Lögberg-Heimskringla - 17.11.1960, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 17. NÓVEMBER 1960
5
<:í '
DR. VALDIMAR J. EYLANDS:'
ff Ævintýri í átján
löndum
IV.
• !
Segir nú ekki af ferðum i urum, konungum, stjórnmála-
okkar, unz komið var til kon-
ungshallarinnar Windsor Cas-
tle, á bakka Thames árinnar,
rúmar tuttugu mílur frá Lon-
don. Er talið, að Vilhjálmur
Sigursæli (1028-1087) konung-
ur Englands, hafi orðið fyrst-
ur til að láta reisa stórbygg-
ingar á þessum stað, en ýmsir
aðrir valdamenn Breta hafa
fetað í fótspor hans í þessu
efni. Þetta er í raun og veru
stórhallaþyrping, með sívöl-
um turnum og himingnæfandi
spírum og miklu útflúri í
högglist og myndlist. Hæla
Bretar sér af því, að þetta sé
eini kastalinn í Evrópu, sem
hafi verið konungabústaður í
þúsund ár. Ógerningur er að
lýsa húsakynnum á þessum
stað. íburður er allur svo gíf-
urlegur úti og inni, að naum-
ast þarf meira til en að horfa
á þetta allt til að kveikja kom-
múnistahneigð í brjóstum
snauðra manna. Er talið, að á
dögum Viktoríu drottningar
hafi kostnaðurinn við þennan
stað numið rúmum fimm
niilljónum dollara, og hefir
víst drjúgt bætzt við síðan.
Einkastofur drottningarinnar
eru sagðar hafa verið heldur
af betra taginu, og bera þær
þess enn þá glöggan vott.
Danssalur hennar er t. d. 64
feta langur og 22 fet á breidd.
Skreytingin er svo mikil á
Veggjum og lofti, að það er
Uiesta furða, ef gestirnir hafa
haft nokkra rænu á að dansa,
en ekki bara gónt í allar áttir,
er inn var komið. Ferðamönn-
um eru einnig sýndar fyrsta
°g önnur biðstofa drottning
arinnar, en menn færðust úr
fyrstu stofu í aðra, eftir því
sem háspennan óx og tauga-
stríðið við biðina, áður en
komið var inn í sjálfan á
heyrnarsalinn. En í áheyrnar
salnum hlustaði hennar Há-
hgn á mál manna, eða ein
hver gæðingur fyrir hennar
hönd. Ferðamönnum eru einn-
ig sýndir alls konar minja-
gripir. Þar er t. d. silfurkassi
^ueð glerloki, en í honum er
riffilkúlan, sem varð Nelson
iávarði að bana í orustunni
við Trafalgar. Þar er einnig
til sýnis japanskt sverð frá 15
hid, en þann grip lét yfirhers-
höfðingi Japana af hendi við
Louis Mountbatten í lok síð
ustu styrjaldar til merkis um
að Japanir væru búnir að fá
nóg af svo góðu, og beiddust
griða. Þar er einnig svonefnd
^aterloo stofa, sem hefir að
geyma minjar frá úrslitaor-
ustunni við Napoleon. Eru þar
stórar myndir af öllum keis-
skörungum og herforingjum,
sem áttu þátt í því að koma
Napoleon á hné. í miðjum
salnum er langborð eitt mikið,
og eru 75 stólar hvoru megin
við það. Þar kvað vera haldin
veizla mikil 18. júní ár hvert
til að minnast ófara Napo-
leons. En sjálfur hvílir „litli
hershöfðinginn“ í sex líkkist-
um, hverri utan yfir annarri,
í Musée Des Plans, yfir í París
og lætur sig litlu skipta árleg
veizluhöld Breta.
Sokkabandsorðan f r æ g a
(The Order of the Garter) varð
til á þessum stað. Talið er, að
Játvarður konungur III. hafi
stofnað orðu þessa árið 1348.
Er sagt, að hann hafi verið á
gangi út á víðavangi með
nokkrum vinum sínum og
ráðherrum, er hann rakst á
sokkaband af kvenmanni.
Konungur mátti ekkert aumt
sjá, og hefir sennilega verið
nýtinn og hirðusamur að eðl-
isfari. En er hann laut niður
til að taka sokkabandið sér í
hönd, mæltu einhverjir sam-
ferðamanna hans ruddaleg og
ósmekkleg orð. Þá svaraði
konungur: „Herrar mínir, sá
tími mun brátt koma, að þetta
sokkaband verður mörgum til
sóma og gleði.“ Skömmu síð
ar stofnaði hann Sokkabands-
crðuna, með tilhlýðilegu orð
taki: „Honi soit qui mal y
pense“ („Sá sem elur lágar
hugsanir fyrirverði sig“).
