Öldin - 01.02.1894, Síða 2

18
ÖLDIN.
tímum, þcgar stórsóttir geysuðu, að leggj-
ast á bæn með prestunum, og biðja skapar-
ann, að létta af þessurn ósköpum; en hann
lét þá niðurröðun í náttúrunni halda sér,
sem hann einu sinni hafði sett, og drepsótt-
irnar gengu sinn gang eftir sem áður, og
það sem bænagerðimar kunna að hafa tafið
þær, það hjálpaði sóðaskapurinn þeim á-
fram, og kanske spölkom betur. En svo
fór, eftir því sem fram liðu aldir, að réna
refsitrúin, og sú trú að koma í staðinn, að
ekkert væri yfirnáttúrlegt í heimi þessum,
og að orsakalögin næðu til alls, og eins til
veikinda. Eðli þeirra og athöfnum var
veitt nákvæmt athygli; öllu var veitt eftir-
tekt, sem jók þær eða eyddi þeim, svo sem
hita og kulda, sóðaskap og hreinlæti, og
mörgu fleiru. Þetta leiddi til að menn um
síðir fundu hið svo nefnda sóttfræ eða bakt-
eríur (örsmáa snýkjusveppi, sem sjást eigi
nem í margstækkandi gleri). En sá fund-
ur hefir þegar orðið mannkyninu til mestu
blessunar, því guð hjálpar engum manni,
nema þeim sem hjálpar sór sjálfum, eins og
Franklín sagði. Bólusetningin er eitt ný-
mælið í þá átt, þó að hún f'yndist í raun
réttri af hendingu; hún átti heldur eigi
upp á háborðið hjá fáfróðum pápiskum
kennilýð á sinni tíð, því ýmist báðu prest-
amir skaparann að frelsa mannkynið frá
þessari bólusetningarvillu eða þeir ógnuðu
almúganum með eilífum píslum fyrir það,
að hann lét læknana og djöfulinn tæla sig
til að taka fram fvrir hendumar á skapar-
anum og snúa vöndinn úr höndum honum,
þegar hann endur og sinnum neyddist til
að berja á syndaþi jótunum. En eftir því
sem mentunin för í vöxt með kennilýðnum,
varð hann að brjóta odd af oflæti sínu, og
hætta að sporna móti bólusetningum, og nú
eru allar vamir og varúðameglur hafðar,
þegar þessi eða aðrar stórsóttir, ganga, og
er slíkt nú talin kristileg skylda hvers
mans, að reyna til að forða Sér og öðrum
frá kvölum og dauða.
Það er nú að vísu góðra gjalda vert,
að reynt sé að draga úr sóttunum og marka
þeim bás, þegar þær eru komnar á gang,
en það • væri þó enn betra, að geta orðið
fyrri að bragði og drepið sóttfræið, áður en
það keirist í menn og skepnur, eða búið svo
um, að það gjöri eigi skaða, þó það komi
þar. Fjöldi vísindamanna eru sístarfandi
að þessu, og þeir hafa fundið marga og
margvíslega vegi, sem þessar bakteríur
leggja leið sína um til manna og dýra. Þeir
hafa t. d. fundið, að taugaveiki getur bor.
ist frá kúm yfir til mannanna með mjólk-
ínni, veikin gerir kúm lítið mein, en mjólk-
in er bannvæn mönnum • oft komast sótt-
fræin í neyzluvatn manna, og það svo, að
mesti fjöldi getur verið í einum dropa. í
vetur geysaði drepsótt í Grand Forks;
læknar fundu, að veikin ætti upptök sín í
slæmu neyzluvatni, en að bæta mætti þetta
með því, að sjóða. vatnið áður en þess væri
neytt; en um leið og þeir fundu þetta, var
sóttinni markaður bás. Eins er með fleiri
drepsóttir, menn leita að orsökum þeirra og
reyna að girða fyrir þær, og flnna einlægt
fleiri og fleiri, en um leið ráð til þess að
koma í veg fyrir þann skaða, sem stórsótt-
irnar gera.
Það ber þó oft við, að drepsóttirnar
koma eins og skúr úr lieiðu lofti; auðvitað
hafa þær þá sínar orsakir eins og endranær,
en vísindin hafa að eins eigi komið auga á
þær. Sjóndeildarhringurinn rýmkast þó
sífelt, og nú á síðustu tímum, hafa menn
oft litið óhýrum augum til kyrkjugarðanna
og grunað þá um að vera eitt af þessum
leyndu pestarbælum, sem hafi spúið drep-
sóttunum út, þegar minst varði og enginn
átti von á þeim. Það var fvrst í stórborg-
unum, að menn komu auga á þá, af því, að
sóttirnar komu upp kring um þá, og stund-
um rétt eftir að graflr höfðu verið teknar,
og oft urðu landfarsóttir hættastar og verst-
ar umhverfis þá. Þetta hafa menn sann-
færst um meir og meir, og því er
það að mönnum kom til liugar, livort eng-
inn vegur væri annar til að skilja sómasam-