Lögberg - 03.10.1957, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 3. OKTÓBER 1957
Lögberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNBDT STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Stree, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjðri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
"Lögberg’’ is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Wllitehall 3-9931 ______
Á minningarríkum söguslóðum
Eftir prófessor Richard Beck
(Ávarp flutt við guðsþjónustu í Víkurkirkju, Mountain, N.
Dakota, miðvikudagskvöldið 28. :gúst, er biskupinn yfir
islandi, herra Ásmundur Guðmundsson, prédikaði).
Ég er innilega þakklátur vini mínum sóknarprestinum
ykkar, séra Ólafi Skúlasyni, fyrir tækifærið til þess að flytja
hér nokkur ávarpsorð, en eg harma að jafnframt, að ástæður
leyfðu mér eigi að vera viðstaddur guðsþjónustuna að Garðar
í gærkvöldi. Hinsvegar er mér það mikil ánægja að mega í
kvöld taka nokkur þátt í þeim sögulega viðburði, sem er að
gerast hér í bygðinni með heimsókn biskups fslands, herra
Ásmundar Guðmundssonar, og hans fríða föruneytis, því að
vissulega er þar ekki um neinn hversdagslegan viðburð að
ræða, og með þeirri heimsókn er okkur íslendingum mikill
sómi sýndur. En samtímis minnumst við með þakklátum huga
komu fyrirrennara hans í biskupsmebættinu, dr. Sigurgeirs
Sigurðssonar, fyrir þrettán árum síðan.
Sem ræðismanni íslands í Norður Dakota er mér þessi
heimsókn herra biskupsins og föruneytis hans sérstakt fagn-
aðarefni, og eg vil, í embættisnafni, þakka bygðarbúum þær
ágætu móttökur, sem hinir góðu gestir heiman af ættjörðinni
hafa átt að fagna af þeirra hálfu. Lýsir sér þar bæði hin góð-
fræga íslenzka gestrisni bygðarbúa, sem lifir hér enn ágætu
lífi, og jafnframt kemur þar fram djúpstæður góðhugur
þeirra til ætílands óg ættþjóðar.
f nafni Þjóðræknisfélags fslendinga í Vesturheimi vil
eg einnig bjóða herra biskupinn og fylgdarlið hans hjartan-
lega velkomin. Það er óþarft að f jölyrða um það, hve mikið
þjóðræknislegt gildi slíkar heimsóknir hafa fyrir okkur ís-
lendinga hérna megin hafsins; þær treysta ættarböndin og
menningartengslin yfir hafið, glæða í brjóstum okkar, sem
hérlendis dveljum, ástina til ættjarðarinnar og áhugann á því
að fylgjast með ferli og þróun heimaþjóðarinnar. í því sam-
bandi vil eg einnig á það minna, hver meginþáttur gagn-
kvæmap heimsóknir íslendinga austan hafs og vestan eru í
framhaldandi þjóðræknisviðleitni okkar. Þau eru sannmæli
orðin fornkveðnu, að “hrísi vex og háu grasi vegur, sem eng-
inn treður”, svo að eg færi það spakmæli ofurlítið til nútíðar-
máls. Við skulum ekki láta illgresi vanrækslunnar kaffæra
þjóðbrautina milli okkar fslendinga hérlendis og heima á
ættjörðinni, því að sú vanræksla væri báðum til menningar-
tjóns og vansæmdar. Minnug orða skáldsins i lögeggjaninni
til okkar íslendinga vestan hafs, skulum við láta:
“hendur manna mynda
meginþráð yfir höfin bráðu.”
Við skulum halda áfram að bráa ræktarhuga í verki
djúpin, sem skilja okkur íslendniga, og mun það reynast
menningarlegur gróði báðum aðilum.
í hvert tinn, er eg, eins og nú, stend í íslenzku guðshúsi,
hverfa mér í hug orð ritningarinnar: “Drag skó þína af fótum
þér, því að sá staður, er þú stendur á, er heilög jörð.” Og þau
innblásnu áminningarorð hinnar helgu bókar verða mér einnig
ofarlega í huga í hvert sinn, er eg treð slóðir íslenzkra land-
nema hér mestan hafsins, því að sú mold er helguð “blóði,
svita og tárum’’ íslenzkra manna og kvenna, er háðu þar sína
hörðu frumherjabaráttu og ruddu brautina okkur hinum, sem
seinna komu. Þeirri skuld megum við aldrei gleyma. Skáldið
hafði laukré'ct að mæla:
“Og svo er sem mold sú sé manni þó skyld,
sem mæðrum og feðrum er vígð.”
