Dagskrá - 28.11.1896, Blaðsíða 4

menningarstraum þessara tíma, þar sem hann á að stríða
við rótgróna margra alda gamla hleypidóma þjóðar sinnar
og embættislýðsins, sem vill halda öllu í sömu sporurn,
sem það hefur staðið í um margar aldir. Honum er ef
til vill best lýst með orðiím þeim er Ito greifi frá Jap-
an kvað hafa sagt, þá er ófriðurinn stóð milli Japana
og Kínverja í fyrra, og farið var að hugsa um friðar-
samninga milli ríkjanna, en frjettst hafði til Japan. að
Li væri dáinn. »Sje hann dáinn, verð jeg að vekja
hann upp úr gröt sinni til þess að semja við hann um
friðinn«. Li hefur nú barist við fádæma örðugleika fyr-
ir því um 30 ár, að fá komið landvörn á fót í Kína,
°g þó illa tækist til, í viðureign Kinverja við Japana,
er honum einum að þakka það litla viðnáim, sem Kín-
verjar gátu veitt. Hann er hinn eini af öllum Kínversk-
um embættismönnum nú á dögum, scm hefur reynt að
koma þar inn framförum nútímans. Hefur hann ekki
hikað við að nota Evrópumenn til þess.að kenna lönd-
um sínum, en jafnan sjer hann svo um, að útlending-
arnir rými sætið, þá er innlendir menn eru orðnir full-
færir, að setjast í sætið. Mandarinarnir, embættislýður-
inn í Kína, hafa hatað hann fyrir framfaraviðleitnina,
og útlendingarnir hafa öfundað hann fyrir ríki har.s, en
Li hcfur ekki látið neitt slíkt á sig fá og lialdið sína
leið hvaða örðugleikar sem fyrir hann hafa komið. Hann
er sagður cinn þeirra fáu manna, sem sýnist að hafa
tíma til alls. Hann er í raun rjettri hin eiginlega ráð-
herrastjórn Kínaveldis, forsætisráðherra, utanríkisráðherra,
hermálaráðherra bæði á sjó og landi og innanríkisráð-
herra, og þó er ekkert af þessu hið eiginlega embætti
hans. Um 25 ár hefur hann verið varakonungur yfir
fylkinu Tientsin, sem er eitt hinna vandasöinustu og
örðugustu embætta þar í landi, og jafnframt haft yfir-
umsjón mcð allri verzlun í norðurhelmingi ríkisins; hef-
ur sjeð um að leggja frjettaþræði, járnbrautir og sett á
stofn gufuskipafjelag þar í landi. Ennfremur hefur hann
haft aðalumsjá með nýlendum Kínverja o: Tibet, Mon-
gólalandi og Koreu. Þannig kæfði hann fyrir 30 árum
uppreist i Mongólalandi en var þó sjálfur rúmfastur, að-
framkominn af »inflúenza«, og töldu læknarnir hann frá,
cn samt sem áður sagði hann fyrir um alla sókn gegn
uppreistarmönnum.
Þá er Frakkar og Englendingar höfðu ráðist áKína
1860, og það sást, hve þjóðin stóð varnarlaus uppi, og
að nauðsyn bæri til að láta slíkt ekki koma optar fyr-
ir, tókst Li á hendur að koma þessu í kring; en þar
var ekki við börn að berjast því hann stóð einn uppi
gegn allri þjóðinni, og þegar litið er til þess, að
Japanar, sem byrjuðu að manna sig að siðum Evrópu-
manna um sama leyti og Li tók til, en flestir hinir betri
menn þjóðarinnar tóku þar höndum saman, má furðu
gegna hve miklu Li hefur atkastað einn hjá Kínverjum.
Li-Hung-Chang er nú hálf áttræður að aldri, en
þó ber ekki á því, að ellin sje farin að koma honum á
knje enn. Hann er fæddur 5. nóv. 1821, sama daginn
og Napoleon mikli andaðist, og geta orðið tvískiptar
skoðanir um, hver þeirra hafi verið meiri. Faðir hans
var meðlimur merkasta vísindafjelags ríkisins, og for-
feður hans voru frægir menntamenn hver fram af öðr-
um. Þegar móðir Li dó 1883, þá 83 ára gömul, voru
tveir synir liennar orðnir varakonungar sinn í hvoru
fylkinu, og er talið, að slíkt muni vera einsdæmi. Li
var settur til mennta á unga aldri, og tók hvert prófið
fram af öðru, svo sem lög skipa tyrir þar í landi, fyrsta
í fæðingarborg sinni, annað í höfuðstað fylkis þess, er
hann átti heima í, og hið þriðja í Pekingi845, erhann
var 24 ára að aldri, og segir sagan, að hann hafi verið
þá svo snauður, að hann hafi orðið að fara þangað fót-
gangandi. Fjekk hann sjer þá vinnu við prentsmiðju
eina, og var þar þar til 1853. Var hann þá sendur
með hersveitum þeim, er bæla skyldu niður, hina nafn-
kunnu Taipinga uppreist, er ætlaði að kollvarpa ríkinu.
Sýndi hann þegar slíkan dugnað og hyggindi, að hann
var hafinn til tignarnafns ogsíðan hefur hann hafiststig at
stigi, svo nú hefur hann um mörg ár verið í raun rjettri
keisarinn þótt annar hafi borið það nafn, og næstliðin
18 ár flefur hann undirskrifað í keisarans nafni alla þá
samninga er Ivína hefur gjört við erlend stjórnarvöld.
Arið 1872 fjekk hann því framgengt, að 120 ungir
Kínverjar voru sendir til Bandaríkjanna í Norður-Ame-
ríku til að læra menningu hinna arisku þjóða jainframt
og þeir lærði kínversk vísindi, Atti nám þetta að standa
yfir í 15 ár, og síðan áttu nemendurnir er þeir hefðu
tekið próf, að koma aptur heim og setjast þar að við
ýms störf, svo sem læknar, lögfræðingar, verkfræðingar
og kennarar. Næstu 3 árin á eptir voru nýir nemend-
ur sendir burt, en 1882 er hinir tyrstu nemendur höfðu
dvalið erlendis í 10 ár, tókst apturhaldsrnönnum að
gjöra þetta tortryggilegt, með því að hinir ungu menn
mundu gleyma þjóðerni sínu og siðum og umturna öllu
er þeir kæmu heim.—Voru þeir því allir kallaðir heim
aptur, og máttu þakka sínum sæia fyrir, að fá eitthvað
að starfa, sem þeir að eins gætu haft ofan af sjer við,
og urðu nauðugir viljugir að leggja sem fyrst af allt
útlent snið. Ef þeir höfðu ekki fje til að borga nám
sitt til ríkissjóðsins, voru þeir settir til að starfa hitt
eða þetta, hvort sem þeir höfðu nokkra löngun til þess
eða ekki.
Li-Hung-Chang er gestrisinn heim að sækja og
spurull mjög, en sparari á að segja öðrum. Sjálfur heim-
sækir hann opt ýinsa Evrópumenn sem búa í Ticntsiu
þar sem hann liefur aðalaðsetur sitt, og kátur og fjör-
ugur yfir borðum, og heldur opt ræður, auðvitað á kín-
versku, og lætur fjúka í gamni. Heirna hjá honum er