Sunnanfari - 01.06.1897, Blaðsíða 6
98
smugu á „Vestu“ ráðgjöfum — að minnsta kosti í von-
inni —, prófessorum, „prófetum“ og öðrum dýrindiefarmi,
að það má borast til be'rsja vona, hvort miði þosei getur
feingið að fljóta með henni.
4ður en jeg gieymi þvi. vil jeg að upphafl orða minna
geta þess, að lítilla þakka verður er prófarkalestur sá,
er síðasti miði frá mjer hefur feingið í Sunnanfara, og
vil jeg beiðast þess að færra verði um prentvillurnar í
þessum línum, ef þær kynnu að vcrða prentaðar.
Lítið er um bókmenntir lvjeðan að segja, er snertir ís-
iand. Þð er að geta greinar Jóns frá Mýrarhúsum í
„Historisk Tidskrift“, en ekki hef jeg samt lesið hana
sjálfa og þekki hana því ekki öðruvísi en eftir þvi, sem
hennar hefur verið getið hjer í dönskum blöðurn. Eru
sum þeirra rækalli kampakát yfir því, hvað Jón beri
dönskn stjórninni vel söguna í viðskiftum hennar við ís-
land, og mun það þykja stinga í stúf við sumt, sem áður
hefur verið ritað, líklega einkum af Jóni Sigurðssyni. Þó
að sumum kynni að detta í hug, að slíks eins sje von af
mönnum, sem Danir eingaungu styðji til ritstarfa, að þeir
beri Danskinum ekki ver söguna en fyllsta nauðsyn krefji,
er samt ekki að ámæla því, ef þeBBÍ nýja kenning er á
röknra byggð. Það kærir eig einginn um að skrökvaðsje
upp á Dani í akiftum þeirra við íalendinga. Hitt er lak-
ara, sem nli sýnist vera að færast í vöxt, þegar íslend-
ingar sjálflr í blöðum Dana geta ekki stillt sig um að
vera að skjalla Danskinn alveg flt í bláinn og fyrir það.
sem óskylt er; þó tekur flt yfir altt, þegar um leið er
hallað ranglega á íslendinga sjálfa. Núna á dögunum,
rjett um sama leyti sem „Þjóðviljinn11 barst hingað með
ofanígjöf til Boga Th. Melsteðs fyrir smjaður hans um
stjórnarskrána í grein sinni um jrrðskjáifta, er hann setti
í dönsk blöð, kom hjer út í „Politiken", helsta blaði vinstri
manna (17. maí), grein eftir sjera Matthías Jochumsson
um „betra samkomulag1' milli Dana og íslendinga, sem
er svo löguð, að bágt mun flestum íslenskum mönnum að
mæli henni bót, því að hfln er blindfull af hinum hvum-
leiðasta fagurgala og Bmjaðri til Dina og hvergi nærri
laus við laat um íslendinga, og flestu er snúið þar aftur,
sem fram á að horfa. Það cr nú alkunnugt fyrir langa
laungu, að sjera Matthíasi finnst hann þurfa að tala eða
skrifa um alla skapaða hluti, og í ÍBlenekum blöðum hefir
honum fyrirgefist það og haidist uppi og mun gera það i
leingstu lög fyrir sakir ágætrar bkáldmennsku sinnar,
en þegar hann getur ekki leingur setið á ajer að þjóta í
dönsk blöð, mun fle3tum nóg boðið. Þá verður hann sann-
kallað vandræðaskáld. Grein þessi, sem helst virðist
sprottin af því, að Georg Brandes ritaði hér í vetur í
„Politiken", að æskilegt væri, að Panir hefðu færi á að
þekkja nýíslenskar bókinenntir betur en þeir gera, og að
þýtt væri á dönsku eitthvað af nýíslenskum bókum, byrjar
svona: „Af eigin lestri og rcynsln komst jeg ungur upp
á það að virða og elska danska sögu og bókmenntir, þjóð
og land. En með óaflátanlegri gremju hef jeg mestan
