Lögberg-Heimskringla - 12.05.1960, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. MAÍ 1960
GUÐRÚN FRA LUNDI:
ÞAR SEM
BRIMALDAN
BROTNAR
Þegar svo Hallur kom
inn og leit ertnislega til
hennar, sagði hún honum, að
hann þyrfti varla að telja það
lengur eftir, sem hann þyrfti
að láta Tómas hafa. Hann
væri ráðinn á skrifstofu hjá
kaupmanni þar í Reykjavík
og væri trúlofaður dóttur
hans, svo að framtíð Tómas-
ar þyrfti víst ekki að kvíða.
Sjálf væri hún staðráðin í að
fara suður, þegar hann væri
farinn að halda heimili.“
Hallur hló dátt. „Þetta kalla
ég nú góðar fréttir, að þurfa
ekki að taka fleiri lánin handa
honum, drenganganum,“ sagði
hann. „En það verður þá seint,
sem þú færð að sjá hann í
sýslumannsskrúðanum, sem
þú hefir alltaf búizt við að
hann fengi, síðan hann var
barn.“
Hún tárfelldi af gremju.
„Þú ert sami durgurinn og
hann faðir þinn, fyrirlítur
allt annað en þrældóminn og
skítinn hérna á Nesinu. En þú
skalt ekki láta þér detta í hug,
að ég hangi yfir þér lengur.
Þú getur búið með Helgu og
Döddu, en ég fer strax í vor,
fyrst þú tekur svona skamm-
arlega á móti mér.“
„Svona, vertu ekki með
þessa skapvonzku, Maríanna.
Það er ólíkt þér. Ég fer að
halda, að þú hafir ekki haft
gott af því að fara suður,“
sagði Hallur. „Mér finnst það
mjög líklegt að unglinga inn-
an við tvítugt muni langa til
Reykjavíkur, þ e g a r hálf-
fimmtugar kerlingar eru
þreyjulausar að komast þang-
að.“
„Þetta er svo sem nógu
virðulegt, að kalla mig hálf-
fimmtuga kerlingu,“ sagði
hún.
„Ég hélt, að þú værir orðin
það gömul, enda býst ég við,
að enginn álíti þig yngri, þar
sem þú átt trúlofaðan son,
sem búinn er að vera við lær-
dóm í marga vetur. Þú ert
stórmyndarleg sveitakona,
góða mín, en í kaupstað mynd-
ir þú verða kölluð „feita kerl-
ingin að norðan“. Það er ég
alveg viss um. Þess vegna
skaltu hætta við þessar suður-
ferðarhugleiðingar, og snúa
þér fyrir alvöru að búskapn-
um, því að bráðum verð ég
bóndi á allri Látravík. Pabbi
er á förum, og ég er búinn að
segja honum, að ég muni taka
jörðina en ekki inneignina.“
„Tómas segir, að það sé
sjálfsagt fyrir þig að taka
peningana. Fyrir þá er hægt
að kaupa hús handa honum
og okkur í Reykjavík. Svo vill
hann líka, að þú seljir hálf-
lenduna,“ sagði hún.
Þetta varð daglegt deilu-
efni á milli hjónanna. Marí-
anna hafði aldrei verið jafn
áhugalaus fyrir því sem þurfti
að gera eins og nú. Helga vann
húsmóðurstörfin eins og áð-
ur, þó að húsmóðirin væri
komin heim.
i | ,i
TÓMAS KEMUR í
HEIMSÓKN
Maríanna sagði Björgu í
Básum frá trúlofun sonar
síns. Það var því komið víða
um Nesið, hvaða lán lægi fyr-
ir þeim pilti. Það var ekki
fyrr en í júlí, að Tómas sím-
aði til móður sinnar og sagði
henni, að hringarnir væru
farnir að prýða hendur þeirra
elskendanna, og þar með, að
í næstu viku ætlaði hann að
koma norður með ástmey
sína. Þann dag stóð mikið til
hjá Maríönnu. Hún heimtaði,
að Helga yrði í bænum með
sér, því að nú þurfti að baka
fínt kaffibrauð og gera margt
annað, svo að heimilið liti
ekki út eins og hjá skrælingj-
um.