Sannarlega erum við hér saman komin á söguslóðum, því
að íslenzka bygðin hérna á 80 ára afmæli á næstkomandi
sumri. Hún á sér því bæði langa og mikla sögu að baki. Sú
atburðaríki saga verður ekki rakin að þessu sinni. Með örfáum
orðum vil eg aðeins minna á stöðu og hlutdeild þessarar bygð-
ar í kirkju- og kristnisögu íslnedinga vestan hafs.
f gærkvöld fór hliðstæð guðsþjónusta þessari hér í kvöld
fram að Garðar, en Garðarsöfnuður (Park-söfnuur eins og
hann hét þá) er elzti íslenzki söfnuðurinn í Norður Dakota,
Tími, rúm og hraði
Heimspekingar fyrri alda,
svo sem þeir Kant og Schoen-
hauer og margir aðrir höfðu
jafnan mikið að segja um tíma
og rúm (time and space).
Hvorttveggja var eilífðar-
eðlis í þeirra hugsjón, og ó-
raskanlegt. Það sagði sig Sjálft,
að hvorki tími né rúm gæti
haft upphaf eða endir. Víddin
var ótakmörkuð; tíminn óend-
anlegur, að baki jafnt og fram
undan. Sólkerfin, klasarnir,
hefðu kannske upphaf og end-
ir, fæðingar- og dauðdaga, en
rúmið og tíminn héldust ó-
breytt, hvað sem skeði-
En svo kom til sögunnar
Albert Einstein (skömmu
eftir síðustu aldamót), sem
með reikningum sínum koll-
velti þessum hugsjónum. Hann
sagði, og sannaði með tölu-
stöfum, að þær væru ófull-
komnar. — Heimspekingum
fyrri tíma hefði yfirsézt að
taka til greina það lögmál sem
yfirgnæfði allt annað, en það
er hraðinn (velociiy).
Eftir reikningum Einsteins
er bæði rúm og tími háð hrað-
anum, og það svo tilfinnan-
lega, að hvorttveggja verða að
engu á algengum mælikvarða
gagnvart ljósbylgjuhraðanum
(180,242 mílur á sekúndunni).
Ekkert efnislegt getur færst
til með hraða umfram ljós-
bylgjuhraðann. Það verður að
engu og hverfur með öllu. —
Tíminn hættir gangi sínum, og
hugtakið „rúm” verður þýð-
ingarlaust.
Til dæmis: Setjum svo, að
manni tækist að smíða far
þess megnugt að fara hring-
rás um geiminn með hraða,
sem slagaði hátt upp í ljós-
bylgjuhraðann, segjum 180,-
000 mílur á sekúndunni.
Segjum ,ennfremur, að þessi
hringferð hans varaði í 42 ár,
það er, að hann væri 42 árum
eldri þegar hann næði heim
aftur til jarðarinnar. Hann
myndi þá kannske ekki kann-
ast við sig þar, því að á þess-
stofnaður af séra Páli Þorlákssyni 24. nóv. 1880; viku síðar
stofnaði hann “Víkur”-söfnuð hér að Mountain. Hins vegar
er kirkjan þessi, þar sem við erum nú saman komin, elzta
íslenzka kirkjan í Vesturheimi, eins og kunnugt er, uppruna-
lega reist sumarið 1884. Og vagga Kirkjufélagsins lúterska
stóð einnig hér að Mountain. Að framkvæði séra Hans B.
Thorgrimsen var stofnfundur þess haldinn í kirkjunni hér
23.-25. janúar 1885. Hér tala því minningarnar sínu þögla en
áhrifamikla máli. “Kórinn sveipar bergmál hljóðra bæna” má
vtesulega segja um þessa söguríku kirkju.
Réttilegi hefir sagt verið, að hvergi hafi íslenzkir menn
og konur fórnað eins miklu fyrir kirkju sína eins og hér í
Vesturheimi, og það er þá um leið nokkur mælikvarði á trú
þeirra og ást á kristindóminum, því að eg held, að fórnfýsi
manna í þágu einhvers málefnis standi altaf í hlutfalli við
ást þeirra á málstaðnum og trúnaði við hann.