hluta æfi minnar orðið að horfa upp á það, að flestir af
forspökkum vorum hafa ekki skilið skoðun mína og mitt
hlýja þel til Dana, nje faiið eftir því, heldur miklu frem-
ur eftir gömlnm hleypidómum frá einokunartíðinni og
glamri þjóðmálaskúmanna á síðari tímum“. Því næst
gefur hann þeirri „heimskulegu pólitik" — hans eigin orð
— olbogaskot, er vilji flarlægja Dani og íslendinga hvora
frá öðrum, með öðrura orðum, að það sje heimska, að vil.ja
vera að draga íslensk mál og íslenska stjórn inn í landið
sjálft. En síðan stjórnarskráin kom segir hann „hefi jeg og
aðrir Danavinir hjer álandi orðið var við töluverða breyt-
ingu til hins betra, til vimlegri og heilbrigðari skoðunar
á Dönum og vorum sameiginlegu málum. En þá verð
jeg lika undir eins að játa, að það er meir Dönum en
íslendingum að þakka, að saman hefur dregið". Eftir
skoðun sjera Matthíasar hefur því danska stjóruin i því
skyni að hæna íslendinga að Dönum margneitað að stað-
festa lög um lagaskóla, afnám hæstarjettar í íslcnskum
inálum, um búsetu fastakaupmanna. Af ást á íslending-
um hefur því þá verið neitað í 16 ár, að láta undan kröf-
um í stjórnarmálina, og af sömu ást og elsku hefur verið
synjað um að staðfesta um 60 lög frá alþingi síðan stjórn-
arskráin kom. Þá bætir gullhamraslátturinn, um hvað
Danir hafi heiðnrsamlega fyr og nú og æfinlega haldið
uppi hinum forna bókmenntasóma íslands, ekki mikið úr
skák. Því að það vita allir, að Danir hafa að eins Bkift
sjer um okkar bókmenntir svo langt fram í tímann, sem
þær voru lífsnauðBynlegar fyrir þá sjálfa og fornöld Norð-
urlanda, en síðan ekki við söguna meir. íslenskar bókmenntir
eftir 1600 eru útskúfaðar frá Kaupmannahafnarháskóla og
eiga þar aldrei að heyrast, eins og allir mega vita, sem
ekki vilja tala alveg út í hött um þetta mál. Eitt af
þvi, sem Matthías prestur telur að bendi á ást Dana á
íslendingum, cr það, hvað mörg embætti hafi á síðari
tímum veitt verið íslenskum mönnum í Danmörkn. En
ekki eru nú meiri brögð að því en oft fyrri. Þesa utan
mun varlega hlaupandi í þetta atriði, því allir vita, hvað
vinsæl sum af þessum embættum hafa verið íslendingum.
Meðal mnrgs annars segir Matthías klerkur og að hann
hafi ekki eíni á að kaupa „PoIitiken“. Að endingu gerir
sjera Matthías ráð fyrir að rita fleiri greinar af sama
tagi, en þess væri óskandi, að þær kæmi aldrei, því að
svona óhugsuð framhleypni — eða hvað maður á að kalla
það — er okkur bæði til minnkunar og málstað okkar
til skaða.
Annars er það svo sem sjálfsagt, að það væri ekkert
að því, að þýtt væri á dönskn nokkuð af nýrri íslenskum
ritum, en betra væri þó, að það væri þesskonar bækur,
sem ekki væri „fltþynkun" af dönskum ritum. Ekki
mundu slíkar þýðingar samt styðja bókmenntir okkar að
neinu gagni, ekki hjálpa til eða ljetta undir að halda
þeim uppi, af því að þær jykju ekki kaupendafjölda nð
íslenskum bókum. En það er einmitt það, Bem lífið ligg-
ur á, að fá fleiri til aö haupa og lesa bœkurnar á ís-
lensku.
Pyrsta heftið af bók Poestions um íslensk skáld þyk-
ist jeg vita að Sunnanfari hafi feingið. Hún fer vel af
stað.