Lögberg-Heimskringla - 21.02.1963, Blaðsíða 4

Lögberg-Heimskringla - 21.02.1963, Blaðsíða 4
4 LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 21. FEBRÚAR 1963 Lögberg-Heimskringla Published every Thursday by NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD. Printed by WALLINGFORD PRESS LTD. 303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man. Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON EDITORIAL BOARD Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr. Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson. Prof. Thor- valdur Johnson, Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Péturs- son. Vancouver: Dr. S. E. Bjömsson. Monlreal: Próf. Áskell Löve. Minneapolis: Mr. Valdimar Björnson. Grand Forks: Dr. Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius ráðuneytisstjóri. Akureyri: Steindór Steindórsson yfirkennari. Subscription $6.00 per year—payable in advance. TELEPHONE WH. 3-9931 Authorlzed as second class mail by the Post Office Department, Ottawa, and for payment of postage in cash DR. Richard Beck: Ársskýrsla forseta Þjóðræknisfélagsins Heiðruðu fulltrúar og gestir! Fyrir allmörgum árum átti ég þess kost að dvelja í Árna- safni í Káupmannahöfn, en þar eru, eins og alkunnúgt er, varðveitt íslenzk handrit svo hundruðum skiptir, meðal þeirra mörg hin merkustu og dýrmætustu slíkra rita vorra, þótt sumar allra mestu gersemar þeirra, svo sem Konungs- bók og Flateyjarbók. sé annars staðar að finna. Þessa stund í Árnasafni fannst mér sem ég stæði á vígðri íslenzkri grund, eða öllu heldur í musteri, þar sem helgir dómar þjóðar minnar, dýrkeypt afrek anda hennar og handa, umkringdu mig á alla vegu. Ekki varð lotningartilfinning mín minni, þegar ég fékk að handleika handrit sjálfrar Snorra-Eddu. Og er ég gaf gætur að handritunum mörgu á hillum safnsins, skildi ég betur en áður djúpan sannleik orða safnvarðarins, dr. Jóns Helgasonar pdófessors, í snjöllu og stórbrotnu kvæði hans “í Árnasafni“: Undrandi renndi ég augum með bókanna röðum: eljuverk þúsunda, varðveitt á skrifuðum blöðum. Hvar sem ég fletti, við eyru mér ólguðu og sungu uppsprettulindir og niðandi vötn minnar tungu. Eðlilega varð mér þá ríkara í huga heldur en endranær, hversu ómetanlega auðlegð vér íslendingar eigum, þar sem handrit vor eru og þær sérstæðu og lífrænu bókmenntir, sem skráðar eru innan spjalda þeirra, og spegla andlega iðju þjóðar vorrar, harðsótta baráttu hennar fyrir tilveru sinni öldum saman, drauma hennar og vonir. I nýjustu kvæðabók Davíðs Stefánssona frá Fagraskógi, í dögun, er merkilegt og tímabært kvæði um íslenzku hand- ritin. í upphafserindum þess lýsir skáldið því eftirminnilega, hvernig þessi handrit urðu til í fyrstu, og hver uppspretta andlegrar orku og vakningar þau voru íslenzku þjóðinni, ekki sízt á mestu andstreymisöldum hennar, þegar erlend kúgun og harðæri bundu henni þyngstar byrðar: Þeir slátruðu kálfum, eltu skorpin skinn og skráðu á letur, mikil og ægifögur. Fræðimenn skáru fjaðurpenna sinn í fannbörðu hreysi norður við yztu gjögur. Þar krotuðu bræður við kolunnar glæður kvæði og ættarsögur. Lengi bárust ritin frá manni til manns við mánaglætuna lesin oft og víða. Þau voru eini fjársjóður fátæks lands í forlagastormum mykrvaðra hungurtíða. Sagnanna andi varð sviknu landi sólskin og veðurblíða. Þessa dagstund á Árnasafni fagnaði ég því af heitum og þakklátum huga, að vera sonur þeirrar þjóðar, sem þrátt fyrir smæð sína og hin andvígustu kjör öld eftir öld, hafði átt skapandi gáfu og elju til þess að vinna þau afrek, er handritin íslenzku bera fagurt vitni. En sú fagnaðarkennd var harmi þrungin og sársauka, er ég minntist þess, hve langur dráttur varð orðinn á því, að íslendingar endur- heimtu þessa dýrmætu fjársjóðu sína. Ekki verður barátta þeirra að því marki rakin hér, en mikið ánægjuefni