„Það verður víst svo að
vera,“ sagði húsbóndinn.
Svo þegar þurfti að fara að
sækja kærustuparið inn á
Breiðasand, fannst henni það
sjálfsagt, að þau hjónin færu
bæði inn eftir. Hallur sagði,
að Dadda gæti farið inn eftir.
Hann þyrfti að binda vestan
úr heiði. Það yrði að sitja fyr-
ir öllu öðru.
„Þau fá líklega að sjá mig,“
sagði hann. „Og henni finnst
ég sjálfsagt heldur karlaleg-
ur, þessari sallafínu kaupstað-
ardömu.“
Því varð heldur ekki neitað,
að hann var orðinn hræðilega
þrælkunarlegur og líktist
karlinum honum föður sín-
um meira og meira með
hverju ári.
„Og svo þessi vandræði með
að láta þau sofa,“ sagði hún
ergileg. „Það hefir alltaf ver-
ið þrautaráðið að fá stofuna
hjá mótbýlisfólkinu, þegar
einhver meiri háttar mann-
eskja gistir. En nú var loku
skotið fyrir það með því að
hafa þessa kolsvörtu líkkistu
þar inni. Þvílíkt uppátæki.
Það er auðvitað ekki meira en
annað, sem okkur er gert til
armæðu. Finnst þér nú ekki
óskemmtilegt að hafa ekki
önnur húsakynni að bjóða
svona fólki inn í? Það er meiri
nægjusemin að geta alltaf bú-
ið í þessum kofum.“
„Ég get sofið í tjaldinu út
á túni og systurnar hjá mér.
Þá ættir þú að geta látið þau
sofa inni í húsinu okkar,“
sagði hann og flýtti sér í
burtu eins og honum kæmi
þetta alls ekkert við.
„Ö, þessir karlmenn. Þeir
voru ekki að ómaka sig til að
hjálpa til, þó að einhvers
þyrfti með. Allt varð kven-
fólkið að gera. Hann þóttist
gera vel að lofa Helgu að vera
í bænum þessa dagana,“ and-
varpaði hún.
Seinna um daginn fór hún
inn til að finna mótbýliskon-
una og tala um stofuna.
„Þetta er nú alveg dæmalaust,
hvernig allt er gert mér til
erfiðleika,“ byrjaði hún hás
af gremju. „Það hefir þó allt-
af verið hægt að fá stofurúm-
ið handa gestum, en nú er bú-
ið að fyrirbyggja það með
þessari líkkistu, sem þar þarf
að standa. Varla hefði hún
Þórey heitin liðið svona lag-
að.“
„Jóhann hlýtur að færa
kistuna yfir í skálann þessa
daga, sem þau verða hérna,“
sagði Sifa. „Þú skalt tala um
það við hann, þegar hann
kemur heim að drekka kaff-
ið.“
„Ég hef áreiðanlega annað
að gera en bíða eftir því,“
sagði Maríanna. „Þú hleypur
ofan á víkurbakkann fyrir
mig, Sifa. Þér er svo létt um
sporið.“
„Mér sýnist hún nú hafa
enn þá meira að gera en þú,“
sagði Ingibjörg. „Hún stendur
í stórþvotti."
,?Ef ég væri í ykkar spor-
um, skyldi ég brjóta þessa
kistu í smátt með sleggju,"
sagði Maríanna, sem var í ó-
vanalega slæmu skapi.
„Það mundir þú ekki gera,“
sagði Ingibjörg, „vegna þess
að þú nenntir því ekki,“ bætti
hún við dálítið meinfýsin.
Þá skellti Maríanna hurð-
um á hæla sér og strunsaði
út úr baðstofunni.
Sifa þeyttist ofan á víkur-
bakkann til að fá leyfi gamla
mannsins til að flytja kistuna
burt úr stofunni. Hann lofaði
að færa hana burtu um kvöld-
ið, þegar piltarnir væru komn-
ir heim. Það væri ekki kven-
mannsverk.
