Sunnanfari - 01.11.1912, Blaðsíða 7

87
lcoma auðvitað öðru hverju við hana sem
snöggvast. Eingu af þessa fólki lýsir höfund-
urinn svo, að það reki sig verulega á neitt,
sem mér er kunnugt, — nema síra Jóni Stein-
grímssyni. Skáldið lýsir honum sem manni
í hærra meðallagi. Gunnsteinn Sigurðsson,
kallaður »hinn guli« eða Guli-Gunnsteinn,
ættaður úr Landbroti, var 8 vetra gamall í
eldinum, og Ragnhildur Gísladóttir frá Geir-
landi var þá 5 ára. Þau önduðust bæði í
Hlíð í Skaptártungu 1866. Þau lieyrði eg
segja mart frá Skaptáreldi, og á sira Jón
Steingrímsson mintust þau opt og var liann
þeim mjög minnistæður; hafði hann fermt
Gunnstein 1789, og Ragnliildur liafði »geingið
til prestsins« hjá síra Jóni. Held eg mér sé
óhætt að fullyrða, að eg hafi tekið rétt eptir
því — þó að eg væri þá ungur — að þau
sögðu, að hann hefði verið í minna meðallagi
á vöxt.
Ola/i ísleikssijni, bróður Þórarins, lýsir skáld-
ið svo sem Ólafur hafi verið heiptúðugur hjá-
trúarbelgur og kuklari. Ólafur var lausa-
maður, og segja ættatölubækur það eitt um
hann, að hann væri »g/aðsínna«.
Höfundur skáldsögunnar segir, að Signrður
Sverrisson á Skaptárdal, — sein síra Jón
Steingrímsson lýsir ýmislega, og síra Bergur
Jónsson kallar »viðsjálan fróðleiksmann«, —-
hafi fluzt út í Rangárþing í eldinum. Leingi
liefir hann vist ekki verið þar. Hann and-
aðist í Skaptárdal 1805 og hafði þá búið þar
í mörg ár næst á undan. En fæddur var
hann 1737. Sigurður var móðurfaðir Magn-
úsar dannebrogsnianns á Skaptárdal, scm
andaðist 1890.
Höfundurinn segir á bls. 289 að hin nafn-
kunna eldmessa síra Jóns, — sem gamla fólk-
inu, er lifði hana, var ógleymanleg, — hafi
staðið 5. sunnudag eptir trinitatis eða 20. Júlí
1783. En síra Jón segir sjálfur í æfisögu
sinni (bls. 205), að hún hafi verið 4. sunnu-
dag eptir trinitatis eða liinn 13. Júlí.
Á einum stað segir skáldið manni þær
fréttir, að Snjól/ur Finnsson sterlci, — sem
seinast var í Bakkakoti á Síðu, og andaðist
eldmóðuárin 1784—85, — hafi verið fæddur
1701. Fyrir þessu er einginn fótur. Skáld-
unum leyfist að Ijúga ýmsu upp, en ártölum
mega þeir andskotann ekki Ijúga að okkur.
Það, sem stendur á bls. 178 um Eintúna-
háls er líklega varasamt. Eg hygg að þar
hafi varla bygð verið fyrri en um 1831, að
þar var tekið upp nýbýli.
A bls. 174—175 hefir skáldið flaskað á
falsbréfi, og er eptir því að segja sögu um
Brandaland og »Hallgeir ábóta«, seni aldrei
var til.
Lýsingar skáldsins á tíðarandanum á sið-
ari liluta 18. aldar eru vist mjög athugaverð-
ar víða. Að visu var fólk þá enn nokkuð
hjátrúarfult, en mér finst höfundurinn færa
það efni stórum í öfgar og ýkjur. Og það,
sem hann segir um klerkastélt landsins á bls.
288, er afarlangt frá réttnm sann, þegar á
heildina er litið, og séð er út yfir einstaka
menn í þeirri stétt eins og öðrutn stéttum,
sem hafa verið hálfgeggjaðir hindurvitna-
garmar. Kennidómur landsins hefir jafnan
verið mentaðasta og hleypidómalausasta stétt-
in í landinu. Klerkarnir hafa verið liinir
einu lærifeður landslýðsins um margar aldir,
og þeir einu, sem gátu verið það, og svo var
enn á síðara hluta 18. aldar. Peim eigum
vér að þakka framar öllum öðrum þá ment-
un, sem almenningur hér á landi hefir feingið
alt fram til vorra daga.
Mart annað af lýsingum liöfundarins finst
mér einnig eitthvað ýkt. Meðal annars á eg
bágt með að trúa því, — sem skáldið segir,
— að Kötluhlaupin hafi nokkurn tíma farið
upp yfir Hafursey. Til þess að það mætti
verða, skilst mér, að Köllujökull hefði orðið
að koma fram svo sem allur í einni bylgju,
— og þegar þau ósköp geingu á, þykir mér
líklegt, að Álptaverið liefði hlotið að sópast
af með öllu, — sem þó er enn i bvgð, —
og líklega mart fleiia.
Höfundurinn afbakar og stundum staða-
nöfn. Ása í Skaptártungu nefnir hann ýmist
Ás eða Ása. Sá bær hefir aldrei heitið ann-
að en Asar. »Fjaðurá« minnist eg ekki, að
eg liafi heyrt nefnda. Fjaðrá, — sem er á
Síðunni, — lieyrði eg hana kallaða, en það
er afbökun úr Fjarðará. Svo nefnist áin í
Landnámu.
Málvillur eru ýmsar í bókinni. Á bls. 299
er »hendi« látið vera nefnifall. »Undirmáls-
maður« á hls. 153 skilst mér sé dönskuslella
af lakara taginu: y>UndermaaIer«, sem stund-
um niætti þýða mcð liðléllingur. Einnig sýn-
ist mér y>það krassar« (á hls. 212 — það er
bragð að því, er mergjað) vera dönskusletta,
sem eg hugsa, að ekki hafi verið kominn hér
inn á 18. öld í alþýðumáli. Þó að þetta og
fleira smávegis af því tagi sé til lýta, er hitt
þó lakara að sumstaðar sýnast vera afbak-
aðir alveg rígskorðaðir talshættir málsins.
Ætli nokkursstaðar á landinu — nema í þess-
ari bók -— sé sagt að manni y>seitli<.< (fyrir