má það vera oss íslendingum vestan hafs, eigi síður en löndum vorum heima á ættjörðinni, að fyrir vaxandi skilning á þessu réttlætismáli voru og drengilega afstöðu margra Dana til þess, er svo langt komið, að danska Þjóðþingið hefir sam- þykkt að afhenda íslendingum meginhluta handrita þeirra. Má þess vegna telja það víst, að sú farsællega lausn þessa deilumáls sé eigi langt undan landi, enda hefir Alþingi þeg- ar samþykkt stofnun og starf- rækslu Handritastofnunar á íslandi, og hinn ágætasti maður verið skipaður for- stöðumaður hennar, en það er dr. Einar Ól. Sveinsson pró- fessor, sem oss íslendingum hér í álfu er að góðu kunnur, bæði af gagnmerkum ritum sínum um íslenzkar bók- menntir og útgáfum fornsagna vórra, og af kærkominni heimsókn sinni og fyrirlestra- höldum hér vestan hafs. Meðal hinna mörgu bóka hans er ein- mitt prýðilegt rit um Hand- ritamálið, sem var eitt af rit- um Hins íslenzka Bókmennta- félags 1959. Eftir að hafa rétti- lega harmað það, hve mikið hefir á liðnum öldum glatast af andlegum verðmætum ís- lenzku þjóðarinnar, lýkur hann riti sínu með þessum eftirtektarverðu orðum um bókmenntalegt og menning- arsögulegt gildi handrita vorra: „Eftir eru handritin, sem geyma orðlist íslendinga, mynd þeirra af mannlífinu, mynd þeirra af dýrð manns- ins og eymd, glímu þeirra við guð sinn, eins og þeir hafa tjáð þessi efni í stuðla skorð- um eða í lausu máli. Leiðin til bókmennta þjóðarinnar, „leiðin til Hlíðarenda“, liggur til uppsprettu lífs þeirra sem þjóðar. Þessar bókmenntir eru hornsteinninn, sem menning þeirra er reist á, jafnvel sem tilvera þeirra er reist á. Og af því að þessar bókmenntir eru enn lifandi, eru þær rótin, sem dregur safann úr mold fortíðarinnar og gefur hann lifandi, gróandi, grænum greinum menningar dagsins í dag.“ Segja má, að hér sé komið að hjartanu. aflvakanum, í allri þjóðræknislegri viðleitni vor vestan hafs frá allra fyrstu tíð og fram á þennan dag. Hún er byggð á meðvit- undinni um það, hve djúpum rótum vér stöndum, ætternis- lega og menningarlega, í ís- lenzkum jarðvegi, og samtímis á heilbrigðum skilningi á því, hve nauðsynlegt oss sé það, ef vér eigum ekki að verða rótslitnir kvistir á lífsins meið, að halda áfram að vera í sem nánustum tengslum við vora þjóðernislegu menningarmold, og draga andlega næringu úr lífrænum erfðum vorum: — tungu vorri, sögu og bók- menntum. Af þeirri meðvit- und og þeim skilningi sprett- ur svo löngunin til þess, ljósu letri skráð í stefnuskrá og starfi þessa félagsskapar, að oss beri, ef þegnskuld vor á að vera goldin til fúlls, að gera sem ávaxtarríkast í hérlendu þjóðlífi hið bezta og fegursta í ættarerfðum vorum, andleg verðmæti, sem lifað hafa ald- irnar, af því að þau áttu þann mátt lífs og listar, sem eldist ekki. Dr. Jóni Þorkelssyni (Forna) mæltist spaklega, er hann segir í einu kraftakvæða sinna: Hið mikla geymir minningin, en mylsna og smælkið fer. Fyrrgreind stefnuskrá fé- lags vors, og framkvæmd hennar eftir mætti í störfum þess, hefir þá einnig frá upp- hafi vakið bergmál í hugum góðra Islendinga hér vestan hafs, verið það aðdráttarafl, sem laðað hefir þá svo hundr- uðum skiptir frá ári til árs, til stuðnings við göfugan mál- stað félagsins, þótt fylking hinnar eldri kynslóðar þynn- ist óðfluga með ári hverju. Á síðastliðnu starfsári höfum vér átt á bak að sjá úr hópi vorum mörgum ágætum fé- lagssystkinum, en þau eru þessi, eftir því, sem mér er kunnugt: Dr. Vilhjálmur Stefánsson, Hanover, New Hampshire, heiðursfélagi; séra Eiríkur S. Brynjólfsson (hafði verið em- bættismaður í deildinni „Ströndin"), Vancouver; Páll S. Pálsson skáld (hafði átt sæti í stjórnarnefnd félagsins og safnað auglýsingum fyrir Tímaril þess), Gimli; Benedikt Ólafsson (vara-skrifari deild- arinnar ,,Fróns“), Winnipeg; Jón Jónatansson skáld, Winni- peg; C. H. ísfjord (lengi em- bættismaður deildarinnar ,,Ströndin“), Vancouver; J. A. Sveinsson, Baldur; Mrs. Anna Halldórsson, Winnipeg; Thor- gerður Thordarson, „Betel“, Gimli; K. N. S. Friðfinnson, Árborg; Erling Guðmundson, Mountain; Gestur Gestson, Mountain; Th. ísdal, „Höfn“, Vancouver; Bjarni Sveinsson, „Höfn“, Vancouver; Mrs. Ingi- björg Pálsson, Selkirk; Marus Benson, Selkirk; Thórunn Jóhannson, Selkirk; Miss Ljót- unn Thorsteinsson, Gimli; Mrs. Þórhalla Elísabet Arn- grímson, Blaine; Mrs. Lárus Johnson, Lundar. Vér vottum aðstendendum þessara starfsmanna vorra og kvenna innilega samúð vora, en minningu þeirra heiðrum vér með því að rísa úr sætum. Vitur maður hefir sagt: „Þakkarskuldin er eina skuld- in, sem auðgar manninn.“ Minnug þess, skulum vér láta þakkarhugann til h i n n a horfnu félagssystkina verða oss hvatning til dáða málstað vorum til eflingar. Af þeim sjónarhóli skal þessu næst horft yfir liðið starfsár. Stjórnarnefndin hef- ir, eins og að undanförnu, á allmörgum fundum leitast við að ráða fram úr þeim málum, sem seinasta þjóðræknisþing fól henni í hendur, og úr öðr- um þeim málum, sem komið hafa til kasta hennar. Þakka ég nefndinni ágæta samvinnu að vanda á árinu. Starfsemi félagsins hefir nú sem áður fallið í tvo megin farvegi, annars vegar, inn- byrðis, meðal vor Islendinga sjálfra, víðsvegar um álfuna; hinsvegar, samstarfið við Is- land og íslendinga heima á ættjörðinni. En eðlilega er starfsemi félagsins þannig vaxin, að þessir tveir aðal straumar hennar renna með mörgum hætti í einn farveg. Úíbreiðslu- og fræðslumál Að þessum málum, sem ávalt eru meginþættir í starfi félagsins, hefir stjórnarnefnd- in unnið eftir beztu getu og aðstæðum, en jafnframt notið í þeim efnum góðrar aðstoðar ýmissa velunnara félagsins nær og fjær. Fyrrv. forseti félagsins og heiðursfélagi, dr. Valdimar J. Eylands, hefir nú sem áður í ræðu og riti slegið áþjóðrækn- isstrenginn og hvatt til varð- veizlu íslenzkra menningar- erfða. Hann ey einnig jafnan reiðubúinn til þess að verða félagi voru að liði, þegar til hans er leitað. Varaforseti, séra Philip M. Pétursson, flutti ræðu á sam- komum deildanna í Selkirk og á Lundar. I fjarveru for- seta, afhenti hann Hon. Duff R o b 1 in , forsætisráðherra Manitobafylkis, heiðursfélaga- skírteini Þjóðræknisfélagsins við virðulega athöfn, að við- stöddum flestum stjórnar- nefndarmönnum félagsins. Vara-forseti hafði einnig sam- komustjórn með höndum í há- degisverði þeim, sem félagið hélt til heiðurs ferðamanna- hópnum frá íslandi, og ávarp- aði hina góðu gesti í félagsins nafni. Einnig flutti hann kveðju Þjóðræknisfélagsins á íslendingadeginum að Gimli. Votta ég honum innilega þökk fyrir fulltrúastörf hans vegna fjarvistar minnar. Ritari félagsins, prófessor Haraldur Bessason, hefir á liðnu ári eins og undanfarið verið athafnamikill að út- breiðslu- og fræðslumálunum. Síðastliðið vor ferðaðist hann vestur á Kyrrahafsströnd og flutti erindi á samkomum deildanna í Vancouver og Blaine; ennfremur á samkom- um deildanna í Selkirk, Ár- borg og að Gimli, á almennri samkomu í Glenboro, og á sumarmálasamkomu í Winni- peg. Hann skipar forsetasess í deildinni „Frón“ og á einnig sæti í Islendingadagsnefnd- inni. Auk þess hefir hann á árinu ritað mikið í vikublað vort, og annaðist ritstjórn þess meðan ritstjórinn var í Islandsferð sinni, er síðar get- ur. I þágu fræðslumálanna mun og mega telja Leskaflana í íslenzku handa byrjendum, sem ritari og forseti hafa sam- ið og komið hafa um skeið í Lögbergi-Heimskringlu, og átt hafa vinsældum að fagna, og þá væntanlega að einhverju gagni komið. Vararitari, Walter J. Líndal dómari. Hefir ritað fjölda Frh. & bls. 5.

x

Lögberg-Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg-Heimskringla
https://timarit.is/publication/160

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.