Sifa færði mágkonu sinni
svarið. Hún lét það gott heita
og sagði, að Sifa yrði að gera
stofuna vel hreina, hátt og
lágt, og hengja þrein glugga-
tjöld upp, helzt ný.
„Þau eru ekki til,“ sagði
Sifa. Svo bauðst hún til að
þvo gluggatjöldin, sem voru
fyrir gluggunum. Einnig að
þvo gólfið. Annað sagðist hún
ekki hafa tíma til að gera.
„Það er ekki hægt að segja,
að það hlaupi af sér hornin
fyrir mann, hyskið hérna,“
tautaði hún, þegar Sifa var
farin inn. „Það er bágt að
þurfa að sækja nokkuð til
svona fólks. En það verður
líklega síðasti greiðinn, sem
éfg bið það að gera mér. Bezt
að það geri sér það til skamm-
ar að láta gestina sofa í ó-
hreinni stofunni."
„Hún hefir nú líklega ann-
að gera, konuvesalingurinn,
en að standa í hreingerning-
um,“ sagði Helga. „Ef þú álít-
ur, að það þurfi að gera hreina
stofuna, er líklega bezt að ég
geri það. Það ert þú sem ætl-
ar að nota hana, en ekki
hún.“
„Það verður þá líklega svo
að vera, þó að nóg sé annað,
sem þarf að gera,“ sagði Marí-
anna.
Daginn eftir riðu ungu elsk-
endurnir í hlaðið. Maríanna
stóð úti, ásamt Málfríði dótt-
ur sinni, og faðmaði gesti sína
ákaft. Dadda reiddi stóra
ferðatösku fyrir framan sig og
Tómas aðra minni.
„Ég er alveg hissa á ykkur
að senda okkur ekki hest und-
ir töskurnar,“ sagði lærði
maðurinn, þegar hann hafði
heilsað. „Ekki gátuð þið þó
ætlazt til þess, að við yrðum
alltaf í reiðfötunum. Ég er
orðinn uppgefinn í handleggj-
unum að halda um töskuna
alla þessa leið.“
„Þá er hún orðin lúin,
blessuð stúlkan hún systir
þín, sem reiðir enn þyngri
tösku en þú,“ sagði unnustan.
„Við reyndum að fá lánaða
hesta á tveim bæjum á leið-
inni, en það var verið að binda
á báðum heimilunum,“ sagði
Tómas. „Líklega er verið að
binda hérna líka.“
„Já, pabbi þinn er að binda
vestan úr heiði. Fékk lánaða
hesta í stað þeirra, sem þið
fenguð,“ sagði Maríanna.
„Svona er þrældómurinn og
búskaparbaslið alltaf í sveit-
inni. Ég vona að þú vinnir
hann pabba þinn á að hætta
að búa og flytja suður. Ég fæ
engu áorkað í þeim efnum.“
Svo fór hún að afáaka við-
tökurnar með mikilli mælsku,
þessi húsakynni væru svo
hræðilega gömul og leiðinleg.
„Mér finnst svo gaman að
sjá þessa sveitabæi með gras-
ið á þekjunni,“ sagði unga
stúlkan. Hún var átján ára
unglingur, lítil og hvítleit um
hendur og andlit. Hún hét
Margrét og var kölluð Stella.
„Þeir eru hræðilegir í sam-
anburði við stóru og fallegu
húsin í Reykjavík,“ sagði
Maríanna. „Ég hef alveg verið
veik með köflum, síðan ég
kom heim í vetur, yfir því að
geta ekki komizt suður strax.“
„Ég held það væri ósköp
gaman að hafa ykkur hérna
kyrr og koma til ykkar á
sumrin til að hvíla sig,“ sagði
Stella. „Verst hvað erfitt er
að komast út á Nesið. Þið
ættuð að kaupa ykkur jörð
nær okkur. Þá gæti ég verið
hjá ykkur mikið af sumrinu,
einkanlega þegar krakkarnir
fara að komast á legg,“ bætti
hún við brosandi.