Eins og að líkum lætur um
jafn fornan sögustað, eru
margar dapurlegar minningar
tengdar við hann. Þarna lézt
Albert, maður Viktoríu
drottningar, 14. des. 1861, og
er talið að drottningin hafi
aldrei séð glaðan dag upp frá
því. Eftir dauða hans var
fremur dapurlegt í þessum
sölum, og sú tilfinning ríkti,
að húsbóndinn væri horfinn,
eins fyrir því þó að drottn-
ingin hafi sjálfsagt farið með
húsbóndavaldið. Sjálf lagði
hún svo fyrir, að stofan þar
sem Albert prins lézt skyldi
ávallt standa með sömu um
merkjum eins og hún var á
dánardegi hans. Rúmið var
uppbúið, meðalaflöskur á
borðinu við höfðalagið, og
hreint vatn var látið í þvotta
skálina á hverjum morgni.
Þetta hélzt þangað til Edward
VII. kom til ríkis, en hann var
gleðimaður mikill, og fannst
það óþarfi að láta minna sig
á dauðann á hverjum degi
Nýir siðir koma jafnan með
nýjum herrum. En ekkert gat
breytt hugarfari hinnar göf-
ugu og trúlyndu drottningar,
Hún harmaði elskhuga sinn
til æviloka.
Leiðsögumaður okkar segir
okkur margt um þennan stað,
sem ekki er hægt að greina
frá í þessum ferðaminningum.
En að lokum sagði hann, og
fannst mér þá vera nokkur
klökkvi í rödd hans: „Það var
þarna í sívala turninum til
hægri, að Edward konungur
VIII. las ræðuna örlagaríku,
þar sem hann afsalaði sér
keisaratign og konungdæmi í
brezka heimsveldinu; það var
klukkan 10 að kvöldi, 11. des.
1936.“ Sú saga er alheimi
kunn, svo og það að Edward
vildi heldur bíða hel en horf-
inn vera Wallie Simpsons
örmum.
Loksins komumst við til
London, hinnar miklu heims-
borgar. Þar er fleira að sjá og
heyra en frá verði sagt. Auð-
vitað verður viðkynningin á
fjórum dögum á slíkum stað
næsta yfirborðsleg. Ókunnug-
ur ferðamaður er bundinn við
þá staði, sem eru á ferðaáætl-
un hans, og honum er ætlað
að sjá. Sennilega eru það oft-
ast sömu staðirnir: Þinghúsin,
Westminster og St. Páls kirkj-
an, Buckingham höllin, Lun-
dúna turninn, gimsteinasafn
ríkisins, aðsetursstaður for-
sætisráðherrans, Nr. 10 Down-
ing stræti, listigarðurinn Hyde
Park og margvísleg söfn og
sögustaðir.
Auðvitað er ekki hægt að
lýsa stórhýsum Lundúnaborg-
ar, svo sem konungshöllinni,
kirkjunum, eða hinum ýmsu
safnhúsum að nokkru ráði.
Allir dýrustu málmar, sem til
ei'u á jörðu, frægustu lista-
menn ýmsra landa, og tak-
markalaust auðmagn hafa
stuðlað að því að gera þessar
byggingar glæsilegar ytra og
innra.
Snemma morguns 30. júní
er allur ameríski hópurinn
kominn á „mölina“ fyrir
framan Buckingham höllina,
þar sem sú sómakona, Elíza-
bet drottning, býr með bónda
sínum og börnum. Ameríku-
menn sögðu sig nú reyndar úr
lögum fyrir löngu við einn
forföður hennar og fyrirrenn-
ara, George III, en samt eimir
eitthvað örlítið eftir í brjóst-
um þeirra af forvitni um hagi
þessarar konungsfjölskyldu,
a. m. k. lét sig enginn vanta
þennan dag. Allir vildu kom-
ast eins nálægt þessum stað
og kostur var á. En þar var
ekki hægt um vik. Fyrir fram-
an höllina er geysihá girðing
úr einhverju, sem er sterkara
en gaddavír. En fyrir innan
girðinguna, á torginu fyrir
framan höllina, er stór hópur
risavaxinna manna. Þeir eru
ekki árennilegir útlits og láta
fremur ófriðlega. Þeir eru í
bláum buxum og rauðum
jökkupi, með leðurbelti um
sig miðja og skábelti um öxl.
A höfði bera þeir gríðarlega
loðhúfu, sem nær niður á
augabrýr. Fannst okkur, sem
lítt vonxm kunnug háttum
konunga, þetta einkennilegt
lÖfuðfat í brennandi sólarhit-
anum. Þessir menn gera aug-
sýnilega grín að þeim orðum
ritningarinnar, sem segja að
maðurinn geti ekki aukið
einni alin við hæð sína, hvern-
ig sem hann láti. Ef allar þess-
ar loðhúfur væru settar hver
ofan á aðra, mundu þær verða
margar álnir á hæð. En hver
um sig, bæta þær sennilega
hálfri alin við hæð eiganda
sms, svo að hann verður miklu
vænni að vallarsýn en ella.
