nokkrir
léntu í smáævintýrum og var
eitt þeirra örlagaríkt.
Örlagarík trúlofun
Piltur einn, sem var meistari
í því að komast í vandræði, trú-
lofaðist grískri stúlku, en' trú-
lofun á þessari eyju er allt ann-
að en hlaupatrúlofanir á Norð-
urlondum, sem oftast má slíta
fyrirvaralítið. Á Samos var ekki
þessu til að dreifa, því slíti mað-
ur trúlofun er hann réttdræpur
af föður og bræðrum stúlkunn-
ar. Þetta leiðindamál endaði því
með því, að við urðum að taka
heitmeyna með alla leið til
Hafnar og veit ég ekki hvað
henni líður síðan en ólíklegt er
að hjónabandið hafi orðið ham-
ingjusamt, því grískar stúlkur
hljóta sjaldan fullnægingu í
hjúskaparfari norrænna manna.
Þegar við komum til smábæjar
Tyrklandi sjálfu varð þessi
sami maður svaramaður í
Zigaunabrúðkaupi og báðum
við hann þá blessaðan að vera
ekki brúðgumi næst í svipuðu
orúðkaupi.
Kusadasi var fyrsti bærinn,
sem við komum til á Tyrklandi,
þar sáum við fyrstu „moskurn-
ar“, en þær eru helgisiðahús
Tyrkja, sem játa Múhameðs-
trú. Yfirleitt eru moskur enn
skrautlegri en kirkjur hjá okk-
ur einkum ef miðað er við kirkj-
ur hjá okkur, einkum ef miðað
er við kirkjur Lútherstrúar-
manna, sem eins og kunnugt er,
skortir skraut og hlýleika í sam-
anburði við kirkjur kaþólskra.
Aðeins fjóra kílómetra frá Kusa-
dasi er gröf Maríu meyjar, að
því er sagt er, og fara þangað
margir pílagrímar á hverju ári.
Sumir fá allra meina bót meðan
þeir biðjast fyrir við gröfina
og er þá ferðalagið orðið heppi-
leg lækning á ímyndunarveiki.
Þarna er líka hellir munkanna,
sem ofsóttir voru á sínum tíma
og sváfu svefni réttlátra í 700 ár.
Þegar þeir vöknuðu til lífsins
aftur voru þeir orðnir nokkuð
fornir, bæði í klæðnaði og hugs-
unarhætti, og ekki kunni sam-
tíðin að meta peningana þeirra
þegar þeir komu út úr hellinum.
Fagurt umhverfi í Istambul
Frá Kusadasi fórum við ak-
andi til Ismir en síðan með skipi
til Istambul. Eins og flestum
mun kunnugt er Istambul reist
á sjö hæðum eins og Reykjavík
og er umhverfið fagurt. Það sem
ég rak fyrst augun í þegar lagst
var að bryggju voru fornlegir
en fallegir búningar kvennanna.
Einkum var mér starsýnt á
dökkklædda konu, sem stóð með
reifastrangann sinn skammt frá
skipshlið. Svipur hennar var
hreinn og beinn og fannst mér
sem ég sæi inn í söguheima
biblíunnar þar sem hún var, en
það fannst mér reyndar oft á
ferðalaginu um Liltu-Asíu.
Moskurnar í Istambul eru skín-
andi fallegar, fylltar arabísku
skrauti. Fegurtar þeirra eru
Bláa moskan og Sankti Soffia.
Hin síðarnefnda er frá tímum
kristninnar í Istambul og er
skreytt mosaik. Þar eð slík lista-
verk mega ekki sjást í mosku
hefir verið málað yfir þau. Síð-
an moskan var gerð að safni
hefur verið reynt að hreinsa
mosaikina, sem er vafalaust með
því fremsta, sem hefir verið
gert í þessari listgrein.
Eitt kvöldið vorum við boðin
til forstjóra S.A.S. í Istambul,
en hús hans stendur á mjög
fögrum stað og er útsýni yfir
skrautgarða mikla og fagra og
Hellusund.
í gestabók þessa manns sá ég
fjögur íslenzk nöfn, voru það
nöfn Gunnars Thoroddsens
borgarstjóra og frúar hans og
Jóns Sigurðssonar skrifstofu-
stjóra Alþingis og frúar hans.
Fannst mér þegar ég sá þessi
nöfn, sem kveðja að heiman
væri geymd í gestabókinni.
Haldið lil Litlu-Asíu
Þegar hér var komið sögu
skildu leiðir. Flestir sneru við
*
til Grikklands og þaðan heim-
leiðis en við vorum 18, sem héld-
um áfram inn í Litlu-Asíu og
fórum við með skipi eftir Svarta
hafinu til borgarinnar Samsun.
Ekki fannst mér Svartahafið
bera nafn sitt með fullri rentu
því fremur fannst mér það grátt
en svart. Á þessu hafi kom ský-
fall, meðan við sátum á þilfari
og það svo snögglega að nærri
lá að við næðum ekki farangri
okkar þurrum undir þiljur.
Mjög var þessi demba ólík regn-
móðu á íslenzku vori og ekki
veit ég hversu vel okkur íslend-
ingum myndi ganga að fella
okkur við eins snöggar veður-
breytingar eins og þarna geta
verið.
Frá Samsun ókum við í bílum
til Sívas, þar vorum við boðin
til borgarstjórans, sem bauð upp
á svalandi hressingu og frönsku
mælandi stúdent, sem fræddi
okkur um ýmsa hluti. Stúdent-
inn hafði svipuðu hlutverki að
gegna og fulltrúar ríkis og bæj-
ar á íslandi, sem fara með gesti
að Þingvöllum og Geysi. Stú-
dentinn sýndi okkur m. a. fang-
elsi en það munum við sjaldan
sýna ferðamönnum. í fangelsi