Öldin - 01.06.1894, Blaðsíða 3

ÖLDIN.
83
að lífsaflið sem maður hefir ráð á, er tak-
markað, og, af því það cr takmarkað, að
ómögulegt er að fá það til að vinna meira
en hið takmarkaða afl þess leyflr. Vér höf-
um sýnt hér að framan, að hörn og ung-
lingar útheimta tiltölulega mcira lífsafl en
fullorðnir mcnn, þar sem lífsafl þeirra þarf
bæði að. endurnýja alla bygginguna á degi
livorum og að auki vöxt og þroska. Það
lciðir því af sjálfu sér, að á einhvern hátt
hlýtur að koma fram tjónið af að beita lífs-
aflinu um of í einhvcrn vissan farveg.
Þetta gctur hver maður gort sér Ijóst mcð
lítilli cftirtekt. Það liafa að líkindum ílcst-
ir veitt því eftirtekt, hve ófúsir þeir eru
til lesturs eða djúpra hugsana, að nýlok-
inni þungri Iíkamlegri vinnu. Það lögmál
sem þannig kemur í Ijós, er óumbreytan-
legt og verkanir þess ávalt hinar sömu.
Ef líkamlega starflð er um of, rýrnar liinn
andlegi þróttur; sé andleg áreynsla um of,
rýrnar hinn líkamlegi þróttur. Af því
leiðir svo, að sé nndleg árcynsla ungmenn-
anna of mikil, framleggur lífsaflið ekki á-
kveðinn skerf til Ilkamsbyggingarinnar.
Vöxturinn verður minni en ella og sjúk-
dómar í ýmsum myndum sækja á hinn
þroskalitla líkama.
Sctji maður svo, að andlega áreyaslan
sé ekki úr lióli, en meiri en í réttu lilutfalli,
koma þær verkanir ckki í Ijós nema í
nokkru minni eða ófullkomnari vexti, cn
annars hefði oi-ðið. En hjá þvi verður
ekki komist, að verkanir . þessar komi
þannig í Ijós. Blóðaflið, scm veitt er til
heilans fram yflr rétt hlutfall, á meðan á
andlegu áreynslunni stendur, cða að á-
reynslustundinni liðinni, til þess að cndur-
nýja og bæta hinn of-eydda heila, þetta
blóð hefði annars yerið á liringferð sinni
um aðra hluti likamans og unnið þar að
öðru verki. Sú vinna er þess vegna glöt-
uð. Þegar nú þcssi afleiðing verður ekki
umflúin, þá ber marini að athuga, hvort
auka-þekkingin, sem þannig má veita
mönnum ú unga aldri, vegur á móti tjón-
inu er leiðir af þeim mun minni og vcik-
bygðari líkama.
Þess meiri sem íreynslau cr, 1 e s
meira verður tjónið, eðlilega. O; jað
tjón kemur ekki fram eingöngu að því er
snertir líkamsbygginguna sjálfa. Htflaus
áreynsla á unga aldri skerðir einnig hirin
andlega þroska. Heilinn, sem á ungdóms
árunum er tiltölulega mikill að vexti, en
ekki í þeirri skifting, sem hann fær á
fullorðinsárunum, er knúður til að vinna
sitt lilutverk mcð of miklum liraða. Af-
leiðingin cr, að hann fær sína skifting og
sinn þroska fljótar cn má, og nær því
aldrei þeim þroska, sem hann með eðli-
lcgri framleiðslu hefði l'engið. Þetta er
að nokkru leyti, ef til vill að miklu leyti,
ástæðan til þess, að bráðskörp börn, sem á
unga aldri cru eftirlæti allra vegna gáfna
sitina, verða alt í einu eftirbátar annara,
þcgar aldurinn færist yfir þau og gera
hinar tniklu vonir foreldranna að cngu.
En skaðlégar eins og þessar afleiðing-
ar of mikillar andlegrar áreynslu á barns-
aldrinum eru, cru áhrifln á lieilsuna þó
enn skaðlegri, er sýna sig í ófullkominni
líkamsbyggingu, fjörleysi og þunglyndi.
Það leynir sér ekki fyrir eðlist'ræðingun-
um, hvað stórkostleg þau áhrií ern, sem
heilakorfi mannsins hefir á líkamann.
Melting fæðunnar, blóðrásin og þar af
lciðandi öll liffærin, cru háð snög-uin á-
hrifum á heilakerfið. Þessi meðllðun,
þetta nána samband er í ýmsum tilfellum
svo opinbert, að allir geta veitt þvi efuir-
tekt. Það er enginn sá maður, setn ekki
hefir veitt mismunandi hjartslætti sínum
eftirtekt, þcgar hugsun ltans tekur snöggri
breytingu, fyrir sérstaka gleði eða von,
ótta cða reiði, hve hjartslátturinn verður
tregur, þegar tilfinningin er átakanleg.
Og þó þeir sé margir, sem aldrci hafa
reynt liiiia átakanlegustu tilflnning, som
leiðir af sir algerða stöðvun hjartans og
yfirlið, þá vita menn samt hvcr crs "kin cr
—áhtif hugsanfæranna á taugarnar og