Kirkjublaðið - 01.05.1897, Blaðsíða 5

69
allvíða miklar smekkleysur, og eru hin tilvitnuðu vers
með því lakasta af því tagi. Sálmar þessir eru reyndar
ekki að öllu frumsamdir, þar sem þeir eru kveðnir eptir
Gerhardi-hugvekjum (sem alþýða stundum í skopi kall-
aði »glerhörðu«hugvekjurnar). Annars læt jeg það ósagt,
hvort rithöfundar þeir og skáld, sem lýsa helvíti svo
greinilega »eins og þeir hafi verið þar heimagangar«,
hafi verið mjöghjátrúarfullir. Að minnsta kosti verður það
ekki dregið eingöngu af þessum lýsingum. Það hefir
aldrei verið mikið orð á því gjört, svo jeg muni til, að
hið heimsfræga skáld Dante (f 1321) hafi verið mikill
hjátrúarbelgur, og hefir þó líklega engum tekizt eins upp
að lýsa helvíti sem honum. Það er og kunnugt, að menn
allvíða í skáldskap hafa sterk orð og líkingar, sem eng-
inn ætlast til að sjeu tekin bókstafiega; en það fer eptir
hvers eins smekk, hvað hann málar með sterkum litum.
Til þess að taka dæmi, sem flestum íslenzkum mönnum
er kunnugt, má nefna kvæðið »Glám« eptir dr. Grím
Thomsen. Það er leitun á eins. draugalegri lýsingu, sem
þar er; þar er málað með svo dökkum litum, að það
liggur við að kvæðið geti gjört mann myrkfælinn; en
varla mun nokkrum koma til hugar að draga af því þá
ályktun, að höfundurinn hafi verið rammur draugatrúar-
maður. Sama skáld hefur kveðið margt um landvættir,
álfa og aðrar kynjar, og verður hann þó vonandi aldrei
talinn með hjátrúarmönnum. Með þessu er því þó eng-
anveginn neitað, að ýmsir 17. aldar menn hafi veriðhjá-
trúaðir í meira lagi, heldur er að eins sýnt fram á það,
að hin sterku eða freklegu orðatiltæki þeirra eru ekki
næg sönnun fyrir því. Það er mjög svo ólíklegt, að
nokkrum heilvita manni hafi komið það til hugar, að
hann vissi nákvæm skil á því, hvernig hagaði til í hel-
víti, þó að sumir væru að sýna list sína í því að lýsa
því all-nákvæmlega; hafa þeir og ef til vill ætlað, að
slíkt mundi verka með meira krapti en ella; má og vera,
að slíkt hafi ekki verið ástæðulaust. Líkt er að slnu
leyti með lýsingar manna á sælu eilífs lífs. Eigi er það
líklegt, að menn hafi á 17. öld trúað því, að eilíf sæla
væri í því fólgin, að eta feitar krásir og drekka vín. í
heiðni var það raunar trú manna hjer á Norðurlöndum,