„Ég tala nú við pabba,“
sagði Tómas í þeim tón að
auðheyrt var, að hann taldi
sigurinn vísan. ,
„Ég vil koma til ykkar í
hornið, og það strax. Hallur
getur búið hér. Það er ómögu-
legt að hreyfa hann, frekar en
jarðfastan stein. Dadda getur
búið með honum. Hún er ekki
farin að þrá Reykjavík enn,
vegna þess að hún hefir ekk-
ert af henni séð,“ sagði Marí-
anna.
Tómas leit til unnustunnar.
„Við höfum nú ekki hugsað
okkur að stofna heimili strax,“
sagði hann. „Ég kaupi fæði
hjá Málfríði frænku, eins og
ég hef gert, og hef þar her-
bergi til nýárs.“
„Ég hélt að þú værir kom-
inn til tengdaforeldranna til-
vonandi að öllu leyti,“ sagði
Maríanna. „Hvernig getur þú,
Stella mín, látið hann kaupa
sér fæði annars staðar, þar
sem hann fengi það ókeypis
hjá foreldrum þínum,“ bætti
hún við og sneri máli sínu til
tengdadótturinnar tilvonandi.
„Það þekkist ekki að fá
ókeypis fæði í Reykjavík. Það
fæst ekki þar eins fyrirhafn-
arlítið og í Látravík,“ sagði
Tómas. „Ég er ósköp smeykur
um, að þér þætti dýrt þar og
brygði við margt, mamma
mín.“
„í öllum bænum farðu nú
að koma með eithvað handa
okkur að borða, mamma,“
sagði Dadda óþolinmóð. „Þú
hefir nógan tíma til að tala
við þau. Við erum glorhungr-
uð.“
„Það er ekki nokkur mynd
á þessu matsöluhúsi þarna inn
frá. Þvílíkur matur!“ sagði
Tómas.
„Auðvitað kann hún ekkert
að matreiða eða bera á borð,
kerlingarvesalingurinn sá,“
sagði Maríanna.
Hún fór að bera fram fyrir
gestina nýja kjötsúpu. Dadda
hjálpaði henni, þð að hún væri
ekki komin úr reiðfötunum.
„Herra minn góður, hvað
maturinn í sveitinni er góð-
ur,“ sagði Stella.
„Þá ættir þú að koma á vor-
in, þegar eggin eru í bölum
og fötum og alls kyns ílátum.
Og þá veiðist líka selur,“ sagði
Tómas. „Þá er búsældarlegt
í Látravík.“
„Þú getur ekki látið þér
detta í hug að . yfirgefa allt
þetta,“ sagði Stella.
„Ég lét nú sjálfsagt senda
mér egg og sel og fleirj afurð-
ir búsins suður,“ sagði Marí-
anna hreykin.
„Ég vil ekki hlusta á þetta
og annað eins, að þú farir að
yfirgefa pabba og litlu syst-
urnar, og láta hann búa ein-
an hér. Nærri má nú geta
hvað Dadda getur sem hús-
móðir,“ sagði Tómas með
talsverðum merkissvip.
„Við tölum nú um það bet-
ur, vinur,“ sagði Maríanna og
leyndi vonbrigðum sínum.
Hún hafði búizt við því, að
bæði hann og stúlkan hans
mundu telja það mestu ham-
ingju sína, að hún kæmi til
þeirra, en nú létu þau það
bæði í ljós, að það væri sjálf-
sagt, að hún yrði kyrr í Látra-
vík.
Þegar búið var að béra fram
matinn, settist Maríanna inn
til gesta sinna. Hún masaði,
þar til bæði Tómas og unnust-
an hans voru orðin dauðsyfj-
uð. Þá fór hann að tala um
að hátta. Það þýddi ekkert að
bíða eftir pabba. Hann kæmi
ekki fyrr en einhvern tíma
í nótt, fyrst hann væri að
binda.