Bygging þessarar kirkju hér að Mountain á hinum fyrstu
og erfiðu frumbýlingsárum er fagurt dæmi þess; nokkrir
bændur hér lögðu lönd sín að veði til þess, að hún gæti komist
UPP> °g konurnar áttu, eins og ávalt í íslenzkum kirkjumálum
hér vestan hafsins, sinn mikla þátt í byggingu þessarar kirkju
og viðhaldi hennar. Merkilega sögu hennar hefi eg rakið á
prenti bæði á íslenzku og ensku, og leyfir tíminn eigi að gera
það frekar við þetta tækifæri. Annars eru íslenzku kirkjurnar
allar í þessari söguríki og blómlegu bygð talandi tákn áhuga
landnemanna og afkomenda þeirra á kirkjulegum málum og
kristnihaldi. Og þa jafnframt lifandi vottur þess, hver megin-
þáttur kirkjan og boðskapur hennar hefir verið þeim í öllu lífi
þeirra og starfi frá fyrstu tíð, lýsandi viti á vegferð þeirra,
skjól og skjöldur í stormum lífsins.
f sögu og lífi Vestur-íslendinga hafa trúræknin og þjóð-
ræknin fléttast saman fagurlega með mörgum hætti. Um það
efni flutti eg sumarið 1954, samkvæmt sérstakri beiðni holl-
vinar okkar, dr. Ásmundar biskups, synóðus-erindi í íslenzka
ríkisútvarpið. og vil eg leyfa mér að enda þetta ávarp mitt
með lokaorðum þess erindis, með Örlítilli orðabreytingu:
I meir en 80 ár hefir lofsöngurinn “Ó, guð vors lands”,
hljómað frá íslenzkum vörum og bargmálað instu hræringar
íslenzkra hjartna vestan hafs, og gerir það enn. Þar hafa
runnið í einn farveg trúrækni og þjóðrækni íslendinga vestan
hafs í sinni fegurstu mynd: Hjartaheit lofgjörð til hans, sem
lífið oss gaf, og jafn hjartaheit bæn fyrir ættjörðinni og ætt-
þjóðinni handan hafsins.
Veit eg þess vegna, að eg tala beint út úr hjörtum þúsunda
íslendinga vestan hafs, er eg lýk máli mínu með þeirri einlægu
bæn og ósk, að líf þeirra í hinu nýja kjörlandi og líf og starf
ættþjóðarinnar á “fornum frægðarströndum”, á þessari nýju,
íslenzku landnámsöld, verði í sem fegurstum og ríkustum
mæli:
“gróandi þjóðlíf með þverrandi tár,
sem þroskast á guðsríkis braut.”
í þeim auda þakka eg ykkur, kæru vinir, komuna og bið
ykkur fararheilla. Guð blessi ykkur öll og ástvini ykkar!
Hann haldi sinni verndarhendi yfir ættjörð okkar og ættþjóð!
um 42 árum (hans) hafði jörð-
in elzt um fjögur biljón
(4,000,000,000) ár, og þá kann-
ske orðin bara skrælnuð auðn.
Tímarásin er, sem sé, allt
önnur innan veggja farsins en
utan, ekki aðeins að þar sé
„einn dagur sem þúsund ár,
og þúsund ár dagur ei meir“,
eins og hjá Matthíasi, heldur
er hver dagur innan farsins
sem næst 260,000 ár utan
veggja þess. Það sem veldur
mismuninum er hraði farsins,
eins og Einstein bendir á
(E=mc2, — Energy equals
mass times the square of the
speed of light), og varð til
þess, að kjarorkan varð leyst.
Það mætti virðast að slíkir
reikningar séu bollaleggingar
einar og getgátur; en svo er
alls ekki. Þetta eru staðreynd-
ir, sem ekki verða hraktar.
Síðan það tókst að fara
höndum um og beizla frum-
ögnina, verður þetta og annað
virkilega sýnt og sannað, sem
áður voru aðeins hugsjónir.
Til dæmis má stórkostlega
lengja líf meson eindarinnar,
sem er afar stutt, með því að
hraða gangi hennar í frum-
agnabananum (yclotron).
Virðist því, að tíminn sé
gallagripur, háður öðrum og
æðri lögmálum, og alls ekki
það bjarg og sú staðfesta, sem
spekingar fyrri alda sögðu
hann vera. —L. F.
KAUPIÐ og LESIÐ
— LÖGBERG!
"Betel" $180,000.00
Building
Campaign Fund
—180
Make your donations to the
"Betel'' Campaign Fund,
123 Princess Street,
Winnipeg 2.