En það er göngulag þeirra,
sem vekur mesta eftirtekt. 1
hverju spori lyfta þeir lær-
legg lárétt við mjöðm, en fót-
legg beint niður, og sparka
svo í jörðina af öllu afli eins
og hún væri versti óvinur
þeirra. Þegar komið er á til-
settan leiðarenda, snúa þeir
sér með leifturhraða á hæli,
með handavingsi miklu og
spgrka svo með báðum fótum
til skiptis, af því að það er
ekki hægt að gera það með
báðum fótum í einu svo að vel
fari. Þetta göngulag útheimt-
ir mikla þjálfun og þykir
mikil list. En sú óverðuga
hugsun læðist að útlendingn-
um: Gætu nú ekki þessir menn
hafzt eitthvað þarfara að fyr-
ir land ©g þjóð? Mér dettur í
hug gamalt vers, sem ég lærði
á barnsaldri: „Indæla jörð, þú
mátt ekki reiðast, til einskis
hefi ég traðkað þín blóm. Guð-
lega sól, þú lézt geislana eyð-
ast, gagnslaust á húsin mín,
þau voru tóm . . . “ En þetta
á ekki við heldur, hér eru
engin blóm. Þessir menn
traðka aðeins á steinsteyp-
unni, og þeir gera það aðeins
eftir fyrirskipunum frá hærri
stöðum, og til virðingar ‘og
verndar drottningu sinni.
Lundúna turninn er frægur
staður frá fornu fari. Þetta er
eins konar tugthús og aftöku-
staður, og er ferðamönnum
sýnt afgirt svæði, þar sem
ýmsir óþarfir borgarar voru
styttir um höfuðið. Á meðal
þeirra, sem þarna létu líf sitt
fyrir böðulsöxinni, eru að
minnsta kosti tvær drottn-
ingar og margt annað stór-
menni. Þarna var Sir Walter
Raleigh fangi um tólf ára bil
vegna afskipta sinna af mál-
um Arabellu Stuart, sem hann
vildi koma í drottningarsætið.
Þarna skrifaði hann hina
miklu mannskynssögu sína, og
er ferðamönnum sýnt eintak
af henni, þár sem hún var
skráð. Síðar var Raleigh leyst-
ur úr fangelsinu, en svo aftur
tekinn fastur, sakaður um
landráð, dæmdur og háls-
höggvinn.
Okkur er sýnt demantasafn
ríkisins (The Crown Jewels).
Þetta eru 53 stykki alls, þar
á meðal átta kórónur, svo að
konungdómurinn þurfi ekki
alltaf að vera með sama pott-
lokið, en geti haft höfuðfat
til skiptanna við hátíðleg
tækifæri. Þar er svo nefnd-
ur smurningarspónn, sem eins
og nafnið bendir til er notað-
ur til að bera heilaga olíu á
líkama hinnar konunglegu
persónu við krýninguna, en
það táknar hið andlega vald,
sem fylgir krúnunni. Þar er
einnig sverð eitt mikið, sett
gulli og demöntum. Við krýn-
inguna er valdhafanum feng-
ið sverðið í hendur með þess-
um ummælum: „fremdu rétt-
læti, stöðvaðu framgang hins
illa, verndaðu ekkjur og mun-
aðarleysingja, og bæt úr því,
sem illa er farið . . . “ Vald-
hafinn tekur við sverðinu og
leggur það á háaltari kirkj-
unnar, þar sem krýningin fer
fram. Þetta er táknræn athöfn
og á að minna á það, að vald
og máttur ríkisins stendur
hinni stríðandi kirkju til
reiðu.
Það er einkennilegur mið-
aldablær yfir þessum kastala.
Umsjónarmenn og leiðbein-
endur ferðamanna eru búnir
skarlatsskikkjum með gull-
borðum, með rauða fjaðra-
hatta á höfði, og eins konar
prestakraga eins og tíðkast á
íslandi. Segja og fróðir menn,
að íslenzki prestakraginn eigi
rót sína að rekja til brezka
aðalsins á miðöldunum. En
það er önnur saga.
Bragð er að þá barnið
finnur.
☆
Drjúg eru morgunverkin.
☆
Dimman skyggir á allt.
☆
Dýrt er Drottins orðið.
Það er ekki
kurteisi . . .
að halda fast
að einhverjum að
neyta áfengs drykkjar
The Manitoba Commiltee on Alcohol Education
s 60-10